Zaruri Amól

 

Zaruri Amól

Modot deki Allah ye dede, lekin kucíc añrartún gorá foribó. Inqilab hode gasór am noo, fagi zorí foritó. Tuáñrtún zori forefán goráforibo.

Añárár mujahid okkól beggún mili Bormar zalem hokúmót oré zodi hámlá chúru gorí de, Allahr modote añárár hóq wafes faite bichí din nolaibo..

O mujahid baiyain okkól, ekká gairot gorí báfiso. Añárá 1942 ot lótí háñtiyar dorónór baade yó ajja 13 bosórjá fuwá ye añárár matár uottún urí bak deer.

Ehón koumor asól dorhari amól oildé watanót zai zalem hókumót oré fáná gorat hissá loon. Añrár nizor watoní hóq, mirasi hóq wafes loon. Añrár asól Moksút yianór muuntú haar za'atí duchmoni sátár doillá. 

O báiyain... Be-usúlí ar hotó goríbá? Usúl hodé doñr hotá. Be-usúlí gorónor duwara ajjá añárár Inqelab oré gair koume fatta yó noder nóní. 13 bosórjjá fuwa ye óddó añára ré añárár watonót hórkót nogorí bollá elaniya máná gorí farer de nóni. "Loo zar, dech tar" burá-burír hotá asé nóní.

Añárá báiye baiyé mara-mari di di nize yó hálak oi zairgoidé nóní. Nize hálak oun maáni qoum ó hálak oizon nóni. Óiye... Mara-mari fisé diyo. "Uite gom, ite hóráf" ittar ekká ar no tuaiyó. Age asól moksút tán fura goró. Nizor za'atí duchmoniré ek díkká rakí, agé nizor asól duchmon zalem kaafér oré hálák gorí.

O báiyain... goittó sailé beggún gorí faré. Ek tonzim óttún ek chót, ek chót bonduk tákilé oddó 4-5 chót háñtiyar oibo. Ek chót, ek chót jawan tákilé oddó 4-5 chót jawanor choinnó boni bo. Niyot, Niyom, Usúl arde Insáf oré sóyi gorí añrá zodí watón ót lamilé kamiyabi zaibo horé. 

Zulúm hardé koumor waasté 

biggun mili zaigoi ek abase.

Kempot hokúmot chúrídi,

Watonót inqalab chúrugorí.

Nizor duchmonir fisé goijjo insáf

Beil tákité zalem kaférór lo hísáf.

#RK

(3-4-2024)

#ARSA

#RSO

#ARA

#IMA

ရှေးစကားရွှေအလား (၉)

 

ရှေးစကားရွှေအလား (၉)

Fañs khora ye Morot, fañs khora ye Miyala

Háñzi finí beçi, thonthon mónthon beça.

ဤ တိုတောင်းသည့် ရှေးဆိုရိုးလင်္ကာသည် အလွန်တန်ဖိုးရှိသော ရိုဟင်ဂျာတို့၏ အစဉ်အလာ ရိုးရာဝတ်စားဆင်ယင်ပုံနှင့် အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးတို့၏ ဂုဏ်ကိုဖော်ကြူးထားခြင်းဖြစ်သည်။ လင်္ကာတိုက်ရိုက်အဓိပ္ပာယ်ကား

" အဝတ်အင်္ဂါ (၅) ခုနှင့် အမျိုးသား၊ အဝတ်အင်္ဂါ (၅) ခုနှင့် အမျိုးသမီး၊ လှပဆင်ယင် အမျိုးသမီး ကျက်သရေဆောင်၊ ထွားထွားကျိုင်းကျိုင်း အရပ်အမောင်းကောင်း ယောက်ျားမြတ်သည်ပင်" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။

ဝတ်စားဆင်ယင်ပုံနှင့် ပတ်သတ်၍ ရိုဟင်ဂျာတို့က Fañs khora ဟု သုံးကြသည်။ အဝတ်အစား အင်္ဂါရပ် ငါးခု ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။ အမျိုးသားရော အမျိုးသမီးပါ အဝတ်အစားမှာ အင်္ဂါရပ် ငါးခုစီ ရှိသည်။ ရှေးရိုးစဉ်လာ ရိုဟင်ဂျာရိုးရာအဝတ်အစားဆိုလျှင် ဤအင်္ဂါရပ် ၅ ခုနှင့် ပြည့်စုံရမည်။ 

အမျိုးသားများ၏ အဝတ်အစား အင်္ဂါရပ်ငါးခုမှာ 

၁) အင်္ကျင်္ီ (ဘာဇူ)၊ 

၂) ပုဆိုး (ဟိုင်းလော့)၊ 

၃) ဦးထုပ် (တိက္ကာ)၊ 

၄) ခေါင်းပေါင်း  (ဖော်ရီ)၊ 

၅) အပြင်ခံအင်္ကျီ (ဆော့ဒေါရီယား) တို့ဖြစ်ကြသည်။ 

အမျိုးသမီးများ၏ အဝတ်အစား အင်္ဂါရပ် ငါးခုမှာ 

၁) အင်္ကျီ(ဆူလိ)၊ 

၂) ထဘီ (ထားမီ)၊ 

၃) ရင်ဖုံးချာ (ဘုခ်ဘောန်)၊ 

၄) ခေါင်းခြုံပုဝါ (နုမ္မာလ်)၊ 

၅) တဘက် (ဆာဒ္ဒေါရ်)တို့ဖြစ်ကြသည်။ 

ယနေ့ခေတ်တွင် ဆာဒ္ဒေါရ် အစား ဘိုရ်ခါ ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဘုခ်ဘောန် အသုံးက ပျောက်ကွယ်သွားသည်။ ခေတ်အလျောက် အပြောင်းအလဲများ ရှိနေသော်လည်း Fañs Khora စကားအသုံးက ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ ရိုဟင်ဂျာမင်္ဂလာဆောင်ပွဲများမှာ သတို့သားမိဘက သတိုးသမီးကိုလည်းကောင်း၊ သတို့သမီးမိဘက သတို့သမီးကိုလည်းကောင်း အပြန်အလှန် Fañs khora ပေးရလေ့ရှိသည်။ 

ထိုကဲ့သို့ အဝတ်အစား ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ဝတ်ဆင်ကာ အလှအပအဆောင်အယောင်ကြောင့် ကျက်သရေရှိသော မိန်းမ(ကတော်) ဖြစ်လာကြောင်း၊ အမျိုးသားများသည် အဝတ်အစား ပြည့်စုံရသည့်အပြင် အရပ်အမောင်း ထွားထွားကျိုင်းကျိုင်းဖြင့် ယောက်ျားကောင်း ဖြစ်လာကြောင်း ရှေးရိုဟင်ဂျာတို့၏ သဘောထားအမြင်ကို လင်္ကာတစ်ပိုဒ်ဖြင့် သီကုံးထားခြင်းဖြစ်သည်။ 

ရှေးရိုးစဉ်လာ ရိုဟင်ဂျာ အမွေအနှစ်များကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်၍ ရိုဟင်ဂျာ စာပေယဉ်ကျေးမှုအနုပညာတို့ကို ထိန်းသိမ်းကြပါစို့။ (ရိုဟင်ဂျာရိုးရာဝတ်စားဆင်ပုံကို အောက်ပါဆောင်းပါးတွင် အသေးစိတ် ဖတ်ရှူလေ့လာနိုင်ပါသည်)

- ရိုဟင်လေး

(၂၆ - ၆ - ၂၀၂၃)

Click Here to Read ရိုဟင်ဂျာဝတ်စားဆင်ယင်ပုံ

ပူရ်နီစန္ဒြာ (Purni Sandra )

 

ပူရ်နီစန္ဒြာ Purni Sandra (လပြည့်စန္ဒာ)

ဒီ ပူရ်နီစန္ဒြာ ကဗျာဟာ မြောက်ဦးခေတ် နန်းတွင်းစာဆိုတော် အာလာဝလ်က ရေးဖွဲ့ခဲ့တဲ့ ပဒုမ္မာဝတီ လက်ရှည်မှ ကောက်နုတ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။ သတိုးမင်းတရားရဲ့ ဂုဏ်တော်ဘွဲ့ ကဗျာတစ်ပုဒ် ဖြစ်တယ်။

ကဗျာဆိုလိုရင်းကတော့-

• စာဆိုအာလာဝလ်က ကဗျာအစတွင် ဆလိမ်ရှားမင်းရဲ့ မင်းမျိုးမင်းဆက်တွေ ပျက်စီးခံရပြီးနောက် နရပတိကြီး နန်းတက်လာခဲ့တဲ့အကြောင်းနဲ့ အစပြုထားတယ်။
• နရပတိကြီး စိုးစံခဲ့တဲ့ကာလက အလွန့်ကို ပျော်ရွှင်ဖွယ်ကောင်းခဲ့တယ်။ အဲဒီနေ့ရက်တွေကို နှိုင်းယှဥ်ပြစရာတောင် မရှိဘူးလို့ စာဆိုက တအံ့တသြ ဖော်ပြခဲ့တယ်။ အဲဒီ သာယာပျော်ရွှင်တဲ့ အခိုက်အတန်လေးကို ခေတ်ပျက်က ပျက်စီးယူဆောင်သွားခဲ့လေတယ်။

• နရပတေးကြီးမှာ သားတော် တစ်ပါးနဲ့ သမီးတော်တစ်ပါး ဖွားတော်မူခဲ့တယ်။ သူတို့ရဲ့ အိမ်ထောင်ရေးရာလည်း အလွန်သာယာခဲ့တယ်။ အဲဒီသားတော်ဟာ နောင်တွင် နန်းဦးနန်းကိုင်ထိန်း မင်းတစ်ပါးဖြစ်လာမယ့် နိမိတ်ကောင်းရှိတယ်။

• ခမည်းတော် နတ်ရွာစံတဲ့အခါ သားတော် နန်းတက်ကာ အရိုက်အရာ ဆက်ခံခဲ့တယ်။ နတ်မင်းကြီးတောင် သူ့ကို မြင်လို့ တရှက်တကိုးဖြစ်ရလောက်အောင် ဘုံဂုဏ်မြင့်မြတ်သူ ဖြစ်တယ်။

• နာမတော်ကတော့ သတိုးမင်းတရားတဲ့။ ရုပ်နဲ့ဂုဏ်နဲ့ ပြိုင်ဘက်ကင်းတယ်။ ဉာဏ်ပညာ ထူးကဲတဲ့အပြင် ဘုန်းကံကလည်း အံ့ဖွယ်လောက်အောင် ကောင်းလှတယ်။

• လှပတဲ့သူ့မျက်နှာတော်ကို ရှုမြင်ရသူ ရွှင်လန်းစေတယ်။ လပြည့်ညက စန္ဒာနဲ့ ခွဲခြားလို့မရနိုင်လောက်အောင် လှပတဲ့ရုပ်ရည်ကျက်သရေပိုင်ရှင်လို့ စာဆိုက စာပန်းချီနဲ့ ဖော်ကျူးထားတယ်။

ဒီကဗျာမှာ စာဆိုတော်အာလာဝလ်က အာရကန်နန်းတွင်း ရာဇဝင်အကြောင်းအရာတစ်ခုကို စပ်ဆိုထားတာတွေ့ရပါတယ်။ တတိယမြောက်ဦးခေတ် ဆလိမ်ရှားခေါ်  မင်းရာဇာကြီး (၁၅၅၇-၁၆၁၂) နောက်ပိုင်း မြောက်ဦးနန်းဆက် မတည်မငြိမ်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ သူ့ကိုငါသတ် ငါသာလျှင် မင်းမြတ် ဆိုတဲ့အယူနဲ့ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုတွေ များလာတော့ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားက ပပျက်လာခဲ့တယ်။ ဒါက မြောက်ဦးနိုင်ငံတော် ဆုံးရှုံးရမယ့် နိမိတ်ပေါ့။ အဲ့ဒီကြားက နရပတိမင်းရဲ့အရိုက်အရာကို ဆက်ခံခဲ့တဲ့ သတိုးမင်းတရား (နႏ်းသက် ၁၆၄၅-၁၆၅၂)ရဲ့ ဂုဏ်တော်ဘွဲ့လင်္ကာကို စပ်ဆိုထားခြင်း ဖြစ်တယ်။ မြောက်ဦးနန်းခေါ် မြို့ဟောင်းဟာ ၁၇၈၄ ခု မဟာသမ္မတရာဇာလက်ထက်မှာ ကျဆုံးခဲ့လေတယ်။

* စာဆိုတော်က  သတိုးမင်းတရားရဲ့ ဂုဏ်တော်ဖွဲ့ကလက်ာမှာ သတိုးမင်းတရားကို နရပတိရဲ့ သားတော်အဖြစ်ဖော်ပြခဲ့တယ်။ စာဆိုတော်ရဲ့ အခြားလက်ာတစ်ပုဒ်မှာ သတိုးမင်းကို နရပတိမင်းရဲ့တူတော်ရင်းလို့ ဖော်ပြထားတာတွေ့ရပါတယ်။

_ လူထုဝဏ္ဏ

Ref: Patmavati By Alaol

Egana Gucthí (အဆွေအမျိုးတို့၏ အခေါ်အဝေါ်များ)

Egana Gucthí (အဆွေအမျိုးတို့၏ အခေါ်အဝေါ်များ)

သတ္တဝါဟူသည် အဆွေအမျိုးနှင့် မကင်းပင်တည်း။ ရိုဟင်ဂျာစကားတွင် အဆွေအမျိုးကို Egana guctí ဟု၎င်း၊ Giyañt gucti ဟု၎င်း ခေါ်သည်။ မျိုးဆက်ကို nosól ဟု၎င်း၊ fissán ဟု၎င်း၊ ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက် အစဉ်အလာကို Ishto kurum (silsila) ဟု၎င်း အသီးသီးခေါ်ကြသည်။ ဤအဆွေအမျိုးတို့၏ အခေါ်အဝေါ် အမျိုးမျိုးကို ရှင်းလင်းပီပြင်အောင် အုပ်စုအလိုက်အပိုင်းခွဲ၍ ဖော်ပြပေးပါမည်။ မြန်မာ့တိုင်းရင်းသား ရိုဟင်ဂျာဘာသာစကားကို လေ့လာနေသူများအတွက် တစ်ထောင့်တစ်နေရာက အထောက်အကူပြုပါလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ပါသည်။ 

အဆွေအမျိုးအခေါ်အဝေါ်ကို အုပ်စုခွဲရာ -

 ၁။  Bab-dada soiddo gucthí 

(မျိုး ခုနှစ်ဆက်၊ ဆွေ ခုနှစ်ဆက် အခေါ်အဝေါ်များ)

၂။ Cúddór gorór gucthí 

(မိသားစုအရင်း အခေါ်အဝေါ်များ)

၃။ Bái-boinór egawati 

(ညီအစ်ကိုမောင်နှမဆက် အခေါ်အဝေါ်များ)

၄။ Sañsato-Jerató, Fuuto-mooto eganawati

(ဘထွေးဘကြီး၊ အဒေါ်ဒွေးဒွေးဆက် အခေါ်အဝေါ်များ)

၅။ Biyádolar Eganawati

(အိမ်ထောင်ရေးဆက် ဆွေမျိုးအခေါ်အဝေါ်များ)

ဟူ၍ မျိုးတူရာရာ အုပ်စု (၅) စု ခွဲကာ လေ့လာကြရအောင်......။

၁။ Babdada soiddó fissán

မျိုး ခုနှစ်ဆက်၊ ဆွေ ခုနှစ်ဆက်မှာ ရှေ့ဆွေမျိုး (၇) ဆက်၊ နောက်ဆွေမျိုး (၇) ဆက် စုစုပေါင်း ၁၄ ဆက် ရှိတယ်။ ဤ ၁၄ ဆက်ကို Ek guctí (သို့) Handan မျိုးနွယ်စု၊ ဆွေမျိုးစု ဟုခေါ်လေ့ရှိတယ်။ 

Soiddó Fissán [ဆွေခုနှစ်ဆက် မျိုးခုနှစ်ဆက်]

(၇) Dhoñr Dada   = အဘော (အဘဲ၏ အဖေ)

(၆) Bor Doñbá     = အဘဲ (အဘင်၏ အဖေ)

(၅) Dhoñbá         = အဘင် (အဘီ၏ အဖေ)

(၄) For Dada       = အဘီ (အဘေး၏ အဖေ)

(၃) Bor Dada       = အဘေး (အဘိုး၏ အဖေ)

(၂) Dada             = အဘိုး (မိမိ၏ အဘိုး)

(၁) Bab               =  အဘ (မိမိ၏ အဖေ)

(၀) Nize              =  မိမိ

(၁) Fuwa            =   သား (မိမိမွေးသော သား)

(၂) Nati              =   မြေး (သား၏ သား)

(၃) Futi               =   မြစ် (မြေး၏ သား)

(၄) Chúti             =  တီး (မြစ်၏ သား)

(၅) Luti               =  တွတ် (တီး၏ သား)

(၆) Muoti             =  ကျွတ် (တွတ်၏ သား)

(၇) Gutí               =  ဆက် (ကျွတ်၏ သား)

၂။ Cúddor Góror Gucti

ရိုဟင်ဂျာစကားမှာ မိသားစုကို Góror gucthí ဟုသုံးကြသည်။ အိမ်ထောင်စု ဆိုသော စကားလုံးနှင့် အဓိပ္ပာယ်ချင်းချင်း နီးစပ်သည်။ cúddór မှာ အရင်းအချာ အနက်ရသည်။ အိမ်တစ်အိမ်မှာ အမိရင်း၊ အဖရင်းကို ဗဟိုပြု၍ အတူတကွနေထိုင်သော အမှန်တကယ် သား၊သမီး မြေးမြစ်များအစု ဖြစ်သည်။ ထိုမိသားစုဝင်များ ဆွေမျိုးတော်စပ်ပုံ အခေါ်အဝေါ်များမှာ-

• Góror gucti = မိသားစု (မိဘရင်းနှစ်ဦးပါဝင်သော                          သားသမီးအစု) 
• Bab           = အဖေ (မိဘနှစ်ပါးတွင် အဖေဖြစ်သူ)
• Baba         = အဖေ၊ ဖခင် (ဖခင်ကို ချစ်စနိုးခေါ်သော                        နာမည်)
• Babá         =  အဖေ ၊ ဖခင်
• Ba | Bao    = အဖေ ၊ ဖခင် (bab မှ အသံပြောင်းဖြစ်                     လာသော နာမည်)
• Bazi           = အဖေ ၊ ဖခင် 
• Pepe          = အဖေ ၊ ဖခင်  (မြန်မာဘာသာစကားမှ မွေးစားထားသော နာမည်)
• Maa           = အမေ၊ မိခင် (မိဘရင်း နှစ်ပါးတွင် မိခင်ဖြစ်သူ)
• Mamá       = အမေ၊ မိခင် (မိခင်ကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)
• Mamma     = အမေ၊ မိခင်
• Aái            = အမေ၊ မိခင် (ရှေးခေတ်သုံး စကား)
• Átáibab      = ဖထွေး (မိခင်၏ ပထမ လင်ယောက်ျား)
• Átái              = ဖခင်၏ ဒုတိယမိန်းမ
• Atáimaa      = မိထွေး (ဖခင်၏ ဒုတိယ မိန်းမ) 
• Hátatóbai   = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို
• Fuwain cúwain = သားသမီးများ
• Fuwa         = သား (မိဘရင်းမှ ပေါက်ဖွားလာသော သား)
• Fut            = သား
• Futúya       = သား (သားကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်) 
• Laafuwá     = ပထမယောက်ျား/ ပထမမိန်းမ၏ သား(လင်ပါ/မယားပါ သား)
• Firafitta fuwa = မွေးချင်း (ကျော့ကပ် မွေးဖွားလာသော သား)
• Zii              = သမီး (မိဘအရင္းမွ ေပါက္ဖြားလာေသာ သမီး)
• Zérfua        = သမီး၊ မိန်းကလေး
• Báiná         = တူ
• Bañní.         = တူမ
• Báifút          = တူ
• Batzii         = တူမ
• Futuní        = သမီး (သမီးကို ခ်စ္စႏိုးေခၚေသာ နာမည္)
• Nati futi      = မြေးမြစ် (သား/သမီးရင္းမွ ေမြးဖြားလာေသာ သားသမီး)

၃။ Bai-boinor egawati nam

ညီကိုမောင်နှမဆက်အစုတွင် ညီအစ်ကိုအစဉ်များ၊ ဝမ်းကွဲညီကိုများနှင့် သမီးမြောက်သားများကိုပါ ထည့်သွင်းထားသည်။

Bái-boin          = မောင်နှမ

Bái                 = ညီကို (မိဘအရင်းမှ ပေါက်ဖွားလာသော မွေးချင်း)

Dhoñrbái       = အစ်ကို (မိမိထက် အသက်အရွယ်ကြီးသော အစ်ကို)

Bodda            = အစ်ကိုကြီး (အစ်ကိုများထဲတွင် အကြီးဆုံး အစ်ကို)

Majjábái        = အစ်ကိုလတ်

Kúillabái        = ဒုတိယ အစ်ကိုလတ် (တတိယမြောက်အစ်ကို)

Dudúbái        = ဒုတိယ အစ်ကိုလတ် (* စတုတ္ထမြောက်အကို အတွက်လေ့ သုံးလေ့ရှိသည်)

Gurabái         = အစ်ကိုလေး

Báiso            = အစ်ကိုထွေး (အစ်ကိုများထဲတွင် ငယ်သော အစ်ကို)

Lalábai          = အစ်ကိုထွေး (အစ်ကိုများထဲတွင် အငယ်ဆုံးဖြစ်သော အစ်ကို)

Atúbái            = အစ်ကိုထွေး

Chóñro bái      = ညီငယ်

Firafitta bái     = မောင်ဖား၊ မောင်ဖွား (မွေးချင်းဖြစ်သော မောင်၊ညီ)

Mazudabái        = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို

boín               = ညီအစ်မ

Bu                   = အစ်မ (မိမိထက်ကြီးသော အစ်မ)

Bubu               = အစ်မ (အစ်မကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)

Dhoñbu           = အစ်မကြီး

Majjábu           = အစ်မလတ်

kúillabu           = တတိယမြောက် နှမ

Dudu              = တတိယမြောက် နှမ (*စတုတ္ထမြောက်အတွက်လည်း သုံးလေ့ရှိသည်)

Gurabu            = နှမငယ်

Atúbu / Atí bu             = နှမထွေး (အငယ်ဆုံးနှမ)

Lalabu             = နှမထွေး

Guraboin         = ညီမ

Sañsato-jeçáto bái/boin = ဘထွေးဘကြီးဖက်က ဝမ်းကွဲညီအစ်ကိုမောင်နှမ

Sañsatobái     = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘထွေး၏သား)

Sañsarfút bái   = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘထွေး၏သား)

Sañsato boin   = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (ဘထွေး၏သမီး)

Jeçátobái       = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘကြီး၏သား)

Jeçárfút bái     = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘကြီး၏သား) 

Jeçárfút boin   = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (ဘကြီး၏သမီး) 

Mooto-fuuto bái-boin= အဒေါ်ဦးလေးဖက်က ဝမ်းကွဲမောင်နှမများ

Moorfut bái    = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဦးလေး၏သား)

Mooto bái      = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဦးလေး၏သား)

Mooto boin    = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (ဦးလေး၏သမီး)

Muírfút bái    = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (အဒေါ်၊ ဒွေးလေး၏သား)

háláto bái     = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (အဒေါ်၊ ဒွေးလေး၏သား)

Háláto boin    = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (အဒေါ်၊ ဒွေးလေး၏သမီး)

Moto-fuuto bái-boin = အဒေါ်၊ ဦလေးတို့ဘက်မှ ဝမ်းကွဲညီအကိုမောင်နှမဆက်

Sañsato-jeçáto bái-boin = ဘကြီးသားဘထွေးဘက်မှ ဝမ်းကွဲညီအကိုမောင်နှမဆက်

Mazuda bái-boin = မိကွဲမောင်နှမ (မိထွေးဘက်မှ သားသမီး)

Ataito bái          = မိကွဲညီအစ်ကို (မိထွေးဘက်မှ သား)

၄။ Sañsato-Jerató,Fuuto-mooto egana

Sañsa           = ဘထွေး (အဖေ၏ ညီ)

Hakku          = ဘထွေး (အဖေ၏ ညီ)

Kaka             = ဘထှေး (အဖေ၏ ညီ)

Kow              = ဘထှေး (အဖေ၏ ညီ)

Jeçá             = ဘကြီး (အဖေ၏ အစ်ကို)

Jeçi/jiçu     = ဘကြီး၏ မိန်းမ

Doñbazi       = ဘကြီး (အဖေ၏ အကြီးဆုံးအစ်ကို)

Fuu              = အရီး (အဖေ၏ အစ်မ)

Fuinná          = အရီး (အဖေ၏ ညီအစ်မ)

Babu            = အဒေါ် (အဖေ၏ ညီအစ်မကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)

Moo              = ဦးလေး (အမေ၏ ညီအစ်ကို)

Mamu           = ဦးလေး (အမေ၏ ညီအစ်ကို)၊ အဒေါ်၏ ယောက်ျား

Gura mamu     = ဦးလေး (အမေထက်ငယ်သော မောင်)

Dhoñr mamu    = ဦးရီး၊ ဦးကြီး (အမေထက် ကြီးသောအစ်ကို)

Mami              = အရီး (ဦးရီး၏ မယား)

Mūi                 = အဒေါ် (အမေ၏ ညီအစ်မ)

Hálá                = အဒေါ် (အမေ၏ ညီအစ်မ)၊ *လင်၏ မိခင်ကိုလည်း ခေါ်လေ့ရှိသည်

Gurama           = ဒေါ်လေး (အမေ၏ ညီမလေး)

Mūisó              = ဒွေးတော် (အမေ၏ အငယ်ဆုံး ညီမလေး)

 

၅။ Biyá dolar Eganawati

ယောက်ျားတစ်ယောက်နှင့် မိန်းကလေးတစ်ယောက် အိမ်ထောင်ပြုလိုက်သောအခါ ဆွေမျိုးအသစ်များ တိုးလာလေ့ရှိသည်။ နှစ်ဘက် လင်မယား၏ အပြန်အလှန် အမျိုးတော်စပ်ပုံ အခေါ်အဝေါ်များလည်း လေ့လာကြရအောင်။ 

Bera-beri        = ဇနီးမောင်နှံ

Bera                 = လင်ယောက်ျား (ကာမပိုင်ယောက်ျား)

Nek               = လင်ယောက်ျား

Fuwainor bab = လင်ယောက်ျား(မိန်းမက တရှက်တကန်းခေါ်သော နာမည်)

Hóchom          = လင်ယောက်ျား

Beçi                = ဇနီးမိန်းမ 

Muk                = ဇနီးမိန်းမ

Bibi                = ဇနီးမိန်းမ (မိန်းမကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)

Fuwainór maa = ဇနီးမိန်းမ

Diyor              = မတ် (လင်ယောက်ျား၏ ညီ)

Báshuor         = ခဲအို (လင်ယောက်ျား၏ အစ်ကို)

Nonon           = ခယ်မ (လင်ယောက်ျား၏ ညီမ)

Noncoc          = ယောက်မ (လင်ယောက်ျား၏ အစ်မ)

Zal                = လင်ညီအစ်မ (ညီအစ်ကိုတို့၏ မယားအချင်းချင်း တော်စပ်ပုံ) 

Hotin            = မယားဖက် (လင်ယောက်ျား၏ မယားအချင်းချင်း အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)

Háñlá           = ယောက်ဖ (မယား၏ မောင်)

Hóñdí           = ခဲအို (မယား၏အစ်ကို)

Háñlí            = ခယ်မ (မယား၏ ညီမ) 

Dessos          = မရီး  (မယား၏ အစ်မ)

Hózón           = မယားညီအစ်ကို (ညီအစ်မတို့၏ လင်သားအချင်းချင်း တော်စပ်ပုံ) 

Hwouri          = ယောက္ခမ (လင်/မယား၏ မိခင်) 

Hwour           = ယောက္ခမ (လင်/မယား၏ ဖခင်)

*မြန်မာဝေါဟာရ ယောက္ခမသည် ဒွိလိင်ဖြစ်၍ ယောက်ျားရော့ မိန်းမရော့ အတူတူသုံးသည်။

Biyai             = ခမည်းခမက် (လင်၏ ဖခင် နှင့် မယား၏ဖခင်တို့ အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)

Biyáini          = ခမိခမက် (လင်၏ မိခင် နှင့် မယား၏မိခင်တို့ အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)

Futtra          = ခမည်းခမက်၏ သား

Zamai          = သမက် (သမီး၏ ယောက်ျား)

Buo             = ချွေးမ (သား၏ ဇနီးမယား)

Oribou         = သမီးယောက္ခမ (ချွေးမနှင့် ယောက္ခမတို့ အပြန်အလှန် တော်စပ်ပုံ)

Bouzamai     = သမီးယောက်ျား (လင်နှင့် မယား အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)

Buos           = မရီး (အစ်ကို၏ မယား)

Bábi            = မရီး 

Baibo          =  ယောက်မ (ညီမောင်၏ မယား)

Mukgour     = လင်ငယ် (အကြောင်းအားလျော်စွာ ယာယီလက်ထပ်ထားသော ယောက်ျား)

Boinor zamai = ယောက်ဖ (ညီမ၏ လင်)

Bonái           = ခဲအို (အစ်မ၏ လင်ယောက်ျား)

Biyairo guicti = ခမည်းခမက် ဆွေမျိုးများ 

Ouror guctí = ယောက္ခမဘက်က ဆွေမျိုးများ 

Talói       = ညီအစ်ကို ၊ ညီမ ၏ ယောက္ခမ

Talóiní    = အစ်ကို ၊ ညီမ ၏ ယောက္ခမ (အမျိုးသမီး)

Taltó bái = မရီး၊ ယောက်မ၏ ညီအစ်ကို

Taltó boin = မရီး၊ ယောက်မ၏ အစ်မ၊ညီမ

Taltori    = မရီး၊ ယောက်မ၏ အစ်မ၊ညီမ

— RohangKing

(၁၂-၄-၂၀၂၃)

Goin Fanír Mooti (Oli)

 Goin Fanír Mooti

Haba ye zuri zuri kuciye gaar oli

Ekka oddó nosíribo gumor e dori

Sanda mamu miyulate luwai gum giyé

Zilímilí tarar jahanot háñzi yó giyé

Sanor kulot gumzare tui mor foori

Cópponor falkit sorí goriló súrwari

Raitor oñccáré tortú kiyór dhor

Zehón tor dáke asi o nunuya mor

Mor kulot mazé tor tuinná gór

Uri uri aai mor faigorso sugór

San tarar dikká tui hañcic hamicá

Dilottú mor cúde yan hí duwa

Khala miyúla miçá faní boni bāi giyoi

Fúl okkól loi miçá-miçá hotá hoi giyoi

Tui yo ekka fun hotá rocá roci

Fuçá okkole sou keen gorí gaar oli

Tor loi basi asé añr guñra duniya

Dure zehón giyo buri aiyé sogor faníya 

Tor tengot añí diyum raki 

Cárá duniyar kullé kúci

Bezar óibi zehón diyum aza ador gorí

Añi dé golot tui éri sóyi nitti

Uzor nogoijjó sup oizó e ambor cón

Gum borá sukoré abar no goró seton

Honi kiya tor sugortú nofarefán gúm suri

Gumza re gumza goin fanit asé fán mooti

(Oli)

—RohangKing

(12-1-2023)

Ek Hotár Dui Lobzó

အနက္တူ စကားလံုးကြဲမ်ား [Ek hotár Dui Lobzó]

[႐ိုဟင္ဂ်ာေဝါဟာရပေဒသာ က႑]

ဘာသာစကားတိုင္းသည္ ေခတ္အေလ်ာက္ ေျပာင္းလဲသြားတတ္ေသာ သေဘာရိွသည္။ ေခတ္ကာလ ေရွ႕ဆက္လာသည္ႏွင့္အမွ် အခ်ဳိ႕စကားလံုးမ်ား၏ ေလယူေလသိမ္းမ်ား တျဖည္းျဖည္း ေျပာင္းလဲလာၾကသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္မွ ေမြးစားစကားလံုးမ်ား ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာတတ္ၾကသည္။ စကားလံုးအသစ္မ်ားလည္း တီထြင္သံုးစြဲလာတတ္ၾကသည္။ ဤသို႔ ေျပာင္းလဲမႈအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ အနက္တူစကားလံုးမ်ား တိုးပြားလာၾကသည္။ ေရွးေဟာင္းစကားလံုးမ်ား အသံုးနည္းလာတတ္ၾကသည္။ အခ်ိန္မီ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈအားနည္းပါက ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည့္အထိ ရိွႏိုင္သည္။ 

ဤပို႔စ္တြင္ အနက္တူ စကားလံုးကြဲ အခ်ဳိ႕ကို ေဖာ္ျပေပးပါမည္။ စကားလံုးကြဲျပားေသာ္လည္း အနက္အဓိပၸာယ္တူသည္ဟု ဆိုရာတြင္ အခ်ဳိ႕စကားလံုးမ်ားသည္ ရာႏႈန္းျပည့္ အနက္တူေသာ္လည္း အခ်ဳိ႕မွာမူ သူ႕ေနရာႏွင့္သူ အသံုးဝင္မႈအေပၚ အနက္အဓိပၸာယ္ အနည္းငယ္ကြဲလြဲမႈရိွသည္ကို ေတြ႕ရိွရပါမည္။ ေအာက္ပါ အနက္တူ စကားလံုးကြဲ အခ်ဳိ႕ကို ေလ့လာၾကရေအာင္-

Andha ~ Boda = ဥ

Ailla ~ Mozur = အေစခံ

Ara ~ Tiyanra = ျခံစည္း႐ိုး

Bátdani ~ Thak = ထမင္းခ်ဳိင့္

Bazu ~ Hamis = အက်ႌ

Beça ~ Nek = လင္ေယာက်္ား

Beçi ~ Mug = ဇနီးမိန္းမ

Biinggi zal ~ Gaala zal = ပိုက္

Bilding ~ Kutha = တိုက္အိမ္

Bossi ~ Gaala = ဇလံု

Bozi ~ Bábi = မရီး

Canthar ~ Zuta = ဖိနပ္

Céri ~ Hatta = ေလွကား

Cémith ~ Cílmeçi = ဘိလိပ္ေျမ

Cíyana ~ Salák = လိမၼာေသာ

Cirá ~ Matá = ေခါင္း

Cóin ~ Fúñwaijjá = မိတ္ေဆြ

Cóinno ~ Melithéri = စစ္တပ္

Dabai ~ Daru = ေဆးဝါး

Daktor ~ Hákim = သမားေတာ္

Dándha ~ Gúroni = အဖံုး

Dengga ~ Nou = ေလွ

Dhoñr ~ Bóddha = ႀကီးမားေသာ

Dhudhu gari ~ Motor sairkol = ဆိုက္ကယ္

Dhula ~ Hárañg = ျခင္း

Dii ~ Bor foir = ကန္ႀကီး

Doir ~ Handail = 

Duwar ~ Kebar = တံခါး

Egana ~ Giñyat = ေဆြမ်ဳိး

Fath ~ Firá = ခံု

Failla ~ Decci = အိုး

Falong ~ Soiñ = ကုတင္

Fanká ~ Fórfori = ပန္ကာ

Fecák ~ mut = ဆီး

Fethi ~ Sónduk = ေသတၱာ

Fólonso ~ Lelín = ဝရံတာ

Fut ~ Fua = သား

Fúk ~ Kíl = ခ်က္

Garí ~ Rot = ယာဥ္

Golti ~ Álda = လမ္းၾကား

Gul gór ~ Átina = အိမ္ေရွ႕ခန္း

Gul isa ~ Kiyáñra = ဂဏန္း

Guli ~ Bonduk = ေသနတ္

Gusól ~ Háiñs = ရာသီေပၚသည္။

Hanjja ~ Taak = က်ီ

Háñtura ~ Marttul = တူ

Hábar jahañs ~ Pelin = ေလယာဥ္ပ်ံ

Hala murá ~ Faar = ေတာင္တန္း

Hoddá ~ Haññ = ခြက္

Hoil ~ Hoijja = ခိုက္ရန္

Hólméçi ~ Couk = ေျမျဖဴ

Hou gorer ~ Ouler = အန္႔ပ်ဳိ႕သည္

Jaañs ~ Buth = သေဘၤာ

Jok ~ Moshok = ေရခရာ

Kaman ~ Sirhóndhá = ေလး

Kitab ~ Boi = စာအုပ္

Kucúm ~ Lali = ေဝွးေစ့

kumbala ~ Taimmaw = ေရအိုးစင္

Letholom ~ Letfincol = ခဲဲဲတံ

Lorí ~ Laçí = ေတာင္ေဝွ႔၊ တုုုတ္

Lunggi ~ Dúti = ပုဆိုး

Lura ~ Hotti = လိုရာအိုး

Manuic ~ Maniccó = လူသား

Masa ~ Fúlazi = စင္

Mirá hodu ~ honri = ေရႊဖ႐ံုသီး

Mocók ~ Zouk = ကရား

Mo ~ Mamu = ဦးေလး

Mothór rasta ~ Garir rasta = ကားလမ္း

Mui ~ Hála = အေဒၚ

Mukta ~ Moti = ပုလဲ

Mumbatti ~ Bumbatti = ဖေယာင္းတိုင္

Murda ~ Mora  = အေလာင္း၊ မသာ

Muwáñ ~ Kuna    = ေထာင့္

Nafit ~ Missíri = လွသာဆရာ

Nal ~ Nol = ပိုက္

Nalá ~ Gor = ေျမာင္း

Nar v~ Círa = နာဗ္ေၾကာ့

Nátun ~ Hanfúl = နားေတာင္း

Nica ~ Córak = အရက္

Ninnam ~ hámicá = အျမဲ

Nummal ~ Matárhoor = ထပတ္

Nuwal ~ Fagíth = လက္ကိုင္ပုဝါ

Oola ~ Booskhána = မီးဖိုေေခ်ာင္

Óran ~ Fudin = ေႏြရာသီ

Ossí ~ Gorba = ဧည့္သည္

Raza ~ Badcá = ဘုရင္

Ret balu ~ Dúm balu = သဲ

Rit ~ Muusóm = ရာသီ

Sál ~ bahol = အခြံ

Sebdan ~ Fitdan = ေတြးခံ

Sélen ~ Diip = ေဆးရည္

Sita ~ Sinta = ဝမ္နည္းျခင္း

Sodul ~ Tánjan = ထမ္းစင္

Sóppor ~ Dondoma = 

Sújja moris ~ Toris = င႐ုတ္႐ိုင္း

Tál ~ Soun = ပန္းကန္

Tatthi ~ Letthin = အိမ္သာ

Theñg Gari ~ Sairkol = စက္္္္ဘီး

Thiyañ ~ Khorí = ဒဂၤါး

Tóila ~ Hóilla = အိတ္

Uñíjjá ~ Sóñg = ေစာင္း

Ustat ~ Muin = ဆရာ။၊ ဂု႐ု

Waiggá ~ Mobbúl = မီးပံု

Zal ~ Záiñ = ပိုက္ကြန္

Zár ~ Zounl = ေတာ၊ ခ်ံဳ

Zañlá ~ Sommoni = လမ္းခြဆံု

Zermaic ~ Baricá = မိုးဥတု

Zun ~ San = လ၊ စႏၵာ

Añáré Sinno dic Alok

 Añáré Sinno dic Alok

—————————--—

Kii...!

   Añár sinno búzai

   añàr zuban bodoli

Añar rosómór gírá faldai

tor tale tale tal ditam

   Ah...

   Foror górót sarak zolai 

   añár sarak nifáitám bolé

Añr foranor bahol bodolibár nái

Añr zobinor rosí síríbar nái

Añí morilé lekídíc añr kuwalot

Añi Ruwaingá boli sinnodic alok.

—RK

#RK_PoetryCollection

Fíriñg (႐ိုဟင္ဂ်ာစကားပေဒသာ ၅)

 

#ရိုဟင်ဂျာတို့ပြောစကားထဲက_ဥပမာအလင်္ကာ

Fíríng ngoñt dóil - နှံကောင်အတိုင်း/ နှံကောင်လို 

စကားပြောတဲ့အခါ တစ်ခါတလေ ဥပမာပေးပြီး ပြောလေ့ပြောထရှိပါတယ်။ ဥပမာပေးပြီး ပြောတဲ့အချက်က ကိုယ်ပြောတဲ့စကားကို သူတစ်ပါးက လွယ်လွယ်ကူကူ နားလည်အောင်လို့ပါပဲ။ 

အဲ့လိုမျိုး ဥပမာနဲ့ပြောတဲ့အခါ တန်ဆာဆင်တဲ့သဘောပါခဲ့ရင်တော့ ​မြန်မာစာမှာ ဒါကို ဥပမာအလင်္ကာမြောက်တဲ့အဖွဲ့လို့ ခေါ်ပါတယ်။ 

ကျွန်ုပ်တို့ ရိုဟင်ဂျာတွေကလဲ စကားပြောတဲ့အခါ ဥပမာအလင်္ကာတွေ သုံးကြတာရှိပါတယ်။ အဲ့လိုပြောတဲ့ ​ထဲမှာ ❝ Firíng ngoñt dóil - နှံကောင်အတိုင်း❞ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းလဲပါဝင်ပါတယ်။ 

ဒီနေရာမှာ မြန်မာစာပေရဲ့ ဥပမာအလင်္ကာအကြောင်း နားလည်ရင် ရိုဟင်ဂျာတို့သုံးတဲ့ ဥပမာအလင်္ကာအသုံးအနှုန်းရဲ့သဘောတရားကို နားလည်ဖို့ အထောက်အကူဖြစ်စေမှာပါ။ 

(ဒီ link ထဲက ဝင်ဖတ်လို့ရပါတယ် https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=283182156977198&id=236426761652738)။

▪Fíríng (Eng) Grasshopper

(မြန်မာ) နှံကောင်

ဒီနှံကောင် (Fíríng) ဆိုတဲ့ ပိုးကောင်မှာ အငြိမ်မနေတတ်တဲ့အကျင့် ရှိတယ်။ သူတို့ဟာ နေရာတစ်ခုမှာ ကြာကြာ နားမနေတတ်ပါဘူး။ အမြဲပဲ ခုန်ရင်းလွှားရင်း နေတတ်တယ်။ ဟိုအပင်ကနေ ဒီအပင်ဆီ၊ ဒီအကိုင်းကနေ ဟိုအကိုင်းဆီ ပေါ့ပေါ့ပါးပါး ခုန်ပေါက်နေတတ်တယ်။ အဲ့လို ပေါ့ပေါ့ပါးပါး ခုန်လွှားနိုင်တာဟာ နှံကောင်တွေရဲ့ သွက်လက်မှု၊ ဖျတ်လတ်မှု စွမ်းရည်ပါပဲ။ သူတို့ဟာ မထိုင်းမှိုင်းဘူး။ မလေးကန်ဘူး။ အလုပ်တွေကို လျင်လျင်မြန်မြန် လုပ်နိုင်တယ် ဆိုတဲ့သဘောပါ။

ရိုဟင်ဂျာတွေကလဲ လူတစ်ယောက်ကို ''အလုပ်လုပ်တဲ့အခါသွက်သွက်လက်လက် ဖျတ်ဖျတ်လတ်လတ် ရှိတယ်၊ လျင်မြန်မှု ရှိတယ်၊ တစ်နည်းအားဖြင့် မထှိုင်းမှိုင်းဘူး၊ မလေးကန်ဘူး၊ ရေသာမခိုတတ်ဘူး'' စတဲ့အနက်တွေနဲ့ တင်စားပြီးပြောချင်တဲ့အခါ ❝Firíng ngoñt dóil - နှံကောင်အတိုင်း❞ ပဲလို့ ပြောကြပါတယ်။ 

သာဓက -

▪ Khon Thar bishí chuçúr cháçúl. Fóe fóé firíng ngoñt dóil. 

▪ ခွန်သာဟာ အင်မတန် သွက်လက်တယ်။ လုံးဝကို နှံကောင်အတိုင်းပါပဲ။ (Fóe fóé ဆိုတာ နှံကောင်ကို ကြည့်ရင် ခွန်သာကို မြင်ရမယ် ဆိုတဲ့သဘော)။ 

chuçúr cháçúl (အသံထွက် - ချူရုရ် ချရုလ်) = ဖျတ်လတ်သော၊ သွက်လက်သော။

▪ Gaálí goíllé torki noibá. Firíng ngoñt dóil bonóh. 

▪ ပျင်းရိနေလို့ကတော့ တိုးတက်မှာ မဟုတ်ဘူး။ နှံကောင်လို ဖြစ်လော့။ 

◼ သီချင်းထဲမှာ သုံးနှုန်းပုံ

ဒီ ❝Firíng ngoñt dóil❞ ဆိုတဲ့ အလင်္ကာကို ဒေါက်တာဘော်ရှိရ်က ရိုဟင်ဂျာ အချစ်ရေးသီချင်းတစ်ပုဒ်မှာ သုံးနှုန်းထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သီချင်းမှာတော့ ဒေါက်တာက ကျွန်တော်အပေါ်က ပြောပြတဲ့ အနက်နဲ့ သုံးထားတာမဟုတ်ဘဲ တခြားအနက်နဲ့ သုံးထားတာတွေ့ရပါတယ်။ သီချင်းထဲမှာဆိုတော့ လင်္ကာဆန်ဆန် လှလှပပ ဖွဲ့နွဲ့ သုံးနှုန်းသွားတယ်လို့ပဲ မြင်ပါတယ်။ 

ဒေါက်တာရဲ့ သီချင်းထဲက သုံးနှုန်းပုံကို လေ့လာကြည့်ကြရအောင်။ 

"Ashique kír etó zalaa zanitáam, honódín aíñ ashíque nogoittaam [ချစ်​​ခြင်းရဲ့ ဒီလောက် ရက်စက်မှုကို ကြိုသိခဲ့မယ်ဆိုရင် ငါ (မင်းကို) ဘယ်တော့မှ မချစ်ခဲ့လောက်ဘူး]'' အစချီတဲ့ ဒီသီချင်းမှာ - 

Ashique hoddé ki nosiní, fíríng ngoñt dóil oiñnot zaáb dii, chaantíi aáchílde chóril gaan zaalii felaí laam....

ဘာသာပြန်ရရင် ❝အချစ်ဆိုတာ ဘာမှန်းမသိခဲ့ဘဲ ''နှံကောင် မီးကိုတိုးသလို'' တိုးခဲ့ပြီး (ငါ့) အေးချမ်းဖူးတဲ့ နှလုံးလိပ်ပြာကို လောင်မြိုက်ပြာကျစေခဲ့တယ်❞ တဲ့။

ဘယ်လိုတောင် လှပတဲ့ ကဗျာဆန်ဆန် ဖွဲ့နွဲ့မှုပါလိမ့်။ 

အဲ့ဒီထဲမှာ - 

▪Fíríng ngoñt dóil oiñnot zaáb díi, 

(ဘာသာပြန် - နှံကောင် မီးကိုတိုးသလို တိုးခဲ့ပြီး)

သီချင်းထဲက ဒီအသုံးအနှုန်းဟာလဲ ဥပမာအလင်္ကာမြောက်ပြီး ဒီအလင်္ကာဟာ သွက်လက်ဖျတ်လတ်မှုရှိတယ်ဆိုတဲ့အနက်ကို ဖော်ပြတာထက် ''ရူးသွပ်တာ၊ ရူးမိုက်တာ၊ ရမ်းကားတာ၊ ရဲရင့်တာ'' ဆိုတဲ့အနက်မျိုးစုံကို ဖော်ပြနေပါတယ်။ 

❝မင်းရဲ့အချစ်က အချစ်တုပါပဲ။ အချစ်တုအတွက် ငါပေးဆပ်ခဲ့တာ အလကား ဖြစ်သွားတယ်။ ငါ့ကို ခံစားစေတယ်။ မင်းက သစ္စာဖောက်ပါပဲ❞ ဆိုပြီး ရိုးရိုးပြောတာထက် ...

❝Firíng ngoñt dóil oiñnot zaáb díi - နှံကောင် မီးကိုတိုးသလို တိုးခဲ့တယ်❞ ဆိုပြီး သုံးလိုက်တော့... 

❝မင်းရဲ့အချစ်ဟာ ငါ့အတွက် မီးဖြစ်ခဲ့တယ်။ မီးမှန်းသိလျက်နဲ့ ရှေ့တိုးမိခဲ့တဲ့ ငါပဲ မှားခဲ့တာပါ။ မင်း အရမ်း ရက်စက်တတ်သူ၊ လိမ်လည်လှည့်ဖျားတတ်သူပဲ။ မင်းကြောင့် ငါ့ဘဝ ပျက်ပြီ❞ ဆိုတဲ့ အနက်ပါ ဒွန်တွဲပါလာတော့တယ်။ အဲ့ဒီ မီးလိုအချစ်ကိုရဖို့ ငါ ❝လုံလောက်အောင် ရဲရင့်ခဲ့တယ်။ ရူးသွပ်သလောက် ရူးသွပ်ခဲ့တယ်။ ရမ်းကားချင် ရမ်းကားခဲ့တယ်နော်❞ ဆိုတဲ့အဓိပ္ပါယ်တွေလည်း ရောပါနေတယ်။ 

ဒီသီချင်းနားထောင်နေသူဟာ အချစ်ရူး ရူးနေသူလေးနဲ့ တစ်ဖက်ရဲ့သစ္စာဖောက်ခြင်းကိုခံရတဲ့ ဝေဒနာကို အလူးအလဲ ခံနေရသူတစ်ယောက်ကို မျက်စိထဲ မြင်ယောင်လာမှာ မလွဲပါဘူး။ တကယ် ထိရောက်တဲ့ အသုံးအနှုန်းပါပဲ။ 

မြန်မာလိုလဲ ဒါနဲ့ ဆင်တူတဲ့ အသုံးအနှုန်းရှိပါတယ်။ ❝ပိုးဖလံ မီးကိုတို

း

မြန်မာလိုလဲ ဒါနဲ့ ဆင်တူတဲ့ အသုံးအနှုန်းရှိပါတယ်။ ❝ပိုးဖလံ မီးကိုတိုးသလို❞ ဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းပါ။ ငါဟာ မင်းရဲ့အချစ်မှာ ''ပိုးဖလံ မီးကိုတိုးသလို တိုးမယ်'' ဆိုပြီး သုံးလို့ရပါတယ်။ 

မလုပ်သင့်တဲ့အလုပ်တစ်ခုကို မလုပ်ဖို့ သတိပေးပြောချင်တဲ့အခါလဲ ဒီအလင်္ကာကို သုံးလို့ရပါတယ်။

▪ Tiyañllah bólí hoí WY besa kina nogorísh naaw. Firíng ngoñt dóil oiñnot zaáb díyós faán oiboó.

▪ ငွေအတွက် ဆိုပြီး WY မူးယစ်ဆေးဝါးတွေ အရောင်းအဝယ် မလုပ်နဲ့နော်။ နှံကောင် မီးကိုတိုးသလို ဖြစ်နေအုံးမယ်။ 

ဆိုလိုတာက ❝မီးဆိုတာသိလျက်နဲ့ သွားမတိုးနဲ့။ သေလိမ့်မယ်။ ဒုက္ခရောက်မယ်၊ အကျိုးယုတ်မယ်❞ ဆိုတဲ့သဘောပါ။ 

ချုပ်ရရင် -

❝ ခိုင်းနှိုင်းဥပမာပေးတဲ့သဘောလဲ ပါမယ်၊ တိုက်ရိုက်တဲ့တိုးပြောတာ မဟုတ်ဘဲ သွယ်ဝိုက်တဲ့သဘောလဲ ပါမယ်၊ တန်ဆာဆင်တဲ့ သဘောလဲပါမယ်'' ဆို အဲ့ဒီအဖွဲ့အနွဲ့ကို ဥပမာအလင်္ကာမြောက်တဲ့ အဖွဲ့အနွဲ့လို့ ခေါ်နိုင်ကြောင်းပါ ခင်ဗျား။ ❞

#မိခင်ဘာသာစကားကိုမြတ်နိုးတန်ဖိုးထားပါ။ 

#မိခင်ဘာသာစကားကိုထိန်းသိမ်းပါ။

#ယျာတင် (ရိုဟင်းသား) 

၉၊ ၁၁၊ ၂၀၂၁

- ရိုဟင်ဂျာတို့ပြောစကားထဲက ဥပမာအလင်္ကာတွေ comment ထဲမျှဝေပေးဖို့ ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်။ 

- Firíng ngoñt dóil oiñnot zaáb díi လို အချစ်ရူး ရူးနေတဲ့ ကိုယ့်မိတ်ဆွေတွေကို Mention ခေါ်နိုင်ပါပြီ။ 😁

Girá (ရိုဟင်ဂျာစကားပဒေသာ ၃)

 🔹 အသုံးအနှုန်း ကြွယ်ဝ၊ ရိုဟင်ဂျာစကား 🔹

❝ 𝗦𝗮𝗺𝗮𝗮𝗿 ...𝗠𝘂𝘁á ... 𝗖𝗵𝗮𝗮𝘁 ...𝐆𝐢𝐫á...𝗠ú𝘁𝗵 𝗱ó𝗿𝗼𝗼 ...❞ .... ထပ်ဘာတွေရှိမယ်ထင်သလဲ။ လေ့လာကြည့်ကြရအောင်။

ဘာသာစကားတွေကို လေ့လာတဲ့အခါ အနက်တစ်ခုတည်းနဲ့ စကားလုံးတွေများစွာ တွေ့ရတတ်တယ်။ အဲ့လိုအနက်တစ်ခုနဲ့ အပြန်အလှန်အစားထိုးသုံးနိုင်တဲ့ စကားလုံးတွေကို အင်္ဂလိပ်စာမှာဆို Synonym လို့ပြောကြတယ်။ ဒါဟာ ဘာသာစကားတစ်ခုရဲ့ စကားလုံးကြွယ်ဝမှုလို့လည်း ပြောနိုင်ပါတယ်။ 

ကျွန်ုပ်တို့ ရိုဟင်ဂျာစကားကလဲ အလွန် ကြွယ်ဝပါတယ်။ အဓိပ္ပါယ်တစ်ခုတည်းအောက်မှာ အမျိုးမျိုးသော စကားလုံးတွေ၊ အမျိုးမျိုးသော ပြောပုံတွေ ရှိပါတယ်။ အနက်တူပြီး အသုံးအနှုန်းမတူတဲ့ Synonym တွေလည်း မြောက်များစွာ ရှိပါတယ်။

ဖွဲ့စည်းပုံအရပြောရရင် ''ပင်ကိုစကားလုံးတွေ'' လဲ ရှိသလို၊ ''ထိုးထွင်းဉာဏ်နဲ့ ဖန်တီးထားတဲ့စကားလုံးတွေ'' ရှိနေပါတယ်။ အနက်သဘောတရားအရ ''ရိုးရိုးအနက်နဲ့ တင်စားမှုအနက်'' နှစ်မျိုးရှိပါမယ်။

ဘာသာစကားဟာ ရွာတစ်ခုဆိုရင် ''တင်စားမှုတွေ၊ အလင်္ကာတွေ'' ဆိုတာ အဲ့ဒီရွာကလေးလယ်က ပန်းဥယျာဥ်လိုပါပဲ။ လှပတယ်။ နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းတယ်။ မြတ်နိုးစရာလဲ ဖြစ်တယ်။ ပန်းဥယျာဥ်ဆီ အလည်သွားရတဲ့အခါ တကယ် ကြည်နူးရတယ်မဟုတ်လား။ ရိုဟင်ဂျာတို့ရဲ့ ပြောစကားတွေထဲမှာလဲ အလွန်လှပပြီး နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းတဲ့ ''တင်းစားမှုစကားလုံးတွေ၊ အလင်္ကာတွေ'' ရှိနေပါတယ်။

ဒီနေ့တင်ပြလိုတာကတော့ ''ကပ်စေးနှဲတယ် '' လို့ အဓိပ္ပါယ်ရတဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေပါ။ အင်္ဂလိပ်လို ''Stingy, Miser''။ 

ရိုဟင်ဂျာတွေက ''ကပ်စေးနှဲတယ်''လို့ ပြောတဲ့အခါ အမျိုးမျိုးသုံးကြပါတယ်။ ထူးဆန်းတာက အသုံးအနှုန်းအများစုဟာ တင်စားမှုသဘော၊ အလင်္ကာသဘောပါနေတာပါပဲ။ တိုက်ရိုက်အနက်ပါတဲ့ တည်ပုဒ် စကားလုံးတွေလဲ ရှိပါတယ်။ 

လေ့လာကြည့်ကြရအောင် -

၁။ 𝐅𝐞𝐭é𝐧𝐢𝐢

▪ Myo Thant gyá itay enkén feténii !

▪ မျိုးသန့်ဆိုတဲ့ကောင်က ဘယ်လိုတောင် ကပ်စေးနှဲနေသူလဲဟ။

▪ taé! itay bishí feténii yé.

▪ တောက်၊ ဒီကောင် အရမ်း ကပ်စေးနှဲတာပဲ။

ဒီအသုံးအနှုန်းဟာ မနှစ်မြို့တဲ့သဘောနဲ့ ''ကပ်စေးနှဲသူ၊ ကပ်စေးနှဲတယ်'' လို့ ပြောလိုတဲ့အခါ သုံးလေ့ရှိပါတယ်။ တစ်ခုခု သုံးစရာပေါ်လာရင် ချီတုံချတုံဖြစ်ပြီး မသုံးတတ်သူ။ တစ်ခုခုဝယ်တဲ့အခါ အရမ်းစျေးစစ်တတ်သူ။ သူများကို ပေးရမယ်ဆို မပေးချင်ပေးချင် ဖြစ်တတ်သူ။ ဦးကော်တရာပေါ့ဗျာ။ 

၂။ 𝗦𝗮𝗺𝗮𝗮𝗿

▪ Ro Mehrooz hédduur samaar noé.

▪ရိုမဲဟ်ရုစ့်ကတော့ သိပ်ပြီး ကပ်စေးမနှဲပါဘူး။ 

▪Samaari gorí gorí hodin taíbá.

▪ဘယ်နေ့ထိ ​ကပ်စေးနှဲနေမလဲဗျာ။

ဒီအသုံးအနှုန်းဟာ ကပ်စေးနှဲတာကို သာမန်ထက်နဲနဲပိုကဲတဲ့ အနက်နဲ့ သုံးကြဟန်ရှိပါတယ်။ မိတ်ဆွေသူငယ်ချင်းတွေကို ကျွေးမွေးဖို့က ဝေး၊ ကိုယ်ကိုယ်တိုင်တောင် တစ်ခုခုဝယ်မစားတတ်သူ။ ဝယ်မဝတ်တတ်သူကို ဆိုလိုပါတယ်။

၃။ 𝗠𝘂𝘁á (မြန်မာ) - မကြွပ်သော၊ ပျောင်းသော။ (ဒါရိုက်ဘာသာပြန်) 

▪Bet ibá beshí mutá. 

▪ဒီကြိမ်က အလွန် ပျောင်းတယ်။ (ချိုးရမလွယ်ဘူးလို့ အနက်ရပါတယ်။) 

- 𝗠𝘂𝘁á - ''ကပ်စေးနှဲ'' အနက်နဲ့သုံးမယ်။

▪ Zay Yaa Nyein ardé Khon Thar , honay besh mutá ré?

▪ ဇေယျာငြိမ်းနဲ့ ခွန်သာမှာ ဘယ်သူက ပိုပြီး ကပ်စေးနှဲလဲ။

▪ Zay Yar doíllá mutá manúish, mui arr lot noófóm. 

▪ ဇေယျာလို ကပ်စေးနှဲတဲ့လူ ငါ နောက်ထပ် မတွေ့ဖူးဘူး။

▪ Mutár Fuá Mutá 😁 

(ဦးကပ်စေးနှဲရဲ့သား မောင်ကပ်စေးနှဲ) 😁

- လူတစ်ယောက်က သူ့မှာရှိတဲ့ဟာကနေ ဖဲ့ပြီး သူများကို မပေးတတ်တာ၊ မကျွေးတတ်တာ၊ တစ်နည်းအားဖြင့် ကပ်စေးနှဲတာကို ဆိုလိုချင်လို့ လွယ်လွယ်ဖြတ်မရတဲ့၊ မကြွပ်တဲ့အနက်ပါတဲ့ Mutá စကားလုံးကို တင်စားမှုသဘောနဲ့ သုံးဟန်ရှိပါတယ်။ Mutá နေရာမှာ Musi လို့လဲ သုံးလေ့ရှိပါတယ်။ 

၄။ 𝗖𝗵𝗮𝗮𝘁 - (မြန်မာ) - အသားမာ။ 

▪ Dukkór haam goittí goíttí aátot chaat boch cháy. 

▪ အလုပ်ကြမ်းလုပ်ရင်း လက်မှာ အသားမာတက်နေပြီ။

- 𝗖𝗵𝗮𝗮𝘁 - ''ကပ်စေးနှဲ'' အနက်နဲ့သုံးမယ်။

▪ Thulay haén chaat noó. Híbar baaf chaat de.

▪ သူလေး အဲ့လောက် ကပ်စေးမနှဲပါဘူး။ သူ့အဖေပဲ ကပ်စေးနှဲတာ။ 

ရိုဟင်ဂျာတွေက ''ကပ်စေးနှဲတာ'' ကို ''Doró'' ဆိုပြီးလဲ ပြောကြတယ်။

▪ Itay bishí doró. Kessú kini nahá.

▪ ဒီလူ သိပ် ကပ်စေးနှဲတယ်။ ဘာမှကို ဝယ်မစားဘူး။

Doró ရဲ့မူရင်းအနက်က ခိုင်ခံ့တယ်။ မာကျောတယ်။ ဆိုတော့ ဒီ ''chaat'' ဆိုတဲ့ စကားလုံးမှာလဲ မာတယ်ဆိုတဲ့ အနက်ရှိတယ်။ မာတဲ့အနက်နဲ့ Doró ကို ကပ်စေးနှဲတယ်သဘောနဲ့ သုံးသလိုမျိုး မာတဲ့အနက်နဲ့ Chaat ကိုလဲ ကပ်စေးနှဲတယ် သဘောနဲ့ တင်စားပြီး သုံးဟန်ရှိပါတယ်။ 

၅။ ''𝐆𝐢𝐫á'' - (​မြန်မာ) အထုံး(ကြိုး)။ အဆစ် (ဝါး၊ အပင်၊ ခြေလက်)။

▪ Aadoror rósír girá kuíltí mushkil.

▪ ချစ်ကြိုးရဲ့ အထုံးအဖွဲ့ကို ဖြေရတာ ခက်တယ်။

▪ Bañchór girá. ဝါးမှာပါတဲ့အဆစ်။ 

- ''𝐆𝐢𝐫á'' - ''ကပ်စေးနှဲ'' အနက်နဲ့သုံးမယ်။ 

▪ Hítár baaf bishí girá baazi. 

▪ သူ့အဖေ တော်တော် ကပ်စေးနှဲတယ်ဗျာ။

ကြိုးရဲ့ အထုံးအဖွဲ့တစ်ခုကို ပြေအောင်လုပ်ရတာ

ကြိုးရဲ့ အထုံးအဖွဲ့တစ်ခုကို ပြေအောင်လုပ်ရတာ နဲနဲခက်တယ်။ ကပ်စေးနှဲသူရဲ့ အိတ်ထဲက ငွေထွက်လာဖို့ကလဲ ခက်တယ်။ ခက်တယ်သဘောချင်း တူလို့ Giraá ကို ကပ်စေးနှဲတယ် သဘောနဲ့ သုံးလာသလား မသိဘူး။ နောက် ''Giraá-အဆစ်'' ဆိုတာကလည်း ချောချောမွတ်မွတ်မရှိ၊ ညက်ညက်ညောညောမရှိတဲ့ အနက်ပါတယ်။ ချောချောမွတ်မွတ်မရှိတဲ့နေရာကနေ တစ်ခုခု ဖြတ်ကျော်သွားရတာ မလွယ်ဘူး။ အလားတူ ကပ်စေးနှဲသူရဲ့လက်ထဲက ငွေတွေထွက်လာဖို့ဆိုတာကလဲ အဲ့လိုမလွယ်ကူပါဘူး။ လမ်းဆစ်တဲ့ခရီးကြမ်းကို ဖြတ်ပြီး ငွေတွေထွက်လာရမှာ တော်တော်ခက်မယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်ပဲ Giraá လို့သုံးနေသလားတော့ မသိဘူး။

၆။ ''𝗕𝗼𝗸𝗵í𝗹'' - ကပ်စေးနှဲသူ။ ကော်တရာ။ 

မိမိအတွက်ကော မိမိ မိသားစုအတွက်ကော လိုအပ်တဲ့နေရာမှာတောင် မသုံးဘဲ ကပ်စေးနှဲတတ်သူ၊ ကော်တရာ ဖြစ်နေသူကို ဆိုလိုပါတယ်။ အပြစ်တင်တဲ့သဘောနဲ့ သုံးကြတယ်။ တော်တော်လေးကို ပြင်းထန်တဲ့သဘောရှိပါတယ်။

▪ Hítéy bódda bokhíl! Tar maa wáré óddo gom jinís nohábá.

▪ သူဟာ တကယ်ကို ကပ်စေးနှဲတတ်သူ။ သူ့အမေကိုတောင် အစာကောင်းတွေ မကျွေးတတ်တာ။

▪ Bokhílaí gorí zindigi nohaçach.

▪ စေးကပ်နှဲရင်း ဘဝကို မဖြတ်သန်းပါနဲ့။

၇။ 𝗠ú𝘁𝗵 𝗱ó𝗿𝗼𝗼

(မြန်မာလိုတိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်) - လက်ဆုပ်မာတယ်။

▪Hítár bibir bishí múth dóroo. Hétollah hitay torki ouiyéde.

▪သူ့မိန်းမရဲ့ လက်ဆုပ်က တော်တော်မာတယ်။ ဒါကြောင့် သူ တိုးတက်ခဲ့တာလေ။ (ဒါရိုက်ဘာသာပြန်) 

ဒါဟာ ကပ်စေးနှဲတာကို ဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာဆန်ဆန် ပြောချင်တဲ့အခါ သုံးပါတယ်။ ဒီအသုံးအနှုန်းမှာ စည်းကမ်းရှိရှိ သုံးစွဲတာ၊ ခြိုးခြိုးခြံခြံ ချွေချွေတာတာ သုံးစွဲတာ၊ မလိုအပ်တဲ့နေရာမှာ မဖြုန်းတာ၊ အသုံးမကြမ်းတဲ့ သဘောတရားပါရှိပါတယ်။ 

အင်္ဂလိပ်လိုကလဲ ဒီ ''Múth dóroo'' ကို Tight-fisted ဆိုပြီး သုံးကြတာတွေ့ရတယ်။ စကားဖွဲ့စည်းပုံကရော အနက်ကရော အတော်တူကြပါတယ်။ စိတ်ဝင်စားစရာပါပဲ။

၈။ 𝐇á𝐭𝐨𝐭𝐭ú 𝐏𝐚𝐧í 𝐍𝐨𝐠𝐨𝐥𝐞 (𝐨𝐫) 𝐎𝐮ñ𝐥𝐥𝐨𝐫 𝐜𝐡é𝐭𝐭𝐢 𝐏𝐚𝐧í 𝐍𝐨𝐠𝐨𝐥𝐞

▪ Hítár Hátottú paní nogole. 

▪ သူ့လက်ထဲကနေ ရေယိုမကျဘူး။ (တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်) 

▪ Mutá oílé mutá, Jamil loddoél mutá aar lot nófóm. Tar Ouñllor chétti Paní Nogole dé hoífárósné.

▪ ကပ်စေးနှဲသူထဲမှာ ဂျမိလ်လို ကပ်စေးနှဲသူ မတွေ့ဖူးဘူး။ သူ့ ''လက်ချောင်းထဲကနေ ရေယိုမကျ'' ဘူးသိလား။ (တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်) 

တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်က ''လက်ထဲကနေ ရေယိုမကျ'' ၊ ''လက်ချောင်းထဲကနေ ရေယိုမကျ'' ပါပဲ။ ဆိုလိုရင်းကတော့ ''စေးနှဲ'' တာကို ဆိုလိုတာပါပဲ။ တော်တော်ကို ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ကပ်စေးနှဲတာကို အလင်္ကာဆန်ဆန်ပြောလိုတဲ့အခါ ဒီအသုံးအနှုန်းနဲ့ ပြောလေ့ရှိပါတယ်။

#မိခင်ဘာသာစကားကိုမြတ်နိုးတန်ဖိုးထားပါ။

#မိခင်ဘာသာစကားကိုထိန်းသိမ်းပါ။

#ယျာတင် (ရိုဟင်းသား)

၂၊၉ ၁၀၊ ၂၀၂၁ 

အခုလိုမျိုး အနက်တူ သုံအနှုန်းပုံကွဲတွေနဲ့ အသုံးအနှုန်းမျိုးကို comment မှာ ဝင်ရောက် ဆွေးနွေးဖို့ ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်။ 

ကိုယ့်မိတ်ဆွေတွေထဲမှာ ❝ 𝗦𝗮𝗺𝗮𝗮𝗿 ...𝗠𝘂𝘁á ... 𝗖𝗵𝗮𝗮𝘁 ...𝐆𝐢𝐫á...𝗠ú𝘁𝗵 𝗱ó𝗿𝗼𝗼 ...❞ ရှိရင် mention ခေါ်ပေါ့လေ။ 😁 

Mutár fūa mutáyá.

Mutár zeé mutání.

Chaattor fūa chaat

Chaattor zeé chaattyani.

Samaaror fūa samaar

Samaaror zeé samaarni.

Feténiír fūa feténií

Feténiír zeéyo feténií.

Girár fūa girá.

Girár zeé girá ni.

Bokhilór fūa bokhíl

Bokhilór zeéyo bokhíl.

Hoiñ çár fūa hoiñ çá

Hoiñ çár zeé hoiñ çá ní.

Lefórtór fūa lefórt

Lefórtór zeé lefórtní.

Múth dóroor fūa múth dórooyá

Múth dóroor zeé múth dórooni.

ဒါကဗျာမဟုတ်ဘူး 😁

တစ်စုံတစ်ယောက်ကို ကပ်စေးနှဲလွန်းလို့ ကြည့်မရတဲ့အခါ ယဥ်ယဥ်ကျေးကျေး ဆဲချင်ရင် အဲ့လိုဆဲလိုက်ရမယ်ထင်တယ်။

''ကပ်စေးနှဲတာကို'' ရိုဟင်ဂျာတွေ ဘယ်လိုသုံးနှုန်းကြလဲဆိုတဲ့ ဆောင်းပါးလေးကို link ထဲကနေ ဝင်ဖတ်လို့ရပါတယ်။ https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=959519554601311&id=100016298259586

#ယျာတင် (ရိုဟင်းသား)

- ဆက်ရန် -

Hát Baçi (႐ိုဟင္ဂ်ာစကားပေဒသာ ၂)

 

𝐀á𝐭 𝐁áç𝐢 / 𝐇𝐚á𝐭 𝐁áç𝐢 - (မြန်မာ) လက်တိုတယ်။

(၁) 

ဘာသာစကားတိုင်းမှာ စကားကိုတန်ဆာဆင်ပြီး ရေးလေ့ပြောလေ့ ရှိကြပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာစကားထဲက အလင်္ကာအသုံးအနှုန်းအကြောင်း မတင်ပြခင် ကိုယ်နဲ့အနီးစပ်ဆုံး ဘာသာစကားဖြစ်တဲ့ မြန်မာစာပေရဲ့ တန်ဆာဆင်နည်းအကြောင်း နဲနဲ ပြောပြပါရစေ။ မြန်မာစာပေမှာ တန်ဆာဆင်နည်း နှစ်မျိုးရှိပါတယ်။

၁။ “သဒ္ဒါလင်္ကာရ” လို့ ခေါ်တဲ့ “စကားတန်ဆာ” နဲ့

၂။ “အတ္ထာလင်္ကာရ” လို့ ခေါ်တဲ့ “အနက်တန်ဆာ” တို့ ဖြစ်ပါတယ်။

“သဒ္ဒါလင်္ကာရ” ဆိုတာ စာပေရေးဖွဲ့ရာမှာ စကားနဲ့ တန်ဆာဆင်ခြင်းကို ဆိုလိုပါတယ်။ ပသာဒဂုဏ်၊ သြဇဂုဏ်၊ မဓုရတာဂုဏ် စတဲ့ ဂုဏ်မြောက်အောင် ရေးဖွဲ့တာကို ဆိုလိုခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ အနက်ကို ပြေပြစ်အောင်ဖွဲ့ဆိုတဲ့ နည်း၊ တစ်နည်းအားဖြင့် စာရေးသူ ဆိုလိုချင်တဲ့ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို စာဖတ်သူထံ ပြေပြေပြစ်ပြစ် ချောချောမွေ့မွေ့ ရောက်သွားအောင် ပို့ဆောင်တဲ့ နည်းများဖြစ်ပါတယ်။

- "အတ္ထာလင်္ကာရ" ဆိုတာ စာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို စာဖတ်သူတွေအတွက် စိတ်၀င်စားဖွယ် ဖြစ်အောင် တန်ဆာဆင်ရေးဖွဲ့ခြင်းကို ဆိုလိုပါတယ်။ မြန်မာစာသင်ကြားရေးမှာ ဥပမာအလင်္ကာ၊ ရူပကအလင်္ကာ စသဖြင့် ရှိကြတဲ့ အလင်္ကာ အမျိုးအစားများဟာ “အတ္ထာလင်္ကာရ” လို့ခေါ်တဲ့ အနက်တန်ဆာများဖြစ်ပါတယ်။ အတ္ထာလင်္ကာရ နည်းတွေဟာ အနက်ကို ဆန်းကြည်အောင်ဖွဲ့တဲ့နည်း၊ တစ်နည်းအားဖြင့် စာရေးသူ ဆိုလိုတဲ့ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို စာဖတ်သူအဖို့ အဆန်းတကြယ် နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်အောင် ရေးဖွဲ့တဲ့နည်းများ ဖြစ်ပါတယ်။

အခု အတ္ထာလင်္ကာရအကြောင်းပဲ နဲနဲပြောပြပါမယ်။ အတ္ထာလင်္ကာရကို အဓိကအားဖြင့် နှစ်မျိုးခွဲပါတယ်။ 

၁။ “သဘာ၀၀ုတ္တိအလင်္ကာ” (မသွယ်မဝိုက် တိုက်ရိုက်ဖွဲ့ဆိုပြီး တန်ဆာဆင်ခြင်း) နဲ့

၂။ “၀င်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာ” (သွယ်ဝိုက်ဖွဲ့ဆိုပြီး တန်ဆာဆင်ခြင်း) တို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ဒီမှာတစ်ခါ သွယ်ဝိုက်ဖွဲ့ဆို တန်ဆာဆင်တဲ့ “၀င်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာ” ဆိုတာ အသုံးလဲများသလို စကားကိုလဲ တကယ်ကိုပဲ လှပစေပါတယ်။ 

ပါဠိမှာ ဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာမျိုးကွဲဟာ များစွာရှိနေပါတယ်။ ဒီထဲကနေ အသုံးများတဲ့ ဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာ ၃၅ မျိုးကို အလင်္ကာကျမ်းတွေမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။

အများသိကြတဲ့ ''ဥပမာအလင်္ကာ၊ ရူပကအလင်္ကာ၊ အတိသယဝုတ္တိအလင်္ကာ'' တွေဟာ ဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာထဲက မျိုးကွဲတွေသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာအားလုံးရဲ့ဘုံအနက်က စကားတစ်ခုကို တိုက်ရိုက်တဲ့တိုးမပြောဘဲ သွယ်ဝိုက်ပြောဆိုခြင်းအားဖြင့် တန်ဆာဆင်ခြင်းလို့ အနက်ရပါတယ်။

သာဓကအားဖြင့်, 

- "အမုန်းပင်''ကို မစိုက်ပျိုးကြပါနဲ့။ - ဆိုတဲ့ဝါကျမှာ ပါတဲ့ ''အမုန်းပင်'' ဆိုတာ အလင်္ကာမြောက်တဲ့အဖွဲ့အနွဲ့ ဖြစ်ပါတယ်။ ''အမုန်းပင်'' ဆိုတာ တကယ် ရှိတဲ့အပင်လား။ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါဟာ စကားကို တန်ဆာဆင်ပြီးရေးတာပါ။ အပင်ဆိုတာ ​တစ်စတစ်စ ရှင်သန်ကြီးထွားတတ်သလိုမျိုး အမုန်းတရားဆိုတာလည်း တစ်စတစ်စ ရှင်သန်ကြီးထွားတတ်တယ်။ ဒီနှစ်ခုဟာ ဂုဏ်ရည်ချင်းတူတယ်။ အဲ့လိုဂုဏ်ရည်ချင်းတူတာကို ထပ်တူပြုပြီး ဖွဲ့နွဲ့တော့ ရူပကအလင်္ကာမြောက်သွားတယ်။ ဒီလိုဖွဲ့နွဲ့ခြင်းအားဖြင့် ကိုယ်ပြောနေတဲ့ စကားဟာလဲ လှသွားတယ်။ ယဥ်သွားတယ်။ နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်သွားတယ်။ ကြားနာသူက အဲ့ဒီစကားကို ပိုပြီးအလေးအနက်ထားမယ်။ ''အမုန်းတရားကို ကြီးထွားအောင်မလုပ်ပါနဲ့'' လို့ပြောတာထက် ''မုန်းပင်မစိုက်ပျိုးပါနဲ့'' ဆိုပြီး ဝင်္ကဝုတ္တိနဲ့ ပြောတာဟာ ပိုပြီး ထိရောက်တဲ့ စကားအသုံးအနှုန်းလို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။ 

အင်္ဂလိပ်စာပေမှာတော့ အလင်္ကာအသုံးတွေကို ''Rhetorical expression'' လို့ ပြောမယ်ထင်ပါတယ်။ Idiom တွေရဲ့သဘောသဘာဝကလည်း အလင်္ကာနဲ့ ထပ်တူနီးပါးရှိမယ်ထင်ပါတယ်။ 

[အလင်္ကာအကြောင်းဟာ တကယ်ကျယ်ပြောပါတယ်။ အပေါ်က ရှင်းပြချက်ဟာ အတိုချုံးပြီး ရှင်းပြတာသာဖြစ်ပါတယ်။]

(၂) 

အလင်္ကာအကြောင်း တိုချုံးရှင်းပြရခြင်းရဲ့ရည်ရွယ်ချက်ဟာ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးကလည်း စကားပြောတဲ့အခါ အဲ့လိုအလင်္ကာတွေ သုံးနှုန်းပြီး ပြောဆိုလေ့ရှိတာကို တင်ပြချင်လို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ 

အဲ့ဒီလိုတန်ဆာဆင်ပြီး ပြောဆိုတာတွေဟာ အလင်္ကာတွေရဲ့ သဘောသဘာဝအတိုင်း ကျစ်ကျစ်လျစ်လျစ်လည်း ရှိပါတယ်။ လှလည်းလှပပါတယ်။ နှစ်သက်ဖွယ်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ထိထိမိမိလည်း ရှိလှပါတယ်။ 

ရိုဟင်ဂျာတို့ တန်ဆာဆင်ပြီးပြောဆိုလေ့ရှိတဲ့ထဲက အသုံးအနှုန်းတစ်ခုကို ဒီနေ့ တင်ပြပါမယ်။

▪ Aát Baáçi (or) Haát Baáçi - (မြန်မာ) လက်တိုတယ်။

သာဓက - 

▪ Machtor Rashíd saab, ouñ nóttú ea máchót tiñyañ fuchá loí bishí aát baáçi níkí zé?

▪ဆရာဦးရော်ရှိတ်ခင်ဗျား။ ဆရာ ဒီလမှာ ငွေရေးကြေးရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး တော်တော် လက်တိုနေပါသလား။ (တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်)

▪ Mohamed Rofique : O baí, fañsázár tiñyaa taílé udár dóná.

: ဘိုင် ... ငွေ ငါးထောင် ချေးပါလား။ 

▪ Abu Saad : Aañt tú aát baáçí oíuyé baí. 

: ကျုပ်မှာ လက်တိုနေပြီဗျာ။

▪ ဒီဝါကျတွေမှာသုံးကြတဲ့ ''Aát Baáçi (or) Haát Baáçi' - လက်တိုတယ်'' ဆိုတာ ''ငွေရေးကြေးရေးနဲ့ အဆင်မပြေဖြစ်နေတာ၊ မချောင်လည်တာ၊ ကျပ်တည်းတာ'' ကို ဆိုလိုတာပါ။ တိုက်ရိုက်

▪ ဒီဝါကျတွေမှာသုံးကြတဲ့ ''Aát Baáçi (or) Haát Baáçi' - လက်တိုတယ်'' ဆိုတာ ''ငွေရေးကြေးရေးနဲ့ အဆင်မပြေဖြစ်နေတာ၊ မချောင်လည်တာ၊ ကျပ်တည်းတာ'' ကို ဆိုလိုတာပါ။ တိုက်ရိုက်တဲ့တိုးမပြောဘဲ သွယ်ဝိုက်သဘောနဲ့ ပြောတော့ အဲ့ဒီစကားအသုံးအနှုန်းဟာ ယဥ်ကျေးတဲ့သဘောလည်းဖြစ်သွားတယ်။ လှတယ်လှသွားတယ်။ ထိထိမိမိလည်း ဖြစ်သွားပါတယ်။ 

** ဆရာ့လက်ကို ဘယ်သူက သွားတိုင်းခဲ့သလဲတော့ မသိဘူး။ တိုပဲတိုနေတယ်လို့ ပြောနေတယ်။ ဆရာ့လက်က ဘယ်လောက်လောက် တိုနေပြီလဲ ဆရာ။ (ဟဿ) 😁 

-

မြန်မာစာမှာ ''လက်တိုတယ်'' လို့ သုံးနှုန်းတာမတွေ့ဖူးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ''စိတ်တိုတယ်၊ စိတ်ရှည်တယ်'' ဆိုပြီးသုံးနှုန်းတာတော့ ရှိပါတယ်။ သူ့အဓိပ္ပါယ်နဲ့ သူပဲပေါ့။ 

အင်္ဂလိပ်စာမှာတော့ ''Short-handed'' ဆိုပြီး အသုံးရှိပါတယ်။ ''လက်တို'' တယ်လို့ တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်ရပေမယ့် သူ့အဓိပ္ပါယ်ကတော့ ''ငွေရေးကြေးရေး အဆင်မပြေတာ'' ကိုဆိုလိုတာမဟုတ်ဘဲ အလုပ်ရုံတစ်ခုခုမှာ ''လူအင်အား မလုံလောက်တာ'' ကို ဆိုလိုတာပါ။ 

(Idiom အသုံးအနှုန်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ "Go short of money'' ကိုတော့ ''Aát Baáçi (or) Haát Baáçi'' အနက်နဲ့ သုံးနိုင်မယ်ထင်ပါတယ်။ အင်္ဂလိပ်စာပေမှာတော့ ငွေရေးကြေးရေး ကျပ်တည်းနေတာကို သူ့ဟာသူ အဆင်ပြေအောင်ပြောကြမှာပါပဲ။ အဲ့ဒီအကြောင်းကို ဒီနေရာမှာ မဆွေးနွေးလိုပါ။)

ခြုံပြီးပြောရရင် -

''Aát Baáçi (or) Haát Baáçi' ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းဟာ ဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာ မြောက်တဲ့ အဖွဲ့အနွဲ့တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေက ငွေရေးကြေးရေး အဆင်မပြေဖြစ်နေတဲ့အကြောင်းကို ယဥ်ယဥ်ကျေးကျေးသဘောနဲ့ လှလှပပ ပြောချင်တဲ့အခါ ''Aát Baáçi (or) Haát Baáçi'' oíuyé'' ဆိုပြီး အသုံးပြုလေ့ရှိကြောင်းပါ ခင်ဗျား။ 

#မိခင်ဘာသာစကားကိုမြတ်နိုးတန်ဖိုးထားပါ။

#မိခင်ဘာသာစကားကိုထိန်းသိမ်းပါ။

#ယျာတင် (ရိုဟင်းသား)

၂၇၊ ၁၀၊ ၂၀၂၁ 

အခုလိုမျိုး အလင်္ကာမြောက်တဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေကို comment မှာ ဝင်ရောက် ဆွေးနွေးဖို့ ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်။

- ဆက်ရန် -

Bór (ရိုဟင်ဂျာစကားပေဒသာ)

❝𝐁Ó𝐑❞ - လေးလံသည် - 𝐇𝐞𝐚𝐯𝐲

ဘာသာစကားတစ်ခုကို လေးလေးနက်နက် ခြေခြေမြစ်မြစ် လေ့လာကြည့်တဲ့အခါ သဘောကျစရာတွေ တွေ့ရပြီး စိတ်ထဲ ပီတိဖြစ်မိတယ်။ မိမိရဲ့ မိခင်ဘာသာစကား ဖြစ်စေကာမူ လေးလေးနက်နက် မတွေးဖြစ်မိရင်တော့ ဘာသာစကားရဲ့ အလှတရားကို မတွေ့ဖြစ်တတ်ပါဘူး။

ကျနော့်ဘော်ဒါတစ်ဦးဟာ ရိုဟင်ဂျာစကားရဲ့ အတိမ်အနက်၊ တင်စားမှုသဘော၊ အလေးအပေါ့ စတာတွေကို လေ့လာတတ်ပါတယ်။ တစ်ခါတလေ သူနဲ့စကားလက်ဆုံကျတဲ့အခါ အဲ့အကြောင်းတွေပြောရင်းနဲ့ ကျနော်လဲ ရိုဟင်ဂျာတို႔ပြောစကားထဲက စကားလုံးအချို့ရဲ့ အလေးအပေါ့၊ အတိမ်အနက်၊ တင်စားမှုသဘော စတာတွေကို မိမိဘာသာ တွေးဖြစ်မိတယ်။

အဲ့လိုတွေးဖြစ်မိတဲ့ထဲက စကားလုံးတစ်လုံးကို တင်ပြပါမယ်။

Bór - (မြန်မာ) လေးလံသည်။ (Eng) Heavy

ဒီ ''Bór'' ဆိုတဲ့စကားလုံးကို ရိုဟင်ဂျာတွေက ''ကြိယာ''၊ ''နာမဝိသေသန'' အနေနဲ့လဲသုံးသလို၊ တင်စားမှုသဘောနဲ့လဲ သုံးတာတွေ့ရပါတယ်။ တင်စားမှုသဘောဆိုတာ ဝင်္ကဝုတ္တိ အလင်္ကာဆန်ဆန် သုံးနှုန်းတာကို ဆိုလိုတာပါ။

(၁) Bór (ဂုဏ်ရည်ပြကြိယာ)

▪ E soilor bossá ibá bishí bór.

▪ ဒီဆန်အိတ်က သိပ်လေးလံတာပဲ။

(၂) Bór (ဂုက်ရည်ပြနာမဝိသေသန)

▪ Bór jínísh hañdót no loiyó.

▪ လေးတဲ့အရာတွေကို မထမ်းပါနဲ့။

(၃) Bór (အနုတ်သဘောပါတဲ့ တင်စားမှု)

▪ Khon Thar haan bishí bór.

▪ ခွန်သာရဲ့ နားရွက်က သိပ်လေးတာပဲ။ (ဒါရိုက်ဘာသာပြန်)

(ဒီမွာ Khon Thar ရဲ့ နားရွက် အေလးခ်ိန္ကို ေေေေေေေေေဖာ္ျပတ မဟုတ္ပါဘူး။ အၾကားစြမ္းရည္ အားနည္းတာကို ေဖာ္ျပတာပါ။)

- ဒီဝါကျမှာပါတဲ့ Bór ရဲ့အနက်က ''နားသိပ်မကြားတာ'' ကို ဆိုလိုတာပါ။

▪ Zay Yar hamot bishí bór.

▪ဇေယျာဟာ အလုပ်လုပ်တဲ့အခါ သိပ်လေးတယ်။

- ဒီဝါကျမှာပါတဲ့ Bór ရဲ့အနက်ဟာ အလုပ်လုပ်တဲ့အခါ ''မသွက်လက်တာ''၊ ''​နှေးကွေးတာ'' ကို ဆိုလိုတာပါ။

(၄) Bór (အပေါင်းသဘောပါတဲ့ တင်စားမှု)

▪ Zin Min Naing boddá heénkén bór! Zeén laribá larogoí, gúshshá noó.

▪ ကိုဇင်မင်းနိုင် ဘယ်လိုတောင် လေးလံတာလဲဗျာ။ သူ႕ကို ဘယ်လောက် စစ၊ စိတ်ဆိုးတယ်လို႔ကို မရှိဘူး။ (တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်)

- ဒီဝါကျမှာပါတဲ့ Bór ဟာ ''သည်းခံနိုင်စွမ်းရှိခြင်း'' ၊ ''အနစ်နာခံနိုင်စွမ်းရှိခြင်း'' ဆိုတဲ့သဘောနဲ့ တင်စားပြောဆိုခြင်းဖြစ်တယ်။

#မိခင်ဘာသာစကားကို မြတ်နိုးတန်ဖိုးထားပါ။

#မိခင်ဘာသာစကားကို ထိန်းသိမ်းပါ။

#ယျာတင် (ရိုဟင်းသား)

၂၆၊ ၁၀၊ ၂၀၂၁

- မိမိသဘောကျတဲ့ ''ရိုဟင်ဂျာစကားလုံး'' တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး Comment box မှာ ဝင်ဆွေးနွေးဖို့ ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်။

42 ór Lorhori [Old Rohingya Poetry]

42 ór Lorhori

Hoinna haaçer kuf maári
             Oi-ló jádur lorhori,
Sei Jaadu rey maári felléy 
             Luwár seél maári.

Selór agaát jádurey loi
            Horáf mogáy nasér gói,
musólmánáy gorér handoón
           Jongol etáy bói.

Niz stánor goór fayli 
             Musoólman oór lorhóry,
Musoólman haça haái
         Góbon góillo apókor faari.

Afokór dhálaát zaái
             Kiwórey dháker baáf oh bhái,
Haázar Haázar Mori zaddéy
              Faánir loót no fai.

Zattún asshíl buráburi
              Tarár fuinnó lorhóry
Dhálaát mazáy felai aisshéy
               Harái no faári.

[English translation of this song]

The girls have been killed by wrath.

Innocent childrens become Helpless.

Childrens killed by a sharp iron rod(sel).

After entom the child  on the sharp rod (sel) the mogh (Rakhine)

started dancing.

Rohingyas are crying around the forest.

Rohingya become more helpless after leaving theirs home of mother's country.

The Afookor valley become much memorable after Rohingyas massacre.

Going to Afookor Valley- hailed as father and brother to others, 

Thousands of people died by thirsty.

Those peoples become very helpless who have old parents,

they flees afookor valley after keep them at that dangerous place.

Two Rohingya Old Poetry

"Arakan Decór Musólman"

O khuda tui rahám goró tuáñr bonda ré

Bormár decór musólman bái oré

Zehón dase cúridilám khúdar gulami

Melitheri lorai lorai banar acámi

Keen goríya taikkúm añárá é zagar uore

Arakan decór musólmanór uore

O khuda tui rahám goró tuañr bonda ré

Arakan decór musólmanor uore

Dari ola manúic faile burot sek goré

Nizor hái nizor loi ham gorá fore (biyar)

Górot asé bibi bacca waaccá more

Keen goríya taikkúm añra é zagar uore

O khuda tui raham goro tuanr bonda ré

Arakan decór musólmanor uore

— Osin Cáyer

" Democracy Baala "

O desi Bormá wala 

nogoijjo bai nak-muk hala

Ek hale Bormá óibo baala

Rohingyar lai Demokrasi baala

Gorif ollá Aung San Suu Kyi baala

Mondu tún Busidóung zaite toukkenza lage

Ek boska soil faar goitte duuty mañge

Añraré sairo kultú diyé hana maala

Rohingyar lai Demokrasi baala

Gorif ollá Aung San Suu Kyi baala

- Osin Cáyer

(မြန်မာဘာသာပြန်)

ဒီမိုကရက်စီ အကောင်းဆုံး

အို တိုင်းရင်းဗမာပြည်သူရေ

မျက်နှာ မညှို့ပါစေနဲ့

တစ်ချိန်ကျတော့ ဗမာပြည်အေးချမ်းပါလိမ့်မယ်

ရိုဟင်ဂျာတွေက ဒီမိုကရက်စီ လိုလားတယ်

ဆင်းရဲသားတွေအဖို့ အောင်ဆန်းစုကြည် မြင့်မြတ်တယ်

မောင်တောကနေ ဘူးသီးတောင်သွားဖို့ ထောက်ခံစာလိုတယ်

ဆန်တစ်အိပ် သယ်သွားဖို့ ဆက်ကြေးပေးရတယ်

ငါတို့ကို အဖက်ဖက်က အုန်းမှုတ်ခွံနဲ့ မျက်စိပိတ်ထားတယ်

ရိုဟင်ဂျာတွေက ဒီမိုကရက်စီ လိုလားတယ်

ဆင်းရဲသားတွေအဖို့ အောင်ဆန်းစုကြည် မြင့်မြတ်တယ်

(မှတ်ချက်။    ။တစ်ချိန်က ဒုက္ခအတိမှ ရုန်းထွက်နိုင်ဖို့ ရိုဟင်ဂျာတွေက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ သူရဲ့ ဒဒီမိုကရေစီလမ်းစဉ်ကို ယုံကြည်အားကိုးခဲ့တယ်။ အဲဒီတုန်းက ဖွဲ့ဆိုခဲ့တဲ့ တေးတစ်ပုဒ်ဖြစ်ပါတယ်။)

Note: This video clip was recorded by an author  Kazi Fahmida from bangladesh Refugees Camp.

မစ္စတာဂျင်းနားက မောင်တောဒေသကို တောင်းဆိုမည်မဟုတ်

 #unicode

မစၥတာဂျင်းနားက မောင်တောကို တောင်းဆိုမည်မဟုတ်

အောင်ဆန်းက လုံးဝကျေနပ်ကြောင်းပြော

ကရာချီ၊ ဇန်နဝါရီ ၈ရက်။

မွတ်စလင်လိဂ်အဖွဲ့ကြီး၏ဥက္ကဌ မိုဟာမက်အလီဂျင်းနားက

ယနေ့ ဤမြို့တွင် သတင်းထုတ်ပြန်ရာ၌ "မွတ်စလင်လိဂ်အဖွဲ့ကြီးသည်ဗမာနိုင်ငံ၊ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း မောင်တောဒေသကို ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်းသို့ ထည့်သွင်းရန် ကိစ္စနှင့်စပ်လျဥ်းပြီ းစဥ်းစားဆွေးနွေးရန် ရည်ရွယ်ချက်မရှိကြောင်း" ကြေညာသည်။

မောင်တောဒေသသည် မွတ်စလင်တို့နေထိုင်သည့် ဒေသဖြစ်သည့်အတွက် ၄င်းကိုပါကစ္စတန်ပိုင်နက်အဖြစ် မွတ်စလင်လိဂ်အဖွဲ့ကြီးကတောင်းဆိုသတ်မှတ်မည်ဟူသေ ာကောလာဟလများ ပေါ်ပေါက်နေခြင်းမှ ာမောင်တေ ာမွတ်စလင်များက မောင်တောကို ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်းထည့်သွင်းပေးပါရန် တောင်းဆိုချက်ကို မြောက်ဘန်ဂေါလ် အစိုးရကစာနာစွာစဥ်းစားမည်ဟု ဘန်ဂေါလ်ပြည်နယ်မွတ်စလင်လိဂ် ဝန်ကြီးချုပ်ဟတ်ဆန်ဆူရာဝါဒီ၏ ပြောဆိုချက်အပေါ်မူတည်၍ ပေါ်ပေါက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။

ကာလကတ္တားတွင် ခွဲစိတ်ကုသမှုခံယူရန်ရောက်ရှိနေသော ဗမာအစိုးရ အမှုဆောင်ကောင်စီအဖွဲ့ဝင် ဦးစောက မွတ်စလင်လိဂ်ခေါင်းဆောင်များ၏ မောင်တောနှင့်ပတ်သက်သည့် ရည်ရွယ်ချက်ကိုပြစ်တင်ဝေဖန်သည်။ ဗမာသတင်းစာများကလည်း ဤအဆိုပြုချက်ကို ရှုတ်ချကြသည်။

ယမန်နေ့ညက ကရာချိမြို့တွင် ဗမာအစိုးရအမှုဆောင်ကောင်စီ ဒုဥက္ကဌ ဦးအောင်ဆန်းနှင့်မစ္စတာဂျင်းနားတို့ဆွေးနွေးသည့်အကြောင်းအရာများတွင် မောင်တောကိစ္စလည်း ပါဝင်သည်။

ဦးအောင်ဆန်းက ယနေ့ထုတ်ပြန်ရာတွင်လည်း မောင်တောနှင့်ပတ်သက်၍ ဂျင်းနားကပေးသော အာမခံချက်ကို "လုံးဝကျေနပ်ကြောင်း" ဖော်ပြထားသည်။ ဦးအောင်ဆန်းနှင့် မစ္စတာဂျင်းနားတို့၏ ပြောဆိုချက်များကို ယနေ့မွန်းလွဲပိုင်းတွင် သတင်းစာများသို့ ထုတ်ပြန်ပေးသည်။

ဦးအောင်ဆန်း၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် မောင်တောကို ပါကစ္စတန်နိုင်ငံထဲ ထည့်သွင်းမည်ဟူသော လူအချို့၏ ပြောဆိုနေမှုများနှင့်ပတ်သက်သည့် သတင်းစာပါသတင်းများကို မိမိသည် မစ္စတာဂျင်းနားနှင့် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းဆွေးနွေးခဲ့ကြောင်း၊ ၄င်း၏ပြောဆိုချက်များကို မိမိလုံးဝကျေနပ်ကြောင်း၊ ဗမာပြည်သူများသည် ထိုသတင်းစာပါ သတင်းများကြောင့် စိတ်မသက်မသာဖြစ်ကြမည်မဟုတ်ဟု မျှော်လင့်ကြောင်း၊ ဗမာနှင့် မွတ်စလင်များအကြားတွင်၄င်း၊ ဗမာနှင့် အင်ဒီးယန်းများအကြားတွင်၄င် းရင်းနှီးသော ဆက်ဆံရေးကို ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းပြီးလျှင် အပြန်အလှန် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုကို မြှင့်တင်နိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ကြောင်း ပါရှိသည်။

မစ္စတာဂျင်းနား၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် "ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနှင့်တွေ့ဆုံပြီး အိန္ဒိယနှင့် ဗမာနိုင်ငံရေးရာကိစ္စရပ်များအကြောင်း ပွင့်ပွင့်လင်းလင် းလွတ်လွတ်လပ်လပ် ဆွေးနွေးရသည်ကို နှစ်ထောင်းအားရရှိလှကြောင်း၊ ၄င်းအင်္ဂလန်သို့ သွားရောက်မည့် ရည်ရွယ်ချက်လည်းအောင်မြင်ပါစေရန် မိမိဆုတောင်းပါကြောင်း၊

"မွတ်စလင်လိဂ်အဖွဲ့ကြီး၏ မူဝါဒမှာ အလွန်ရှင်းလင်းကြောင်း၊ မိမိတို့သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်များအရေးတွင်ပင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရန် ဆန္ဒမရှိကြောင်း၊ ဗြိတိသျှအိန္ဒိယအရေးကိုသာ ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ မွတ်စလင်လိဂ်အဖွဲ့ကြီးသည် မောင်တောကို ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်းသို့ သိမ်းသွင်းရန် ရည်ရွယ်ချက်မရှိကြောင်း ဗမာပြည်သူများကို မိမိအာမခံချက်ပေးကြောင်း မွတ်စလင်လိဂ်အဖွဲ့ကြီးသည် ထိုကဲ့သို့သော တောင်းဆိုချက်ကို မည်သည့်အခါကမျှမပြုလုပ်ခဲ့သလို နောင်တွင်လည်း ပြုလုပ်ရန် မရည်ရွယ်ကြောင်း၊

ဤကိစ္စသည် ဤတွင် အပြီးအပြတ်ဖြေရှင်းပြီး ဖြစ်ကြောင်း၊

မွတ်စလင်နှင့် ဗမာပြည်သူတို့၏ ပျော်ရွှင်ရင်းနှီးသော ဆက်ဆံရေးသည် မလျော့မပါး ဆက်လက်တည်ရှိနေမည်ဖြစ်ပြီး အပြန်အလှန်ကူညီမှုပြုကြရန် မိမိပန်ကြားကြောင်း" ပါရှိသည်။

— ဆြာသိန်

---------------------------------------------------------

#Zawgyi

မစၥတာဂ်င္းနားက ေမာင္ေတာကို ေတာင္းဆိုမည္မဟုတ္

ေအာင္ဆန္းက လံုးဝေက်နပ္ေၾကာင္းေျပာ

ကရာခ်ီ၊ ဇႏၷဝါရီ ၈ရက္။

မြတ္စလင္လိဂ္အဖြဲ႔ႀကီး၏ ဥကၠဌ မိုဟာမက္အလီဂ်င္းနားက

ယေန႔ ဤၿမိဳ႕တြင္ သတင္းထုတ္ျပန္ရာ၌ "မြတ္စလင္လိဂ္အဖြဲ႔ႀကီးသည္ဗမာႏိုင္ငံ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းေမာင္ေတာေဒသကို ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ ထည့္သြင္းရန္ကိစၥႏွင့္စပ္လ်ဥ္းၿပီး စဥ္းစားေဆြးေနြးရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္မရိွေၾကာင္း" ေၾကညာသည္။

ေမာင္ေတာေဒသသည္ မြတ္စလင္တို႔ေနထိုင္သည့္ေဒသျဖစ္သည့္အတြက္ ၄င္းကိုပါကစၥတန္ပိုင္နက္အျဖစ္ မြတ္စလင္လိဂ္အဖြဲ႔ႀကီးက ေတာင္းဆိုသတ္မွတ္မည္ဟူေသာ ေကာလာဟလမ်ားေပၚေပါက္ေနျခင္းမွာ ေမာင္ေတာမြတ္စလင္မ်ားက ေမာင္ေတာကို ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံအတြင္း ထည့္သြင္းေပးပါရန္ ေတာင္းဆိုခ်က္ကို ေျမာက္ဘန္ေဂါလ္အစိုးရက စာနာစြာစဥ္းစားမည္ဟု ဘန္ေဂါလ္ျပည္နယ္ မြတ္စလင္လိဂ္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဟတ္ဆန္ဆူရာဝါဒီ၏ ေျပာဆိုခ်က္ အေပၚမူတည္၍ ေပၚေပါက္လာျခင္းျဖစ္သည္။

ကာလကတၲားတြင္ ခြဲစိတ္ကုသမႈခံယူရန္ ေရာက္ရိွေနေသာ ဗမာအစိုးရအမႈေဆာင္ေကာင္စီအဖြဲ႔ဝင္ၪီးေစာက မြတ္စလင္လိဂ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ေမာင္ေတာႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ကို ျပစ္တင္ေဝဖန္သည္။ဗမာသတင္းစာမ်ားကလည္း ဤအဆိုျပဳခ်က္ကို ရႈတ္ခ်ၾက​သည္။

ယမန္ေန့ညက ကရာခ်ိၿမိဳ႔တြင္ ဗမာအစိုးရအမႈေဆာင္ေကာင္စီဒုဥကၠဌ ၪီးေအာင္ဆန္းႏွင့္ မစၥတာဂ်င္းနားတို႔ေဆြးေနြးသည့္အေၾကာင္းအရာမ်ားတြင္ ေမာင္ေတာကိစၥလည္းပါဝင္သည္။

ၪီးေအာင္ဆန္းက ယေန့ထုတ္ျပန္ရာတြင္လည္း ေမာင္ေတာႏွင့္ပတ္သက္၍ ဂ်င္းနားကေပးေသာ အာမခံခ်က္ကို "လံုးဝေက်နပ္ေၾကာင္း"ေဖာ္ျပထားသည္။ ၪီးေအာင္ဆန္းႏွင့္မစၥတာ ဂ်င္းနားတို႔၏ေျပာဆိုခ်က္မ်ားကိုယေန့မြန္းလြဲပိုင္းတြင္ သတင္းစာမ်ားသို႔ ထုတ္ျပန္ေပးသည္။

ၪီးေအာင္ဆန္း၏ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ေမာင္ေတာကို ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံထဲထည့္သြင္းမည္ဟူေသာ လူအခ်ိဳ႕၏ေျပာဆိုေနမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္သတင္းစာပါသတင္းမ်ားကို မိမိသည္ မစၥတာဂ်င္းနားႏွင့္ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေဆြးေနြးခဲ့ေၾကာင္း၊ ၄င္း၏ေျပာဆိုခ်က္မ်ားကို မိမိလံုးဝေက်နပ္ေၾကာင္း၊ ဗမာျပည္သူမ်ားသည္ ထိုသတင္းစာပါသတင္းမ်ားေၾကာင့္ စိတ္မသက္မသာျဖစ္ၾကမည္မဟုတ္ဟု ေမ်ွာ္လင့္ေၾကာင္း၊ ဗမာႏွင့္မြတ္စလင္မ်ားအၾကားတြင္၄င္း၊ ဗမာႏွင့္အင္ဒီးယန္းမ်ားအၾကားတြင္၄င္ းရင္းႏွီးေသာဆက္ဆံေရးကို ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းၿပီးလ်ွင္ အျပန္အလွန္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးမႈကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္မည္ဟု ေမ်ွာ္လင့္ေၾကာင္းပါရိွ

သည္။

မစၥတာဂ်င္းနား၏ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ "ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ေတြ့ဆံုၿပီး အိႏၵိယႏွင့္ဗမာႏိုင္ငံေရးရာကိစၥရပ္မ်ားအေၾကာင္း ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေဆြးေနြးရသည္ကို ႏွစ္ေထာင္းအားရရိွလွေၾကာင္း၊ ၄င္းအဂၤလန္သို႔သြားေရာက္မည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္လည္း ေအာင္ျမင္ပါေစရန္မိမိဆုေတာင္းပါေၾကာင္း၊

"မြတ္စလင္လိဂ္အဖြဲ႔ႀကီး၏ မူဝါဒမွာ အလြန္ရွင္းလင္းေၾကာင္း၊ မိမိတို႔သည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ျပည္နယ္မ်ားအေရးတြင္ပင္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ရန္ဆႏၵမရိွေၾကာင္း၊ ၿဗိတိသ်ွအိႏၵိယအေရးကိုသာ ေဆာင္ရြက္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မြတ္စလင္လိဂ္အဖြဲ႔ႀကီးသည္ ေမာင္ေတာကို ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ သိမ္းသြင္းရန္ရည္ရြယ္ခ်က္မရိွေၾကာင္ းဗမာျပည္သူမ်ားကို မိမိအာမခံခ်က္ေပးေၾကာင္း မြတ္စလင္လိဂ္အဖြဲ႔ႀကီးသည္ ထိုကဲ့သို႔ေသာ ေတာင္းဆိုခ်က္ကို မည္သည့္အခါကမ်ွ မျပဳလုပ္ခဲ့သလို ေနာင္တြင္လည္းျပဳလုပ္ရန္ မရည္ရြယ္ေၾကာင္း၊

ဤကိစၥသည္ ဤတြင္အၿပီးအျပတ္ ေျဖရွင္းၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း၊

မြတ္စလင္ႏွင့္ ဗမာျပည္သူတို႔၏ ေပ်ာ္ရႊင္ရင္းႏွီးေသာ ဆက္ဆံေရးသည္မေလ်ာ့မပါး ဆက္လက္တည္ရိွေနမည္ျဖစ္ၿပီး အျပန္အလွန္ ကူညီမႈျပဳၾကရန္ မိမိပန္ၾကားေၾကာင္း" ပါရိွသည္။

— ၾဆာသိန္

Credit.

မြောက်ဦးသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာခဲ့သော အိန္ဒိယမင်းသား

မြောက်ဦးသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာခဲ့သော အိန္ဒိယမင်းသား

( ၆ မေ ၁၆၅၈ - ၁၆၉၂ ဖြဈရပ်)

၁၇ ရာစုက ဘင်္ဂလားနှင့် သြရိဿပြည်နယ်တို့၏ ဘုရင်ခံ ရှားရှူးဂှားမှာ မဂိုဘုရင် ရှားဂျဟန်နှင့် မိဖုရား မွန်တပ်ချ်မဟာတို့၏ ဒုတိယသား ဖြစ်သည်။ မဂိုတို့သည် အိန္ဒိယကျွန်းဆွယ် တစ်ခုလုံးနီးပါး ကျယ်ပြန့်လှသည့် အင်ပါယာကြီးကို စိုးမိုးအုပ်ချုပ်သူများ ဖြစ်ကြသည်။ မူလက အာရှအလယ်ပိုင်း၌ နေထိုင်ကြသူများ ဖြစ်ပြီး တမ်မာလိန်း (ဆာမာကန်ဒေသကို အုပ်စိုးခဲ့သည့် ကြီးကျယ်ထင်ရှားသော စစ်ဘုရင်)မှ ဆင်းသက်သည့် ဂျင်ဂျစ်ခန် စသော မွန်ဂိုမင်းဆက်အနွယ်များဟု ဆိုကြသည်။ ပထမဆုံး မဂိုဘုရင် အာသာက ၁၅၂၆ ခုနစ်တွင် ဒေလီကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ထိုမှတစ်ဆင့် အရှေ့ဘက်သို့ နယ်ပယ်ချဲ့ထွင်ရာ ဂင်္ဂါလွင်ပြင် တစ်ခုလုံးကို သိမ်းပိုက်အောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၆၁၂ ခုနစ်တွင် ကျန်ရှိနေသေးသော အာဖဂန်နှင့် ဟိန္ဒူများ ရှိရာ အရှေ့ပိုင်း ဘင်္ဂလားပြည်နယ်၏ ခုခံမှုများကို အပြီးသတ် ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့သည်။ ရခိုင်ပြည်နယ်စပ် ရွှံ့နွံတောကို ရောက်မှသာ စစ်ရပ်တော့သည်။ ဘင်္ဂလားစူလတန် မရှိတော့ဘဲ မဂိုပိုင် ဘင်္ဂလားနယ်သည် မြောက်ဦး၏ အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည် ဖြစ်လာသည်။

ရှာရှူးဂျားသည် ပထမတန်းစား စစ်သည်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ကပင် စစ်ပွဲများစွာတွင် ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ဘုရင်ခံဘဝတွင် ဒေသအုပ်ချုပ်ရေးကို နှစ်ကြိမ်တိုင် စွန့်ခွာကာ အနောက်မြောက်ပိုင်းဒေသ၊ ခိုင်ဘာတောင်ကြားလမ်း တစ်လျှောက်ရှိ အာဖဂန်သူပုန်များကို ဦးဆောင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ မဂိုမင်းမျိုးမင်းနွယ် ပီသစွာ ရှားရှူးဂျားသည် အတတ်ပညာ ကောင်းစွာ ကျွမ်းကျင်သူ ဖြစ်သည်။ အနုပညာကို တန်ဖိုးထားကာ ယဉ်ကျေးရည်မွန်သူလည်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ နန်းတော်တွင် ထူးချွန်ပြောင်မြောက်သော ပါရှင်းကဗျာဆရာများ၊ စာပေကျမ်းတတ် ပညာရှင်များနှင့် ပြည့်စုံနေသည်။ မြောက်ပိုင်းမှ ကမ်မာဂူပနယ်နှင့် ကွတ်ချ်ဘီဟာနယ်၏ လက်အောက်ခံ ပြည်နယ်ငယ်တို့နှင့် ရံဖန်ရံခါ နယ်စပ်တိုက်ပွဲ အသေးအဖွဲလေးများ ဆင်နွှဲရသည်မှအပ ဘင်္ဂလားပြည်နယ်မှာ အများအားဖြင့် အေးချမ်းနေသည်။ ဒေသခံ နယ်ပယ်စားများကလည်း မဂိုဘုရင်မင်းမြတ်၏ မိသားစုဝင်တစ်ဦး ကိုယ်တိုင် သူတို့၏ အုပ်ချုပ်သူ ဖြစ်လာ၍ အရှိန်အဝါကို ရွံ့နေကြသည်။ ရှားရှူးဂျားသည် ဒက္ကား၌ ခမ်းနားသော အဆောက်အဦးများ ဆောက်လုပ်သည်။ ဘင်္ဂလားနယ်၏ ကြွယ်ဝမှုများကို ဝေစုရယူလိုကြသော အင်္ဂလိပ်နှင့် ဒတ်ချ်ကုန်သည်များကိုလည်း ဘုရင်ခံက ဖိတ်ခေါ်ကြိုဆိုခဲ့သည်။

၁၆၅၇ ခုနစ် ဆောင်းဦးပေါက်တွင် ရှားဂျဟန်ဘုရင်ကြီး မမာမကျန်း ဖြစ်သည်။ ဘုရင်ကြီး နတ်ရွာစံပြီ၊ သားတော်ကြီး ဒါရာရှိကိုးမင်းသားက မိမိ ထီးနန်းသိမ်းပိုက်နိုင်ရန် အချိန်ရရေး အတွက် ဤသတင်းကို လျှို့ဝှက်ထားသည်ဟူသော ကောလဟာလများ ထွက်ပေါ်လာသည်။ ထိုအခါ ရှားရှူးဂျား အပါအဝင် အခြားမင်းသား သုံးပါးက ဒေလီသို့ ချီတက်လာကြသည်။ သွေးထွက်သံယို စစ်ပွဲများစွာ ဖြစ်ပွားပြီးသောအခါ သြရန်ဇက်မင်းသားက အနိုင်ရသွားခဲ့သည်။ ဒါရာမင်းသား ကွပ်မျက်ခံရသည်။ ရှားရှူးဂျားမှာမူ သြရန်ဇက်၏ တပ်မှူးကြီး မားဂျမလား၏ လိုက်လံတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အရှေ့ဘက်သို့ ထွက်ပြေးရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်သည်။

၁၆၅၈ ခုနစ် မေလ ၆ ရက်နေ့တွင် ရှားရှူးဂျားသည် ပေါ်တူဂီသင်္ဘောတစ်စီးကို စီးကာ ဒက္ကာမှ ရခိုင်သို့ ထွက်ခွာလာခဲ့သည်။ ၈ ရက်အကြာတွင် ရခိုင်ဘုရင်၏ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် အဆက်အသွယ် ရလေသည်။ မူလအကြံအစည်မှာ ရခိုင်၌ ခေတ္တခဏခိုပြီး ဒက္ကာသို့ ခရီးဆက်ကာ၊ ထိုမှ ပါရှား သို့မဟုတ် ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့သို့ သွားရောက်ရန် ဖြစ်သည်။ သို့သော မုတ်သုံရာသီ ဝင်လာပြီ ဖြစ်၍ ပင်လယ်ပြင်တွင် လှိုင်းလေကြမ်းသောကြောင့် ရခိုင်ဘုရင်ထံ ခေတ္တခိုလှုံခွင့်နှင့် နောက်ပိုင်း အနောက်ဘက်သို့ ခရီးဆက်ရန် လိုအပ်သော အကူအညီပေးရန် တောင်းခံခဲ့သည်။

အစတွင် ရှားရှူးဂျားအား ရခိုင်ဘုရင်က လိုလိုလားလား လက်ခံခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ရခိုင်ဘုရင်မှာ စန္ဒသုဓမ္မ ဖြစ်သည်။ မြို့တော်၏ ဆင်ခြေဖုံးတွင် ဧည့်သည်တော်၏ အဆင့်အတန်းနှင့် ကိုက်ညီစေမည့် အိမ်တော်သစ် ဆောက်လုပ်ကာ နေရာချထားပေးသည်။ မြောက်ဦးမှာ အထွဋ်အထိပ်ရောက်နေချိန် ဖြစ်သည့်တိုင် ရှားရှူးဂျားကဲ့သို့သော ထိုကာလက ကမ္ဘာတွင် အကြီးကျယ်ဆုံးသော အင်ပါယာ၏ တော်ဝင်မိသားစုဝင် မဂိုမျိုးနွယ် မင်းသားတစ်ပါး အတွက်မူ ခေတ်နောက်ကျ မဖွံ့ဖြိုးသော တောကျကျ နေရာသာ ဖြစ်ဖွယ်ရာ ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် သူက ရခိုင်နန်းတွင်းနှင့် အဆက်အဆံမလုပ်ဘဲ ကင်းကင်း နေသည်။ ထိုအခါ စန္ဒသုဓမ္မ အတွက် မနှစ်မြို့စရာ ဖြစ်လာသည်။ အတူပါလာသည့် များပြားလှစွာသော ရတနာပစ္စည်းများကိုလည်း စန္ဒသုဓမ္မက မျက်စိကျနေသည်။ ထိုအချိန်တွင် သြရန်ဇက်၏ သံအဖွဲ့ ရောက်ရှိလာကာ ဝရမ်းပြေးကို ပြန်အပ်ပါက ထို့ထက် များပြားသော ကျောက်မျက်ရတနာများကို လက်ဆောင်ပေးအပ်မည်ဟု ကမ်းလှမ်းလာသည်။ အချိန်ဆွဲရင်း တရွေ့ရွေ့နှင့် ရှစ်လတိုင်တိုင် ကြာမြင့်သွားလေသည်။ စန္ဒသုဓမ္မသည် ရှားရှူးဂျားကို မဂိုဘုရင် သြရန်ဇက်ထံ မအပ်နှံသော်လည်း မြောက်ဦးမှ ထွက်သွားခွင့်လည်း မပေးခဲ့။ ချစ်စိတ်မွှန်နေသော ရခိုင်ဘုရင်က ရှားရှူးဂျား၏ အကြီးဆုံး သမီးတော် အမီနာကို လက်ထပ်ခွင့် တောင်းလေသည်။

သမီးတော်ကို ဤတောသားတစ်ပိုင်း ခေါင်းဆောင်နှင့် လက်ထပ်ပေးရေးမှာ တွေးလေလေ ရှားရှူးဂျား အတွက် အမျက်ထွက်ရလေ ဖြစ်သည်။ ထွက်ပြေးရန်လည်း အခွင့်မသာနေချေ။ ထိုသို့ဖြင့် ကြံမိကြံရာ ရခိုင်ဘုရင်ကို အာဏာသိမ်းရန် ရှားရှူးဂျား ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ သူနှင့် အတူပါလာသော စစ်သည်ကောင်း ၂၀၀ အပြင် ဒေသခံ မူဆလင်အုပ်စုထဲက တချို့ကလည်း သူ့ဖက်မှ ပါဝင်နိုင်လောက်သည်။ အကြံအစည်ကို လျှို့ဝှက်ထားသော်လည်း ရခိုင်ဘုရင်က အချိန်မီ သိရှိသွားလေသည်။ ထိုအခါ ရှားရှူးဂျား၏ နောက်လိုက်များကို အလျင်အမြန် ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။ နှစ်ဦးနှစ်ဖက် တိုက်ခိုက်မှု ရှိခဲ့ပြီး မြို့တော်၏ အချို့နေရာများတွင် မီးလောင်ခဲ့သော်လည်း စန္ဒသုဓမ္မက အလွယ်တကူပင် အသာရခဲ့သည်။ ရှားရှူးဂျားသည် လက်လွတ်ထွက်ပြေးကာ တောထဲတွင် ပုန်းအောင်းနေရသည်။ ရက်သတ္တပတ်များစွာ အကြာတွင် ဖမ်းဆီးရမိသွားပြီး ကွပ်မျက်ခံရသည်။ သူယူဆောင်ခဲ့သော ရွှေငွေပစ္စည်းများကို အရည်ကြိုပြီး နန်းတော်သို့ သယ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။ အမီနာနှင့် အခြားမင်းသမီးများကို ရခိုင်ဘုရင်က သိမ်းပိုက်လိုက်သည်။ တစ်နှစ်အတွင်းပင် ပုန်ကုန်ရန် ကြံစည်သည်ဟု သံသယဖြင့် ကျန်ရှိသမျှ တော်ဝင်မိသားစုဝင် အားလုံးကို ကွပ်မျက်လိုက်သည်။ ကိုယ်ဝန်အရင့်အမာနှင့် အမီနာပင် အသတ်ခံရသည်။ ရှားရှူးဂျား၏ သားများမှာ ခေါင်းဖြတ်သတ်ခံရသည်။

ဤသတင်းကို ဒေလီမှ သိရသောအခါ မဂိုဘုရင် သြရန်ဇက် ကြီးစွာ အမျက်ထွက်တော့သည်။ ရှားရှူးဂျားနှင့် ကျန်သူများကို မိမိကိုယ်တိုင် သတ်လိုက သတ်မည်။ သို့သော် နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်မှ မင်းတစ်ပါးက မိမိသွေးသားကို ကွပ်မျက်သည်ကို သည်းမခံနိုင်။ ရခိုင်ဘုရင်ကို သင်ခန်းစာ ပေးရတော့မည်။ ရခိုင်၏ နာမည်ကြီးသည့် စစ်အင်အားကိုလည်း အကဲစမ်းလိုသည်။ သို့နှင့် ၁၆၆၅ ခုနစ်တွင် ရှာရစ္စတာခန် ဆိုသည့် မဂိုလူမျိုး ဘင်္ဂလားဘုရင်ခံသစ်က စစ်သင်္ဘော ၃၀၀၀ မျှ ပါဝင်သော ရေတပ်မကြီးကို ဦးဆောင်ကာ အရှေ့ဘက်ဆီ ရွက်လွှင့်လာတော့သည်။ သံဒွပ်ကျွန်းတွင် တပ်စွဲထားသော ရခိုင်တပ်များကို တိုက်ထုတ်လိုက်သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဘူဇာတ်ယူမစ်ခန်၏ အင်အား ၆၅၀၀ ရှိသော တပ်များကလည်း ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် တိုက်ခိုက်လာခဲ့သည်။ စစ်တကောင်းကိုမူ တစ်နှစ်အကြာ ဝိုင်းရံလုပ်ကြံမှ မဂိုတို့ သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် အရှေ့ဘင်္ဂလားကို ရခိုင်တို့ နှစ်ပေါင်းတစ်ရာခန့် အုပ်ချုပ်စိုးပိုင်ထားမှု အဆုံးသတ်သွားတော့သည်။ ရခိုင်သား ၂၀၀၀ ခန့်ကို ကျွန်ဈေးတွင် ရောင်းချကာ ရခိုင်သင်္ဘော တစ်ရာကျော်ကိုလည်း သိမ်းဆည်းသွားခဲ့သည်။ မြောက်ဦးတပ်မှ ကြေးစားပေါ်တူဂီစစ်သား များစွာပင် ဘက်ပြောင်းသွားကြလေသည်။ ထိုသူများကို မဂိုတို့က သူတို့ပိုင်နက်အတွင်း အခြေချနေထိုင်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ အဆက်အနွယ်များသည် ယနေ့အထိ ဖာရင်ဂီဘဇား ဟူသည့် အရပ်တွင် နေထိုင်ကြဆဲ ဖြစ်သည်။ ထိုအရပ်သည် ဒက္ကာမြို့၏ တောင်ဘက် ၁၂ မိုင် အကွာတွင် တည်ရှိသည်။

ရှားရှူးဂျား၏ နောက်လိုက်နောက်ပါ အချို့မှာ အသက်မသေဘဲ ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ မအောင်မြင်သော အာဏာလုပွဲ အပြီးတွင် အသတ်မခံရသူများကို ထိန်းသိမ်းကာ ရခိုင်ဘုရင်က လေးသည်တော်များ အဖြစ် အထူးနန်းစောင့်တပ် ဖွဲ့သည်။ ထိုတပ်ဖွဲ့ အိန္ဒိယမှ အသစ်ဝင်ရောက်လာသူများဖြင့် တဖြည်းဖြည်း အင်အားတောင့်တင်းလာသည်။ ၁၆၉၂ ခုနစ်တွင် ထိုတပ်ဖွဲ့ကို အပြီးသတ် ဖျက်သိမ်းကာ ရမ်းဗြဲကျွန်းသို့ နယ်နှင်လိုက်သည်။ ၎င်းတို့၏ အဆက်အနွယ်များကို ယနေ့ခေတ်တွင် “ကမန်” ဟု သိကြသည်။ (ကမန် ဆိုသည်မှာ ပါရှားဘာသာဖြင့် လေး ဟု အဓိပ္ဗါယ်ရသည်။) ကမန်တို့သည် ရမ်းဗြဲကျွန်းတွင် သာမက ရခိုင်ပြည်နယ် အခြားဒေသများတွင်လည်း နေထိုင်ကြသည်။ ရခိုင်စကားကို ပြောလေ့ ရှိသော်လည်း သူတို့၏ ဘိုးဘေးဖြစ်သော အာဖဂန် သို့မဟုတ် ပါရှားတို့၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာများလည်း ရှိနေသေးသည်။ (၎င်းတို့ကို မြန်မာနိုင်ငံရှိ တိုင်းရင်းသား မျိုးနွယ်စုဝင်များထဲမှ တစ်ခု အဖြစ် အသိအမှတ် ပြုထားသည်။ မြန်မာတိုင်းရင်းသားအုပ်စုများတွင် မဂိုအင်ပါယာမှ ထွက်ပြေးလာသော မင်းသားတစ်ပါး၏ စစ်သည်အနွယ်အဆက်များာ ပါဝင်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပေသည်။)

မဂိုတပ်များ ကျူးကျော်ဖျက်ဆီးပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ရခိုင်သည် ဘုရင်အုပ်ချုပ်သော နိုင်ငံတစ်ခု အဖြစ် ကောင်းစွာ မရပ်တည်နိုင်တော့ပေ။ ဘင်္ဂလားပြည်နယ်များကို ဝင်ရောက်စီးနင်းပြီး ကျွန်များ ဖမ်းယူနိုင်ချေလည်း မရှိတော့ပေ။ မဂိုတို့က ဒတ်ချ်သင်္ဘောများ ရခိုင်ကမ်းခြေသို့ မကပ်သာအောင် အသေအချာ စောင့်ကြပ်တားဆီးထားသည်။ ရခိုင်ပြည်နယ်၏ အခြားတစ်ဖက်တွင်လည်း ကာကွယ်ရေး အလုံအခြုံဖြင့် မြန်မာဘုရင်များ ရှိနေသည်။ ဒီဘရစ်တိုနှင့် အခြားသော စိန်ခေါ်မှုများကို ဖြေရှင်းဖယ်ရှားပြီး ဖြစ်ကာ ရခိုင်ကျူးကျော်မှု မရှိစေရန် အခိုင်အမာ ကာကွယ်ထားသည်။ ဤသို့ဖြင့် မြောက်ဦး၏ သြဇာအာဏာမှာ တဖြည်းဖြည်းချင်း ယုတ်လျော့သွားလေသည်။ ၁၈ ရာစု အစောပိုင်းတွင် ရခိုင်ကျေးလက်ဒေသများတွင် မင်းမဲ့ဝါဒနှင့် ပဋိပက္ခများစွာ ဖြစ်ပေါ်လျှက် ရှိသည်။ ဆယ်စုနှစ်များစွာ ပုံမှန် ငလျင်လှုပ်ခြင်းများလည်း ရှိနေသည်။ ကာလပျက်၏ အစဟု လူအများက အသိအမှတ် ပြုကြသည်။ ၁၇၆၁ ခုနစ်တွင် အကြီးအကျယ် ငလျင်လှုပ်ရာ ကမ်းရိုးတန်းတစ်ခုလုံး ငါးပေခန့် မြင့်တက်သွားခဲ့သည်။ ရခိုင်ထီးနန်း ပျက်စီးချိန် တန်လေပြီ။

..................................................................

The Indian Prince who fled to Mrauk-U

[6 May 1658 - 1692]

Shah Shuja, the Mughal viceroy of Bengal and Orissa in the middle years of the seventeenth century, was the second son of the emperor Shah Jehan and the empress Mumtaj Mahal. The Mughals were the new overlords of a vast Indian empire that stretched across nearly the entire subcontinent. Originally Central Asians, they claimed descent from Genghis Khan through Tamerlane, the great conquering warrior of Samarkand (and the Tamburlaine of Christopher Marlowe). The first Mughal emperor, Badur, had taken Delhi in 1526. From there he and his successors expanded east, soon establishing their authority over the entire Ganges Basin and by 1612 crushing the last remaining pockets of Afghan and Hindu resistance in eastern Bengal, stopping only at the swampy frontiers of Arakan. The Bengal sultanate was gone, and Mughal Bengal was Mrauk-U’s new neighbor.

Shah Shuja was a first-rate soldier. As a young prince he had taken part in many military campaigns, and even as viceroy he twice broke his tenure to travel to the northwest, where he led the fighting against Afghan rebels along the Khyber Pass. A typical Mughal aristocrat, Shah Shuja was also a man of considerable learning, cultured and polished, and his court was soon filled with appropriately refined Persian poets and scholars. There were minor border wars, against the kingdom of Kamarupa in the north and the small dependency of Cooch Behar, but otherwise Bengal was largely at peace, and the local zamindars seemed overawed by the presence of a member of the imperial family as their immediate overlord. Grand buildings were built at Dacca, and the English and Dutch traders eager for a share of Bengal’s riches were welcomed.

In the autumn of 1675 the emperor fell ill. Rumors spread that the emperor had in fact died but that his death was being kept secret by his eldest son, Prince Dara Shikoh, to give him time to secure his position on the throne. The other three senior princes – Shuja included – then began their march on Delhi. In the end, and after many bloody battles, it was Prince Aurangzeb who emerged victorius. Dara was captured and killed, and Shuja, pursued by an imperial army under Mir Jumla, decided to flee to the east.

On 6 May 1658 Shah Shuja boarded at Dacca a Portuguese ship headed for Arakan and eight days later made contact with representatives of the Arakanese king. His plan was to stay in Arakan for only a short while and then to proceed to Mecca and ultimately to Persia or Constantinople. But the monsoon rains were just beginning, and the seas were rough. He asked for asylum in Arakan and help in later making his way to the west.

Shah Shuja was at first warmly received by the king of Arakan, Sanda Thudamma, and a house was built for the princely guest on the outskirts of the city. Mrauk-U, even in its heyday, must have seemed like a provincial backwater to the scion of the one of the greatest imperial families in the world. He is said to have remained aloof from the Arakanese court, and this did little to enamor him to Sanda Thudamma, who presently cast an envious eye over the enormous treasure Shuja had brought with him. Even greater treasure was soon offered by Aurangzeb’s envoys for the new emperor’s fugitive brother. Weeks went by, and then months, eight months altogether. Sanda Thudamma did not hand over Shah Shuja to the Mughals. But neither did he allow him to leave. Instead the love-struck Arakanese monarch (even without advantage of a “damp cloth”) asked for the hand of Shah Shuja’s eldest daughter, the beautiful princess Ameena.

The thought of his daughter marrying this half-barbarian chief drove the hapless prince over the top. He couldn’t escape, and in his desperation Shah Shuja decided to try to seize power. He had two hundred good men with him and the support of at least some of the local Muslim community. But the plot could not be kept secret, and the king heard of it in time. Shuja’s followers were quickly rounded up. There was fighting, and parts of the city were set on fire, but Sanda Thudamma’s position was never in peril. Shuja managed to escape to the interior, hiding in the jungle for weeks before he was found and executed. The great treasure he had brought was melted down and brought into the palace. Ameena and the other princesses were taken into the king’s harem. Within a year the king suspected a plot against him and killed all the surviving members of the imperial family, including Ameena, who was said to be in an advanced stage of pregnancy. Her brothers were beheaded.

When the news reached Delhi, Aurangzeb was incensed. He would have killed Shuja and the rest himself, but he couldn’t tolerate the idea of some distant foreign monarch’s spilling the blood of his kinsmen. He also wanted to teach the Arakanese a more general lesson and check their still formidable military power. In 1665, Shayista Khan, the new Mughal viceroy of Bengal, sailed east at the head of a huge fleet of nearly three hundred warships, driving the Arakanese out of their fortress on Sandwip Island, while another force of sixty-five hundred under Buzurg Umid Khan hacked its way down the coast. The following year, after a long siege, Chittagong fell to the Mughals, marking the end of Arakan’s century-long hold over eastern Bengal. Two thousand Arakanese were sold into slavery, and over a hundred ships were taken. Many of the Portuguese mercenaries at Mrauk-U had changed sides and were permitted to settle in Mughal territory; their descendants still live at a place called Feringhi Bazaar, twelve miles south of Dacca.

Some of Shah Shuja’s followers also survived. After his abortive takeover attempt, those who were not killed were retained by the Arakanese king as archers and formed a special palace guard, eventually growing in strength and helped by fresh arrivals from Indian lands. They were officially disbanded in 1692 and then deported to the island of Ramree. Their descendants are known to this day as Kaman (the Persian word for “bow”) and live both in Ramree and elsewhere in Arakan. They speak Arakanese but often retain the Afghan or Persian features of their forebears. The previous military government has categorized them as a distinct ethnic group and one of the 135 nationalities of the Union of Myanmar, surely the only one able to claim descent from the fleeing soldiers of an imperial prince.

Arakan as a kingdom did not fare very well after this onslaught of Mughal power. There was now no longer any possibility of raiding Bengal for slaves, and the Mughals made sure that Dutch ships steered clear of Arakanese ports. And on the kingdom’s other side more secure Burmese kings, rid of de Brito and other challenges, prevented any Arakanese aggression. The authority of Mrauk-U gradually shrunk, and by the early eighteenth century much of the countryside had lapsed into anarchy and conflict. Earthquakes regularly shook the land for decades, confirming in people’s minds the onset of bad times. And in 1761 an enormous earthquake raised the entire coastline by five feet. The end of the kingdom was near.

..................................................................

Ref: Lost Footsteps

(Credit - Kharo-Ma Facebook Page)