Zumma

Zumma

Óran macór zere zere,
Hala faarór tole tole,
Zumma bái murát uré.
Bon záñr haçi furadde,
Hansabar gám cína buré,
Fuasá mili fóuñg basé.

Daan, Mokka, hóloid, moris
Zuwari, hoçó, marmár bis
Zóror fuáñré lame ges
Zumma háñcér fekkét fekkét.

Thoñgot boi zuror hoitori
Baramaiccá git zuri zuri
Zum soiñ goré ker basi.
Zumma zar báç loi lami,
Cára diló hóñlár sakki.

Foilá gular goré fatiyá
Mizzi matai de hádiya.
Noiya gula biyáiré hába,
Gor no-deké te besara.

Aindar acá mone mone
Kuwal báiggó hone zane
Zumor kún lafót tiyailé
Zii lamai bár mone gune.

Ek hale ek kún
Bosór diyáiñlé lore zum
Eridiya-zumot focú faik
Hai no-fúra din rait.

-------------------------------------------------------
By Kuwaiccorjjá| Oct 3, 2019 (Thu)
--------------------------------------------------------

႐ိုဟင္ဂ်ာ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူ

Abdul Karim Sahitya-Visharad

ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူ အဗၺဒုလ္ေကာရီမ္ သဟိသ် ဝိႆရ  (၁၈၇၂-၁၉၅၃)

ေရးသား 📚 လူထုဝဏၰ|

ေအာက္တိုဘာလ (၁၁) ရက္ေန႔သည္ သမိုင္းသုေတသီ အဗၺဒုလ္ေကာရီမ္၏ ၁၄၈ ႀကိမ္ေျမာက္  ေမြးေန႔ျဖစ္သည္။ အဗၺဒုလ္ေကာရီမ္ သဟိတ် ဝိႆရ (Abdul Karim Sahitya-Visharad) သည္ ဘဂၤလီ စာေပသမိုင္း သုေတသီ၊ ေရွးစာေပမ်ား စုေဆာင္းသူ၊ ေရွးဘဂၤါလီ စာမူမ်ား ဘာသာျပန္သူ တစ္ဦးအျဖစ္ ေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။ 

သူသည္ စစ္တေကာင္းခ႐ိုင္ ပဌီယာၿမိဳ႕အနီး ရြာငယ္တစ္ခုျဖစ္ေသာ စုရွၾကာဒႏၵီ (Suchakradandi) ေက်းရြာ၌ ၁၈၇၁ ခုႏွစ္တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ဆရာႀကီးသည္ အင္ထရင့္စာေမးပြဲကို ၁၈၉၃ ခုႏွစ္တြင္ ပဌီယာ အထက္တန္းေက်ာင္းမွ ေအာင္ခဲ့သည္။  ေက်ာင္းဆရာအျဖစ္ စတင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ စစ္တေကာင္းျပည္နယ္ ပညာေရးေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕တြင္ ဝင္ေရာက္အမႉးထမ္းရာ ျပည္နယ္ေက်ာင္း စစ္ေဆးေရးမႉး ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၃၄ ခုတြင္ အလုပ္မွ  အၿငိမ္းစားယူကာ စာေပေဆာင္းပါးမ်ားကို ပိုမိုေရးသားလာခဲ့သည္။  သူ၏ ေရးသားခ်က္မ်ားကို စာေပပညာရွင္မ်ားက အာ႐ံုစိုက္လာခဲ့ေလသည္။ 

ဆရာႀကီး စုေဆာင္းခဲ့ေသာ ဖူတိကဗ်ာလကၤာ အမ်ားစုတြင္ မြတ္စလင္စာဆိုမ်ား၏ လက္ရာမ်ားပါဝင္ေန သည္။ ယေန႔ ထိုစာမူမ်ားကို ဒါကာတကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္၌ ထိန္းသိမ္းထားသည္။ ဟိႏၵဴစာဆိုတို႔၏ စာမူလက္ရာမ်ားကိုမူ ရဇ္ရွားဟီးၿမိဳ႕ရိွ ဝ႐ုႁႏၵာ သုေတသန ျပတိုက္ (Varendra Research Museum, Rajshahi) ၌ ထိန္းသိမ္းထားေလ့ရိွသည္။ ဒါကာတကၠသိုလ္ ဘဂၤလားစာဌာနက ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ထားေသာ ေရွးစာမူေဟာင္းမ်ားကို ဖူတိ ပရိသွ်ိတိ ( Puthi Parichiti ) အမည္ျဖင့္ စာရင္းျပဳစုကာ ပံုႏိွပ္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ 

သူ၏လက္ရာအားလံုးလိုလိုသည္ စာေပ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္ေပသည္။ သူစုေဆာင္းခဲ့ေသာ မြတ္စလင္ စာဆိုမ်ား၏ ေရွးဖူတိ စာမူမ်ားသည္ အလယ္ေခတ္တြင္ မြတ္စလင္ စာဆိုမ်ားသည္ ဘဂၤလားစာေပ တိုးတက္ေရး၌ အလြန္အေရးပါးခဲ့ေၾကာင္း အခိုင္အမာ ေထာက္ျပေနသည္။ ဒိုလတ္ကာဇီ၊ အာလာဝါလ္၊ ဆေယာဒ္ဆုလ္တန္၊ မိုဟမၼဒ္ခါန္ စေသာ စာဆိုမ်ားသည္ ထိုေခတ္က ထင္ရွားေသာ စာဆိုမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ အဗၺဒုလ္ေကာရီမ္သည္ ယခင္က လူတို႔မသိခဲ့ေသာ မြတ္စလင္ စာဆိုေက်ာ္ တစ္ရာကိုလည္း ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့သည္။ သူ၏ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေၾကာင့္ Nadia Sahitya Sabha (Literary Association of Nadia) က ဆရာႀကီးကို Sahitya Sagar (စာေပသမုဒၵရာ) ဘြဲ႕အမည္ျဖင့္ ဂုဏ္ျပဳခဲ့သည္။ Chattal Dharmamandali က ဆရာႀကီးအား Sahitya Visharad ဘြဲ႕တံဆိပ္ကို ဂုဏ္ျပဳခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္။ 

အဗၺဒုလ္ေကာရီမ္သည္ ေရွးဘဂၤလီစာေပကို စုေဆာင္းေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူ တစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။ သူသည္ ဖူတိလကၤာ (Puthi) ေပါင္း (၂၀၀၀) ေက်ာ္ကို ရွာေဖြစုေဆာင္းၿပီး မပ်က္စီး မဆံုး႐ံႈးေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ခဲ့ သည္။ ထိုထဲမွ ဖူတိလကၤာ တစ္ေထာင္ေက်ာ္ကို မြတ္စလင္စာဆိုမ်ားက ေရးသားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ မည္သည့္ အဖြဲ႕အစည္း၊ မည္သည့္ ပုဂၢိဳလ္တို႔ကမွ ဤမွ်ေလာက္ ဖူတိတို႔ကို စုေဆာင္းႏိုင္ျခင္း မရိွခဲ့ေခ်။ စစ္တေကာင္းျပည္နယ္၏ ေနရာအနံ႔မွ ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ ေရွးဖူတိလကၤာတို႔ကို အပတ္တကုတ္ ရွာေဖြစုေဆာင္းႏိုင္ခဲ့သည့္အတြက္ ဂုဏ္ျပဳထိုက္လွေပသည္။ သူသည္ အာရ္ကာန္ျပည္တြင္ ခိုလံႈခဲ့ေသာ ဘဂၤလီ စာဆိုမ်ား၏ စာမူလက္ရာမ်ားကိုလည္း စုေဆာင္းခဲ့သည္။ 

အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ေခတ္မီအေတြးအေခၚမ်ား မတိုးတက္မီအခ်ိန္၌ ဖူတိလကၤာသည္ ေဖ်ာ္ေျဖမႈအတြက္ အဓိက က႑အျဖစ္ ပါဝင္ခဲ့သည္။ ထိုဖူတိတို႔တြင္ ထံုးစံအတိုင္း အာရပ္ကြၽန္းဆြယ္၏ ျဖစ္စဥ္မွတ္တမ္း သို႔မဟုတ္ ဘာသာေရး ဆင့္ျပန္ခ်က္မ်ား ပါဝင္ခဲ့သည္။ ယင္းတို႔သည္ မိမိတို႔ ယဥ္ေက်းမႈကို အေျခခံခဲ့ျခင္း မဟုတ္ေပ။ ယင္းဖူတိဇာတ္လမ္းမ်ားသည္ ခရီးသည္မ်ားႏွင့္ ကုန္သည္မ်ားမွတဆင့္ ဘဂၤလားျပည္သို႔ ေရာက္လာသည္ဟု ယူဆရသည္။ ဖူတိဇာတ္လမ္းမ်ားသည္ စစ္ပြဲမ်ား တိုက္ျခင္းမွ တဆင့္လည္း ေရာက္ရိွလာၾကသည္ဟု ပညာရွင္မ်ားက ယူဆၾကသည္။  

ဘာသာေရး တန္ဖိုးထားမႈေၾကာင့္ ထိုဇတ္လမ္းမ်ားသည္ မိမိတို႔ ပိုင္ တစိတ္တေဒသ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဖူတိလကၤာ ရြတ္ဆိုျခင္းဓေလ့သည္ ေခတ္အတန္မွ် ထြန္းကားခဲ့ေသာ္လည္း ၂၀ ရာစု အစတြင္ တေျဖးေျဖး ဆုတ္ယုတ္သြားခဲ့သည္။ ဖူတိလကၤာရြတ္ဆိုျခင္းသည္ ႐ိုဟင္ဂ်ာ ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ ယေန႔တိုင္ေတြ႕ရိွရေသာ ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးတို႔၏ ဓေလ့ထံုးစံ တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ 

ေဒါက္တာ ဆူနတီ ဘူးခ်ာန္ ကူနင္ဂို ၏ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ဖူတီသည္ သကၠတဘာသာစကား “ပုစသကာ” မွ  “ပိုဌာ” မွ “ပူတီ” ျဖစ္လာသည္။  အဓိပၸာယ္မွာ က်မ္း၊ စာအုပ္ျဖစ္တယ္။ ဖူတီလကၤာဆိုသည္မွာ ျပည္တြင္းျပည္ပ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုတို႔၏ ထင္ရွားေသာ အျဖစ္အပ်က္ ဇာတ္လမ္းမ်ားကို ဖြဲ႕ဆိုသည့္ လကၤာအဖြဲ႕တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အလယ္ေခတ္ စစ္တေကာင္း စာဆိုပညာရိွတို႔၏ ဖူတီလကၤာဖြဲ႕ဆိုမႈသည္  အထူး ေခတ္စားခဲ့သည္။ ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ  ဖူတိလကၤာတို႔ကို စစ္တေကာင္းေက်းလက္ေဒသမွ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ပ်က္စီးခံခဲ့ရၿပီး  အမည္မသိရေသးေသာ ေရွးစာဆိုတို႔၏ ဖူတီမ်ားလည္း အမ်ားအျပားရိွေသးသည္။ 

 မုံရီွး အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ သဟိတ်ာ ဝိႆရ ၏ တသက္တာ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ စစ္တေကာင္းတခြင္မွ ဖူတီမ်ားကို ျပန္လည္ထိန္းသိမ္းႏိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။  အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ သဟိတ် ဝိႆရသည္ သူ႕ဘဝ တသက္တာတြင္ ဖူတိ လကၤာ စုေဆာင္းရင္း ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံကိုလည္း ေဖာ္ထုတ္ရန္ အစြမ္းကုန္ အားထုတ္ခဲ့သည္။ “ဖူတိလကၤာသည္ လူမ်ဳိးတစ္စုကို ကိုယ္စားျပဳသည့္ ၾကည္လင္ေသာ ပံုရိပ္လႊာ တစ္ခု ျဖစ္သည္” ဟု ဆရာႀကီးက ဆိုခဲ့ဖူးသည္။ 

ဆရာႀကီးႏွင့္ ေဒါက္တာ မိုဟာမၼဒ္ ေအနာမုလ္ေဟာက္ တို႔ ပူးတြဲ၍ Arakan Rajsabhaya Bangala Sahitya အမည္ျဖင့္ စာအုပ္တစ္အုပ္ ေရးသား ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ထိုစာအုပ္တြင္ သူ႕စာမူမ်ားစာရင္းႏွင့္ ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိး၏ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံကို ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့သည္။ ထိုစာဆိုမ်ားသည္ အာရ္ကာန္ဘုရင့္ နန္းေတာ္တြင္ ခစားခဲ့သျဖင့္ ဆရာႀကီး၏ စာအုပ္ကို အာရ္ကာန္ နန္းတြင္း ဘဂၤါလီစာေပ ( Bengali literature in Arakanese Court ) ဟု ေခါင္းစဥ္တပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ 

ဆရာႀကီး စုေဆာင္းထားခဲ့ေသာ ဒိုလတ္ကာဇီ (Daulat Qazi) ၊ အာလာဝါလ္ (Alaol)၊ မရဓံ (Mardan)၊ ကူ႐ိုက္ရီွ မဂံ (Qurashi Magan)၊ အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ ေကာန္ဒိုကာရ္ (Abdul Karim Khondkar) ႏွင့္ အျခားအာရ္ကာန္ နန္းတြင္း စာဆိုမ်ား၏ စာမူလက္ရာမ်ားအရ အာရ္ကာန္ျပည္ မြတ္စလင္မ်ားသည္ တိုင္းျပည္ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းႏွင့္ နန္းတြင္း အေပၚ အဘယ္အတိုင္းအတာအထိ လႊမ္းမိုးခဲ့သည္ကို ေလ့လာသိရိွႏိုင္သည္။ သူတို႔သည္ နန္းတြင္း အျမင့္ဆံုးရာထူးႏွင့္ ဝန္ႀကီးအမတ္၊ အတြင္းဝန္ေနရာမ်ားတြင္ ခစားခံခဲ့ရသည္။  ၁၆ ရာစုမွ ၁၇ ရာစုအတြင္း အာရ္ကာန္ျပည္၌ မြတ္စလင္ မင္းမႉးထမ္း အနည္းဆံုး မဟာအဂၢဝန္ခ်ဳပ္ သံုးဦး၊ ေသနာပတိ သံုးဦး၊ အျခား ဝန္ႀကီးမႉးမတ္မ်ား၊ စစ္သည္ေတာ္ခ်ဳပ္မ်ား၊ တရားသူႀကီးမ်ား၊ ပ႑ိတရေသ့မ်ား၊ ဘာသာေရး ဆရာမ်ား နန္းတြင္းခစားခဲ့သည္ကို ေဖာ္ျပရာမွာ ဂုဏ္ယူစရာျဖစ္ေပသည္။ 

သူတို႔သည္ အာရ္ကာန္ျပည္ႏွင့္ ဘုရင့္နန္းေတာ္၌ အႀကီးအက်ယ္လႊမ္းမိုးခဲ့သည္။ အာရ္ကာန္ ဘုရင္ မင္းျမတ္တို႔ကလည္း သူတို႔ကို အတိ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ၾကသည္။ အႀကီးတန္းစား ဝန္ႀကီးမႉးမတ္မ်ားက မြတ္စလင္ ပညာတတ္၊ စာဆိုပညာရိွ  စာေရးဆရာတို႔ကို ပ်ဳငွာစြာ ဆက္ဆံခဲ့သည္္။ အမ်ဳိးမ်ဳိး ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္။ အဆိုပါစာဆိုမ်ားသည္ ဘဂၤလီအေရးအသားႏွင့္ ကဗ်ာလကၤာမ်ား ဖြဲ႕ဆိုခဲ့သည္။ သူတို႔၏ လက္ရာ အေတာ္အတန္ကိုလည္း ယေန႔ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ထိုစာဆိုမ်ားထဲတြင္ ေသနာပတိခ်ဳပ္ ဘုရ္ဟႏုဒၵိန္း (Defense Minister)၊  ေသနာပတိခ်ဳပ္ အရွရဖ္ခါန္၊  ေသနာပတိခ်ဳပ္ ဘာရာ တဂိုး၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ မဂံတဂိုး၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဆယိဒ္မူဆား၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ နဝရာဇ္ မူဂ်လိစ္၊  ဝန္ႀကီး ဆယိဒ္ မိုဟာမၼဒ္ ၊ ကာဇီဒိုလတ္၊  ကာဇီ ဆယိဒ္ စအုဒ္ရွားႏွင့္ ပီရ္ မာဆုမ္ရွားတို႔သည္ နန္းတြင္း ရာထူးႀကီးမ်ားတြင္ ခစားခံခဲ့ရေလသည္။ 

သူတို႔၏ အမည္နာမ အခ်က္အလက္တို႔သည္ ထိုစာဆိုတို႔၏ အေရးအသားမွတဆင့္ သိရိွရျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအခ်ိန္တြင္ လက္ေအာက္ ရာထူးဌာနမ်ားတြင္လည္း မြတ္စလင္ ဝန္ေထာက္မ်ား၊ အမႉးထမ္းမ်ား ရိွေကာင္းရိွႏိုင္သည္။ သူတို႔၏ အမည္မ်ားကိုမူ မသိရခဲ့ေသးေခ်။ အကယ္၍ မြတ္စလင္ အေျမာက္အမ်ား သည္ ဝန္ေထာက္ရာထူးမ်ား၊ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ အျခားလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ပါဝင္သည္ရိွေသာ္ သူတို႔ နန္းတြင္း ညီလာခံ တက္ေရာက္မည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ေရွးစာဆိုတို႔ကလည္း အေထာက္အထား တစ္ခု မွတ္တမ္း တင္ထားခဲ့သည္က   “အာရ္ကာန္ နန္းတြင္း ညီလာခံမ်ားတြင္ မြတ္စလင္ အမ်ားအျပား တက္ေရာက္ေလ့ ရိွခဲ့သည္” ဟု ျဖစ္သည္။  

ေရွးမြတ္စလင္ အမ်ားအျပားသည္ စစ္သည္ေတာ္တြင္လည္း အမႉးထမ္းခဲ့သည္။ အထက္ပါ မြတ္စလင္ စစ္သည္ေတာ္မ်ား အမႉးထမ္းျခင္း၏ အေၾကာင္းတရားကို သမိုင္းမွ အမီွျပဳေသာ္  ေအဒီ ၁၄၃၁ ခုတြင္ ဘုရင္မင္းေစာမြန္ ေခၚ နရမိတ္လွ အား နန္းတင္ရာမွ ျဖစ္လာျခင္း ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ၁၆၃၅ ခုတြင္ ဘုရင္ သီရိသုဓမၼ ဘိသိက္ပြဲခံေတာ္မူရာတြင္လည္း ေသနာပတိခ်ဳပ္သည္ မြတ္စလင္ စစ္သည္ေတာ္ ၆၀၀ ေက်ာ္ႏွင့္ တက္ေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း ေပၚတူဂီသား Fray Sebastine Manrique ၏ မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရိွရသည္။ အျခားတဖက္တြင္လည္း အျခားစစ္ဗိုလ္မ်ားက ႀကီးၾကပ္သည့္ မြတ္စလင္ စစ္သည္ေတာ္မ်ားရိွခဲ့သည္ ဟု ဆက္လက္ေဖာ္ျပထားသည္။  ဤအခ်က္မ်ားကို ေထာက္ဆၾကည့္လွ်င္ အာရ္ကာန္ျပည္တြင္ မြတ္စလင္ အမႉးထမ္း အမ်ားအျပားသည္ ရာထူးအဆင့္ဆင့္ႏွင့္ ရိွခဲ့ေၾကာင္း အတပ္ေျပာႏိုင္လိမ့္မည္။

အထက္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ အဗၺဒုလ္ေကာ္ရိမ္ သဟိတ် ဝိႆ      ရ က စုေဆာင္းခဲ့ေသာ ေရွးစာဆိုတို႔၏ စာမူလက္ရာမ်ားေၾကာင့္ ကြၽႏု္ပ္တို႔၏ ဘုန္းမီးထြန္းခဲ့သည့္ အာတိတ္သမိုင္းကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့သည့္အျပင္ အာရ္ကာန္ျပည္၏ သမိုင္းမွန္ကိုလည္း  ထိန္းသိမ္းႏိုင္ခဲ့ေလသည္။ သို႔မဟုတ္လွ်င္ ဤအဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ အျမဴေတ အေမြအႏွစ္ အလံုးစံုသည္ သမိုင္း၏ တိမ္ကြယ္ေနေသာ အပိုင္းတြင္ က်န္ရိွေနလိမ့္မည္။ ဆရာႀကီး၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္သာ ကြၽႏု္ပ္တို႔ ဘုန္းမီးထြန္းခဲ့သည့္ ရာဇဝင္သမိုင္း၊ ထင္ရွားေသာ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံႏွင့္ ပို၍ ဂုဏ္ယူႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႔တည္းမဟုတ္လွ်င္ ကြၽႏု္ပ္တို႔ သည္ ယင္းအာရ္ကန္ ေရွးစာဆိုတို႔၏ လက္ရာစာမူတို႔ အခ်ိန္မီ ထိန္းသိမ္းႏိုင္ျခင္း၊ အသိအမွတ္ျပဳႏိုင္ၾကမည္ကား အတိခဲယဥ္းလွေပမည္။ ဆရာႀကီးသည္ ကြၽႏု္ပ္တို႔ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံႏွင့္ အေမြအႏွစ္ကို ေဖာ္ထုတ္သူ ေက်းဇူးရွင္မွာ အမွန္ပင္ျဖစ္ေပသည္။ စင္စစ္ေသာ္ကား ဆရာႀကီး စုေဆာင္းခဲ့ေသာ ဖူတိလကၤာသည္ ကြၽႏု္ပ္တို႔၏ ဘုန္းက်က္သေရရိွခ့ဲေသာ အာတိတ္၏ ၾကည္လင္ျပတ္သားေသာ ပံုရိပ္တစ္ခုကို ကိုယ္စားျပဳေနေပသတည္း။ 

************************
ကိုးကား- 

❇ (၁၄၈) ႀကိမ္ေျမာက္ ေမြးေန႔ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ေရးထားေသာ “Abdul Karim Sahitya-Visharad the Discoverer of Our Culture and Heritages ” ေဆာင္းပါး

Ali Baba arde Salic Sur: Bák-2

Ali Baba Arde Salic Sur

By Kuwaiccórjjá |

Bák-Dui

Kasím daásé Ali Babar ugguá cóñró bái. Te yó é farat mazé táke. É thoun ór namdár ugguá hoór códor. Kasím déki tiyañ foicá loi bicí cáre1. Mogor Ali Baba ré nosaá. Sáhita no goré.

Read Here : Alibaba Arde Salic Sur , Part One 

Zehón Ali Babar bibi ye Kasím ór góror duar or muúntú tíyaiyé. Íbartú mone mone kúci accé, “Ebela, añára yó ettór gór kini faijjum” bouli báfi bafí kebar2 gán bajjai yé. Kasímor góror hamgoróni uggwá yé duar gán kúlidí gulgórot boito daikké. “Tuáñr falda gán ekká udár difari báné? Mal mafitó lager de. Hailla aní difélim” bouli Kasímór bibi tú falda gán maiggé. E hotá fúni Kasímór bibir matát laiggé. Kasím ór bibi bicí cíyana3 ar salák. Kasím or Bibi ye, “Bodda ye falda gán magitó kiyóllá derferailóu?” bouli báfer, “Kii…? Zar tú gadá gún oré feth bórai hábaibar cókti nái, te falda loi ki gorér…?”

Bibi ye “Iin ki dana mafer saáforibó?” “Kintu mottú ki gorá fori bó dé yían mui zanom!” bouli hoói “Tík asé, aññí falda gán aní” hoi uolar uzu giyé. Íbayé uolat mazé faldar tole añçá lagai diyé. Toi, Ali Babar bibi ré “Dóro ze. Falda louya. Zetó dín mone ho éto din rakí faribá” bouli hoói Falda gán aní diyé. Íbayé baiffe dé, “Falda loi ziín mafibó mafouk, tolat mazé dé hámahá bazíbou. Toilé, aññárá zani faijjum.”

“Cúkuriya!” bouli hoói Ali Babar bibiye falda gán loi íbar júkuri7 gór ganót wafes aiccé.

Górot foóñsí motton cúna gun toraturi mafiloiyé. Baade, duñri duñri barizat giyé, zeré Ali Babaye gañt kurer. “O futíyár baf… O futíyar baf…, Añára dé dóni oigiyí gói!” hoi dak maijjé. Ali Babaye kúciyé boñl bajjár, “Añárá hondilla cúkkot fori zaimmoiyá! Añárár fua Khaled ó tuwangor oizaiboi ar te yó bicí kúcit tái faribo.” “Falda gán toraturi difélgoi, aññárar bédor hotá Kasím arde tar bou ye zanilé gom noibó”

Ali Babar bibi ye falda gán dito giyé. Mogor faldar tolat cúna bazí táikke dé yían kíyal noógoré. Kasím or bou óre falda gán goisái diyé. Baade cúkuriya zanaiyé. Kasím or bibi yé “Mafi faijjó né” hoi fusár loiyé. “Bicí cúndor gorí mafi faijjí” hoi Ali Babar bibi ye tarif goijjé.

Zeen báfi falda gán diyé, eén tajjub oiyé. Saárdé Faldar tolat soiññór dana noó, soksokar de cú…cúna r thuuça4!

Kasím e fúni oré kúci oiye né? No…bolké aró bicí naras óiyé. “Añí een duk gorí oddo tura mal hamai nofarí. Bodda ye dargúa haçi haçi e mal hontú zurai lo” hoi báfi kul nofar. Fóurón5 báiyór górot zaibollá sólla6 goijjé. “Bodda ye añáré misá hotá no hoibóu!” hoói zaito saar. Kintu bibi ye hoór dé, “Tará etuné gúm zaibo.” hoói oiñsé. Kasím e rait bór gúmzái noó fare. Fózor fáron farón óiye dé ottót nerattú urí Ali Babar górot zaibolla toyar oiye. Bibi ye horde, “Zailé, falda gán ó loizo, íbaté dahái farofán. Tarár bédor hotá añára zainní dé yían ót fafán.” “Bála hotá” én hoi falda gán loi óre toratorí Ali Babar górot zaibolla neyeli giyói.

Íbayé duwar baijjai yé. Ali Baba ye duwar kúlidiyé. Ali Baba ye báiyore góror duwarot dekí óre taajub óiyé.

“Salamualaikum, Kasím. Ai, bútoré ai. Aijja een sooré kiyóllá aiccós buzá” hoi daki gólaiye.

“Boddá, aññí tuáñr bédor hotá zainní. Tuñí hordé, tuñí uggúa goríb hacko haroya, mogor, añí hoifari de tuáñrtú cúna asé. Goto raitta iín maiffó. E mal iín horé faiyó ekká hooná” hoi fusár loilo.

Ali Baba ye kessú hoi nofaréfan gorér. “Cúna? Ki cúna. Añí uggúa gorib manúic dé tui zanos. Tuwañgor oitam boli murat zai gas hari háa foitto né?” bóuli Ali Baba ye juwab diyé.

Toi, Kasím e falda gán nelai dahái yé. “Goto raittá bábi yé falda yián dana duna mafi bóllá udár loil. Etunót mor buottú dilot cubá accé. Étollá faldar tolat añçá ekká lefi diyé. Zehón falda gán wafes dito accé, sairdé faldar tolat cúna ekkán bazí táikké. Yían saayá. Bujos né. Añra tuáñr bédor7 hotá zani faijjí zé. Boddá, añré ekká buzá saná?” hoi Kasím e sóbut có loi Ali Babaré daháiyé. 

Ali Baba ye mone mone guner de, “ Mor bou wá hondilla laforba8 yá”. Ya, Ali Baba ar ári nofarer. Báiyore hámahá buzá forer.  

“Kasím toilé fún. Añí faarót giyídé ére bicí taajub ekkán maamala oíye ” hoi cúru gorí kissá guñra buzáiyé. Ére cíl uggúa asé yían, dhañhait okkol e cúna, rufa, tiyañ, foicá ókkol zoma raké dé iín, tilismá hotá loi házana kúli fare de yían e.e ekkán noeri furafuri buzáiyé. “Dór! entú cúnar tiyañ tui eddók loiza,” boulí Ali Baba yé diyé. 

Ebela Kasím é abas norom gorí báiyóre báilder. “Boddá, moré ekká dahái désana ar tilismá sabí wá hoosána. Mui túra loibollá.” bouli hoói fusár loiyé. Bái yé yó, “Añí toré dahái diyum. Mogor tui honíkkia ré no hoibí bóli wada gorá fori bóu.Tui loi baade baaki táibou dé iín beggún añár. Tor honó hóq notákibo.” bóli Ali Baba ye wada goittó hoiyé.  

Kasím e yó razi ói wada diyé. Baadé Ali Baba yé Tilismá gúfa wa dahái diyé. 

Laloccá Kasím e ar boddaic noó goré. Biínná kúp soóre beil no ulibár age urí, gadá 10 wá ar doñr doñr sónduk9 ókkol loi dhañhait or házanar gúfa aséde murat baicá10 diyé. Kasím e añiththa11 gorí cúnar la giyé dé noó. Te beggún kusai asai loi aní bár mon. 

Báiyór dahá diya mozin zai tilismá12 ciíl guar muúntú asánir sáñte foóiñssé. Gadá gún óre ciílor muúntú gasót bañdí ejjé. “Kúlizá …SIMSIM!” hoói bútore góille. “O bazí! Cúna okkól saáwá…! O bazi! Recóm or hooror thal ókkol wá. É tíya…! Aññí aité añáré hon ugguá yé deikké fán laiggé. Duwar bon gorí félai. “Bonóiza SIMSIM!” Ki bála hotá, duwar gán bon óigiyoi. Ebela ziín loito mone hoór iín lo! ” bouli Kasím e asuhásu13 gorer. Húñc aráiya mikká óiye. 

Te íyan bóri boné, wan bóribóne diyakúlat14 fori giyoi. Lalos gorí te górot lozai no faríbóu dé eduun bóijjé. “Óiye aijja edun loizai, hailla abbar accúm, yá hoduun loizaiyúm. Fourú yó accúm, eén goitte goitte biggún aññí loizaiyúmmói.” hoói mone mone fárot15 oiyé. Ze óttót cúna rufa bóri wafes aibollá toyar óiye, asimbit tartú duwar kúle dé tilismá hoór16 gán foórái giyoi. 

“Kúliza, señséñ…, Kúliza, keñkeñ…, Kúliza, sañsañ…, een ká ekkán óddo noór á! Uff! ” hoói hoói matá uñtai uñtai monot gorér. Mogor, tartú soi gán no aiyér. Te dhoré aró biyulá17 mikká ói giyoi. Gaa agagura gámor furá zórer. “Háiré! e dón baráibár lalsí yé ajjá foran óddo háraim faállá” hoói nizoré duic7 der. Guccá gorí boskát bóijjíl dé cúna rufa biggún abbar dháli diyé. Ekkán baade ekkán howát asé. Lékin, duwar kúlibar hóbor oddó nái. Dhañhait aibár ottó18 ór gai.

Hotuun baade Kasím e gúra ek zák aiyer dé kúñrir abas fúner. Kúñrir abas zetó zetó hañsé aiyer. Kasím ór loo sórot19 ói zar gói. Aró abas fúner dé, “Hára hára eri abar zaaforí bo. Ar ekzon dónir hóbor faiyí” hoi kéthkerat dé abas ó Kasím e fúner.

En goitté goitté, Baáré dhañhait or dai gúf gúf gori cílór muúntú foóiñssé gái. Dehér dé gadá ek zák gasé gasé bainná. Fiçór uore doñr doñr sónduk ókkol ó asé! Dhañhait biggún ammúk óigiyoi. “Iín ki…ki dekir… iin ki deházar…!” hoói hoói fána oigiyó. Dhañhaitor sóddár e hoórdé, “Añárar gufon20 hotá honoikká yé zanifélaiyé fánlar. Hára taré tuwo…” hoói sikkarai maijjé. Gúra gunóre atáli fatáli mari eri diféillé. Tará bóñ bóñ tuwar. Honíkkát tuwai no failó. Ekzone hoordé, “Gúfar butóre honó góli faijjé né? Te honó Tilismá sabí ré zani feillé né?” hoói buddí diyé. 

Dhañhait beggúné zar zar kiris te te neolai dóri óré, cíilor muúntú zai tíyaiyé. Sóddáre “Kúlizá…SIMSIM” hoiyé motton duwar gán kúli giyoi. Dhañhait ókkól bútore gólibar fúñáti fúñáti Kasím e asimbit guzori nioli undur dárfán dárgoi. Dhañhait ókkolé loorai dóijje. Dui zone mara cúru goijjé. Kasím ó foran basai bólla wafes marar doijjé. Mogor, 40 zon loi faron mockil. Kasím or niyaic aiyér ar zar!

Kasím oré dhañhait e dóri feillé. “Tui honnúá? Tui eré keén gorí góillos? Añárár cúna rufa tui horé loizor dé? Ho…ho” hoói latí gúcá arde uñri uñrí sóddár e fusár goijjé. 

Mogor, Kasím é honó juwab di nofarer. Tar foran zar zar óiye. Sóddar e guiccá gorí, “Añárar malot hát dede mancór hálot eén gorí dé yá!” hoói kiris loi kuf maizzé. Ek kuf e Kasím ór foran neligiyoi. 

Kasímor laic oré merit félai eri dhañhait ókkolé bútore tarár mal sek gorér. “O bazi, sawá duwaror hañsat boksá hodun!” hoói ekzon e guzori uiththé. “Ítede añáraré fána yo goijjé. Boska iin biggún bóri loizai bár sail21 goijjé dé óibo.” hoói afsús hár. “Honó tar fúñati aró manúic cíar aséné mottú cubá asé!” hoói sóddar e ocánti óilo. “Aró boská yó ho ugguá dahá nozar,” bóuli dhañhait ek zon e icára goijjé.

“Ek zon de fúraifillí, ar honó kiyó táile dhore tar foran óddo hafefán gorá foribóu.” bouli sóddár e kirissán uor mikká tuli dóri lacór yíañt giyé. Itaré sal loi taki félo, taáke, honó sur e añárar malor íkka suk dite dhora!” bouli tar sáñti ókkol oré hoiyé. 

Dhañhait e Kasím óre sal loi thaki ejjé. Baade, duwar gán óre bonóizá Sim Sim hoi bon goijjé. Toi dhañhait beggún gúrat urí abar fíri giyói.  

Kasímór bibi ye toun22 din gorór duwarot Kasím oré soiñ accíl. “O Kasím, tui horé? Tui kiyóllá ére gilidé ya” hoi maze mazé abas de. Zehón beil góilloi, guñra córót andár sái giyoi. Tuó Kasím ór dahá nái. Bibi ye ahol gorí duñri duñri Ali Babar górot giyé. 

Zehón Ali Baba ye gorór kebar kúilé, Kasímór bibi ye bútore góli hander. “Tuáñr bái Kasím ajó nó aiyé. Binná beil no uríbar age lotí doccúa gúra loi neyoli giyoi dé ajó hóbor nái. Mortú honó mosibotot foijjé fán lager. Ebela añí kigoittám? Meerbani gorì tuiñ añáré modot goró.” hoi hander.

“Sinta no goríc! Añí ehón murát tuwai tó zaiyum. Tui górot zagói. Añár fúñáre añár báiyore hámahá aníyúm. Tui añár lá soiñ goríc, añí ehón accúm ” boulí hoi bus diyé. Toi, Ali Baba ye tar gadá wá loi tuwai tó neyoli giyói. 

Ali Baba ye rasta rasta dak marer, gastala, zoñlot tuwar. Nam dóri dorí dhaker. Mogor, honó ek zon oré loot noófá. “Añí een ká tuwai nofair deya. Tar gadá gún óileyó loot fa nofoitto né?” hoi mone mone hoor. 

Báfi bafí gúfar muúntú zehón foiñssé, hodun loor fúça deikké. “O maa! Iin ki dekír? Honó Kasím gúfar butóre né?” hoi dhoraiyá mikká óigiyoi. Zettót bútore góli sailó, dehér dé ajib maamala. Manúic uggúa sal loi lotkai raikké. Hañsé zehón zai sailó, Ali Baba guzori uiththé, “Ibá dé añár bái Kasím yae!” hoi boi handar cúru. 

Ali Baba ye ekkán saddorot23 mal beráiyá buska24 ugguá dikké. Toratori mal gún félaidí saddor gán loi Kasím oré berai yé. Baade gúfattu niyolai gadát mazé tuilé. Lacór uortún hodun zoñl záfaidiyé, taaké mancé ót nofafán. Abbar firí gúfat góli oré,
“Kessú mal loilé gom óibo, boská gún hoñtté háli loizair” hoi boskát mazé hodun boijjé. Baade gúfattu niyoli “Bon óiza Sim Sim” hoi ciílor duar gán bon goijjé. Malor boskár uortun zoñl záfai diyé. Ali Baba ye gorót wafes niyoli ai zargoi. 
Zehón Ali Baba górot foiñssé. Ali Babar bou ye soiñ roiyé. “Bicí ocántir hobór! Obazí…Añár bai Kasím maragiyé! Íbar lac añár gadár uoré asé. Yaa ítáro górot loiza foribó. ” hoi Ali Baba ye bibi ré buzái yé. 

“O bái…Kasím, tortú ki óilo dé…?” hoi Ali Babar bibi ye bilak25 gorér.
“Kasím gúfat giyé. Ére mari féillé dé. Mor kiyalé, Kasím goille dé étunót dhahait foiñssé gáide óibou. Tará dori mari féille dé óibou.” boli Ali Baba ye bibi ré aró buzái yé. “E hotá honikká ré nohoic. Añí ehón Kasím oré tar górot loizaiyummoi. Añí gilé gói, tui baki mal gún gañrai félaic.” boli bibi ré hoi yé. 

Ali Baba ye Kasím ór górot lacloi foiñssé goi. Toi, Kebar baijjai yé. Kasímor uggúa hamor mila fua Morjina ye duwar kúli dito accé. Ali Baba ye dekí dilot ekká faní accé. Kiyollá hoilé, Morjina ugguá salák sotur mela fua arde íbaré biccáic gorí faribo dé yian Ali Baba ye zané. 

“Kasím gúfat mazé cúnar la giil. É cúna iín hodun suror. Tará Kasím oré dóri mari félaiyé.” bolí Morjina ré Ali Baba ye buzar. “Añártú ekká buddí accé” bolí hoi aró buzár. “Kasímór lac gúaré nisor thalat rakí goi. Añárá Kasím óttú biyaram óiye bolí hoi béd doijjúm. Íba dekí ibar hambárat mazé také boli hoiyúm. Tin din baade, Kasím biyaram loi entehal oiyé boli fúnaiyúm. Za…tor giros ni ré e horaf hobor gán ho gói. Húñciyar ar honikká ré nobuzaic. ”

Ali baba ye baiyor lac gúaré lamar thalat lukai eri baade tar górót wafes aiccé.

“Yade Kasím morigelgoi.” bolí Ali baba ye buo ré buzar.“Kasím or bibi wá dé ekzoinná oigiyoi. Añí bafírde añárattú íbar gorot zai tákon saa. Aro, Kasím or gór gan añárar górottú aró dhoñr. Morjina ye yó añárar hát arainná ham gorí faribou. Añrá íbaré cúnar tiyañ ho ugguá diyum de éri. ”

E din añzinná, Ali baba ye tar góror samana beggulun Kasím or górot áñrai feillé. Tar bibi ar fuwa Khaled ó Kasímor górot giyé goi. Raitta nizam ót cúnar fuicá gún kurí óre zuite zute áñrai feillé. 

Tarfoddin biinná, Morjina deki dabair duwan ot giyé. Duwanot mazé coóror manuíc bóraiya. Morjina ye duwainna loi dhounr dhounr gorí hotá hoor. Daasé íbaye hoordé iin manúic beggúné fúnefan. 

“Aññrtú tuáñr modot lager. ” boli hoi hañder. “Manúic ugguáttún bicí biyaram oiyé. Íbaré gom gorí bollá túra dabai dou!” 

Yaa duwainna wáye boroi26 hodun milar. Abas fúni oré Morjinar íkka saiyé. “Hartú biyaram óiyedé , ki óiye dé …o zii.” hoi Hákim27 e fusár loiyé. 

“Añár giros Kasím erí. Íbartú bicí biyaram. Harága bic bic oigiyoi. Hai loi yó no farer. Matiyó nofarer. ” hoi handi handi buzaiyé. 

Hákim e bottle ugguáttú cada cada boroi hodún loi maiya fua ré diyé. 
“Boroi iin haile gom ói zaibo gói. Fotti góndha yé duwa duwa hábáic,” bolí Hákim e hoiyé. 

“Bicí Cúkuria” hoi Morjina ada goijjé. Baade gorót zai soiñ roiyé. 

Tarfoddin biinná, Morjina dabair duwan ot abar giyé. Abar biggilune fúne fan dhouñr dhouñr hoor, “Mor malik Kasím ajó gom noó. Agortú aró norom óigiyé goi. Morttú íba nobasí bó fán lager. Íbar gar bic zagói fán kessú gom boroi douná?” boli Hákim óre hoiyé. 

Hakím e fúni mañtá uñtar. “Kasím or biyaram barígiyoi dé yián fúni bicí ocánti lager.” boli hakim e afsús goijjé. Baade Morjina ré uggúa dabair botol diyé. “Ibartú dui camic or dore hábaidic, íba gúm zaifaribou.”

“Bicí cúkuria” boli hoi Morjina górot giyé. 

Edin añzinná beil gólibar ottót, Kasím or goror dhakóttú añreddé manúic ókkole, “Kasím edé felai gelgoi more! O Cóki, O mor hoitoror zuri. Een ká félai gili goi ya! Mui ya kengorim?” hoi bilak dori Kasímor bibi ye doñr doñr sikeradde abas fúner. 

Ebela, Morjina ye Mustafa hodé uggúa burá hólibár28 loi dola óito giyé. 

“O Mustafa Hakku! ” hoi hátot cúnar foicá ugguá diyé. “Tuñí e coorót mazé baríq holiba boli hoi añí fúinni. Aññttú tuáñrlá ekkán bicí doró ham asé. Ekkan docá óiyé. Manúic ugguá maragiyé. Murda warlá uggúa hamis síla forer. Daasé cúndor gorí dofon29 difarifán. Manúic íbaré dou loi kuf ókkol mari marifélle dé. Íbar zohom gún dahá nozafan hamis síla foredde, buijjóné? Tuáñré dam ó bicí gorí diyum, mogor e hotá gin oinno kiyóré hoi nofaríba.” hoi buzaiyé. 

Mustafa ye mialafua wár mugór íkka sai hoór dé, “Aññí fariyúm. Mogor tortú aró tiyañ diya foribó hotá gán gufon rakító sailé” boli zuwab diyé. 

“Oí, tuáñré cúnar foicá aró diyum. Tuñí e mamala gán honikká ré hoi nofaríba, monot raikkó. Aró, Manúic íba honnúa dé arde ìba horé tákede ín ó nohoiyúm. Tuáñ ré ítaro górot lozai baiccót sug bañdi féliyúm.”

“Tik asé. Tui zeen hos éen goríyúm” bolí Mustafa holibá yé wada diyé.

“Een óilé tuáñ fúñc arde fuñtá loi óre mor fuáñti aiyó.” boli Morjina ye hoiyé. 

Ibayé matar hor gánloi holibar sug gunóré doró moró gorí baindé. “Kessú daházar né” hoi mila fua wáye fusár loiyé. “No zar! ” boli hoi holibá ye juwab diyé. “Tik ase, ya ekku mottot górot zaigoi” boli Morjina ye hoiyé. 

Morjina ye Mustafa holibá ré Kasím or górot loigiyé. Zehón górot foiñssé. Nisor talat gólai oré sug baindé dé hoor gán kúli diyé. Baade murda wá daháiyé. 

“Tui ibárlá bolí hamis silaitó hoiyos de! O baazi, in dé bicí duk óibo. Moré cúnar foicá aró diya foríbo” boli holibá yé hoiyé. 

“Faiba faiba” hoi Morjina ye aró duwá cúnar foicá ré holibár hátot diyé. “Tuáñrtú hára30 sílai diya fori bó. Aijjá murda ibáre Añárá dofón gorái féliyúm.”

Mustafa holiba yé fuñc arde fuñta loi sila cúru goijjé.  


To be continue …

………………………………………………………………

Lobzór Maáni

1. Cáre = faárot gorí sole. 2. Kebar = duwar
3. Cíyana = Salák 4. Thuura = thukura.
5. fourón   = éhon.         6. Sólla = Mocuwara.
7. béd   = luwaiya hotá. 8. Laforba = 
9. Sónduk = fethi 10. Baicá = sóforot zoon
11. Aiñttha = hom 12. Tilismá = Jadu
13. Asuhásu = 14. Diyakulat = rasta áraiya.
15. Fárot = 16. Hoór =
17. Biyulá = 18. Ottó = taim.
19. Sórot         = tánda. 20. Gufon = luwaiya.
21. Sail = failain. 22. Toun = guñra.
23. Saddor = doñr hoor. 24. Buska = gaththí.
25. Bilak     = handani. 26. Boroi = dabai.
27. Hákim = dakthor. 28. Holiba = hor síloya.
29. Dofón = hoborot diya. 30. Hára = tora-turi.