ပါလီမန်အတွင်းဝန် စူလတန်အာမက်(၁၉၀၁-၁၉၈၂)
စူလတန်အာမတ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ သက်တမ်းအရှည်ဆုံး လွှတ်တော်အမတ်များထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ အာမက်သည် ဗမာ့နိုင်ငံရေးပါတီ တည်မြဲ ဖဆပလ အဖွဲ့ချုပ်နှင့် မဟာမိတ်ဖြစ်သော Jamiat-e-Ulema ပါတီ၏ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်သည်။ အာမက်သည် ၁၉၆၂ ခုနှစ် မြန်မာအာဏာသိမ်းမှုအထိ မြန်မာ့ပါလီမန်တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။
ဦးစူလတန်အာမက်ကို မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း မောင်တောမြို့နယ် ဘာလူခါလီ ခေါ် သဲချောင်းကျေးရွာအုပ်၊ မလဝီရွာ၌ ၁၉၀၁ ခုနှစ်တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ ဖခင်မှာ အထင်ကရ ပြုစုခေါင်း မလဝီအက္ကရာမ်အုဒ္ဒိန်း ဖြစ်သည်။ အာမက်သည် အခြေခံပညာကို မောင်တောမြို့၌သင်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် စစ်တကောင်း အစိုးရ မွတ်စလင် အထက်တန်းကျောင်းမှ တက္ကသိုလ်ဝင်စာမေးပွဲကို အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ကလကတ္တားတက္ကသိုလ်မှ ဘီအေဘွဲ့ရရှိခဲ့ပြီး ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဥပဒေဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။
အာမက်သည် ၁၉၃၀ ခုမှစ၍ အထက်တန်းအဆင့် ရှေ့နေအဖြစ် ရန်ကုန်နှင့် စစ်တွေ တို့တွင် ဥပဒေဝန်ထမ်းဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၂ ခုမှ ၁၉၄၆ ခုအထိ မောင်တောမြို့နယ် လက်ထောက်မြို့နယ်ဦးစီးမှူး (ATO) အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် တရားရေးဌာနသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး အင်္ဂလိပ်အစိုးရလက်ထက် ပထမတန်း တရားသူကြီးဖြစ်လာခဲ့သည်။
အာမက်သည် မောင်တောမဲဆန္ဒနယ်၏ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှဘားမား၏ မြန်မာနိုင်ငံဥပဒေပြုလွှတ်တော်တွင် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။ အာမက်သည် အမ်အေဂါဖာနှင့်အတူ ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် ဗမာ့ဥပဒေပြုလွှတ်တော်ရှိ အာရကာနစ်မွတ်စလင်လူမျိုး နှစ်ဦးထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။
၁၉၄၈ ခုနှစ် မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် အာမက်သည် ဗမာ့ တိုင်းပြုပြည်ပြုလွှတ်တော်မှာ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၁ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် မောင်တော- မဲဆန္ဒနယ်-၁မှ ပြည် ထောင်စုလွှတ်တော်တွင် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၆ နှင့် ၁၉၆၀ တွင် ပြန်လည်အရွေးခံရသည်။ အာမက်ကို လူနည်းစုဝန်ကြီးဌာန၏ ပါလီမန်အတွင်းဝန်အဖြစ် ဒုတိယ၀န်ကြီးရာထူးဖြင့် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ သူသည် မြန်မာ့သမိုင်းတွင် သက်တမ်းအရှည်ဆုံး ပါလီမန်အတွင်းဝန်များထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပေသည်။
အာမက်သည် မောင်တောရပ်ကွက်၁ ဥကီလ်ပါရာကို တည်ထောင်ခဲ့သူ ရှေ့နေကြီး၏သမီး ဒေါ်ဇူဘေဒါနှင့် ဖူးစာဆုံခဲ့သည်။ သားတစ်ယောက်၊ သမီးတစ်ယောက် ထွန်းကားခဲ့သည်။ ဒုတိယအိမ်ထောင်ကို အာမက်သည် မင်းတိုင်ပင်အမတ် ဦးဖိုးခိုင်၏ တစ်ဦးတည်းသောသမီး ဒေါ်အေးညွန့် (ခ) ဇိုရာခါတုန် (၁၉၁၉-၁၉၉၀)နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။ သမီး ၂ ယောက်၊ သား တစ်ယောက် စုစုပေါင်းသားသမီး သုံးယောက်ထွန်းကားခဲ့သည်။ ဒေါ်အေးညွှန့်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးအမျိုးသမီး လွတ်တော်အမတ် နှစ်ဦးအနက် တစ်ဦးဖြစ်သည်။ မောင်တောတောင်ပိုင်းမဲဆန္ဒနယ်မှ ၁၉၅၂ ခုနှစ်တွင် ပါလီမန်အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံခဲ့ရသည်။ လွှတ်တော်အမတ်ဒေါ်အေးညွှန့်သည် မြန်မာ့တပ်မတော်နှင့်အတူ နိုင်ငံရေးရာများတွင် သက်စွန့်ကြိုးပမ်း ရဲဝံ့စွာ ဆောင်ရွက်ခဲ့သဖြင့် ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်မှ လွတ်လပ်ရေး မော်ကွန်းဝင် ဒုတိယအဆင့် (စစ်ရေးနှင့် နိုင်ငံရေး) ကြယ်နှစ်ပွင့် တံဆိပ် ချီးမြှင့်ခြင်းခံရသည်။ သူ့ဖခင် ဦးဖိုးခိုင်သည်လည်း လွှတ်တော်အမတ်တစ်ဦးဖြစ်သည့်အပြင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနှင့်အတူ မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သူဖြစ်သည်။
၁၉၇၈ ခုနှစ် ငနေဝင်းအစိုးရ၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သောင်းကျန်းမှုကာလတွင် စစ်တကောင်းသို့ ရိုဟင်ဂျာများ အသက်ကယ် ထွက်ပြေးလာနေစဉ် ပါလီမန်အတွင်းဝန် စူလတန်အာမက်သည်လည်း မိမိ၏ ချစ်မြတ်နိုးသောရိုဟင်ဂျာလူမျိုးနှင့်အတူ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံ၌ ခိုလှုံခဲ့သည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှတွင် ခိုလှုံနေစဉ် ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်များ ဖူလုံရေးအဖွဲ့ကို တည်ထောင်ကာ အဖွဲ့၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ရုန်းကန် ခဲ့သည်။ ပြည်ပ၌ခိုလှုံနေစဉ်မှာပင် ၁၉၈၁ ခုနှစ် မတ်လ ၂ ရက်နေ့တွင် စစ်တကောင်းမြို့၌ လူကြီးရောဂါဖြင့် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။
နိုင်ငံတော်အချုပ်အချာပိုင်မေးခွန်းများ
စူလတန်အာမက်၊ ကျော်ရင်၊ စံထွန်းအောင်၊ ဦးသာထွန်းတို့နှင့်အတူ ရခိုင်ပြည်နယ် တရားမျှတရေးကော်မရှင်၏ ဆပ်ကော်မတီ အဖွဲ့ဝင်လည်း ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ တရားသူကြီးချုပ် ဘဦးက ဦးဆောင်သော ကော်မရှင်သည် ရခိုင်ပြည်နယ်၏ အလားအလာများကို စုံစမ်းရန် ဝန်ကြီးချုပ် ဦးနုက ဖွဲ့စည်းပေးခြင်း ဖြစ်သည်။ ကော်မတီသည် ၎င်း၏ အစီရင်ခံစာကို ၁၉၄၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် တင်သွင်းခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ အသိအမှတ်ပြုမည့် အာရကန်ရေးရာကောင်စီမှ အထောက်အကူဖြစ်စေမည့် အာရကန်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနကို ဖွဲ့စည်းရန် အကြံပြုထားသည်။
— လူထုဝဏ္ဏ
ကိုးကား
- http://www.burmalibrary.org/docs08/mag_arakan01-09.pdf
- "Arakanese Political Activities from 1948 to 1962".
- Arakan Magazine March, 2011.