မြန်မာ့ဟာဂ်ျ ကြိုးပမ်းမှုသမိုင်း တစိတ်တပိုင်း

မြန်မာ့ဟာဂ်ျ ကြိုးပမ်းမှုသမိုင်း တစိတ်တပိုင်း (၁၉၆၁-၂၀၂၂) 

မြန်မာနိုင်ငံရှိအစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့သည် မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်ကတည်းကပင် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားနိုင်ငံ မက္ကာရွှေမြို့တော်သို့ သာသနာ့ ဟာဂ်ျပြုရန် မိမိတို့အစီအစဥ်ဖြင့် သွားရောက်ခဲ့သည်မှာ သမိုင်းတလျှောက် ထင်ထင်ရှားရှားတွေ့ရသည်။ ရှေးအခါက မြန်မာဟာဂျီများသည် ရေကြောင်းခရီးဖြင့်လည်းကောင်း၊ ကုန်ကြောင်းခရီးဖြင့်လည်းကောင်း မက္ကာမြို့သို့ ဟဂျ်ဘုရားဖူးသွားလေ့ရှိခဲ့သည်။ ရေကြောင်းခရီးဖြင့် တစ်လခွဲ၊ နှစ်လနီးပါးလောကကြာမြင့်၏။ ကုန်းကြောင်းခရီးဖြင့် ၆ လတောင် ကြာမြှင့်သည်ဟုဆိုသည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ဗြိတိသျှအိန္ဒိယ၊ ထိုမှတဆင့် ဆော်ဒီအရေးဗီးယားသို့ ရေကြောင်းနှင့်သွားရသည်။ မြန်မာမင်းများက ဟဂျ်ခရီးစဥ်ကို အားပေးသည့်အနေဖြင့် ငွေကြေးထောက်ပံ့ခြင်း၊ မက္ကမြို့၌ အဆောက်အဦးများ ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်လေ့ရှိခဲ့သည်။

မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်ကတိုင် မြန်မာနိုင်ငံရှိအစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့ ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံ မက္ကာရွှေမြို့တော်သို့ ဟာဂ်ျတာဝန်ပြုမူရန်သွားခဲ့ရာ သီးခြားအစီအစဉ်နှင့်သာဖြစ်ပြီး ၁၉၅၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် နိုင်ငံတော်အစိုးရမှ စီစဉ်ပေးသောခေတ်များမှ ဦးနုအစိုးရ တိုင်အောင် အဆက်မပြတ်ရှိခဲ့လေသည်။

အာရကန်ပြည်(ယနေ့ ရခိုင်ပြည်)သို့ ခိုလှုံလာခဲ့သော မဂိုမင်းသား ရှားရှူဂျား(သက်သုဇာ)သည် အာရကန်မှတဆင့် အာရေဗျသို့ ဟဂျ်ဘုရားဖူးသွားရန် စီစဥ်ခဲ့ဖူးသည်။^[၂]

ဘိုးတော်ဘုရားလက်ထက်တွင် အမရပူရမှ ဦးအိုးသည် တမန်တော်မိုဟာမွတ် ပွင့်တော်မူရာ အာရေဗျပြည်၊ မက္ကာဟ်မြို့သို့ ဘုရားဖူးသွားခဲ့ကြောင်း မှတ်တမ်းရှိသည်။

မင်းတုန်းမင်းတရားကြီးလက်တွင် ဟာဂျီများအတွက် မက္ကာဟ်မြို့၌ နှစ်ထပ်အုတ်ဇရပ် ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းခဲ့ကြောင်း မဟာရာဇဝင်ကြီးတွင် ဖော်ပြထားသည်။

၁၉၅၀ ပြည့်လွန်နှစ်များမှ ဦးနုအစိုးရ ခေတ်များတိုင်အောင် နိုင်ငံတော်အစိုးရ၏ အစီအစဥ်ဖြင့် မြန်မာပြည်အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်များ ဟဂျ်ခရီးတော် သွားခွင့်အဆက်မပြတ် ရရှိခဲ့လေသည်။

-၁၉၆၁ တွင် မြန်မာဟာဂျီ ၄၉၄ ဦးကို ဦးနုအစိုးရက ဟာဂ်ျပြုခွင့်ပေးခဲ့၏

- ၁၉၆၂ တွင် အာဏာသိမ်းတော်လှန်ရေးကောင်စီက နိုင်ငံခြားငွေနည်းပါးသည်ကို အကြောင်းပြ၍ ၁၀၂ ဦးသို့လျော့ချခဲ့၏

-၁၉၆၃ တွင် ဦးနေဝင်းအစိုးရက ဟာဂ်ျပြုခွင့် လုံးဝပိတ်ပင်ခဲ့၏

-၁၉၆၈ တွင် တော်လှန်ရေးအစိုးရမှ ဖမ်းဆီးထိမ်းသိမ်းထားသောဝန်ကြီးဟောင်း ဦးရာရှစ်ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာပြီး BMOအဖွဲ့ဥက္ကဌအဖြစ်တာဝန်ယူ၍ ဦးနေဝင်းအစိုးရသို့ ဟာဂ်ျအတွက် မြန်မာပြည်မွစ်စလင်တို့အားခွင့်ပြုပေးပါရန် တောင်းဆိုခဲ့၏

-၁၉၇၈ တွင် မွဖ်သီချုပ်မာမွတ်ဒါဝတ်ယူစွပ်သည် အင်္ဂလန်နိုင်ငံလန်ဒန်အခြေစိုက် Islamic Council of Europe (ICE) ညီလာခံသို့တက်ခွင့်ရခဲ့ရာ ဟာဂ်ျမသွားရခြင်းသည် မြန်မာအစိုးရ၏ နိုင်ငံခြားငွေအခက်အခဲကြောင့်ဟု သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ဖြေကြားခဲ့၏

- ၁၉၈၀ မလေးရှားတွင်ကျင်းပသော အစ္စလာမ်မစ်ဒအိဝဟ်ကွန်ဖရင့် သို့ ဆရာကြီးဃာဇီ မိုဟာမက်ဟာရှင် ဆရာချယ် ပျဉ်းမနားဒေါ်ပုတို့သည် မြန်မာကိုယ်စားလှယ်များအဖြစ် တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ဟာဂ်ျကိစ္စနှင့်စပ်လျဉ်း၍ မြန်မာအစိုးရ၏ အခက်အခဲနှင့်မကြာမီ ပြန်ဖွင့်ပါလိမ့်မည်ဟုပြောကြားခဲ့၏

-၁၉၈၀ တွင် မဆလ အစိုးရမှလူပုဂ္ဂိုလ် ၁၅၀ အားဟာဂ်ျပြုရန်ခွင့်ပေးခဲ့ရာ မော်လနာဆရာဦးခင်ရွှေ ဦးစီးလျှက်နှစ်ပေါင်း၁၇ နှစ်အကြာတွင်ပြန်လည် သွားခွင့်ရခဲ့၏

-၁၉၉၂ ခုတွင် မြန်မာစစ်အစိုးရ(နဝတ)က မြန်မာဟာဂျီဦးရေ(၂၀၀)အထိ တိုး၍ သွားခွင့်ပေးခဲ့၏

-၂၀၀၀ ခုနှစ်တွင် မြန်မာဟာဂျီများ ဘန်ကောက်တွင်ဗီဇာပြသာနာကြုံခဲ့ရ၏

-၂၀၀၃ ခုတွင် မြန်မာဟာဂျီများဟဂ်ျပြုရန် သွားရာ ဗန်ကောက်တွင် VISAကိစ္စ ပြသာနာပေါ်ခဲ့၏

-၂၀၀၄ တွင်မြန်မာဟာဂျီများ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် VISA ကိစ္စထပ်မံ၍ ပြသာနာပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြန်သည်

-၂၀၀၅တွင် မြန်မာစစ်အစိုးရ(နအဖ)က မြန်မာဟာဂျီဦးရေ(၃၅၀)အထိတိုးမြင့်၍ ဟာဂ်ျသွားခွင့်ပြုခဲ့၏

-၂၀၀၆တွင် မြန်မာပြည်တွင်ဆော်ဒီသံရုံးမှ တိုက်ရိုက် visa ပေးမည်ဟုကြေငြာခဲ့ရာ မွစ်စလင်များဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာဖြစ်ခဲ့ကြရ၏

-၂၀၀၈ တွင် ထိုင်းဆန္ဒပြသူများက ဗန်ကောက်သုဝဏဘူမိလေယာဉ်ကွင်းအားပိတ်ဆို့ထားခဲ့ရာ မြန်မာဟာဂျီများသည် ထိုင်းစစ်တပ်ပိုင်လေယာဉ်ကွင်းငယ်လေးမှတဆင့် ဆော်ဒီသို့သွားခဲ့ရ၏

-၂၀၁၀ တွင် မြန်မာဟာဂျီများထိုင်းနိုင်ငံတွင်ဆော်ဒီVISAအတွက်ခက်ခဲကြန့်ကြာခဲ့ကြရသည်

-၂၀၁၁ တွင် ဟာဂ်ျဗီဇာမှာ မြန်မာရှိဆော်ဒီသံရုံးတွင်တိုက်ရိုက်VISAစနစ်ဖြစ်လာသော်လည်း ဟာဂ်ျအေးဂျင့်များက VISAများကို အဆမတန်ဈေးဖြင့်ရောင်းချခဲ့ကြသည်

-၂၀၁၂ တွင် များပြားစွာသော မြန်မာဟာဂျီလောင်းများ ဟာဂ်ျအေးဂျင့်အချို့၏ လိမ်လည်မူကြောင့်မသွားကြရပဲ ဆော်ဒီသံရုံးနှင့်သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနရှေ့တွင် ဆန္ဒပြမူများပေါ်ပေါက်ခဲ့၏

-၂၀၁၇ တွင် ဟာဂ်ျပြုသူဦးရေမှာ ၇၀၀၀ ကျော်အထိရှိပြီးအေးဂျင့်ပေါင်း ၅၀ ကျော် ဆော်ဒီသံရုံးမှခွင့်ပြုခဲ့၏

-၂၀၁၈ ခုတွင် ဟာဂ်ျအေးဂျင့်များက အဆမတန်ငွေကြေးတောင်းခံခြင်း၊ ကောင်းမွန်စွာ ဝန်ဆောင်မူမပေးဘဲ ရှောင်တိမ်းပျက်ကွက်ခြင်းများပြုလုပ်ခဲ့ရာ ဟာဂ်ျကူညီရေးအဖွဲ့(ဟာဂ်ျမစ်ရှင်)မှ ဝင်ရောက်ကူညီဖြေရှင်းပေးခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်အသိအမှတ်ပြု ဟဂျ်ကော်မတီတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်ဖို့အတွက် ၂၀၁၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက်တွင် ရန်ကုနမြို့ မဟာဗန္ဓုလပန်းခြံရှေ့၌ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်အချို့က ဆန္ဒပြတောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။[၄]

-၂၀၂၀/၂၁ တွင် ကိုဗစ်ရောဂါကပ်ဘေးကြောင့်  ဆော်ဒီအစိုးရမှ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဟာဂ်ျခွဲတမ်းများလျော့ချခဲ့ရာ မြန်မာနိုင်ငံလည်း ခွဲတမ်းလျော့ချဖြတ်တောက်ခြင်းခံခဲ့ရ၏

- ၂၀၂၂ တွင် ဆော်ဒီသံရုံးမှ ဟာဂ်ျဗီဇာကို အွန်လိုင်းစနစ်ဖြင့် တိုက်ရိုက်လျောက်ခြင်းကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး မြန်မာအတွက်ခွဲတမ်း ၂၀၁၀ ဦးကိုအတည်ပြုကြောင်း ကြေငြာခဲ့ပြီး သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနသို့လည်း အကြောင်းကြားခဲ့ရာ ယခုနှစ် ၂၀၂၂ အတွက် မြန်မာဟာဂျီ (၂၁၀၀) ဦးရေစေလွှတ်ရန် သဘောတူကြောင်း ညွန်ကြားရေးမှုးချုပ်(ပြန့်/တည်)မှ ပြန်လည်အကြောင်းကြားခဲ့၏

ကိုးကား--

Historical Facts of Muslim in Myanmar

(Timeline 1909-2019)

Kyaw Nay Min( Myo Pya)

 

မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး၏ ကုသိုလ်တော် မက္ကာမြို့တော်ရှိ ရိုဘသ်ခေါ် ဒေါင်းဇရပ်ကြီး 

(မှတ်ချက်)

(၁)

မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်ကတိုင် မြန်မာမွစ်စလင်များ ဆော်ဒီအာရေဗျသို့ ဟာဂ်ျပြုမူများရှိခဲ့ရာ မင်းတုန်းမင်းနှင့် မြန်မာပြည်သူများစုပေါင်းလှူဒါန်းထားခဲ့သော ဘရာမာရိုဘတ် ခေါ် ဒေါင်းဇရပ်ကြီး သည်ထင်ရှားလှစွာသောအထိမ်းအမှတ်တခုဖြစ်ခဲ့၏။ ထိုနေရာ ပြန်လည်ရရှိရေးကို ခေတ်အဆက်ဆက်ခေါင်းဆောင်တို့ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း ယနေ့တိုင်အဖြေမရှိသေးချေ

(၂)

မြန်မာမွစ်စလင်တို့၏ ဟာဂ်ျပြန်လည်သွားခွင့်ရရေးအတွက် လူအင်အား ဥစ္စာဓန နှင့် ကိုယ်ရောစိတ်ပါကြိုးပမ်းခဲ့သည့် မမေ့အပ်သော ဂုဏ်ပြုထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကား စိန်ကုန်သည် #ဟာဂျီမပျဉ်းမနားဒေါ်ပု ပင်တည်း ဒေါ်ပု၏ဦးနေဝင်းထံတိုက်ရိုက်တောင်းဆိုမှုသည် အလွန်ပင်အရေးပါခဲ့လေသည်

(၃)

၁၉၄၉ တွင် ဘားမားမွစ်စလင်လိခ်အဖွဲ့မှ မက္ကာဟ်မြို့ရှိ ဗိုင်တွလ်မာဟ် အဆောက်အအုံအတွက် ငွေကြေးလှူဒါန်းကျပါရန် ကြေညာချက်တခု ထုတ်ပြန်ခဲ့ရာ ဗမက (ဗမာမွစ်စလင်ကွန်ဂရက်)မှ အမျိုးသမီးခေါင်းဆောင် ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဒေါ်စောရွှေက မြန်မာ့ငွေကြေးကိုတိုင်းတပါးတွင် မသုံးဖြုန်းသင့်ဟု ကန့်ကွက်ခဲ့ရာ မွစ်စလင်လောကတွင် ပွက်လောရိုက်ခဲ့ကြသည် ယခု စကစ လက်ထက် ၂၀၂၂ ဟာဂ်ျကိုလည်း ငွေးကြေးပြသာနာကြောင့် ဆိုင်းငံပါရန် ဦးဌေးအောင် (orchid) မှ သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနသို့ အိတ်ဖွင့်ပေးစာကို မေ၂၀နေ့က လူမှုကွန်ယက်ပေါ်တွင် တင်ခဲ့ရာ မြန်မာပြည်အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့အကြားတွင် အုတ်အော်သောင်းနင်းဖြစ်ခဲ့ရပြန်သည်

[ေက်ာ္ေနမင္း (ျမိဳ႕ျပ) ၏ ေဆာင္းပါးကို တည္းျဖတ္ျဖည့္စြက္]