Monday, March 25, 2019

Rohingya Refugees Tell Dubai Education Summit of Lost Generation of Pupils

Rohingya refugees tell Dubai education summit of lost generation of pupils Ahmed Ullah and Zainab Arkani called on the global community to end the dire crisis their people face
Zainab Arkani at Opening Plenary at the Global Education & Skills Forum 2019.
Courtesy: Global Education and Skills Forum
 

Anam Rizvi | The National 
March 23, 2019

Young members of the Rohingya people have called upon on the international community to ensure their children do not become a 'lost generation' without an education or future.

Speaking on the first day of the annual Global Education and Skills Forum in Dubai, Ahmed Ullah and Zainab Arkani said their young people have been left with little hope of educating themselves out of poverty.

The community has faced persecution and what the UN describes as "ethnic cleansing" at the hands of the Myanmar regime.

Ahmed Ullah, who was born in a refugee camp following earlier purges by the government, made it to Canada in 2009. He is now a youth coordinator of the Canadian Rohingya Development Initiative.

"I am begging every single one of you... you can change those lives. I am proof that refugees can do anything as long as you give them a chance," he told an audience at the Atlantis complex on Saturday.

“They just want an opportunity to contribute to society."

In 2017, more than 700,000 ethnic Rohingya were driven out of their homes in Rakhine province. Many settled in the town of Cox's Bazar, just over the Bangladesh border, in what the UN says is among the densest concentrations of refugees today. Most Rohingya are Muslim and many in predominantly Buddhist Myanmar view them as illegal immigrants. In total there are about 900,000 Rohingya in Bangladesh, some of whom fled earlier military violence in 1978, 1991 and 1992.


Ahmed Ullah spoke of the need for international support for
his persecuted people.  Pawan Singh / The National

"Why can’t we give Rohingya kids hope that they can go to university and build something for their people?" Mr Ullah asked an international audience of delegates, educators and government officials.

"There are millions of kids suffering the same way I was suffering. All they want is education. Day by day, everything that was given to them by the international community is being taken away."

Even before the 2017 campaign, Rohingya lived in poor conditions and were victimised by the authorities.

"I remember being kicked out of school and been told to survive along as I can," Mr Ullah said. "I got a job in a coffee shop."

He has since returned to witness conditions in the camps. He recalled how one Rohingya child told him he wants to become a lawyer to get justice for his people.

Ms Arkani described the abuse she suffered and told of how she was persecuted for being Muslim at a school in Myanmar, whose population is almost 90 per cent Buddhist.
There are about 900,000 Rohingya refugees in Bangladesh,
many of them living in squalid conditions. Reuters 

She recalled her first day, when as a four-year-old she was happy to arrive at school.

"In Burma, as soon as school starts you have to pray. My teacher came and she pushed my head on the floor and said 'why aren't you bowing?'," she said.

"I said 'I am a Muslim and I don’t bow to anything other than God'. She said to go to the corner and stand there."

"I have suffered mental and physical abuse and all kinds of assault.

"I was lucky I was among the one per cent who went to school because 99 per cent did not have the chance to go to school."

Ms Arkani moved to Canada and started the only Rohingya school in her basement.

She spoke powerfully of the need for vocational training and to build an education system for the Rohingya people.

GLOBAL EDUCATION AND SKILLS FORUM

Rohingya refugees tell Dubai education summit of lost generation of pupils
Education is the antidote to violence, poverty and corruption, says Nobel prize winner
American teachers demand voice in school shootings debate
Hugh Jackman announces Dubai's Global Teacher Priz

She described the conditions of the refugee families moving there, many of whom had never held a pen.

"They only knew survival skills. We are treated as second class in our society," she said.

"Now, many of these women are becoming Canadian citizens and some of them are even working."

Asif Saleh, senior director at Brac, an international development organisation based in Bangladesh, said about 75 per cent of the refugees are women and children.

"This is a community that has been disenfranchised for such a long time. The women did not want to come out and they did not want to speak," said Mr Saleh.

"Things have changed and there is a sense of normalcy. Now, about 180,000 children are in learning centres."

Despite that improvement, many are not receiving a proper education in in those informal, fun-based learning centres.

"The greatest challenge now is to ensure children have access to education and skills training or risk losing out a large generation of people.”

He said that donor fatigue is setting in, with only about 40 per cent of the current year’s need of over $600 million met (Dh2.2 billion).

Organised by the Varkey Foundation at Atlantis, the Global Education and Skills Forum is an annual education event that culminates in the $1 million Global Teacher Prize for the best educator.

The two-day event continues on Sunday.

Also on Saturday, the Sheikha Fatima Global Humanitarian Campaign said it would open a new medical facility, Zayed Al Khair camp, to treat thousands of Rohingya refugee women and children, under the supervision of a UAE-Bangladesh volunteer medical team.


Updated: March 23, 2019 08:36 PM


Saturday, March 23, 2019

ကင္းစီး (-ၤ)



ကင္းစီးဟူသည္ က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ၊ င ဟူေသာ ကဝဂ္ဗ်ည္း ငါးလုံးတြင္ ဝဂၢႏၲ(ဝဂ္အဆုံး) ျဖစ္ေသာ င-ဗ်ည္းႏွင့္ ေရွ႕ေလးလုံးဆင့္ရာ၌ လုံးဆင့္စည္းကမ္းအရ အထက္ကေနေသာ သရမဲ့ င-ဗ်ည္းကို ေခၚဆိုျခင္း ျဖစ္သည္။ ယင္း င-ဗ်ည္း၌ သရမပါေသာေၾကာင့္ သရမဲ့ေၾကာင္းကို သိေစရန္ င-ဗ်ည္းအေပၚမွ အသတ္(တံခြန္) ထည့္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ယင္းတံခြန္ကို အသတ္ဟု ေခၚရျခင္းမွာ မိမိေအာက္၌ ရွိေသာ ဗ်ည္းမွ အ သရကို သတ္လိုက္သကဲ့သို႔ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အသတ္ဟု ေခၚျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤ၌ ဂဂၤါျမစ္ကို ေရးလိုလွ်င္ ဂင္ဂါျမစ္ဟု ေရးရမည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဤသို႔ေရးလွ်င္ ကင္းစီးစာလုံးက အထက္သို႔ ထိုးထြက္ေနရာ စာလုံးက ေရွ႕ေနာက္မညီ ၾကည့္၍ မလွ ျဖစ္ေနေပမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၾကည့္၍ လွပေကာင္းမြန္ေစရန္ င္(ငသတ္)ကို အျပည့္မေရးဘဲ ( -္) ဤသို႔ ငသတ္ကို ခ်ဳံ႔ ၍ေရးျခင္းကို ေရွးေက်ာက္ေရးဆရာတို႔ တီထြင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပုံရသည္။ ကင္းစီး၏ ျပယုဂ္တို႔မွာ-

အကၤ (အမွတ္တံဆိပ္) 
ကခၤါ (ယုံမွားသံသယ) 
ဘဂၤ (ပ်က္စီးျခင္း၊ ဘင္ခဏ) 
သိဃၤာနိက (ႏွပ္) စသည္တို႔ ျဖစ္သည္။
ကင္းစီးဆိုသည္မွာ စင္စစ္အားျဖင့္ ငသတ္ပင္ ျဖစ္ေလသည္။ ထိုသို႔ျဖစ္လာရျခင္းကား အခ်ိဳ႕ငသတ္မွာ နိဂၢဟိတ္ဟု ေခၚဆိုအပ္ေသာ ေသးေသးတင္ကို င-သေဘာျဖင့္ ကင္းစီးျပဳလုပ္ထားျခင္း ျဖစ္၏။ စကၤမ၊ မဂၤလာ၊ သဃၤာ အစရွိသည္တို႔ကား မူလေရးထုံးတို႔ပင္ ျဖစ္ေလသည္။ သေဘၤာ၊ ျခေသၤ့ စသည္ကား ေရးထုံးမဟုတ္ ပညာရွိမ်ား ေနာက္မွ ျပဳလုပ္ၾကျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ ထို႔ျပင္ သံသရာ- သသၤာ၊ အံသာ- အသၤာ၊ ဟံသာ- ဟသၤာ အစရွိသျဖင့္ မ်ားစြာပင္ ရွိသည္မွာ စင္စစ္အားျဖင့္ က-ခ-ဂ-ဃ တို႔ အေပၚ၌သာ တင္ႏိုင္ စီးႏိုင္ေသာ္လည္း သြရႆတီ သဒၵါက်မ္းတို႔ အလိုအားျဖင့္ သ-ေပၚ၌လည္း စီးႏိုင္ေလသည္။ [၁]

ကင္းစီးအတု
ျပင္ဆင္

ကင္းစီးအတုမ်ားလည္း ရွိေသးသည္။ ကင္းစီးအတုဟူသည္ ကင္းစီးအစစ္ကဲ့သို႔ ကဝဂ္၏ ေရွ႕ေလးလုံး အေပၚ၌ သရမဲ့ေသာ ငဗ်ည္း(ငသတ္)ကို တင္ျခင္းမဟုတ္ဘဲ က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ ေလးလုံးမွ တစ္ပါးေသာ အျခားဗ်ည္းမ်ားအေပၚသို႔ င-သတ္ကို တင္ျခင္းကို ေခၚသည္။ ျပယုဂ္မွာ-

သေဘၤာ 
ျခေသၤ့ 
သသၤရာ စသည္တို႔ ျဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ကင္းစီးဟူသည္ က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ ေလးလုံးအေပၚသို႔ သရမဲ့ေသာ ငဗ်ည္း(င-သတ္)ကို တင္ျခင္းသာ ကင္းစီးအစစ္ျဖစ္သည္။ ယင္းေလးလုံးမွ တစ္ပါးေသာ အျခားဗ်ည္းမ်ားေပၚသို႔ ငသတ္တင္ျခင္းကို ကင္းစီးအတုဟု မွတ္ယူပါေလ။

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Unicode

ကင်းစီးဟူသည် က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ၊ င ဟူသော ကဝဂ်ဗျည်း ငါးလုံးတွင် ဝဂ္ဂန္တ(ဝဂ်အဆုံး) ဖြစ်သော င-ဗျည်းနှင့် ရှေ့လေးလုံးဆင့်ရာ၌ လုံးဆင့်စည်းကမ်းအရ အထက်ကနေသော သရမဲ့ င-ဗျည်းကို ခေါ်ဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။ ယင်း င-ဗျည်း၌ သရမပါသောကြောင့် သရမဲ့ကြောင်းကို သိစေရန် င-ဗျည်းအပေါ်မှ အသတ်(တံခွန်) ထည့်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ယင်းတံခွန်ကို အသတ်ဟု ခေါ်ရခြင်းမှာ မိမိအောက်၌ ရှိသော ဗျည်းမှ အ သရကို သတ်လိုက်သကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် အသတ်ဟု ခေါ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤ၌ ဂင်္ဂါမြစ်ကို ရေးလိုလျှင် ဂင်ဂါမြစ်ဟု ရေးရမည် ဖြစ်သော်လည်း ဤသို့ရေးလျှင် ကင်းစီးစာလုံးက အထက်သို့ ထိုးထွက်နေရာ စာလုံးက ရှေ့နောက်မညီ ကြည့်၍ မလှ ဖြစ်နေပေမည်။ ထို့ကြောင့် ကြည့်၍ လှပကောင်းမွန်စေရန် င်(ငသတ်)ကို အပြည့်မရေးဘဲ -် ဤသို့ ငသတ်ကို ချုံ့၍ရေးခြင်းကို ရှေးကျောက်ရေးဆရာတို့ တီထွင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပုံရသည်။ ကင်းစီး၏ ပြယုဂ်တို့မှာ-

အင်္က (အမှတ်တံဆိပ်) 
ကင်္ခါ  (ယုံမှားသံသယ) 
ဘင်္ဂ  (ပျက်စီးခြင်း၊ ဘင်ခဏ) 
သိင်္ဃာနိက (နှပ်) စသည်တို့ ဖြစ်သည်။
ကင်းစီးဆိုသည်မှာ စင်စစ်အားဖြင့် ငသတ်ပင် ဖြစ်လေသည်။ ထိုသို့ဖြစ်လာရခြင်းကား အချို့ငသတ်မှာ နိဂ္ဂဟိတ်ဟု ခေါ်ဆိုအပ်သော သေးသေးတင်ကို င-သဘောဖြင့် ကင်းစီးပြုလုပ်ထားခြင်း ဖြစ်၏။ စင်္ကမ၊ မင်္ဂလာ၊ သင်္ဃာ အစရှိသည်တို့ကား မူလရေးထုံးတို့ပင် ဖြစ်လေသည်။ သင်္ဘော၊ ခြင်္သေ့ စသည်ကား ရေးထုံးမဟုတ် ပညာရှိများ နောက်မှ ပြုလုပ်ကြခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ထို့ပြင် သံသရာ- သင်္သာ၊ အံသာ- အင်္သာ၊ ဟံသာ- ဟင်္သာ အစရှိသဖြင့် များစွာပင် ရှိသည်မှာ စင်စစ်အားဖြင့် က-ခ-ဂ-ဃ တို့ အပေါ်၌သာ တင်နိုင် စီးနိုင်သော်လည်း သွရဿတီ သဒ္ဒါကျမ်းတို့ အလိုအားဖြင့် သ-ပေါ်၌လည်း စီးနိုင်လေသည်။ [၁]

ကင်းစီးအတု
ပြင်ဆင်

ကင်းစီးအတုများလည်း ရှိသေးသည်။ ကင်းစီးအတုဟူသည် ကင်းစီးအစစ်ကဲ့သို့ ကဝဂ်၏ ရှေ့လေးလုံးအပေါ်၌ သရမဲ့သော ငဗျည်း(ငသတ်)ကို တင်ခြင်းမဟုတ်ဘဲ က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ လေးလုံးမှ တစ်ပါးသော အခြားဗျည်းများအပေါ်သို့ င-သတ်ကို တင်ခြင်းကို ခေါ်သည်။ ပြယုဂ်မှာ-

သင်္ဘော
ခြင်္သေ့
သင်္သရာ စသည်တို့ ဖြစ်သည်။
ထို့ကြောင့် ကင်းစီးဟူသည် က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ လေးလုံးအပေါ်သို့ သရမဲ့သော ငဗျည်း(င-သတ်)ကို တင်ခြင်းသာ ကင်းစီးအစစ်ဖြစ်သည်။ ယင်းလေးလုံးမှ တစ်ပါးသော အခြားဗျည်းများပေါ်သို့ ငသတ်တင်ခြင်းကို ကင်းစီးအတုဟု မှတ်ယူပါလေ။

Wednesday, March 20, 2019

ႏြံနစ္ေပမဲ႔ က်ြန္ျဖစ္မခံတာ အစၥလာမ္ သာသနာ

“ပတၱျမား စစ္စစ္ ပုလဲ အေရာင္ မမွိန္ပါဘူး”


ႏြံနစ္ေပမဲ႔ က်ြန္ျဖစ္မခံတာ အစၥလာမ္ သာသနာ
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

အေနာ္ရထာမင္း (AD 1002 - 1035) နတ္ရြာစံေတာ့ သားေတာ္ႀကီး ေစာလူးမင္း (AD 1035 - 1061) နန္းတက္ၿပီး ညီေတာ္ျဖစ္တဲ႔ က်န္စစ္သားကို အိမ္ေရွ႕စံေပး စစ္သူႀကီး ခန္႔လိုက္တယ္။

ေနာင္ေတာ့ က်န္စစ္သားဟာ ဦးေစာက္ပန္း မိဖုရားႏွင့္ နန္းေတာ္ေရွ႕မွာ ရယ္ရယ္ေမာေမာ စကားေျပာေနတာ ေတြ႔ေတာ့ ပန္းလိႈင္ အရပ္ စစ္ကိုင္းနားက ပရိမၼအရပ္ကို ေစာလူးမင္းက နယ္ႏွင္လိုက္တယ္

မႀကာပါဘူး ေစာလူးမင္းဟာ ငယ္ငယ္က ႏို႔ဆို႔ဖက္ျဖစ္တဲ႔ ငရမာန္ကားႏွင့္ ေႀကြအံ႔ ကစားရင္း
ေႀကြအံ႔ရႈံးတဲ႔ ေစာလူးမင္း ကေဒါသ ထြက္ၿပီး ~

" ငရမာန္ကန္း ရယ္ … မင္းက ေႀကြအံ႔သား ကစားတတ္တာပါ၊ စစ္ကစား မတတ္ပါဘူး " လို႔ ခ်ိဳး ႏွိမ္လိုက္တယ္

ငရမာန္ကန္းလည္း ရွက္ရွက္နဲ႔ ဥႆ ာ (ပဲခူး) ျပန္ၿပီး ပဲခူး စစ္တပ္ႀကီးႏွင့္ စစ္ခ်ီလာျပီး ေစာလူမင္းႏွင့္ စစ္ခင္း ေတာ့တယ္

ေနာက္ဆုံး ေစာလူးမင္း (AD 1035 - 1061) ကို ဖမ္းမိျပီး သတ္ပစ္လိုက္တယ္

ေပါကၠန္ ထီးနန္း ငရမာန္းလက္ အပ္ဖို႔ ေတာင္းဆိုေတာ့

အမတ္ႀကီးေတြက ဥပါယ္တမ်ွင္နဲ႔ အိမ္ေရွ႕စံလည္းျဖစ္ စစ္သူႀကီးလည္းျဖစ္တဲ႔ " ပရိမၼ အရပ္က က်န္စစ္သားကို စီးခ်င္းထိုးပါအုံး အႏိုင္ယူပါအုံး ႏိုင္ခဲ႔ေသာ္ေပါကၠန္ ထီးနန္း ေပါကၠန္ တိုင္းျပည္ အပ္ပါမယ္ "
လို႔ေျပာလိုက္ ေတာ့

စစ္ကိုင္းနားက ပရိမၼ အရပ္မွာ က်န္စစ္သားနဲ႔ ပထမအႀကိမ္ ငရမာန္ကန္း စီးခ်င္းထိုးတယ္၊ က်န္စစ္သား ရႈံးၿပီး
ပန္းလိႈင္ အရပ္ကို ထြက္ေျပးရတယ္

ပန္းလိႈင္ အရပ္မွာ ဒုတိယ အႀကိမ္ စီးခ်င္းထိုးေတာ့လည္း က်န္စစ္သား ရႈံးျပန္တယ္။
တေကာင္း အရပ္ကို ထြက္ေျပးရတယ္

တေကာင္း အရပ္မွာ မြတ္စလင္ႀကီး ဗ်တ္ဝိ ဗ်တ္တ မ်ိဳးဆက္ျဖစ္တဲ႔. မုဆိုးႀကီး ငစဥ္႔ (ခ)
မြတ္ဆလင္ႀကီး ငစဥ္႔နဲ႔ ေတြ႕တယ္

ငစဥ့္ဟာ ဗ်တ္ဝိ ဗ်တ္တရဲ႕ တူေတာ္ေမာင္ ေတာ္ၿပီး ဥတည္ဘြား လည္ပင္းကို
ထုံး ၃ ခ်က္ တားခဲ႔တဲ႔ ေရႊဖ်င္းႀကီး ေရႊဖ်င္းေလး (ေခၚ) မင္းႀကီး မင္းေလးနဲ႔
ညီအစ္ကို ဝမ္းကြဲ ေတာ္စပ္တယ္

အေႀကာင္းစုံေျပာျပၿပီး က်န္စစ္သား က အကူ အညီေတာင္းေတာ့

ဧရာဝတီျမစ္ကို မုဆိုးငစဥ္႔ ကူးသြားတဲ႔ အရပ္ကို ငစဥ္႔ကူး

ငရမာန္ကန္းကို မုဆိုးငစဥ့္ ဒူးေလးနဲ႔ ပစ္သတ္တဲ႔ အရပ္ကို ငစဥ့္ကိုင္ လို႔ က်န္စစ္သား မင္းႀကီးက
အမည့္ မွည့္ေပး ရြာတည္ေပးလိုက္တယ္

မွတ္ခ်က္။ ။ အခု ကာလမွာေတာ့ စဥ့္ကူးၿမိဳ႔ ~ စဥ့္ကိုင္ၿမိဳ့ ဆိုၿပီး မႏၲေလးတိုင္း အနီးမွာ ထင္ရွားစြာ
တည္ရွိေနပါတယ္။

က်န္စစ္မင္းႀကီး (AD 1061 - 1088) ထီးနန္းရေတာ့ ေပါကၠန္ျပည္ႀကီးမွာ စစ္သူႀကီး လုပ္ဘို႔
မုဆိုးႀကီး ငစဥ့္ ကို ၿမိ့ဳစားမင္း နယ္စားမင္း ခန္႔တယ္

အေနာ္ရထာ မင္းႀကီးလက္ထက္ အတိုင္း ဗ်တ္ဝိ ဗ်တ္တ လို ေရႊဖ်ဥ္းႀကီး ေရႊဖ်ဥ္းေလး အတိုင္း
နယ္စားမင္း ၿမိ့စားမင္း ေပးတာကို မယူ

" ကြမ္းတစ္ယာႏွင့္ ေရတစ္မႈတ္ "  ေတာင္း ေသာက္ၿပီး မုဆိုးႀကီး ငစဥ့္ တေကာင္းကို ျပန္သြားတယ္
တေကာင္းမွာဘဲ အသက္ႀကီးလာေတာ့ေသသြားတယ္ ။

ဦးကိုနီလည္း ၂၀၀၈ ဖြဲစည္းပုံေႀကာင့္ အေမစု သမၼတ မျဖစ္ရလည္း သမၼတေအာက္ ငယ္တဲ႔
ႏိုင္ငံေတာ္ အတိုင္ပင္ခံ ရာထူးကို ဆြဲထုတ္ ယူေပးသြားတယ္

အေမစု ကလည္း ဦးကိုနီ ကို ဥပေဒအတြင္းဝန္ ခန္႔တာကို လက္မခံ မယူဘဲ နဂိုလ္ရွိၿမဲ NLD ဥပေဒ အႀကံေပးလုပ္ရင္ မသမာသူ လက္ခ်က္နဲ႔ ေသပြဲဝင္သြားရတယ္

သမိုင္းဆိုတာ မင္းဆိုးမင္းညစ္ ေခတ္မွာ ခဏတာ ေမွးမိန္ေနေပမဲ႔ တစ္စုံ တစ္ဦးက ေရးသားလိုက္ရင္
ပုလဲ စစ္ ပုလဲမွန္ဆိုတာ " ပုလဲအေရာင္ မမွိန္ပါဘူး "

ႏြံနစ္လို႔ က်ြန္ျဖစ္မဲ႔ အခ်ိန္ လူမ်ိး မတူ ဘာသာကြဲ အစၥလာမ္ရဲ႕ သားေတာ္ေတြ မြတ္စလင္ရဲ႕ သူရဲေကာင္းေတြ
ေပၚထြက္လာရတာ ဓမၼတာပါ

ပတၱျမားမွန္လ်င္ ႏြံနစ္ေသာ္လည္း ႏြံမညစ္ပါဘူးႏြံနစ္ေပမဲ႔ က်ြန္မျဖစ္ေအာင္ ကယ္တင္တဲ႔တာ ပတၱျမားစစ္စစ္

ျပည္တန္တဲ႔ ပတၱျမားသာေလာကမွာ ရွိပါတယ္

@
ရခိုင္​ျပည္​နယ္​၊ ေမာင္​​ေတာ(စာစစ္​)မွ ထူးထူးခြၽန္​ခြၽန္​​ ေအာင္​ျမင္​ၾကတဲ့ မြတ္​စလင္​ ခေလးငယ္​မ်ား၊
အခက္​အခဲ အၾကပ္​အတည္​းမ်ားၾကားမွ ယခုလို​ ေအာင္​ျမင္​ထူးခြၽန္​သည္​့ အတြက္​
ဂုဏ္​ယူဝမ္​းသာ ပါသည္​။
~~~~~~~~~~~~~~
Video ရခိုင္ျပည္မွ ရႈိက္ငိုသံ
~~~~~~~~~~~~~~

ပတၱျမား စစ္စစ္ ပုလဲ အေရာင္ မမွိန္ပါဘူး

ႏြံနစ္ေပမဲ႔ က်ြန္ျဖစ္မခံတာ အစၥလာမ္ သာသနာ

( အရွင္ ပညာ လကၤာရ )
2-6-2018
~~~~~~~~~~
ဓာတ္ပုံ KhinZaw(ကသာ)
@
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=2073155399672068&id=100009328856634
@

Tuesday, March 19, 2019

အာမီရ်အာလီမျာ အုတ်မြစ်ချခဲ့သော ဘောလီဘာဇား အထက်တန်းကျောင်း

 ေဘာလီဘာဇား (ႀကိမ္ေခ်ာင္း) အထက္တန္းေက်ာင္း

အာမီရ်အာလီမျာ အုတ်မြစ်ချခဲ့သော ဘောလီဘာဇား အထက်တန်းကျောင်း


ချောင်ဒရီ အာမိရ်အာလီမျာသည် မေယုဒေသ၏ အထင်အရှား မြို့ဟောင်း ဘော်လီဘာဇားမြေကို ခုတ်တွင်တည်ထောင်ခဲ့သူ ဒေးဝန်ကြီး  ဖောတေးအာလီ ဘောလီ ၏ မြစ်ထီးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ဆိုရလျှင် ဘော်လီစော်ဘွား၏ တတိယမြောက် မျိုးဆက်ပင် ဖြစ်သည်။ အဖေ ဖော်ဇောရ်အာလီမျာနှင့် အမေ သျှီရိ ဆော်န္ဒာ ဘာနု မှ ၁၈၄၆ (၁၈၅၆ အဆိုကွဲ) ခုခန့်တွင် ဖွားမြင်သည်။ သားသမီးများအနက် အကြီးဆုံး သားဖြစ်သည်။  ဆရာကြီးသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ နာမည်ကျော် ကာလကတ္တား တက္ကသိုလ်နှင့်  အိစ္စလာမစ်တက္ကသိုလ်ကြီး ဒိယော့ဘာန်သို့ သွားရောက်  ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။

ဆရာကြီးသည် အမိမြေသို့ ပြန်ရောက်လာကာ ၁၉၁၆ ခုနှစ်တွင် ဘော်လီဘာဇားမြေ၌ ပထမဆုံးသော အာရဗီ စာသင်ကျောင်းကို စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ထိုခေတ် ပညာရေးစနစ်ကို ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မဒ်ရာဆာကျောင်းသင် ပြဋ္ဌာန်းစာအုပ်များကို သင်ပြပို့ချခဲ့သည်။ အာရကန်၌ ကျင့်သုံးနေသော မဂ်သပ်ပညာရေးစနစ်ကို အဆင့်မြင့်တင်ခဲ့သည်။ထိုကျောင်းသည် မဂ်သပ် ပညာရေးစနစ်ပြီးနောက် ပထမဆုံးသော စာသင်ကျောင်းကြီးဖြစ်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကိုလိုနီ ကျွန်ပညာရေးစနစ်ကို ကန့်ကွက် ဆန္ဒပြမှု အရေးပေါ်ပေါက်လာရာ  ဆရာကြီးသည်  ကျောင်းသားသပိတ်ကို တစ်ခဲနက်ထောက်ခံပြီး ငွေအင်အား လူအင်အားနှင့် ကူညီခဲ့သည်။  ဆရာကြီး ဇိုင်နောဒ္ဒိန်း နှင့်အတူ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်သို့ သွားရောက်ကာ အမျိုးသားကျောင်းများ ဖွင့်လှစ်နိုင်ရေး နိုးဆော်စည်းရုံးခဲ့သည်။   ထိုမှတဆင့် ဘော်လီဘာဇားနှင့်တကွ အိမ်နီးနားချင်းကျေးရွာများ၏ ပညာရေးလောက တဖြည်းဖြည်း  တိုးတက်လာခဲ့သည်။ 

ထို့နောက် ထိုအူရ်ဒူကျောင်းကို ဗမာ-အင်္ဂလိပ် ကျောင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲသင်ပြခဲ့သည်။ ဗမာအင်္ဂလိပ်ကျောင်း တည်နေရာမှာ ယနေ့ ဘော်လီဂျာမေဝတ်ပြုကျောင်း ရှိရာ နေရာပင်ဖြစ်သည်ဟု သက်ကြီးများက ဆိုကြသည်။ ကျောင်းမှာ နှစ်ထပ်ကျောင်းဖြစ်လေသည်။ ဒူမ်ဘာလား ဂေါ့ရ် (နှစ်ထပ်အိမ်) ဟု ရိုဟင်ဂျာစကားတွင် ခေါ်ကြသည်။ ထိုကျောင်းတွင်  ပထမဆုံး အမျိုးသားကျောင်းဆရာအဖြစ် မောင်တောမြို့ ငခူးရ ရပ်ကွက် (ယခု-ရပ်ကွက်၂)မှ ဆရာ အိန္နာအာမိန် ကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ပြီးနောက် အင်ဂီရာဇီ မခ်ျထောရ် (အမည်ရင်းမသိရ) ကဲ့သို့သော ထင်ရှားသော ဆရာများ ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ အူရ်ဒူကျောင်းကိုမူ ကျောင်းခွဲအဖြစ် ခွဲထုတ်ကာ စံပ္ပာယ်ကုံး ကျေးရွာ (ကာဇီအာဘာတ်)သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ အူရ်ဒူအထက်တန်းကျောင်း အဆင့်ထိ ဖြစ်လာခဲ့သည်။  လွတ်လပ်ရေး မတိုင်မီ ခေတ်တွင် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်အစိုးရသည် အူရ်ဒူကျောင်းများကို ထောက်ပံ့နေသည့်အချိန်တွင် ထိုကျောင်းသည် အစိုးရ၏ အထောက်အပံ့ကို လက်မခံဘဲ ဘောလီမျိုးနွယ်စု၏ ဘဏ္ဍာဖြင့်သာ သင်ပြခဲ့လေသည်။ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်မှ ရောက်လာသော ကျောင်းသားကျောင်းသူများသည် အခမဲ့ ပညာသင်ခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ထူးချွန်သည့် ကျောင်းသားများကို လယ်မြေများ ချီးမြှင့်သည်ဟုလည်း ဆိုကြသည်။ 

 မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် ဘောလီကိုယ်ပိုင်ကျောင်းကို အစိုးရကျောင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲကာ ဆရာကြီး ဦးမောင်ကျော် (ခ) ကောဘီရ် မခ်ျထောရ် သည် ပထမဆုံး ဗမာနိုင်ငံတော် အစိုးရခန့် ကျောင်းအုပ်ဆရာကြီး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဆရာကြီးဦးမောင်ကျော်၏ ကြီးကြပ်မှု၊ ဆင်းရဲချမ်းသာမရွေး ပညာတတ်မြောက်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် နိုင်ငံတော်မှ ဆုတံဆိပ်အမျိုးမျိုးဖြင့် ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။  ထင်ရှားသော ဗမာကျောင်းထွက် ဆရာမြတ်များဖြစ်သော ဆရာ ဆွာလေအမတ်၊ ဆရာ ရော်ရှိတ်အမတ် (နောင်တွင် လွတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်)၊ ဆရာ ကဘီရ်အမတ်၊ ဆရာ ရူလ်အာမိန်၊ ဆရာလုခ်မာန် …စသော ဆရာများက နေလိုလလို ပညာရောင်ထွန်းခဲ့သည်။ ဦးမောင်ကျော်ပြီးနောက် ဦးထွန်းမြှင့် ကျောင်းအုပ်ကြီး ဖြစ်လာသည်။ မဆလခေတ်တွင် ဥက္ကဌ ဇာဖော်ရ်မျာ၊ ဆရာကြီးမောင်နု နှင့် အထက်တန်းပြဆရာ စောလာဝဒ္ဒိန်းတို့၏ အပတ်တကုတ် ဦးဆောင်ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် အထက်တန်းကျောင်း အဆင့်ထိ တိုးမြင့်နိုင်ခဲ့သည်။ အထက်တန်းကျောင်း၏ ပထမဆုံးကျောင်းသားများဖြစ်သော ဆရာအာလီ၊ ဆရာမုခ်တာနု၊ ဆရာဆယောဒ်အာလောမ် စသည်တို့မှာ ယနေ့ ထိုကျောင်း၌ပင်  Senior Assistant Teacher အဖြစ် တာဝန် ထမ်းဆောင်နေသည်။ ၁၉၉၂-၁၉၉၃ ခု ရခိုင်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးအစီအစဉ်ဖြင့် အတွင်းရေးမှူး (၁) ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ခင်ညွှန့် ခရီးစဉ်တွင် ဦးမာဒူမျာ၏ တင်ပြတောင်းဆိုမှုကြောင့် ယနေ့တွေ့ရှိနေရသော ပင်မ အဆောက်အဦကို နိုင်ငံတော်မှ ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့သည်။ နောက်ဆုံး ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင်  ရွာသူရွာသားများနှင့် ဆရာကြီး ကြာလှထွန်း၏ ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် ဘော်လီဘာဇား ကိုယ်ပိုင်ကျောင်းကြီးသည် တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း ဖြေဆိုနိုင်သော စာစစ်ဌာန ဖြစ်လာပေသည်။  နှစ်စဉ်  ကျောင်းသားကျောင်းသူပေါင်း ၂၅၀၀ ခန့် ပညာသင်ယူလျက်ရှိသည်။ ဤသည်မှာ အမီရ်အာလီမျာ ချပေးခဲ့သော မျိုးစေ့၏ ချိုမြိန်သော အသီးများပင် ဖြစ်လေသည်။

အထကကျောင်းကြီး ယနေ့ ကျောင်းနေရာ (၃) နေရာ ခွဲ၍ ဆရာ၊ဆရာမပေါင်း (၅၀) ကျော် သင်ပြရသည့်အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ပထမကျောင်းဟောင်းမှာ ဘောလီဈေးအနီး၌ ရှိပြီး မူလတန်းအဆင့်ထိ သင်ပြသည်။ ကျောင်း အဆောက်အဦ (၂) ခု၊ ဆရာ၊ဆရာမ အဆောင် (၂) ဆောင် ရှိသည်။ ဒုတိယကျောင်းဝင်းခြံမှာ ရွာသစ်လမ်း သုံးခွဆုံ၌ လမ်းအရှေ့နှင့် အနောက် မျက်နှာချင်းဆိုင် တည်ရှိသည်။ ရှေ့က စာပြသင်ခဲ့သော်လည်း ယနေ့ ဆရာ/မ အဆောင်အဖြစ်ပြောင်းလဲထားသည်။ အဆောင်ပေါင်း (၁၀) ဆောင် ရှိသည်။ ပင်မဝင်းခြံ မှာ ဒုတိယဝင်းခြံနှင့် ကပ်၍ ရွာသစ်(မြောက်ရွာ) ၌ တည်ရှိသည်။ အဆောက်အဦပေါင်း (၇) ခု ရှိသည်။ ဆရာကြီးရုံးခန်းဆောင်မှအပ ကျန်အားလုံးတွင် အလယ်တန်းမှ အထက်တန်းအဆင့်အထိ ကျောင်းသားကျောင်းသူများကို စာသင်ပြလျက်ရှိသည်။ 

ဆရာကြီးသည် လိုင်စင်ရ နှလုံးပြူးသေနတ် ကိုင်ဆောင်ခွင့်ရရှိသူ ဖြစ်သည်။ အကြီးဆုံးသား ဆရာကြီး မိုဟမ္မဒ်ဟာဆောင်း ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ထိုသေနတ်ကို အစိုးရအား အပ်နှံလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကြီးမှာ ရေကြောင်းခရီးဖြင့် ဆော်ဒီအာရေဗီးယားနိုင်ငံ၊ မက္ကာဟ်ရွှေမြို့တော်သို့ အကြိမ်များစွာ ဟာဂ်ျဘုရားဖူး သွားဖူးသည်။ ထို့နောက် ၁၉၂၆ ခုနှစ် နောက်ဆုံး ဟာဂ်ျသွား ခရီးစဉ်တော်၌ ပင်လယ် သမုဒ္ဓရာ ရေကြောင်းလမ်း တစ်ဝက်တွင် ဆရာကြီးသည် အလ္လာဟ် အရှင်မြတ်၏ အမိန့်တော်ခံယူလေ သည်။ (အိန္နာလိလ္လာဟိ ဝအိန္နာအီလိုက်ဟိ ရာဂျီအူန်း) ထိုခေတ် ရေကြောင်းလမ်း၌ ကွယ်လွန်သူများကို ရေချသင်္ဂြိုဟ်သော်လည်း ဆရာကြီးကိုမူ ပါကိစ္စတန်နိုင်ငံ ဆိပ်ကမ်းသို့ သင်္ဘောဆိုက်ပြီး သင်္ဂြိုဟ်ခွင့်ရခဲ့သည်။  သခင်ကြီးအား မြှပ်နှံသဂြိုလ်ခဲ့သော ဂူသင်္ချိုင်းကြီးမှာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၊ ကာရာချီမြို့တွင် ယနေ့တိုင် ထင်ထင်ရှားရှား တည်ရှိနေသည်။

၂၀၁၇ ခုတြင္ ႐ိုက္ကူးထားေသာ ေဘာလီအထကေက်ာင္း

အဆိုပါ ဆရာကြီး၏ ကျေးဇူးကြောင့် ဘော်လီဘာဇားမြေတွင် များစွာသော သာသနာ့ ပညာရှင်များ၊ နိုင်ငံရေးသမားများ၊ အစိုးရ အမှူးထမ်းကြီးများ၊ ကျောင်းအုပ်ကြီးများ၊ ရဲဘော်ရဲဖက်များ စသော ပညာတတ် အမြောက်အမြား ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ဆရာကြီး၏ သားစဉ်မြေးဆက်တို့သည်လည်း နိုင်ငံတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်သော အစိုးရအမှူးထမ်းများဖြစ်ကြပေသည်။ အဆိုပါကျောင်းကြီးသည်လည်း အဆင့်ဆင့် တိုးတက်လာခဲ့ရာ ယနေ့ မောင်တောမြို့နယ်၏ ဒုတိယအကြီးဆုံးကျောင်းအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခံရသည်။ ကြိမ်ချောင်း အထကကျောင်း ဟု လူသိများသည်။ 


ဆရာကြီး အာမီရ်အာလီမျာ၏ ဝိညာဉ်တော်ကြီးကို အလ္လာဟ်အရှင်မြတ် ထိန်းသိမ်းတော်မူပြီး ဂျန္နတ်ဥယျာဉ်တော်ကြီး ချီးမြင့်တော်မူပါစေ...။

ဆရာကြီး၏ သားသမီးများ


(၁) ဆရာကြီး မာမတ်ဟူဆောင်း (တောင်ဘာဇားကျောင်းအုပ်၊ အင်္ဂလိပ်အစိုးရ စစ်ဖက်ရေးရာ စာရေးကြီး) 
(၂) ဖော်ဇူ အမတ် 
(၃) မော်နီရ်အမတ် 
(၄) ဒေါ်အာရှား (ပြည်နယ်ငှက်ဖျားတိုက်ဖျက်ရေးမှူး ဦးဘတင်၏ ဇနီး) 
(၅) မြို့ပိုင် ဖာရုက်အမတ် (မောင်တောမြို့ပိုင်ဟောင်း၊ အထက်တန်းရှေ့နေ၊ 
မောင်တောအထက်တန်းကျောင်းအုပ်ကြီး)
(၆) အဟ်မတ်မျာ


ကျောင်းအုပ် ဆရာကြီးများ


(၁) ဦးမောင်ကျော် (ဆရာကြီးလှဝင်း၏ဖခင်) 
(၂) ဦးထွန်းမြင့် (အထပြ ဆရာ မောင်မောင်မြင့်၏ ဖခင်) 
(၃) ဦးမောင်နု (အထပြ ဆရာ မုခ်တာနု၏ ဖခင်) 
(၄) ဦးကျော်ရွှေ 
(၅) ဦးဘစော 
(၆)                     
(၇) ဦးကျော်မြင့် 
(၈)                  
(၉) ဦးကြာလှထွန်း 
(၁၀) ဦးကျော်မင်း 
(၁၁) လက်ရှိ 

— လူထုဝဏ္ဏ 

မှတ်ချက်။           ။ ဘော်လီဘာဇားသူ/သားများအားလုံး ဖတ်ရှုသိသာရန် ဘော်လီဘာဇား  ပညာရေးလောက တစေ့တစောင်း။

(မေယုအာလီ ၏ Ameer Ali Meah ပို့စ်ကို လူထုဝဏ္ဏ က လိုပိုတိုလျှော့ဖြည့်စွက်တည်းဖြတ်ကာ ပြန်လည်တင်ပေးခြင်း)

မေတ္တာရပ်ခံချက်။        ။ ပရိသတ်တို့၏ အာမီရ်အလီမျာနှင့် ပတ်သတ်သော အသိများကိုလည်း ဤဘလော့ဂ်တွင် စာပို့၍ သော်လည်းကောင်း၊ ကော်မန့်ဖြည့်၍သော်လည်းကောင်း မျှဝေနိုင်ပါသည်။ 



Sunday, March 17, 2019

Five famous International Quraan Reciters from Arakan





1. Sheikh Muhammad Ayub Rahimahullah




Sheik Muhammad Ayyub


Muhammad Ayyub was born in either 1952 or 1953 (1372 AH) in Mecca, Saudi Arabia and died on April 16, 2016 in Madina, Saudi Arabia.


His father Muhammad Yusuf was a poor man whose family had migrated from their native land of Burma to Makkah to flee from the oppression that was carried out against the Muslims of Burma. He had a very harsh childhood with his elder brother working for the family, when his father was imprisoned in Burma.

He completed memorizing the Quran in 1385 AH (1965/1966) under Khalil ibn `Abd ar-Rahman al-Qari' in Mecca. After completing his primary education in 1386 AH (1966/1967), he moved to Medina, where he completed his intermediate and secondary education at an Islamic school, graduating in 1392 AH (1972).

He then enrolled in the Faculty of Sharia at the Islamic University of Madinah, receiving a bachelor's degree in 1396 AH (1976). Then he specialized in Tafsir and `Ulum al-Qur'an (Quranic exegesis and sciences of the Quran), receiving a master's degree from the Faculty of the Holy Qur'an and Islamic Studies. He received a doctorate from the same faculty in 1408 AH (1987/1988).

In 1410 AH (1990) he was appointed as an imam of Al-Masjid an-Nabawi. He held this post until 1417 AH (1997).[4] Until 1417 Hijri, he continued to lead as an Imam in Al-Masjid an-Nabawi, after which he was removed. Later he spent few years as an Imam in Masjid Quba and other Masajids. He was appointed back as an Imam of Al-Masjid an-Nabawi in 2015 (1436 hijri) to read taraweeh prayer.

Listen Their outstanding Quaraat




2. Abdul Wali Al Arkani



Abdul Wali Al Arkani

Sheikh Abdul Wali Al Arkani who is also called « Abu Muad » in relation to one of his sons; was born in 1983 in the region of Mislafah in Mecca. He is a well-known Quran reciter and is currently the Imam of Khadem Al Haramein Al-Sharefein mosque in Jeddah, Saudi Arabia. 

Sheikh Al-Arkani learnt the Quran at the age of 14 first at the hand of his father, then other Sheikhs and teachers in different mosques. He then moved to Mecca and was also the student of a number of prominent Sheikh such as Sheikh Harun Dahir, the late Sheikh Muhammad Kabir, Sheikh Muhammad Idriss Abbass and others. He is also a friend of Sheikh Ahmed Bin Muhammad Al Shariff; the personal imam of the prince Nawaf Bin Abdul Aziz.

Moreover, he joined the Al Arqam Ibn Abu Al Arqam Institute in the Sacred Mosque (Masjid Al Haram) and graduated in 1997. He performed as an imam for the first time at the age of 13 at the mosque of Shaykh Muhammad Saleh Jamal in Meccah moving to other mosque within the same city before moving to Jeddah.

Given his popularity, Shaykh Al Arkani was invited to perform in different mosques within and outside Saudi Arabia for he was officially invited by the Governor of the Emirate of Ajman from the UAE to perform imamate next to the prominent reciter Mishary Rashid Alafasy.

At last, with his unique and eminent voice, there are audio and visual recordings of Shaykh Al Arkani’s recitations of the Quran available for his admirers. The recordings are also broadcasted in a number of Arab religious channels of Saudi Arabia, Abu Dhabi and Bahrain.


3. Abdul Majeed Al Arkani




Abdul Majeed Al Arkani

Abdul Majeed Arkani is a famous Quari in Saudi Arabia. His father is  Abdul Ahad. Imam Khodar Mosque Jeddah. Travelled many countries to recite Quran including South Africa. People are fond of his beautiful voice. His recited Suuras are available on YouTube. 


4. Rashed Al Arkani




Rashid Al Arkani

Rashid Al Arakani is a Rohingya live in Saudi Arabia. He is a Imam of Aisha Solaiman Al Rajhi Mosque In Makkah.


5. Yahya Al Arkani


Yahya Al Arkani

Yahya Al Arkani is a Rohingya Quari live in Saudi arabia . He is 
Imam of Khadija Baghlaf Mosque, Jeddah, Saudi Arabia.





Tuesday, March 12, 2019

တိြဳင္ယီဗဟ္




တိြဳင္ယီဗဟ္

❄❄❄❄❄❄

ရွင္ျမတ္ အလႅာဟ္ တစ္ပါးသာ
မွန္စြာ ကိုးကြယ္ထိုက္ပါတယ္၊
အလႅာဟ္အျပင္ ျခားအရွင္
မွန္ပင္ ဘယ္မွာမရိွတယ္။
ကလိမာဟ္ တိြဳင္ယီဗဟ္ အဓိပၸာယ္ပါ
ေသခ်ာယံုမွ မြတ္စ္လင္မ္ကြယ္
ယံုတယ္…ယံုတယ္…တို႔ယံုတယ္။

❄❄❄❄❄❄❄❄❄❄❄❄❄❄❄❄

အီမာန္သရဖူ




အီမာန္သရဖူ 

☀☀☀☀☀

အီမာန္သရဖူ တို႔ဆင္ျမန္းရင္
ဂ်ႏၷသ္နန္းမွာ စံရမယ္
တစ္ပါးအလႅာဟ္ အရွင္ျမတ္ျပင္
ကိုးကြယ္အပ္သူ ရိွဘူးကြယ္
ကမ႓ာတမန္ေတာ္ မိုဟမၼဒ္ကို
အရွင္ျမတ္က ေစလႊတ္တယ္
ႏႈတ္ကဝန္ခံ စိတ္မွာစြဲလို႔
အီမာန္အၿမဲ ေစာင့္ပါ့ကြယ္
ေစာင့္မယ္…ေစာင့္မယ္။

☀☀☀☀☀☀☀☀☀☀

ေရွးအာရ္ကာန္ နန္းတြင္း မြတ္စလင္စာဆိုမ်ားႏွင့္ လက္ရာမြန္မ်ား

ေရွးအာရ္ကာန္ နန္းတြင္း မြတ္စလင္စာဆိုမ်ားႏွင့္ လက္ရာမြန္မ်ား



အာရကန္ျပည္ (႐ိုေရွာင္ျပည္)၏ နန္းေတာ္တြင္ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားေသာ ဗုဒၶဘာသာဝင္၊ အိစၥလာမ္ ဘာသာဝင္ ႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ စာဆိုပညာရိွမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ တိုင္းေရး၊ ျပည္ေရး၊ အရွင္အေရး၊ စာေပအေရး စသည္တို႔ကို တက္တက္ႂကြႂကြ စီရင္ခဲ့သည္။ အာရ္ကာန္ျပည္၏ စာေပေလာကကို အျခား အိမ္နီးခ်င္း တိုင္းျပည္မ်ားႏွင့္ ရင္ေပါင္တန္း တိုးတက္ေစခဲ့သည္။  အာရ္ကာန္ ျပည္ရွင္ မင္းႀကီးတို႔က လည္း ကဝိစာဆိုတို႔ကို အမ်ဳိး၊ ဘာသာ မခြဲျခားဘဲ ႏွစ္သက္ခံုမင္ ေလးစားသည္ သာမက ဆုလာဘ္ အမ်ဳိးမ်ဳိးခ်ီးျမင့္ သည္။  ထို႔အျပင္ ဘြဲ႕ထူး ဂုဏ္ထူးမ်ားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ ရာထူးဌာႏၲရ တာဝန္ အသီးသီးကိုလည္း ခန္႔အပ္ခဲ့ၾကသည္။ အိစၥလာမ္ဘာသာဝင္ စာဆိုပညာရိွတို႔သည္ အာရကာန္၏ ေရႊေတာင္နန္းေတာ္ကိုသာ ထြန္းလင္းေစခဲ့သည္မဟုတ္ဘဲ ႐ိုဟင္ဂ်ာ စာေပေလာက၏ မ်ဳိးေစ့ေကာင္းမ်ားကိုလည္း ခ်ေပးၾကေလသည္။  

ဤပို႔စ္တြင္ သမိုင္းပညာရွင္ ေဒါက္တာ အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ ၏ The Rohingyas: History and Culture ၊ အခန္း (၄) ကို ကိုးကားမီွျငမ္းကာ (၁၆) ရာစု ႏွင့္ (၁၇) ရာစု ေရွးအာရကန္ နန္းတြင္း အိစၥလာမ္ဘာသာဝင္ စာဆိုပညာရိွမ်ားႏွင့္ သူတို႔၏ ေျပာင္ေျမာက္ေသာ လက္ရာစာေပ အခ်ဳိ႕ကို ေဖာ္ျပေပးပါမည္။ 


Click here for Download The Muslim Poets of Ancient Arakan

(၁) ဒိုလတ္ကာဇီ [Dulat Qazi]


နန္းတြင္း မြတ္စလင္ စာဆိုအမတ္ ဒိုလတ္ကာဇီသည္ ဆလိမ္သွ်ား ၂ ဘြဲ႕ခံ သီရိ သုဓမၼာမင္း (၁၆၂၂-၁၆၃၈) လက္ထက္တြင္ အထူးခ်ီးျမင့္ခံရသည္။ ကာဇီသည္ ဆုလတန္ပူရ ဇာတိျဖစ္သည္။ စာဆိုသည္ အမႈကိစၥစီရင္ ဆံုးျဖတ္ေပးသည့္ တရားသူႀကီး တစ္ဦးအျဖစ္ ကာဇီဘြဲ႕ ျဖင့္ ထမ္းရြက္ခဲ့သည္။ စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္ [Lashkar e Wazir] အေရွာေရာ္ဖ္ခါန္၏ ေတာင္းဆိုခ်က္ျဖင့္ Satimaina Lor Chandrani ဝတၱဳလကၤာ စာအုပ္ကို ေရးသားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မိမိ၏ ဘဝသက္တမ္းႏွင့္ လက္လွမ္းမမီ၍ အဆံုးမသတ္ ႏိုင္ခဲ့ေခ်။ အႏွစ္ (၂၀)ခန္႔ ၾကာၿပီးေနာက္ စာဆိုႀကီး အာလာဝလ္သည္ က်န္တတိယ အပိုင္း ကို ျဖည့္စြက္ေရးသားကာ အဆံုးသတ္ခဲ့ေလသည္။ 


စတိ မိုက္နာ ေလာရ္ခ်ာႁႏၵာနီ ဇာတ္လမ္းကား “ေဂါ့ျပည္ဘုရင္ ေလာရ္မင္းသည္ အင္မတန္ ႐ုပ္ရည္ လွပေခ်ာေမာေသာ အိမ္ေရွ႕မင္းသမီး မိုက္နာ (ေခၚ္) မိုက္နာဝတီ ကို ထိမ္းျမားကာ မိဖုရားအျဖစ္ တင္ေျမာက္ခဲ့သည္။ သူတို႔သည္ သာယာေပ်ာ္ရႊင္သည့္ ဘဝကို ပိုင္ဆိုင္ရေလသည္။ တစ္ေန႔ေသာ္အခါ မင္းတိုင္ပင္ ပု႑ားက မင္းႀကီးအား မိုဟရာျပည္၏ အိမ္ေရွ႕မင္းသမီး ခ်ာႁႏၵာနီ၏ ႐ုပ္ပံုတစ္ပံုကို ျပသေတာ္မူခဲ့၏္။ အိမ္ေရွ႕မင္းသမီး ခ်ာႁႏၵာနီမွာ အိမ္ေထာင္သည္မိန္းမျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ သူ၏ ခင္ပြန္းေတာ္မွာ အရပ္အေမာင္းပုသည့္အျပင္ ၿမံဳေသာေယာက္်ားျဖစ္၏။ မင္းႀကီးသည္ မိုဟရာမင္းသမီးႏွင့္ အကြယ္မွာ ခ်ိန္းေတြ႕ျခင္းျပဳၾကေလ သည္။ သူတို႔၏ တရားမဝင္ ခ်စ္ေမတၱာဇာတ္လမ္းကို မိုဟရာမင္းသမီး၏ ခင္ပြန္းေတာ္က သိေတာ္မူေသာအခါ အခ်င္းခ်င္း အျငင္းပြားရာမွ ေဂါ့ျပည္မင္းႀကီးႏွင့္ စစ္တိုက္ခဲ့သည္။ ထိုစစ္ပြဲတြင္ မိုဟရာမင္းသမီး၏ ခင္ပြန္းေတာ္ က်ဆံုးခဲ့ရသည္။ ၿပီးေနာက္ ေလာ့မင္းသည္ မိုဟရာ မင္းသမီးကို လက္ထပ္ခဲ့ေလသည္။ ဇာတ္လမ္း ေနာက္တစ္ပိုင္းတြင္ ေဂါ့ျပည္၌ မိဖုရားမိုက္နာက အလြမ္းေတာင္တန္း ရင္ထဲထမ္း၍ မ်က္ရည္ေခ်ာင္းျဖစ္  ေန႔ညျဖတ္ေနရသည္။ ဒီအေတာ့မွာ စတန္ ဆိုသူ တစ္ဦးက မိဖုရားကို အခ်စ္ေက်ာ့ကြင္းထဲ သိမ္းသြင္းရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ေခ်။ မိဖုရား မိုက္နာဝတီသည္ သစၥာတရားေစာင့္ထိန္းႏိုင္ခဲ့သည္။ မိမိ ေမတၱာ သူတစ္ပါးထံ မေရာက္ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ေပသည္။ ေနာက္ဆံုးပိုင္းတြင္ ေလာ့မင္းသည္ ခ်ာႁႏၵာနီႏွင့္ အတူ နန္းေတာ္သို႔ ျပန္လာေတာ္မူခဲ့သည္။ မင္းႀကီးသည္ မိဖုရား ႏွစ္ပါးႏွင့္ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ နန္းစံေလသတည္း။” ဟူ၍ ျဖစ္သည္။  


“Teta sopaiya deha kahira shadon,Na buje guhari basha kono kono zon.Beshi babe bahu tak Panchalir sande,Shokole shuniya jeno buzo ae anonne.Tabe kazi sheto buzi se arati,Panchali sande kahe Moina Barati.”

အဓိပၸာယ္ - 
စစ္ေသနာပတိ အာခ်ရဖ္ခါန္ သည္ ေလာေရာ့ခ္ ႏွင့္ မိုက္နာ ဘားရတီ ဝတၱဳကို အထူးႏွစ္ၿခိဳက္ေလ့ရိွသည္။ ထိုဝတၱဳမွာ စာဆိုေတာ္ ဆဒါန္က ထဲဌ္ ေဂါဟာရီ ဘာသာစကားျဖင့္ ေရးဖြဲ႕ထားေသာေၾကာင့္ အာရကာန္ျပည္သူအမ်ား နားလည္ရန္ ခဲယဥ္းလွသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၎ဝတၱဳကို ပါန္ခ်ာလီ လကၤာပံုစံျဖင့္ ေရးဖြဲ႕ရန္ ဆႏၵရိွခဲ့သည္။ ကာဇီ ဒိုလတ္သည္ ၎ မိုက္နာ ဘားရတီ ဝတၱဳကို ပါန္ခ်ာလီ ပံုစံျဖင့္ ျပန္လည္ေရးဖြဲ႕ခဲ့ေလသည္။ 




(၂) အာလာဝလ္ [Alaol]


အာလာဝလ္သည္ အာရ္ကာန္ နန္းတြင္း စာဆိုပညာရွင္မ်ားအနက္ အလြန္ေက်ာ္ၾကား ထင္ရွားခဲ့ေသာ စာဆိုတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ၁၇ ရာစုတြင္ အာရ္ကာန္ျပည္သာမက ဘဂၤလာျပည္ႀကီးကိုပင္ စာေပလကၤာျဖင့္ လြမ္းမိုးခဲ့သည့္ စာဆိုႀကီးျဖစ္သည္။  အခ်ဳိ႕ ပညာရွင္တို႔က အာလာဝလ္သည္ “၁၇ ရာစု၏ ေရာ္ဘင္ႁႏၵာနတ္ တဂိုး” ဟုပင္ တင္စားၾကသည္။ စာဆိုႀကီး အာလာဝလ္သည္ ဖေတအာဘတ္ၿမိဳ႕ဝန္ Mujlis e Qutub ၏ သားေတာ္ တစ္ပါးျဖစ္သည္။ တစ္ေန႔ ခမည္းေတာ္ႏွင့္အတူ ေရေၾကာင္း ခရီးထြက္ရာ ပင္လယ္ဓားျပတို႔ႏွင့္ တိုက္ဆိုင္ေတြ႕ခဲ့ေလသည္။ ႏွစ္ဖက္ တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္ပြားရာတြင္ ခမည္းေတာ္ က်ဆံုးခဲ့သည္။ စာဆိုႀကီးကိုမူ ေပၚတူဂီတို႔က ဖမ္းဆီးကာ ႐ိုေရွာင္ျပည္သို႔ ေခၚေဆာင္လာခဲ့သည္။ အစပိုင္းတြင္ သူ႕ကို ဘုရင့္ ျမင္းထိန္း အျဖစ္ ခစားေစခဲ့သည္။ ႐ိုေရွာင္ျပည္တြင္ အေနၾကာၾကာ အသာမိုးမိုး ျပည္ခ်စ္စိတ္ ဆပြားခဲ့သည္။ နန္းေတာ္တြင္ ခစားသည့္ မြတ္စလင္ မႉးမတ္ဝန္ႀကီးတို႔ႏွင့္ ခင္မင္ရင္းႏီွးရာမွ သူ႔ဘဝ ေျပာင္းလဲ လာခဲ့သည္။ စာဆိုႀကီးသည္ ပညာထူးခြၽန္သူ တစ္ဦးျဖစ္ေၾကာင္းကို နန္းတြင္းဝန္ မူးမတ္တို႔က သိေသာအခါ နန္းတြင္း မႉးမတ္ ဝန္ႀကီး စသည္တို႔၏ သားသမီးမ်ားကို ပညာသင္ ဆရာဂု႐ုအျဖစ္ ခန္႔အပ္ခဲ့သည္။ စာဆိုႀကီးသည္ စာေပအေရးအသား ထူးခြၽန္သည့္အျပင္ ဂီတအႏုပညာ၌လည္း ထင္ရွားသည္။ ဤနည္းျဖင့္ စာဆိုႀကီး၏ ဂုဏ္သတင္း ေက်ာ္ၾကားသည္ႏွင့္အမွ် အထူးခ်ီးျမင့္ျခင္းလည္း ခံခဲ့ရသည္။ စာဆိုႀကီးသည္ အာရဗီ၊ ပါရွင္၊ သကၠတ၊ ဘဂၤါလီ၊ ဟီႏၵီ စေသာ ဘာသာစကား မ်ားစြာကို တတ္ကြၽမ္းသည္။  အဆိုပါ ဘာသာစကား အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမူေရး၊ တိုင္းျပည္ေရး၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ကဗ်ာလကၤာမ်ား၊ ရာသီဘြဲ႕၊ ေတာဘြဲ႕ေတာင္ဘြဲ႕၊ ေမာင္ဘြဲ႕မယ္ဘြဲ႕၊ နန္းဘြဲ႕ စသည္ျဖင့္ အမ်ားအျပား ေရးဖြဲ႕ခဲ့သည္။ အမတ္ႀကီး မဂံတဂိုးက အထူးခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္။ နန္းတြင္း စာဆိုႀကီးသည္ ႐ိုဟင္ဂ်ာ စာေပေလာကကို အတိုင္းမသိ တိုးတက္ေစခဲ့သည္။ အာရကာန္ျပည္၏ စာေပႏွင့္ ဂီတ အႏုပညာတို႔ကို အႏွစ္ (၃၀) တိုင္တိုင္ ထြန္းေတာက္ေစခဲ့သည္။ 

စာဆိုႀကီး၏ ဘဝတေလွ်ာက္ စာေပလကၤာမ်ား၊ ေတးသီခ်င္းမ်ား အေျမာက္အျမား ေရးဖြဲ႕ခဲ့သည္။ အရဗီအကၡရာကို အေျခခံ၍ ႐ိုဟင္ဂ်ာ အေရးအသားစနစ္ကိုလည္း တီထြင္ခဲ့သည္။ ဘာရားမာခ်္ခ်ား ကဗ်ာကို ဦးေဆာင္ပ်ဳိးေထာင္ခဲ့သည္။ ပဒၶဳမဝတီ [ေအဒီ ၁၆၅၁]၊  Saiful mulluk Badiujjamal ၊ Haft Paikar / Sapta၊ Thufa [1663-64] ၊  Sikandarnama [1672] ႏွင့္ Satimaina Lor Chandrani (ေနာက္ဆံုးပိုင္း) စသည္တို႔သည္ စာဆိုႀကီး၏ ထင္ရွားေသာ လက္ရာမြန္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ 

ပဒၶဳမဝတီ [ေအဒီ ၁၆၅၁]

မာလိခ္ မိုဟမၼဒ္ ေဂ်စီ ပါရွင္ဝတၱဳကို ေက်ာ့႐ိုးယူၿပီး ေရးသားျခင္းျဖစ္သည္။ အဓိက ဇတ္ေဆာင္ျဖစ္သည့္ ပဒၶဳမဝတီသည္ ခ်ီတိုရ္မင္း၏ ျမစိန္ကဲ့သို႔လွပေသာ ေတာင္ညာမိဖုရားျဖစ္သည္။ အျခား မိဖုရားတစ္ဦးမွာ နာဂ္မီနီ ျဖစ္သည္။ ခ်ီတိုရ္မင္းသည္ ေတာင္ညာမိဖုရား ႏွစ္ပါးႏွင့္အတူ နန္းၾကာရိပ္လယ္ ေပ်ာ္ရြင္စြာ အခ်ိန္ကုန္ဆံုးေနသည္။ ေဒလီမင္း အာလာဒင္ ခိလ္ဂ်ီသည္ ပဒၶဳမဝတီ၏ အတုမဲ့ ႐ုပ္ရည္ လွပေခ်ာေမာသည့္ အေၾကာင္းကို ၾကားေတာ္မူေသာအခါ ပဒၶဳမဝတီမိဖုရားကို ပိုင္ဆိုင္ရန္ စစ္ေၾကညာ လိုက္သည္။ အင္အားခ်င္း မမွ်သျဖင့္ ရတနာဆင့္မင္း က်ဆံုးခဲ့ေလသည္။ ခင္ပြန္းေတာ္ ကို ကာကြယ္ရင္း မိဖုရားႏွစ္ပါး လည္း အသက္ စြန္႔လႊတ္ခဲ့သည္။ ေဒလီမင္းမွာမူ စစ္ႏိုင္ခဲ့ ေသာ္လည္း လက္ဗလာႏွင့္ ျပန္ေတာ္မူခဲ့ရေလ သည္။ 

Saiful mulluk Badiujjamal [၁၆၆၉-70] ကဗ်ာရွည္သည္ လူႏွင့္ နတ္သမီး ေမတၱာဇာတ္လမ္း ျဖစ္သည္။ အီဂ်စ္ အိမ္ေရွ႕မင္းသား စိုင္ဖုလ္ မုလႅဳခ္ ႏွင့္ နတ္သမီး ဘဒီအုဇ္ဇာမာလ္ တို႔၏ အခ်စ္ ဇာတ္လမ္းပင္ျဖစ္သည္။ 

Thufá သည္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ က်မ္းတစ္က်မ္းျဖစ္သည္။ ဖခင္က သားျဖစ္သူအား သာသနာ့ပညာေပး ဆံုးမေသာ က်မ္းျဖစ္သည္။ အခန္းေပါင္း (၄၅) ခန္းျဖင့္ ေရးဖြဲ႕ထားသည္။ အိစၥလာမ္သာသနာေတာ္ လမ္းၫႊန္ခ်က္အရ ရွရီယတ္၊ သရီကတ္၊ ဟကီကတ္၊ သိုဝ္ဟီးဒ္၊ အီမာန္ ဆိုင္ရာ ပညာဗဟုသုတမ်ားကို က်ဳိးေၾကာင္းျပ လမ္းၫႊန္ေရးဖြဲ႕ထားျခင္းျဖစ္သည္။ 

Sikandar Nama သည္ ပဒၶမဝတီ ၿပီးေနာက္ ဒုတိယေျမာက္ ေက်ာ္ၾကားေသာ ဝတၱဳျဖစ္သည္။ ဆီကာန္ေဒါရ္ (အဲလက္ဇင္ဒါး) ဧကရာဇ္ဘုရင္၏ စြမ္းရည္သတၱိႏွင့္ စိတ္ဓာတ္ကို ေဖာ္က်ဴးထားေသာ သူရဲေကာင္းဂုဏ္ေဖာ္ျပသည့္  ဇာတ္လမ္းတစ္ပုဒ္
ျဖစ္သည္။ ဤဝတၱဳသည္ စာဆို အာလာဝလ္၏ ဖူတိလကၤာမ်ားအနက္ အရွည္ဆံုးျဖစ္သည္။ 
Sikandarnama ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ စာဆိုေတာ္ အာလာဝလ္ ကိုယ္တိုင္ေရးသားခဲ့သည္ ကို ေအာက္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ 



“Nizamir gour bekko buzon karkash, Bagiya kahilé tahe ase bahu roish.Somundaro shongher granger granhon,Bishesh faresir bashar boit bangon.Mahanto Nizami bekko indito akar,Bisheshto fonjobash kitab mazar.Arobi, Farsi ar Nasarani Yuhudi,Palavi shange fans bashar abodi.” 


အဓိပၸာယ္-
စာဆို ေနဇာမီရဲ႕ ဝါက်အဖြဲ႕သည္ နားလည္ရန္ ခက္ခဲလွသည္။ သို႔ေသာ္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျပန္ႏိုင္ခဲ့လွ်င္ ၎စာအဖြဲ႕တို႔က စိတ္ပီတိ သာယာမႈကို ခံစားေစသည္။ အထူးသျဖင့္ ပါရွင္ကဗ်ာကို ျပန္ဆိုကာ စာအုပ္ေရးသားျခင္းသည္ သမုဒၵရာ၌ ေရကူးျခင္းႏွင့္ တူသည္။ ေနဇာမီသည္ အာရဗီ၊ ပါရွင္၊ နဆြာရနီ၊ ဟီဗ႐ူ၊ ပါဠာဝိ စေသာ ဘာသာစကား (၅)မ်ဳိးျဖင့္ ဥပမာအလကၤာမ်ား သံုးႏႈန္းထားသည္။  




(၃) အဒူမင္းညိဳ  [Abdu Min Nyo]



အဒူမင္းညိဳသည္ ေအဒီ ၁၄၅၉-၁၄၈၂ (သကၠရာဇ္ ၈၁၇-၈၄၀) ခုတြင္ ႐ိုေရွာင္ျပည္ ယခုၿမိဳ႕ေဟာင္းဟု ေခၚေသာ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕၌ နန္းတက္ေသာ ဘေစာျဖဴမင္း [ကလိမာဟ္ရွား] လက္ထက္ ပညာရွိ အမတ္ႀကီး ျဖစ္သည္။  အဗၺဒူမင္းညိဳမွ ေနာင္အခါ အဒူမင္းညိဳဟူ၍ ေခၚေဝၚ အမည္တြင္ခဲ့သည္။ အခ်ဳိ႕ သုေတသီတို႔ကမူ အဗၺဒူ ေမာ္ႏူ မွ အဒူမင္းညိဳ ေျပာင္းလာျခင္းျဖစ္သည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ တခ်ဳိ႕ကမူ ယေန႔ကဲ့သို႔ ေရွး႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔ကလည္း  ရခိုင္နာမယ္ ႏွင့္ အာရဗီနာမယ္ ေပါင္းထားေလ့ရိွသည္ဟု ဟူ၍လည္းေကာင္း ဆိုၾကသည္။ စာဆိုရွင္ အမတ္ႀကီး အဒူမင္းညိဳ၏ အတၳဳပၸတိၱအမွန္ကို ရွာေဖြေတြ႕ရွိျခင္း မရွိေသးေပ။

အဒူမင္းညိဳသည္  ဘုရင္ ဘေစာျဖဴ၏ သမီးေတာ္ ဧခ်င္းကိုေရးဖြဲ႕ခဲ့သည္။ ထို ဧခ်င္းကို 
ရခိုင္မင္းသမီး ဧခ်င္း ဟူ၍ပင္ ေခၚၾကေလသည္။ ထိုဧခ်င္းသည္ ျမန္မာစာေပ၌ ေတြ႕ရွိရသမၽွေသာ ဧခ်င္းတကာတြင္ ေရွးဦးအက်ဆုံး ျဖစ္ေလသည္။ အဒူမင္းညိဳသည္ ဧခ်င္းမ်ိဳးေစ့ကိုခ်ခဲ့သူဟု ဆိုရေပမည္။ အင္းဝေခတ္ စာဆိုေက်ာ္ သခင္ေထြး၊ ဧခ်င္းဆရာ ရွင္သူရဲႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္စာဆိုလည္း ျဖစ္၏။ သို႔ရာတြင္ ရွင္သူရဲသည္ သခင္ေထြးဧခ်င္းကို ရခိုင္မင္းသမီးေနာက္ အႏွစ္ ၂ဝ ေက်ာ္ၾကာမွ စပ္ဆိုေလသည္။ အဒူမင္းညိဳသည္ ဘုရင္ ဘေစာျဖဴ၏ လက္ထက္တြင္ အမတ္ပညာရွိႀကီးအျဖစ္ အမႈထမ္းရြက္ေနသည့္ အခ်ိန္ကား အင္းဝႏွင့္ အာရ္ကာန္သည္ မင္းၿပိဳင္အုပ္စိုး၍ စာၿပိဳင္ဆိုေသာအခါ ျဖစ္၏။ အဒူမင္းညိဳသည္ အာရကာန္ နန္းတြင္း အမတ္ႀကီးပင္ ျဖစ္လင့္ကစား ျမန္မာမႈကို ကၽြမ္းက်င္၍ ျမန္မာစာေပကို ျပဳစုနိုင္စြမ္းသူ ျဖစ္ေလသည္။

အမတ္ႀကီး စပ္ဆိုေသာ ဧခ်င္းတြင္ ဧခ်င္းဘြဲ႕ခံ ဘုရင္ ဘေစာျဖဴ၏ သမီးေတာ္ကေလး၏ ေဆြေတာ္စဥ္ စာရင္းကို ရွင္းလင္းစြာ ေဖာ္ျပစပ္ဆိုသြား၏။ သုံးစြဲထားေသာ စကားလုံးမ်ားမွာလည္း သုတိသာယာ၍ ေပၚလြင္လွ၏။ ဖြဲ႕ဆိုလိုသမၽွကို မကြယ္မေထာင့္ ျပတ္သြားစြာ ဖြဲ႕ဆိုနိုင္၏။ သို႔ရာတြင္ ဧခ်င္းမ်ိဳးေစ့ခ်႐ုံမၽွသာ ျဖစ္ရကား ေတာင္ငူေခတ္ႏွင့္ ကုန္းေဘာင္ ေခတ္ေပၚ ဧခ်င္းမ်ားေလာက္ အေၾကာင္းအရာ မစုံလင္။ ရာဇဝင္ ေၾကာင္းဘက္မွလည္း ျပည့္စုံသည္ဟု မဆိုသာေခ်။ ေရွးအခါက ဘုရင့္ေသြးေတာ္မ်ားကို ပုခက္တင္ရာ၌ မည္ကဲ့သို႔ ပုခက္ကို ဆင္ယင္ရပုံကို ဗဟုသုတျဖစ္ဖြယ္ ေရးသားခဲ့သျဖင့္ ေက်းဇူးတင္ထိုက္လွေပသည္။

ဧခ်င္းတြင္ သံုးစြဲထားေသာ စကားလံုးမ်ားသည္ သုတိသာယာ၍ ေပၚလြင္သည့္ျပင္ စပ္ပံုစပ္နည္းမွာလည္း ဧကာရ ႏၱႏွင့္ အစခ်ီ၍ ဧကာရ ႏ ၱႏွင့္အဆံုးသတ္သည္။

“ဧဧပိမ့္ႏွစ္သိမ့္၊ အၿငိမ့္အခ်မ္း၊ သူငယ္ဝမ္းျဖင့္၊ ျမည္တမ္းပူဆာ၊ ႏိုးနာမ႐ွိ၊ စက္ေပ်ာ္ဘိမွ်၊ သိန္းထိဘိုးခက္၊ ညံ့သက္ပင္ခ်ည္၊ လ်ားနံ႐ွည္ႏွင့္၊ ေနာက္ျပည္မင္းတို႕၊ ခြန္ဆက္ပို႕သား၊ ႏွစ္လို႕ခ်င္စြာ၊ ခါသာသလင္း၊ ေအာက္ႏွီးခင္းလ်က္၊ ေပၚတင္းၾကက္မြန္၊ ဗိတာန္ေဆာင္းထား၊ ကိုးပါးရတနာ၊ စီခ်ယ္ႁမြာလ်က္၊ ေ႐ႊပုခက္တြင္၊ ေ႐ႊ႐ြက္ လူလူ၊ ေ႐ႊခ်ဴသြင္သြင္၊ လက္ငင္တိုင္ငုတ္၊ မွ်င္မွ်င္ထုတ္၍၊ တမုတ္ႀကိဳးကိုင္၊ ႏွစ္ဘက္ဆိုင္သည္၊ ဧတိုင္႐ိုက္ပ်ံ႕ ပ်ဴးတည့္ေလ။” 
(ရခိုင္မင္းသမီး ဧခ်င္း)

ဟူေသာအဖြဲ႕ကို ၾကည့္႐ႈလွ်င္ အဒူမင္းညိဳသည္ ေ႐ွးအခါက ပုခက္ဧယင္ကို မည္သို႕ ဆင္ယင္၍ မည္သို႕ ဧယင္ေတာ္က်ဴးၾကပံုကို ေပၚလြင္ေသာ စကားလံုးမ်ားျဖင့္ ဗဟုသုတ ျဖစ္ဖြယ္ရာျပသခဲ့သည္။




(၄) မရဒါန္ ႏူရဒၵိန္း [Mardan Nuraddin]



စာဆို မရဒါန္ ႏူရဒၵိန္းသည္ သီရိသုဓမၼမင္း (ဆလိမ္ရွား၂) (1622-1638) လက္ထက္တြင္ အထူးထင္ရွားခဲ့သည္။ အတၱဳပၸတၱိ အတိအက်ကို မေတြ႕ရေသးေခ်။  စာဆို၏ ဟုန္းဟုန္းေတာက္ ေက်ာ္ၾကားသည့္ စာအုပ္မွာ ‘နဆီရာနာမာ/နဆီပ္နာမာ’ [Nasiranama/Nasibnama] ဟု  လူသိ ထင္ရွားသည္။ ကံၾကမၼာတရားကို အေျခခံ၍ ဖြဲ႕ဆိုထားျခင္းျဖစ္သည္။ ဂုဏ္ႀကီးႂကြားဝါသူတို႔သည္ နိမ့္ခ်သြားျခင္း၊ ကံတရားကို မေျပာင္းလဲႏိုင္ျခင္း စသည့္ အဂၤါရပ္မ်ားကို ဇာတ္လမ္း ဇာတ္ကြက္ျဖင့္ သ႐ုပ္ေဖာ္ထားသည္။ ကာခ်ီ[Kanci]ဟု ေခၚတြင္သည့္ အာရ္ကာန္ျပည္၏ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕တစ္ခု၌ ေရးဖြဲ႕ခဲ့သည္ဟု ကဗ်ာအရ သိရိွရသည္။  စာဆိုလည္း အဆိုပါၿမိဳ႕သား ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ေပသည္။ 

စာဆိုသည္ နဆီပ္နားမာ ဖူတီလကၤာတြင္ ကာခ်ီၿမိဳ႕၏ သာယာတင့္တယ္ ခမ္းနားပံုကို အလြန္အမင္း ခ်ီးက်ဴး ဂုဏ္ယူ ေဖာ္က်ဴးေရးသားခဲ့သည္။ ကာခ်ီဆိုေသာ ၿမိဳ႕တြင္ မြတ္စလင္မ်ား၊ ျဗဟၼာမ်ား၊ ကရစ္သားမ်ား ေနထိုင္ၾကသည္။ မြတ္စလင္ထဲတြင္ အာလိမ္ပညာရွင္မ်ား၊ ပညာတတ္မ်ားသည္ ကုရ္အာန္ႏွင့္ ဘာသာေရးက်မ္းဂန္မ်ားျဖင့္ ေပ်ာ္ေမြ႕ေနၾကသည္။ ျဗဟၼာတို႔ထဲမွာလည္း ပညာတတ္ ပ႑ိတမ်ား မ်ားျပား၍ သူတို႔၏ က်မ္းစာ၊ ကဗ်ာမ်ား၌ ေပ်ာ္ေမြ႕ေနသည္။ ပညာတတ္မ်ား ေဝဆာကာ သာယာ တင့္တယ္ေသာ ၿမိဳ႕ပင္တည္း  စသည္ျဖင့္ ေဖာ္က်ဴးထားသည္။

နဆီပ္နာမား ဇာတ္လမ္းကား “တစ္ခါေသာ္ အဗၺဒုလ္ နဗီႏွင့္ အဘုလ္ေကာ္ရီမ္ ကုန္သည္ႀကီး သူငယ္ခ်င္း ႏွစ္ဦးရိွခဲ့သည္။ သူတို႔သည္ အတူတကြ ကုန္သြယ္ေရာင္းဝယ္ရာမွ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး  ခင္မင္ရင္ႏီွးမႈ တိုးလာသည့္အခါ ပို၍ ခိုင္ၿမဲေအာင္ တစ္ဦး၏ သမီးကို ေနာက္တစ္ဦး၏သားႏွင့္ အရြယ္ေရာက္ေသာ္ လက္ထပ္ေပးရန္ ကတိကဝတ္ျပဳခဲ့ေလသည္။ အဒူနဗီတြင္ သားတစ္ပါးရိွ၍ အဒူကရီမ္မွာမူ သမီးတစ္ပါးရိွခဲ့၏။ သို႔ေသာ္ အဒူလ္ေကာ္ရီမ္သည္ ကံဆိုးတိုက္စား၍ စည္းစိမ္ခ်မ္းသာ ဆံုး႐ွံဴးကာ ဆင္းရဲမြဲေတျခင္းႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရေလသည္။ သူငယ္ခ်င္း လုပ္ငန္းေဖာ္ ဆင္းရဲဒုကၡႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရသည့္ အခ်ိန္တြင္ အဒူလ္နဗီက  ထိုကတိကို ပ်က္ပစ္သည္။ သူ႕သားအား တျခား ခ်မ္းသာေသာ မိသားစုမွ လက္ထပ္ေပးရန္ အဒူနဗီက ျပင္ဆင္ေနသည္။ အဒူကရီမ္က မိတ္ေဆြအား မိမိတို႔ ကတိႏွင့္ ပတ္သက္၍ ခဏခဏ အသိေပးေသာ္လည္း အခ်ည္းႏီွးျဖစ္ခဲ့ရသည့္အျပင္ ေစာ္ကားခံျခင္းသာ အဖတ္တင္ခဲ့ရသည္။ အဒူကရိမ္၏ ဇနီးကမူ ကံၾကမၼာက စီရင္လိမ့္မည္ဟု အားတင္းထားခဲ့သည္။  ေနာက္ဆံုးတြင္ ကံတရားအားေလ်ာ္စြာ သူတို႔၏ ကတိ ျပည့္ဝလာခဲ့သည္။ သူတို႔ သားႏွင့္ သမီးတို႔ အခ်င္းခ်င္း လက္ထပ္ ထိမ္းျမႇားႏိုင္ခဲ့ေလသည္။ ” ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ 





(၅) ကု႐ိုက္ရီွ မဂံ [Quraishi Magan]


စာဆို ကု႐ိုက္ရီွမဂံ ၏ ဘိုးေဘးဘီဘင္သည္ ကႏၲရျပည္မွ အာရပ္အမ်ဳိးအႏြယ္ျဖစ္သည္။ အာရပ္မွ ေဂါ့ျပည္သို႔ ကုန္သြယ္ စီးပြားေရးအရ ေျပာင္းေရႊ႕ ေရာက္လာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ တဖန္ သူတို႔ အမ်ဳိးမွ တစ္စုသည္ စစ္တေကာင္းမွ တဆင့္ အာရ္ကာန္သို႔ ေရာက္လာခဲ့ေလသည္။ စာဆိုေက်ာ္ ကု႐ိုက္ရီွ မဂံ ၏ ထင္ရွားေသာ စာအုပ္မွာ စႁႏၵာဝတီ [Chandravati] ျဖစ္သည္။ 

အခ်ဳိ႕သုေတသီ ပညာရွင္မ်ားက ကူ႐ိုက္ရီွမဂံ ႏွင့္ ပညာရိွအမတ္ႀကီး မဂံတဂိုးသည္ ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦးတည္းပင္ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကေပသည္။ 




(၆) အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ ေခါန္ေဒါကာရ္ [Abdul Karim Khondaker]


အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ ေခါန္ေဒါကာရ္သည္ ဘႏၵာရ္ဇာတိျဖစ္သည္။ ဘႏၵာရ္သည္ ေျမာက္ဦး ေနျပည္ေတာ္၏ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး သူႂကြယ္သူႀကီး၊ ပညာတတ္ မ်ားျဖစ္ျဖင့္ စည္ကားသာယာေသာ မြတ္ဆလင္အမ်ားစုေနထိုင္ရာ ေဒသတစ္ခု ျဖစ္သည္။ စာဆိုပညာရွင္မ်ား အေျမာက္အမ်ား ေမြးထုတ္ေပးေသာၿမိဳ႕လည္းျဖစ္သည္။ ပိုက္ဆိပ္ရြာ ဟုလည္း ေခၚၾကသည္။ စာဆို ေခါန္ေဒါကာရ္သည္ မင္းမႉးထမ္း အမ်ဳိးအႏြယ္မွ ဆင္းသက္လာၿပီး ဘိုးဘြားစဥ္ဆက္ကပင္ မင္းမႉးထမ္းမ်ားျဖစ္ၾကေပသည္။ စာဆို၏ ေဘးေတာ္ Rasul Mia သည္ အေကာက္ခြန္ အရာရိွျဖစ္သည္။ ဘိုးေတာ္သည္ ထိုေခတ္ မင္းလက္ထက္ အေကာက္ခြန္႐ံုးတြင္ စကားျပန္အျဖစ္ အမႉးထမ္းခဲ့သည္။ မင္းႀကီးႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား သံတမန္ ေဆြးေႏြးရာတြင္ စကားျပန္ေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားႏွင့္ တရင္းတႏီွး ဆက္ဆံရသည့္အျပင္ မင္းႀကီး၏ လူယံုေတာ္ တစ္ဦးလည္းျဖစ္ခဲ့သည္။ ခမည္းေတာ္ အလီအက္ေဘာ္ရ္သည္ နန္းတြင္း ခစားခဲ့သည့္ ခိုင္လံုေသာ အေထာက္အထား မေတြ႕ရေခ်။ 

စာဆိုသည္ မဟာသမၼတမင္းလက္ထက္ အထူးခ်ီးျမႇင့္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ဆဒီဝုခ္ နာနာ ဘြဲ႕ခံ  အာတီဘာ ဆိုတဲ့ ဘႏၷာရ္ ၿမိဳ႕ဝန္ထံ ခစားခဲ့သည္။ ၿမိဳ႕ဝန္၏ တိုက္တြန္းခ်က္အရ ဒူလႅာ မူဂ်ီလစ္ [Dulla Majlis] ဖူတီးလကၤာကို ေရးသားခဲ့သည္။ အခန္း (၃၃) ပါရိွသည့္ အဆိုပါ ဧခ်င္းလကၤာရွည္ကို ၁၇၈၅ ခုႏွစ္ ဟိဂ်ိရီ ၁၂၀၀ ခု တြင္ ေရးဖြဲ႕ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုႏွစ္ကား အာရကာန္ျပည္ကို ဘိုးေတာ္ဘုရားက သိမ္းပိုက္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုလကၤာရွည္ မေရးဖြဲ႕မီ တာမီမ္ အာန္ဆာရီ [Tamim Ansari]ႏွင့္ ဟားဇာရ္ မဆာယဲလ္ [Hazar Masail] တို႔ကိုလည္း ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ 


“Rasul Mia name prapita amar,Bistro padabi pailo prashader razar.Dhingar hasil joto tahar karon,Laita beith e sab nuper saron.Tanputro Moson Ali dhingar dhubashi,dibe bosto holé nuf shane dettro ashi.Rashanget zato sodagor aise zattra,Nuper shomuke niya bason firattra.Tan futtro Aliakbar dore nam,shud moti mohazon shobr gune dam.Ami tan puttro Abdul Karim khondakar,Aca kalo e kitab rosite fayar.”






(၇) ႐ႈဇာ အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ [Shuja Kazi Abdul Karim]


စာဆို အဗၺဒူလ္ေကာ္ရီမ္ကို ႐ႈဇာကာဇီ ဟု လူသိမ်ားသည္။ တစ္ခ်ဳိ႕ စာဆိုကမူ အမည္တူရိွေသာေၾကာင့္ ႐ႈဇာကာဇီ အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ ဟု ခြဲျခားေခၚေဝၚၾကသည္။ ရွားဒါရ္ဖားရာ ဇာတိျဖစ္သည္။ ၁၈ ရာစုအစပိုင္းတြင္ သက္ရိွထင္ရွားခဲ့ေသာ ႐ႈဇာကာဇီသည္ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ အနႏၲရတနာ ရာဇဝင္က်မ္းတစ္အုပ္ကို လကၤာျဖင့္ ေရးသားျပဳစုခဲ့သည္။ ထိုရာဇဝင္က်မ္းမွာ ႐ိုေရွာင္ဂဲ့ရ္ ဖန္ခ်ာလီ [Roshanger Panchali] ျဖစ္သည္။ ႐ိုေရွာင္ျပည္ (ေခၚ) အာရကာန္၏ ရာဇဝင္ ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ 





(၈) ကာဇီ အဒူေကာရိမ္ [Kazi Abdul Karim]


စာဆို ဆရာႀကီး ကာဇီ အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္သည္ ထိုေခတ္က ထင္ရွားေသာ အရပ္ ဟိုင္မ္ဇာတိျဖစ္ၿပီး က်မ္းေပါင္းမ်ားစြာ ေရးသားခဲ့သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ သူ၏ ထင္ရွားေသာ စာအုပ္မ်ားမွာ ရာဟာတုလ္ ကုလုပ္၊ အဗၺဒုလႅာရ္ ဟာဇားရ္ဆူဝါလ္၊ ႏုမာမာ၊ မဒူမာလတီ ႏွင့္ ဒါရီေဂ မုဂ်္လီစ္ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ရာဟာတုလ္ ကုလုပ္ [Rahatul Kulub]၊ အဗၺဒုလႅာရ္ ဟာဇားရ္ဆူဝါလ္ [Abdullar Hazar Sawal]၊ ႏုမာမာ [Numama]က်မ္းတို႔မွာ ဘာသာေရးဆိုင္ရာက်မ္းမ်ားျဖစ္သည္။ မဒူမာလတီ [Madhumalati]မွာမူ ေမတၱာဇာတ္လမ္း ဝတၱဳ တစ္ပုဒ္ျဖစ္သည္။ ဒါရီေဂ မုဂ်္လီစ္ [Darige Majlis]မွာမူ နန္းတြင္းနီတိ ဆိုင္ရာက်မ္းျဖစ္ေပသည္။ 





(၉) ကဗီ အာဘူလ္ဟူးစိန္ [Poet Abul Husain]


စာဆို အာဘူလ္ဟူစိန္သည္ ၿမိဳ႕ေဟာင္းေနျပည္ေတာ္အနီး ဘႏၵာရ္ၿမိဳ႕ဇာတိျဖစ္သည္။ သူ၏ ထင္ရွားေသာ စာအုပ္ကား အာေဒါမ္ေအရ္ လာ႐ိုက္ [Adamer Larai] ျဖစ္သည္။ 




(၁၀) အိစၥမိုက္လ္ စကိပ္ [Ismail Saqib]


စာဆို အိစၥမိုက္လ္ စကိပ္သည္ ကိုင္မ္ (ဟိုင္မ္ ဖာရာ)အရပ္ ဇာတိျဖစ္သည္။  သူ၏ ထင္ရွားေသာ စာအုပ္တစ္အုပ္မွာ ဘီလ္ကိစ္နာမာ [Bilqisnama] ျဖစ္သည္။ ယင္း စာအုပ္တြင္ ဘီလ္ကိစ္ဟုေခၚေသာ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးကို အဓိက ဇာတ္ေဆာင္အျဖစ္ သ႐ုပ္ေဖာ္ေရးဖြဲ႕ထားေသာ နန္းတြင္း ေမတၱာဇာတ္လမ္း တစ္ပုဒ္ျဖစ္သည္။ 





(၁၁) ကာဇီမိုဟာမၼဒ္ ဟူးစိုင္ [Kazi Muhammad Hussain]


စာဆို ကာဇီမိုဟာမၼဒ္ ဟူးစိုင္သည္ အာရ္ကာန္ျပည္၊ ၿမိဳ႕ေဟာင္းအနီးရိွ ဘေႏၷာရ္ရြာ ဇာတိျဖစ္သည္။ သူ၏ ထင္ရွားေသာ စာအုပ္ (၃) အုပ္ ေတြ႕ရိွရေပသည္။ ယင္းတို႔မွာ အာမီရ္ဟာမ္ဇာ [Amir Hamza] ၊ ေဒဝါလ္မတီ[Dewalmati] ႏွင့္ ဟိုင္ဒါရ္ ေဂ်ာင္ [Haider Jung]တို႔ျဖစ္ၾကသည္။



အထက္ေဖာ္ျပပါ စာဆိုမ်ားအျပင္ အျခားစာဆိုပညာရိွမ်ားလည္း ရိွခဲ့သည္။ ေရွးစာဆိုမ်ား၏ လကၤာကဗ်ာမ်ား၊ ေတးသီခ်င္းမ်ား၊ နီတိက်မ္းမ်ား စသည္တို႔သည္ စာဆိုအတၱဳပၸတၱိ၊ အမည္နာမ မသိရ၍ အမည္မသိေရွးစာဆို အေနျဖင့္ ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔၏ လက္ဝယ္ ရိွေန၏။ သို႔ေသာ္ ႏွစ္ကာလ ၾကာေညာင္းသည့္ႏွင့္အမွ် ထိုအေမြအႏွစ္မ်ားလည္း တျဖည္းျဖည္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားလ်က္ရိွေပသည္။ တစ္ဖက္က အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ဖိႏိွပ္မႈ၊ တိုက္ပြဲ၊ ရန္ၿငိဳး၊ ပဋိပကၡ ၊ မုန္းတီးေရး စသည္တို႔၏ ဆိုးဝါးေသာ ဒဏ္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊  သုေတသနျပဳျခင္း၊ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ မွတ္တမ္းတင္ စုစည္းျခင္း စသည့္တို႔ လြတ္လပ္စြာ အေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးကို သာမက အာရ္ကာန္ျပည္ တစ္ခုလံုးကို အက်ဳိးေပးႏိုင္စြမ္း ရိွသည့္ စာေပ အေမြအႏွစ္မ်ားကို ဆံုး႐ွံဴးေနရျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ 

ထို႔ေၾကာင့္ ရတနာပတၱျမားထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ အဖိုးတန္လွေသာ စာေပအေမြအႏွစ္ အျမဴေတမ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္းၾကျခင္းျဖင့္ အမ်ဳိးေပးတာဝန္ ေက်ပြန္ၾကပါစို႔။

(႐ိုဟင္ေလး ေရးသည္)