ခ်ိဳက္လြန္
📜📜📜📜
ခ်ိဳက္လြန္(蔡倫 Cai Lun) (ေအဒီ ၁၀၅ ဝန္းက်င္)သည္ တ႐ုတ္လူမ်ိဳး မိန္းမစိုးတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားက ၎အား စကၠဴကို စတင္တီထြင္သူအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ သူတီထြင္သည့္ စကၠဴေၾကာင့္ ကမၻာ့ယဥ္ေက်းမႈ ထင္ထင္ရွားရွား ေျပာင္းလဲတိုးတက္ေသာ္လည္း ၎ကိုမူ လူသိမမ်ားလွေပ။ မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ေဒသတြင္ ေမြးဖြားသည္၊ ကြယ္လြန္သည္ကို လည္းမသိရေပ။
ေရွးကလူတို႔သည္ စကၠဴမေပၚမွီက တိရိစၧာန္တို႔၏ အရိုးမ်ား၊ သစ္ေခါက္မ်ား၊ လိပ္ခြံမ်ားႏွင့္ ဝါးျခမ္းျပားမ်ားေပၚတြင္ ဗ်ည္းအကၡရာမ်ားကို ေရးထြင္းမွတ္တမ္းတင္ သယ္ေဆာင္သြားလာၾကရရာမွ စကၠဴတီထြင္ေပၚေပါက္လာသည့္အတြက္ မ်ားစြာပင္ အဆင္ေျပလာၿပီး အသိပညာ၊ စာေပဗဟုသုတတို႔ကိုလည္း လြယ္ကူစြာ ျပန႔္ပြားေအာင္ ေဆာင္ရြက္နိုင္လာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စကၠဴေက်းဇူးမွာ မေသးလွဟုဆိုရမည္။ ေရွးအီဂ်စ္လူမ်ိဳးတို႔က ပက္ပီရပ္စ္ (papyrus) က်ဴပင္မွ တဆင့္ စကၠဴၾကမ္းအဆင့္ကို ထုတ္လုပ္သုံးစြဲနိုင္ေသာ္လည္း ကုန္က်စရိတ္ ႀကီးျမင့္ေသာေၾကာင့္ သုံးစြဲမႈ မတြင္က်ယ္လွေပ။
တ႐ုတ္သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ ေအဒီ ၁၀၅ ႏွစ္ တ႐ုတ္ဟန္မင္းဆက္လက္ထက္ ဧကရာဇ္ ဟြန္တိလက္ထက္ မိန္းမစိုးျဖစ္သူ ခ်ိဳက္လြန္က စကၠဴကို တီထြင္သည္ဟု သိရွိရသည္။ ထိုတီထြင္မႈေၾကာင့္ ရာထူးတိုးကာ ဘြဲ႕ထူးဂုဏ္ထူး ခ်ီးေျမႇာက္ခံရၿပီး ခ်မ္းသာသူတစ္ဦး ျဖစ္လာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ နန္းတြင္းလုပ္ႀကံမႈ တစ္ခုတြင္ပါဝင္သည့္အျပစ္ျဖင့္ ရာထူးခ်ခံရကာ မထင္မရွား တိမ္ျမႇုပ္ေပ်ာက္ကြယ္ ရရွာသည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိဳ႕ေသာ မွတ္တမ္းမ်ားအရ ခ်ိဳက္လြန္သည္ မိမိ၏ ဂုဏ္သိကၡာကို ကာကြယ္သည့္ အေနျဖင့္ ေရခ်ိဳး၊ အဝတ္ေကာင္းဝတ္ၿပီး အဆိပ္ေသာက္ကာ အဆုံးစီရင္ခဲ့သည္ ဟုလည္းဆိုသည္။
သို႔ျဖင့္ စကၠဴမွာ အေရးႀကီး၊ ထိပ္တန္း တ႐ုတ္နိုင္ငံတြင္းျဖစ္ ကုန္ပစၥည္းအမယ္တစ္မ်ိဳး အေနျဖင့္ ျပည္ပသို႔ တင္ပို႔ေရာင္းခ်ျခင္း စတင္လာေတာ့သည္။ အစက တ႐ုတ္နန္းတြင္းက တိုက္ရိုက္ခ်ဳပ္ကိုင္ၿပီး ျပဳလုပ္နည္းကို အမ်ားမသိနိုင္ရန္ လၽွို႔ဝွက္ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၇၅၁ တြင္စကၠဴျပဳလုပ္သည့္ တ႐ုတ္အခ်ိဳ႕ကို အာရပ္တို႔ ဖမ္းမိသျဖင့္ အာရပ္တို႔လည္း စကၠဴလုပ္နည္း ရရွိသြားခဲ့သည္။ မၾကာမွီပင္ ဘကၠဒက္ၿမိဳ႕မွ စကၠဴမ်ား ေဈးကြက္သို႔ စတင္ဝင္ေရာက္လာသည္။ အာရပ္မ်ားထံမွ ထိုပညာကို ဥေရာပသားတို႔ ရရွိသည္မွာမူ ၁၂ ရာစုေရာက္မွျဖစ္သည္။
တီထြင္မႈေၾကာင့္ ကြာဟသြားေသာ ယဥ္ေက်းမႈ
စကၠဴလုပ္နည္းသည္ အာရပ္ေလာက၌ ပ်ံ႕ႏွံ့သြားၿပီး၊ ၁၂ ရာစုတြင္ ဥေရာပက အာရပ္မ်ားမွ တဆင့္ ရရွိသည္။ စကၠဴသုံးစြဲမႈ တျဖည္းျဖည္း ပ်ံ႕ႏွံ့လာၿပီး ဂူတင္ဘတ္က ပုံႏွိပ္စက္ကို တီထြင္ၿပီးသည့္အခါ၌ အေနာက္နိုင္ငံမ်ားသည္ ေပကညစ္အစား စာေရးရာ၌ စကၠဴကို အစားထိုး သုံးစြဲလာရသည္အထိ တီထြင္မႈသည္ ေအာင္ျမင္ ႀကီးက်ယ္သည္။ တ႐ုတ္ျပည္၌ ခ်ိဳက္လြိမ္[မွတ္စု ၁] မတိုင္မီအခ်ိန္က စာအုပ္အေတာ္ မ်ားမ်ားကို ဝါးႏွင့္ ျပဳလုပ္သည္။ စာအုပ္မ်ားသည္ ေလးလံ၍ သယ္ရပင္ပန္းသည္။ အခ်ိဳ႕စာအုပ္မ်ားကို ပိုးခ်ည္ေပၚ၌လည္း ေရးသားေသာ္လည္း အမ်ား သုံးရန္အတြက္မူ အလြန္ ေဈးႀကီးသည္။ အေနာက္နိုင္ငံမ်ားသည္ စကၠဴမေပၚမီက သိုးသားေရေခ်ာ၊ ႏြားငယ္ အေရေခ်ာမ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ သားေရေခ်ာေပၚ၌ စာေရးရသည္။ ဂရိ၊ ဥေရာပႏွင့္ အီဂ်စ္လူမ်ိဳးမ်ားက က်ဴစကၠဴမ်ိဳးကို အသုံးျပဳသည္။ သားေရေခ်ာတင္မက က်ဴစကၠဴမ်ားပါ စာေရးနိုင္သည့္ အဆင့္ ျဖစ္လာေအာင္ ျပဳျပင္မႈမွာလည္း ကုန္က်စရိတ္ အလြန္ေထာင္းသည္။ ခ်ိဳက္လြိမ္က စတီထြင္လိုက္ေသာ စကၠဴသည္ စာေရးသည့္အခါ၌ သာမဏ အဘက္ဘက္၌လည္း အသုံးဝင္သည္။ ခ်ိဳက္လြမ္သည္ ဂူတင္ဘတ္ အလ်င္ ေပၚေပါက္ခဲ့သူ ျဖစ္ၿပီး စကၠဴကို မတီထြင္ခဲ့ပါက ဂူတင္ဘတ္သည္ ပုံႏွိပ္စက္ကို တီထြင္နိုင္ရန္ အေၾကာင္း မရွိနိုင္ဟု ယူဆၾကသည္။
Search Wikimedia Commons Wikimedia Commons တြင္ Cai Lun ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မီဒီယာ ရွိသည္။
ေအဒီ ၂ ရာစုမတိုင္မီ တ႐ုတ္တို႔ ယဥ္ေက်းမႈသည္ အေနာက္တိုင္းယဥ္ေက်းမႈေလာက္ တိုးတက္ျခင္း မရွိဘဲ၊ ေအဒီ ၁ ရာစုမွ ၁၀ ရာစုထိ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀၀၊ ၈၀၀ ေလာက္အထိ တ႐ုတ္ယဥ္ေက်းမႈသည္ အေနာက္တိုင္းထက္ ပို၍ တိုးတက္မႈ ရွိသည္။ ၁၅ ရာစု ေနာက္ပိုင္း၌မူ အေနာက္ဥေရာပက တ႐ုတ္ထက္ ပိုတိုးတက္လာသည္။ အေၾကာင္းရင္းမွာ အလြန္ပင္ ရွင္းလင္းသည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ေပထက္အကၡရာတင္ စာေရးသားမႈ၌ တ႐ုတ္ျပည္ထက္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းနိုင္ငံမ်ားက တီထြင္သည္။ ခ်ိဳက္လြိမ္ မတိုင္မီက တ႐ုတ္ျပည္၌ စာေရးရန္ ပစၥည္းကိရိယာ အလြယ္တကူ မရွိေခ်။ အေနာက္နိုင္ငံ၌ အရည္အေသြးမေကာင္းလွေသာ္လည္း သစ္သား၊ ဝါးျဖင့္ ျပဳလုပ္သည့္ စာေရးပစၥည္းထက္ သာသည့္ က်ဴစကၠဴ ရွိသည္။ စာမ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ရန္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ပစၥည္း မရွိျခင္းသည္ တ႐ုတ္ယဥ္ေက်းမႈ ဖြံ့ၿဖိဳး တိုးတက္ရာ၌ ႀကီးမားေသာ အဟန႔္အတား ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ တ႐ုတ္စာေပပညာရွင္ တေယာက္သည္ စာအုပ္အနည္းငယ္မၽွကို သယ္ယူရန္ပင္ ေဝါယာဥ္ တခု လိုသည္ ျဖစ္ရာ၊ ဤနည္းျဖင့္ အစိုးရ ယႏၲရားမ်ားကို အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ အလြန္ပင္ ခဲယဥ္းမည္ကို ခန႔္မွန္း ၾကည့္နိုင္ခဲ့သည္။
ခ်ိဳက္လြိမ္၏ စကၠဴ တီထြင္မႈေၾကာင့္ အေျခအေန အရပ္ရပ္ လုံးဝ ေျပာင္းလဲသြားကာ၊ စာေရးရန္ႏွင့္ မွတ္တမ္းတင္ရန္ စကၠဴတီထြင္ၿပီး ရာစုႏွစ္ အနည္းငယ္အတြင္း၌ အေနာက္နိုင္ငံကို အမီလိုက္နိုင္သြားသည္။ အေနာက္နိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈ ေႏွးေကြးစြာ ဖြံ့ၿဖိဳးေနစဥ္ ေရေၾကာင္းၿပ လမ္းညႊန္အိမ္ေျမႇာင္၊ ယမ္းမႈန႔္ႏွင့္ ဘေလာက္ ပုံႏွိပ္ျခင္းကို တီထြင္ၿပီးေသာ တ႐ုတ္တို႔သည္ စကၠဴကို တီထြင္လိုက္သည့္ အခါတြင္မူ သားေရေခ်ာထက္ ပို၍ ေပါမ်ားသည္ ျဖစ္၍ တ႐ုတ္က အေနာက္နိုင္ငံထက္ တိုးတက္သြားျခင္း ျဖစ္သည္။ အေနာက္နိုင္ငံမ်ားက စကၠဴကို စသုံးလာၿပီးေနာက္၊ တ႐ုတ္ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ကြာဟခ်က္ကို ေလ်ာ့နည္းေအာင္ လုပ္နိုင္ၿပီး တ႐ုတ္ႏွင့္ ယွဥ္နိုင္လာသည္။ သို႔ေသာ္ျငား မာကိုပိုလို၏ ေရးသားခ်က္မ်ားအရ၊ ၁၃ ရာစုတုန္းက တ႐ုတ္ျပည္သည္ ဥေရာပထက္ ပို၍ ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝသည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။ တ႐ုတ္ျပည္သည္ ေနာက္ပိုင္း အေနာက္နိုင္ငံမ်ား ေနာက္ေကာက္သို႔ က်သြားသည့္ အေၾကာင္းရင္းမွာ ၁၅ ရာစုႏွစ္တြင္ ဂူတင္ဘတ္ဟု ေခၚေသာ ဉာဏ္ႀကီးရွင္ တဦးက စာအုပ္မ်ား အေျမာက္အမ်ား စုျပဳံထုတ္နိုင္မည့္ နည္းလမ္းသစ္ တရပ္ကို ထုတ္ေဖာ္နိုင္ခဲ့သည္မွ စေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ဥေရာပတိုက္၏ ယဥ္ေက်းမႈသည္ တဟုန္ထိုး တိုးတက္လာၿပီး၊ ထိုစဥ္ တ႐ုတ္ျပည္၌ ဂူတင္ဘတ္မရွိသည္ ျဖစ္ရာ တ႐ုတ္တို႔သည္ ဘေလာက္ပုံႏွိပ္ျခင္းျဖင့္သာ ေက်နပ္ေနသည္ ျဖစ္၍ ယဥ္ေက်းမႈ တိုးတက္ႏႈန္းသည္ ႏွိုင္းယွဥ္ ေျပာသည္ ရွိေသာ္ ေႏွးေကြးသြားသည္ ဆိုသည္။
မည္သို႔ပင္ ဆိုေစ၊ စကၠဴသည္ ခ်ိဳက္လြိမ္ တီထြင္ၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္မွသာ ဥေရာပတိုက္သားမ်ား အသုံးျပဳနိုင္ျခင္း ျဖစ္ၿပီး၊ အာရပ္မ်ား ထံမွ တဆင့္ ရရွိျခင္းလည္း ျဖစ္သည္။ စကၠဴ ထုတ္လုပ္နည္းသည္ အလြန္ ဉာဏ္ႀကီးေသာ ပါရမီရွင္ တဦး၏ တီထြင္မႈ မ်ိဳးပင္ ျဖစ္ၿပီး၊ သူတီထြင္ခဲ့ေသာ စကၠဴလုပ္နည္းကို ယေန႔တိုင္ ဆက္လက္ အသုံးျပဳေနၾကသည္။[၁]
မွတ္စု
တ႐ုတ္ အသံထြက္ အရ ခ်ိဳက္လြိမ္သည္ အနီးစပ္ဆုံး ျဖစ္သည္၊ ခ်ိဳက္လန္၊ ခ်ိဳက္လြန္၊ ဆိုင္းလြန္း၊ စိုင္လြန္းစသည္ျဖင့္ စာအုပ္ေပါင္းမ်ားစြာ၌ မူကြဲမ်ားစြာ ေတြ႕ရသည္
ကိုးကား
ျမင့္ဇံ (ဒီဇင္ဘာလ၊ ၂၀၀၄). သမိုင္းတြင္ အလြမ္းမိုးဆုံး ပုဂၢိဳလ္ ၅၀. အားမာန္သစ္စာေပ, ၅၀။
ကမၻာ့ဩဇာအႀကီးမားဆုံး ပုဂၢိဳလ္မ်ား ·
Tin Maung Tun ၏ FB
No comments:
Post a Comment