ဒါလ် (နတ်တေး)
ဒါလ်တေးများမှာ ရှေးကျတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတေးတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတေးကို နတ်ကပွဲတွေမှာ တွေ့ရှိရတာ ဖြစ်တယ်။ ဂိုဏ်းဆရာတွေကပဲ ကိုယ်တိုင်ဖွဲ့ဆိုတာဖြစ်တယ်။ ဒါလ်တေးအကြောင်း မဖော်ပြမီ နားလည်ရလွယ်ကူအောင် နတ်ကပွဲအကြောင်း နည်းနည်း မိတ်ဆက်ပေးပါရစေ။
ဆေးပညာမထွန်းကားမီ ရှေးရိုဟင်ဂျာတို့က မျိုးဆက် အဆက်ဆက် လက်ဆင့်ကမ်းရလာတဲ့ ဆေးမြီးတိုများ၊ တိုင်းရင်းဆေးများကို အသုံးပြုကာ ရောဂါဘယ ကုသခဲ့ကြတယ်။ အချို့ရောဂါများကိုမူ စုန်း၊ နတ်၊ မကောင်းဆိုးဝါးကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ ယူဆကြတယ်။ နတ်ပူးတယ်၊ မှော်ဝင်စားတယ်၊ ဆေးခပ်ခံရတယ် စသည်ဖြင့်ပေါ့။ အဓိကအားဖြင့် စိတ်ဝေဒနာရှင်တွေဆိုရင် ဆေးခပ်ခံရတယ်လို့ ဒဲ့ပြောတာပဲ။ ဒီလိုမျိုးရောဂါတွေကို တိုင်းရင်းဆေးတွေနဲ့ မနိုင်တော့ ဘိုဣဒေါလို့ ခေါ်တဲ့ ပယောဂဆရာ၊ ဂိုဏ်းဆရာ၊ အောက်လမ်းဆရာတို့နဲ့ ကုသတာ အဲဒီခေတ်မှာ ခေတ်စားခဲ့တယ်။ သူခေတ်နဲ့သူပေါ့။ တစ်ညလုံ ဗုံသံတညံညံနဲ့ နတ်ပွဲတွေလုပ်ကြလေ့ရှိခဲ့တယ်။
အဲဒီဂိုဏ်းဆရာတို့က အောက်လမ်းပညာနဲ့ ဆေးမိခံသူကို ဆေးဖြေတယ်။ ကိုယ်လုံအကာ ထိုးပေးတယ်။ အောက်လမ်းနည်းတွေက အဆောင်တွေမန်းမှုတ်ပေးတာ၊ ဘုရားစာတွေကို အပြန်ရွတ်တာရေးတာ၊ ကိန်းကဏန်းတွေကို ဇယားသွင်းတာ၊ အံဌ် ခေါ်တဲ့ နတ်ပွဲ တည်တာ စတဲ့ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးကို အသုံးပြုကြတယ်။ ယနေ့ခေတ်မှာတော့ လူတွေရဲ့ အသိဉာဏ်တရား တိုးတက်လာပြီ။ အောက်လမ်းပညာတွေဟာ သင့်လျော်မှန်ကန်တဲ့နည်းလမ်း မဟုတ်ကြောင်း သိလာကြတယ်။ မယုံကြတော့ဘူး။ ဒါနဲ့ အောက်လမ်းကုသနည်းတွေလည်း ပျောက်ကွယ်လာနေတယ်။ နည်းနည်းပါးပါး ရှိတဲ့ဟာလည်း အလိမ်စားပဲ များတယ်။
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် အံဌ် လို့ခေါ်တဲ့ နတ်ပွဲကနေ ဂါစနာစ် လို့ခေါ်တဲ့ နတ်အကတွေ၊ ဒါလ် လို့ခေါ်တဲ့ နတ်တေးတွေ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ္ခ်ိန္က စေပၚခဲ့တာေတာ့ တိတိက်က် ေျပာဖို႔ခက္တယ္။ ဒီဓလေ့တွေဟာ နတ်ကိုးကွယ်မှုကနေတဆင့် ကူးဆက်လာတယ်လို့ ခန့်မှန်းနိုင်တယ်။
နတ်ပွဲတွင် ဘိုဣဒေါ (ဂိုဏ်းဆရာ)နဲ့ ဂါစ(နတ်ကဆရာ) ဆိုလို့ အဓိက နှစ်ဦးပါဝင်တယ်။ နတ်တေးကို ဂါစက နတ်အက ကတဲ့အခါ တေးလုံးခတ်ပေးနေတဲ့ ဂိုဏ်းဆရာနဲ့ အပြန်အလှန် အချီအချညီ သီဆိုရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အချီပိုဒ်ကို ဂိုဏ်းဆရာက ဆိုရတယ်။ နတ်ကဆရာက ကရင်းခုန်ရင်း အချပိုဒ်တွေကို သီဆိုတယ်။ ဒါလ်ေတးမှာ စာပိုဒ်အရေအတွက်ကတော့ အထိအကျ မရှိပါဘူး။ မူရင်းဒါလ်တေးကိုပင် နေရာနဲ့အခြေအနေအလိုက် စာသားတွေဖြည့်စွက်ကာ သီဆိုကြတာများတယ်။
ဒါလ်တေးတွင် ဆုတောင်းစကားတွေ၊ ဆရာတပည့်အချေအတင် စကားဝှက်တွေ၊ စုန်းနတ်တို့ကို ခြိမ်းခြောက်စကား၊ အသနားခံစကားတွေ ပါရှိတတ်တယ်။ ဒီနတ်တေးကို ဂိုဏ်းဆရာနဲ့တပည့် အချင်းချင်း ဆက်သွယ်တဲ့ ကိရိယာအဖြစ်အသုံးပြုကြတယ်။ ဘေးလူတွေ နားမလည်နိုင်အောင် စကားဝှက်များကို အသုံးပြုကြပါတယ်။ ဒီစကားဝှက်တွေကြောင့် နတ်တေးကို လူတိုင်း မှတ်သားထားဖို့ မလွယ်ကူချေ။ အသွားေကာင်းပေမဲ့ အချို့တေးစာသားတွေ မပီမပြင် စကားဝှက်တွေကြောင့် နားလည်းရခက်ခဲလို့ တေးကဗျာချစ်ပရိသတ်တွေရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှု သိပ်မကောင်းလှပေ။
ဒါလ်တေးတွေဟာ အောက်လမ်းသမား အသိုင်းအဝိုင်းမှာ တစ်ဦးကနေတစ်ဦး သင်ယူခြင်းဖြင့် ယနေ့အထိ ခရီးပေါက်လာခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ စာဖတ်ပရိသတ်တို့ လေ့လာနိုင်အောင် "ခုဒါဘောရော ထူနာဒေါရော့" အမည်ရှိတဲ့ ဒါလ်တေးတစ်ပိုဒ်ကို အောက်တွင်ဖော်ပြပေးလိုက်တယ်။
"Khúda boro Thuna doro"
(Mui Gura goillum hazar Salam, tuañr murobbir uore) ××Boiddo××
Bissimillá forí ré Allah, ban thuna de harido
Khúda boro thuna doro, Allah raham goille ré
Bissimillá forí re, hari fillúm gun é ré
(Allah ye fare insaane nofare, tuañre zanai dibolla) ××Boiddo××
Allahr keramoti loiyaré, gojjúm sárhar lé
O Allah ré. o Rosul le, tuñi de rahám goilla ré
Allahr keramotir gune, ban thuna de haittum Le
(Enaye bari amotor saiye bíra ré gori bolla) ××Boiddo××
Házir e maillo cotká salan, bíra barir bítoré
Hala kurá oinor kune, oñcár dinór beil tiké
Allahr keramotir fozólé, ban hariza hán hán Le
— Dhal | Osin Shayer
စာပိုဒ်တိုင်းတွင် ပထမအချီကို ဂိုဏ်းဆရာ ××Boiddo×× က ဆိုရပြီး ကျန်ပါဒတွေကို ဂါစ နတ်ကဆရာက သီဆိုရသည်။
— လူထုဝဏ္ဏ
(၂-၁၁-၂၀၂၀)
