႐ိုဟင္ဂ်ာ၊ အဝကြၽန္းသား ႏွင့္ အနာဂတ္ ဗမာႏိုင္ငံေတာ္

႐ုိဟင္ဂ်ာ၊ အာဏာရွင္၊ အဝကြ်န္းသား၊ ဒီမိုကေရစီ ႏွင့္ အနာဂတ္ဗမာႏိုင္ငံ 

***************************************
ေအာင္ေအာင္ ( စစ္ေတြျမိဳ႕ ) |( 12/10/2013)|


DOWNLOAD HERE FULL ARTICLE

[အပိုင္း-၁]

လူသားျဖစ္ျခင္းသည္ စၾက၀ဠာအတြင္းရွိ  အျခားသက္ရွိ ျဖစ္ရျခင္းထက္ ျမတ္သည္မွွာ လူသား၏ ဉာဏ္ပညာ၊ အမွန္တရားကို လက္ခံတတ္သည့္စိတ္၊ အရာရာကို ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ ရုန္းကန္ တတ္သည့္ ဇြဲ လုံ႔လ၊ ၀ိရိယ ႏွင့္ သေဘာထားၾကီးမႈ၊ အေျမာ္အျမင္ ျမင့္ျမတ္မႈတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႔မဟုတ္ဘဲ အမွန္တရားကို ေဘးခ်ိတ္ျပီး စိတ္ထင္ရာ အေကာင္းမွတ္သည့္ စိတ္၊ ဘာသာစြဲ၊ ပုဂၢိဳလ္စြဲ၊ ပါတီစြဲျဖင့္ အမွန္တရားကို လက္မခံ၊ ျငင္းပယ္လိုစိတ္ ရိွသူတို႔သည္ လူ႔ေလာက၀ယ္ လူသားသဖြယ္ က်င့္ၾကံေသာ္ျငားလည္း ေျခေလးေခ်ာင္း သတၲ၀ါ အားလုံးထက္ နိမ့္က်သူမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အလယ္ေခတ္၌ သိပၸံပညာရွင္မ်ား မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္ေသာ္ျငားလည္း ခရစ္ယာန္က်မ္းလာ ကမၻာၾကီးျပား၏ဟူသည္ကို မိမိတို႔ အသက္ကို စေတး၍ ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကသည္။

႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ိဳး၏ တည္ရွိမႈကိုဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္ ျခင္းသည္ ဗုဒၶဘာသာ ေစာ္ကားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ 

http://www.salem-news.com/articles/july272012/rakhine-arakan.php
http://www.salem-news.com/articles/july292012/monk-violence.php

႐ုိဟင္ဂ်ာလူမ်ိဳးမ်ား တည္ရွိမႈႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အျငင္းအခုံ ျပဳလာခဲ့သည္မွာ ၁၉၇၄ ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္အား ျပည္နယ္ အခြင့္အေရးအဆင့္ ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ခ်ိန္မွ စခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္ မဆလအစိုးရ၏ ေသြးခြဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္မွာ သံသယျဖစ္စရာ မလိုေပ။ မဆလအစိုးရ မတိုင္ခင္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးေပါင္း ၁၄၄ မ်ိဳး ရွိခဲ့ရာ ႐ုိဟင္ဂ်ာလူမ်ိဳးသည္ တိုင္းရင္းသားတို႔အနက္မွ ျဖစ္ခဲ့သည္။ မဆလအစိုးရ လက္ထက္တြင္ အာဏာရွင္ အလိုက် “လိုတိုး မလိုေပ်ာက္” ကို အတင္း အင္အားသုံး က်င့္သုံး၍ ႐ုိဟင္ဂ်ာလူမ်ိဳးမ်ားသည္ မဆလအစိုးရ ႏွင့္ ရခိုင္အာဏာပိုင္ တို႔၏ ဒဏ္ကို အလူးအလဲ ခံလာခဲ့သည္မွာ ယေန႔တိုင္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ အာဏာစက္ျဖင့္ လက္နက္မဲ့ အားႏြဲသည့္ ျပည္သူကို အႏိုင္က်င့္ ရက္စက္လ်က္ ကမၻာၾကီးအား လိမ္လည္လွည့္စားရန္ ၾကိဳးစားျခင္းသည္ လူမဆန္သည္သာမက ဘာသာတရားကိုလည္း  ေစာ္ကားရာ ေရာက္ပါသည္။ 

ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ မွ ခိုးဝင္လာေသာ ရခိုင္ႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ဖြား ရခိုင္ဟူ၍ ရခိုင္ႏွစ္မ်ိဳး  ရွိပါသည္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ မွ ခိုးဝင္လာေသာ ရခိုင္မ်ားကို ေဒသခံရခိုင္မ်ားက အဝကြ်န္းသားမ်ားဟု ေခၚၾကျပီး ၁၉၈၈ အထိ သီးျခားဘုန္းၾကီးေက်ာင္း၊ သီးျခားရပ္ကြက္မ်ားျဖင့္ ေနထိုင္လာခဲ့ၾကသည္။ အဝကြ်န္းသားမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဝန္ထမ္းေပါင္းစုံတြင္ ေနရာယူလာခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သံဃာေတာ္အပါး ေျခာက္သိန္းရွိသည္အနက္ ၇၅%သည္ ရခိုင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ား ျဖစ္ျပီး ထို ၇၅% အနက္မွ ၇၀%သည္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ မွ ခိုးဝင္လာေသာ အဝကြ်န္းသားမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းရွိ လဝက ၆၅% သည္ ရခိုင္မ်ား ျဖစ္ေနျခင္းသည္ ခိုးဝင္လာသူမ်ားကို တရားဝင္ေစရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ စနစ္တက် လုပ္ေဆာင္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ စစ္တပ္တြင္းလည္း ဗိုလ္မႉးေက်ာ္ေအာင္၊ ဗိုလ္မႉးေက်ာ္ေမာင္ ကဲ့သို႔ေသာ အရာရွိၾကီး ေျမာက္မ်ားစြာတို႔သည္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ မွ ခိုးဝင္လာေသာ အဝကြ်န္းသားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အဝကြ်န္းသားမ်ားသည္ မိမိတို႔အား အဝကြ်န္းသားဟု ေခၚသည္ကို ေပ်ာက္ေစလိုျခင္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဖ်က္စီးလ်က္ ဗမာမ်ား ကြ်န္ျပဳခဲ့သည္ကို ကလ့ဲစားေခ်လိုျခင္း၊ ရခိုင္ႏိုင္ငံ ထူေထာင္လိုျခင္း၊ စသည္တို႔ေၾကာင့္  ႐ုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ိဳးမ်ား ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ မွ ခိုးဝင္လာသည္ဟု ဝါဒျဖန္႔၍ တစ္ပုံ၊ ဗုဒၶဘာသာကို အလႊဲသုံးစားျပဳ၍ တစ္နည္း၊ အာဏာရွင္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလ်က္ ျမန္မာႏိုင္ငံအား ပ်က္စီးေစရန္ စနစ္တက်လုပ္ေဆာင္လ်က္ရွိပါသည္။ မဆလသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအား အဆင္းရဲဆုံးအဆင့္သို႔ ေရာက္ေစေသာ္ျငားလည္း သယံဇာတအားလုံးကို တရုတ္လက္ထဲမအပ္ခဲ့ေပ။ မိမိတို႔၏ လိုအင္ဆႏၵ ျပည့္ဝေရးအတြက္ မြန္ျမတ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာကို အလႊဲသုံးစားမျပဳခဲ့ပါ။ ဗုဒၶဘာသာကို အိုးမည္း မသုတ္ခဲ့ပါ။ ၉၆၉ အၾကမ္းဖက္ ဗုဒၶဘာသာဂိုဏ္းမ်ား ဖန္တီးျပီး ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ေဂါတမျမတ္စြာဘုရားကို မေစာ္ကားခဲ့ပါ။ မ်ိဳးေစာင့္အမည္ခံ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳး ပ်က္စီးေအာင္လုပ္ေနသူမ်ား၊ ေမတၲာတရားျဖင့္ ကမၻာေက်ာ္သည့္ ဗုဒၶဘာသာကို လူသားမ်ား ရြံရွာဖြယ္ေကာင္းေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေနသူမ်ားသည္ မည္သူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကိုမွ် အက်ိဳးျပဳႏိုင္မည့္သူမ်ား မဟုတ္ေပ။

အဝကြ်န္းသားမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေဒါက္တာေအးေက်ာ္၊ ေဒါက္တာေအးခ်မ္း ႏွင့္ ေဒါက္တာေအးေမာင္ တို႔သည္ မုန္းတီးမႈ၊ သတ္ျဖတ္မႈ၊ ပ်က္စီးမႈ၊ ႏိုင္ငံသိကၡာက်ဆင္းမႈ၊ မိမိခ်မ္းသာသြားမႈ မွလြဲ၍ ႏိုင္ငံ ႏွင့္ ဘာသာ သာသနာအတြက္ မည္သို႔မွ် အက်ိဳးမျပဳခဲ့ေပ။ ကြ်န္ေတာ္ ရခိုင္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေရးသားသည့္ အခ်က္မ်ားအား လြတ္လပ္ေသာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေကာ္မရွင္ဖြဲ႕ျခင္းျဖင့္ မွန္၊ မမွန္ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ပါသည္။ အကယ္၍ ကြ်န္ေတာ္ေျပာသကဲ့သို႔ မေတြ႔ရွိပါက ကြ်န္ေတာ္ ၾကိဳးစင္ေပၚ တက္ရန္ အသင့္ျဖစ္ေနေၾကာင္း အသိေပးပါရေစ။
ယခု ဆက္လက္၍ သမာသမတ္က်ျပီး တိက်သည့္ ႐ုိဟင္ဂ်ာ မဟုတ္သူ တစ္ဦး၏ အျမင္ကို တင္ျပလိုပါသည္။ 

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

[အပိုင္း-၂]

ပထ၀ီ၀င္အေနအထား
----------------------
ရခုိင္ေဒသသည္ ပထ၀ီအေနအထားအရ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေနာက္ဘက္ ကမ္း႐ုိးတန္းေဒသျဖစ္ၿပီး ဘဂၤလားေဒရွ္ႏုိင္ငံ (ယခင္အႏ္ၵိယတုိက္ငယ္)၏ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ႏွင့္ ဆက္စပ္လ်က္ရွိပါသည္။ အေနာက္ဘက္တြင္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ ကမ္း႐ုိးတန္း မုိင္ေပါင္း-၃၅၀ ရွိၿပီး ရခုိင္႐ုိးမ ေတာင္တန္းျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံျပည္မႏွင့္ ပုိင္းျဖတ္ထားပါသည္။ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္တြင္ ရွမ္းေတာင္တန္းမ်ားက ကာျဖတ္ထားၿပီး ျမစ္ေခ်ာင္း အင္းအုိင္ေပါမ်ားေသာ ေဒသ ျဖစ္ပါသည္။

လူမ်ဳိး 
---------
ရခုိင္ျပည္နယ္သည္ အိႏ္ၵိယတုိက္ငယ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာေၾကာင့္ ၎၏ ေခတ္ေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ၿမဳိ႕ျပစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ားကုိ ခရစ္မေပၚမီ ရာစုႏွစ္မ်ား မတုိင္မီကပင္ ရရွိခဲ့ၿပီး ဟိႏၵဴယဥ္ေက်းမႈ၊ ဘာသာႏွင့္ ၿမဳိ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္မႈ စနစ္မ်ား လႊမ္းမိုးခဲ့သည္ (R.C majundar, Hindu colonies in the Far East-p205 ) ေရွးေဟာင္း ရခုိင္ေဒသတြင္ ေနထုိင္သူမ်ားသည္ နီဂရီတုစ္ (negrito) လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ၿပီး ရကၡရွားစ္ေခၚ လူသားစားေတာတြင္းေန လူ႐ုိင္းမ်ား ျဖစ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ေနာက္ပုိင္းတြင္  သဘာ၀ေလေဘးအႏၲရယ္ အမ်ုဳိးမ်ဳိးႏွင့္ အခ်င္းခ်င္း ပုန္ကန္ တုိက္ခုိက္မႈမ်ား ေၾကာင့္ ခ်င္း၊ ၿမိဳ၊ ခမီ စသည့္ ေတာတြင္းေန ေတာ႐ုိင္းလူမ်ဳိးမ်ားလည္ ေျမာက္ဘက္ေဒသမွတဆင့္ ရခုိင္ေဒသအတြင္းသုိ႕ အေျခခ် ေနထုိင္ လာခဲ့ၾကပါသည္။ ၎တုိ႕သည္ သစ္ပင္ေတာေတာင္ အရာ၀တၳဳ စသည္တုိ႔ု ကုိ ကိုးကြယ္ပူေဇာ္ၾကသူမ်ားျဖစ္ၾကၿပီး စာေပယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားသူမ်ား မဟုတ္ေပ။ အိႏ္ၵိယ တုိက္ငယ္မွ အင္ဒုိအာရိယန္မ်ားသည္ ဂဂၤါျမစ္၀ွမ္း တစ္ေလွ်ာက္မွ ရခုိင္ေဒသအတြင္းသုိ႕ ၀င္ေရာက္ေနထုိင္လာၾကၿပီး ၎တုိ႕သည္ စာေပယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထုံးစံ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္စသည္တုိ႕ကုိ ၎တုိ႔ႏွင့္အတူတကြ ယူေဆာင္လာခဲ့ၾကပါ သည္။ ဟိႏၵဴဘာသာ၊ ျဗဟၼန္ဘာသာႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာအယူအဆမ်ားကုိ ထြန္းကားေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္ပါသည္။

ရခုိင္ရာဇ၀င္က်မ္းမ်ား၏ သုံးသပ္ခ်က္အရ ရခုိင္ေဒသ၏ပထမဦးဆုံး ဟိႏၶဳဘုရင္သည္ ဘီနာရီစီ ဘုရင့္၏သားျဖစ္ၿပီး အႏိ္ၵယ ႏုိင္ငံတြင္ ႏုိင္ငံေရး ႐ုပ္ေခထြးမႈေၾကာင့္ ရခုိင္ျပည္သုိ႕ျပည္ႏွင္ဒဏ္ခံရကာ  ထုိမင္းသာသည္ ရမၼာ၀တီကုိ ျမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ တည္ေဆာက္ၿပီး ရခုိင္ေဒသဘုရင္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဒုတိယမင္းဆက္ကုိ ကာပီလာဗတ္စုက တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး ဓည၀တီကုိ ၿမဳိ႕ေတာ္အျဖစ္ တည္ေထာင္ၿပီး ရခုိင္ျပည္ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အဘိရာဇာ၏သား ကံရာဇာႀကီးျဖစ္ေသာ အထက္ဗမာျပည္ တေကာင္း သူႀကီးသည္ ၄င္း၏ ထီးနန္းအာ ၄င္း၏ ညီျဖစ္သူ ကံရာဇာငယ္ သို႕ လြဲအပ္ကာ ရခိုင္ေဒသသုိ႕ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ 

သူသည္မာရယုမင္းဆက္ ေနာက္ဆုံးဘုရင္၏သမီးေတာ္ႏွင့္ အိမ္ေထာင္က် ၿပီးေနာက္ ေက်ာက္ပန္းေတာင္၌ ထီးနန္း ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ကံရာဇာႀကီးမင္းဆက္ကို ဆက္ခံသူမွာ  ဆူရိယမင္းဆက္ျဖစ္ပါသည္။ ဆူရိယမင္းဆက္၏ ပထမ ဘုရင္ျဖစ္ေသာ ခ်န္ျဒရာဆူရိယ (ေအဒီ-၁၄၆-၁၉၉) သည္ ရခိုင္သမိုင္း၌ အလြန္ထင္ရွားပါသည္။ သမိုင္း အေထာက္အထားမ်ားအရ ခ်န္ျဒရာဆူရိယ မင္းဆက္သည္ မဟာျမတ္မုနိ ဘုရားကို သြန္းေလာင္းၿပီး  မဟာျမတ္မုနိ ဘုရားေက်ာင္ေတာ္ကို တည္ေထာင္ခဲ့ပါသည္။ ၎ကုိ စီရိဂုတၱ (Shiri Gupta) ေတာင္ကုန္းေပၚမွာ တည္ေထာင္ထားၿပီ ဓည၀တီ၀ါ ေျမာက္ဘက္၌ တည္ရွိခဲ့သည္။ 
ခ်န္ျဒရာဆူရိယ မင္းဆက္သည္ ေအဒီ ၇၈၈ တြင္အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာကို ေ၀သာလီ (Vesali) မင္းဆက္သို႔ လႊဲအပ္ခဲ့သည္ (ဦးစံသာေအာင္ Ananda Shandra. p-125-179) ရခုိင္ေဒသသည္ တခ်ိန္က အိႏ္ၵိယ လူမ်ဳိးမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကိုခံရၿပီး ထုိေဒသရွိ ေနထိုင္သူမ်ားသည္လည္း ယခုဘဂၤလားတြင္ ေနထိုင္သည့္လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ လုံး၀ ခပ္ဆင္ဆင္တူသည္ ဟု Edmund Davision Soper ေရးသားခဲ့သည္။

အဒီ-၇၈၈ တြင္ ခ်န္ျဒာမင္းဆက္သည္ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ (ေမာရစ္ေကာ့လင္ ေရး Into Hidden Burma) ခ်န္ျဒာမင္းဆက္မ်ားသည္ ေျမာက္ဘက္ စစ္တေကာင္းၿမိဳအထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ေ၀သာလီသည္ ဘဂၤလား၏ အေရွ႕ဘက္၌တည္ရွိေသာ ဟိႏၵဴမင္းဆက္မ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေနခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံျဖစ္ၿပီး မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာကို ကိုးကြယ္သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္က ေ၀သာလီႏိုင္ငံ၏ အစိုးရႏွင့္ လူမ်ဳိးသည္ အိႏၵအႏြယ္၀င္ဘဂၤလားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ (Vasishali and the Indianization of arakan by nole f singer -7-8 Maurice Collis ေရး The land of the Great Image အား ဦးလွဒင္က ရတနာေရႊေျမအမည္ျဖင့္ ျပန္ဆိုေရးသားေသာ စာေပဗိမာန္ဆုရ စာအုပ္၏ စာ-၁၉၁ တြင္ ေအဒီ ၆၃၀ ခုႏွစ္မ်ားမွာလည္း ဘဂၤလာျပည္မွ လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ အသြင္တူၾကသည္။ ထိုနည္းတူ ဟိႏၵဴဘာသာႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာႏွစ္မ်ဳိးစလုံးပင္ ရခုိင္ျပည္၌ ထုိအခါက ၿပိဳင္တူထြန္းကားခဲ့သည့္ သမိုင္း အေထာက္အထားမ်ားရွိပါသည္။ 

ရတနာေရႊေျမစာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ ၁၉၂ ၌ ေအဒီ ၉၅၇ တြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္သို႔ မြန္ဂိုလီယံအႏြယ္၀င္ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး ၀င္ေရာက္ တုိက္ခိုက္ခဲ့သည္ ဟု ေဖၚျပပါရွိပါသည္။ထိုလူမ်ဳိးမ်ားက ေရွးက်ေသာ ျမန္မာလူမ်ဳိးႀကီးပင္ ျဖစ္သည္ဟု ေရးသားထားသည္။ စာမ်က္ႏွာ ၁၉၃ တြင္ ေအဒီ ၁၀၆၀ ခုႏွစ္ကျမန္မာတုိ႔သည္ ပုဂံနန္းဆက္ကို ရခိုင္ျပည္အထိ တုိးခ်ဲ႕စုိးပိုင္ခဲ့ၾက သျဖင့္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ေတြျမင္ရသည့္အတုိင္း မြန္ဂိုလီယံႏြယ္ႏွင့္ အိႏ္ၵိယႏြယ္တုိ႔ ေရာယွက္ ေပါက္ဖြားလာသူမ်ား ေနထုိင္ရာ တုိင္းျပည္တစ္ျပည္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ပါရွန္ႏွင့္ အာရပ္ကုန္သည္တုိ႔မွာ ပင္လယ္ေရေၾကာင္း ကူးလူးသြားလာရင္း အခ်က္အခ်ာ က်ေသာေဒသမ်ားႏွင့္ ကမ္းသာယာ အရပ္မ်ားတြင္ ေရာင္း၀ယ္ေရး စခန္းမ်ားျပဳလုပ္ကာ  အေျခခ် ေနထုိုင္လာခဲ့ သည္။ အလားတူရခိုင္ျပည္အပါအ၀င္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေရာင္း၀ယ္ေရး စခန္းမ်ား၌လည္း ပါရွန္ႏွင့္ အာရပ္ကုန္သည္တုိ႔ အေျခခ်ေနထုိင္ခဲ့သည္။ ထုိ႔ျပင္ ရခိုင္ကမ္း႐ိုးတန္းႏွင့္ ျမန္မာပင္လယ္ကမ္း ႐ုိးတန္းတေလွ်ာက္ အစၥလာမ္ဘာသာ ဒါရ္ဂါ (ေခၚ) သူေတာ္စင္မ်ား၏ ဂူဗိမာန္မ်ားက သေဘၤာသားမ်ား၊ ကုန္သည္မ်ားအျပင္ သူေတာ္စင္တုိ႔လည္း ေရာေႏွာ၀င္ေရာက္ေနထိုင္လာခဲ့ေၾကာင္း သက္ေသခံေနသည္။ ဆရာေခ်-ႏုိင္ငံဂုဏ္ရည္-ပထမဆင့္ ဗမာမြတ္စလင္ ေရွးေဟာင္း အတၳဳပၸတ္ၱိစာ-၁၆၊ သာသနာေရာင္၀ါ ထြန္းေစဖုိ႔ စာ-၆၆) ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္ေသာ္လည္း ျဗဟၼာ၊ ခရစ္ယာန္၊ အစၥလာမ္ဘာသာမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ကိုးကြယ္ခြင့္ တရားေဟာခြင့္ ျပဳထားေၾကာင္း ၊ ေ၀သာလီ ေက်ာက္ေလွကားႏွင့္ ေျမာက္ဦးေခတ္မွစ၍ ခရစ္ယာန္ႏွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာ အေဆာက္အဦးမ်ား ေဆာက္လုပ္ခြင့္ ေပးထားသည္။
(မဆလ ပါတီ႒ာနခ်ဳပ္၊ ၁၉၇၆-ဇူလိုင္လထုတ္ တုိင္းရင္းသား႐ုိးရာ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား (ရခိုုင္)စာမ်က္ႏွာ -၁၄၉-၁၅၀) အစၥလာမ္ဘာသာသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသုိ႔ လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ေက်ာ္(၁၂၀၀)ခန္႔ကစ၍ အုပ္စုလိုက္ လည္းေကာင္း၊ တစ္ဦးခ်င္း ႏွစ္ဦးခ်င္းအားျဖင့္လည္းေကာင္း ပ်ံႏွံ႔၀င္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ သမုိင္းအေထာက္အထားအရ အစၥလာမ္ဘာသာ ျမန္မာႏိုင္ငံသုိ႔ စတင္ေရာက္ရွိလာခဲ့ပံုမွာ ျပည္ပအစၥလာမ္သာသနာျပဳမ်ားက ျမန္မာႏိုင္ငံသုိ႔ လာေရာက္သာသနာျပဳသျဖင့္ ေရာက္ရွိလာခဲ့ျခင္းမ်ုဳိး အဟုတ္ပါ။ ျမန္မာနုိင္ငံသုိ႔ အစၥလာမ္ဘာသာ ေရာက္ရွိလာပံုႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေအာက္ပါ သမိုင္းမွတ္တမ္း အေထာက္အထားအရ ေလ့လာသိရွိပါသည္။ (နပတ အစိုးရထုတ္ သာသနာေရာင္၀ါ ထြန္းေစဖုိ႔ စာမ်က္ႏွာ ၆၅-၆၈)
ဦးအုံးေမာင္ေရးသားခဲ့ေသာ “ေက်ာင္းသံုးျမန္မာရာဇ၀င္” အရ အိႏိ္ၵယတြင္ ဟိႏၵဴဘာသာထြန္းကားစဥ္ ရခိုင္ျပည္တြင္လည္း ဟိႏၵဴဘာသာ ထြန္းကားခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားေသာကာလတြင္မူ ဗုဒၶဘာသာ ျပန္႔ပြားေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။

၁၀ ရာစုေနာက္ပိုင္း၌ အိႏ္ၵိယတြင္ အစ္ၥလာမ္သာသနာထြန္းကားျပန္ရာ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္လည္း အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္ဦးေရ တုိးပြားလာခဲ့သည္။ အစၥလာမ္ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား ရခိုင္ျပည္တြင္ ကူးဆက္လႊမ္းမိုးခဲ့ေလသည္။
အထက္ပါ သမိုင္း အေထာက္အထားမ်ားအရ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ အစၥလာမ္သာသနာသည္  အာရပ္ပါရွန္ အိႏိ္ၵယ ကုန္သည္မ်ားမွ တဆင့္္ ၁၀ ရာစု ၀န္းက်င္တြင္ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး အိႏိ္ၵယအႏြယ္၀င္ ေဒသခံမ်ားက အစၥလာမ္ဘာသာသုိ႔ ကူးေျပာင္းခဲ့ၾကသည္။


ရခိုင္လူမ်ဳိးသမိုင္းပညာရွင္ ဓည၀တီဆရာေတာ္ ဦးညာဏ ေရးသားသည့္ ရခိုင္ရာဇ၀င္ ဒုတိယတြဲ စာမ်က္ႏွာ ၁၆၁-၁၆၃ တြင္ မင္းဘာႀကီးလက္ထက္ ပါရွန္အင္ပါယာ ဖက္တံကာဒီ ဦးေဆာင္ေသာ သံအမတ္(၃)ဦး ဘုရင္ထံ ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ ၎တုိ႔ႏွင့္အတူ အိႏိ္ၵယႏုိင္ငံမွ အစၥလာမ္တရားေဟာ သာသနာျပဳဆရာမ်ားလည္းပါလာၾကၿပီး ရခိုင္ျပည္သူတုိ႔အား အစၥလာမ္၏ တရားေတာ္ကို ေဟာၾကားတင္ျပရာ ရခိုင္အမ်ဳိးသားအခ်ိဳ႕ ယံုၾကည္ လာၾကၿပီး အစၥလာမ္ဘာသာသုိ႔  ကူးေျပာင္းကိုးကြယ္ခဲ့ၾကသည္။

[အပိုင္း (၃) ]

ရခိုင္မဟာရာဇ၀င္ ဇါတ္ေတာ္ႀကီးတြင္ ““သကၠရာဇ္ ၈၈၇ ခုႏွစ္၌ ၉ ဆက္ေျမာက္ေသာ ဇယတၱမင္းေစာမြန္  လက္ထက္၌ ႐ူမ္ပါသွ်ားမင္း၏ သံအမတ္ႀကီး ကာဒီ၊ စုသွ်ာ၊ ေဟာ္ႏု မ်ားတုိ႔သည္ ႏိုင္ငံေတာ္၌ မဟာေမဒင္သာသနာ စည္ပင္ျပန္႔ပြားေစျခင္းငွာ ေနရာအႏွံ၌ ဗလီေက်ာင္းမ်ား တည္ေဆာက္ၾက၍ ၿမဳိ႕ေတာ္တြင္ သူအေပါင္းတုိ႔အား ေဟာေျပာျပသလ်က္ ေန႔စဥ္မျပတ္ ျပဳလုပ္ေတာ္မူေလသည္။ ထုိအခါ အခ်ဳိ႕ေသာ ဗုဒၶဘာသာလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ ယံုၾကည္လ်က္၎ဘာသာ၌ ၀င္၍ ၎တရားကို ေဆာက္တည္လ်က္ရွိၾကေလသည္။ သုိ႔ႏွင့္ မဟာေမဒင္ လူမ်ဳိးတုိ႔သည္ ႏုိင္ငံေတာ္၌ ဖုန္းလႊမ္းစုိးမိုးလ်က္ ျပန္႔ႏွံစြာရွိေလသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္ကိုလည္းလက္ေဆာင္ ပဏာပို႔ ဆက္လွ်က္ ဘုရင္မင္းအား ၎အမတ္ႀကီးတုိ႔ကို မ်ားေသာအားျဖင့္ ေမတၱာသက္၀င္လွ်က္ ျဖစ္ရွိေလသည္။”” ဟု ေဖၚျပထားပါသည္။

၁၅-ရာစုတြင္ မ်ားစြာေသာ ဗုဒၶဘာသာရခိုင္တုိ႔မွာ အစၥလာမ္ဘာသာ ကိုးကြယ္ၾက၍ မြတ္စလင္မ်ားျဖစ္ၾကေၾကာင္း သမိုင္းပညာရွင္ ဦးၾကည္က ျမန္မာရာဇ၀င္ သိမွတ္ဖြယ္ရာအျဖာျဖာ စာအုပ္တြင္ေရးသားထားသည္။
ႏုိင္ငံေတာ္ေကာင္စီ၀င္ေဟာင္း ရခိုင္လူမ်ဳိးစာေရးဆရာ ဦးလွထြန္းျပဴက လည္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္အခ်ဳိ႕ အစၥလာမ္ဘာသာသုိ႔ ကူးေျပာင္းခဲ့ၾက ေၾကာင္း““ ေအာင္ပန္းႀကီးေငြ စကားရည္လုပြဲ””တြင္ ေရးသားခဲ့ပါသည္။

အထက္၌ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ားသည္ ေဒသခံ အိႏိ္ၵယ အႏြယ္၀င္ႏွင့္ ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ားမွ အစၥလာမ္ဘာသာသုိ႔  ကူးေျပာင္း လာခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ေဒသခံမ်ားသာမက အိႏိ္ၵယတုိက္နယ္မွ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ားသည္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ဳိးေၾကာင့္ ရခိုင္ေဒသုိ႔ အုပ္စုလုိက္၀င္ေရာက္ လာခဲ့ၾကသည့္ အေထာက္အထားမ်ားလည္း ရွိပါသည္။

ပထမအသုတ္
--------------
ရမ္းၿဗဲေတာ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ေရး၊ ရခိုင္ရာဇ၀င္သစ္ ပထမအုပ္၊ စတုတ္ၳတြဲ စာမ်က္ႏွာ ၃၅၂-၃၅၂-၃၅၃ တုိ႔တြင္ ငႏွလံုးမင္း (၁၂၃၄-၁၂၃၇)လက္ထက္ ကုလားျပည္(ဘဂၤလား)ကို စစ္ထုိးရာမွ သံုးပမ္း ၄၇၅၀၀ ကို ဖမ္းဆီး ေခၚေဆာင္လာၿပီး မင္းသံုး၊ မိဘုရားသံုး မင္းသမီးသံုုး၊ မူးမတ္သံုးအတြက္ အသီးသီး အစုႏွင့္ခြဲေပးေတာ္မူသည္။

ဤသည္ကား ဓည၀တီအေရးေတာ္ပုံ၌ ပါ၀င္ေသာ ငႏွလံုးမင္း၏ အေၾကာင္းတည္း””ဟု ေရးသားေဖာ္ျပထားသည္။ အထက္ ရခိုင္ရာဇ၀င္သစ္ ပါ စစ္သံုပန္းမ်ား၏ လူဦးေရတုိးႏႈန္းကိုတစ္ႏွစ္လွ်င္ ၀.၅ ရာႏႈန္းျဖင့္သာ တုိးသည္ဟု မွတ္ယူၿပီး တြက္ခ်က္လ်င္ ထုိသံုပန္းမ်ား၏ လူဦးေရသည္ ၂၀၁၂ တြင္ ၂၃၆၀၅၆၀ (ႏွစ္သန္းသံုသိန္း ေျခာက္ေသာင္း ငါးရာ ေျခာက္ဆယ္) ျဖစ္သင့္ပါသည္။ 

ဤတြက္ခ်က္မႈကို သဘာ၀ေဘးဒဏ္၊ စစ္ဒဏ္၊ က်န္းမာေရး အေစာင့္အေရွာက္ အားနည္းမႈ စသည္တု႔ိကိုသံုးသပ္ၿပီး အနိမ့္ဆံုး လူဦးေရ တုိးႏႈန္းျဖင့္တြက္ခ်က္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။


ဒုတိယအသုတ္
-----------------
အင္း၀မင္းေခါင္၏ တုိင္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ရခိုင္ဘုရင္နရမိတ္လွသည္ ဘဂၤလားသို႔ထြက္ေျပး၍ ေဂါ့(Gaur) ဘုရင္ထံ ခိုလႈံခဲ့သည္။  ၎သည္ ဘဂၤလားတြင္ ၂၄ ႏွစ္တုိင္ ခိုလႈံခဲ့ၿပီး ေဂါ့ဘုရင္၏ စစ္အကူအညီျဖင့္ ရခိုင္ထီးနန္းကို ျပန္လည္ရယူခဲ့သည္။ ၁၄၂၉ စစ္တြင္ ေဂါဘုရင္သည္ စစ္သူႀကီး ၀လီခန္ ဦးစီးေသာ စစ္သည္အင္အား ၂၀၀၀၀(ႏွစ္ေသာင္း) ရွိသည့္ စစ္တပ္ကို နရမိတ္လွႏွင့္အတူ ရခိုင္ျပည္သို႔ ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ စစ္သူႀကီး၀လီစန္သည္ ရခိုင္ထီးနန္းကို သိိမ္းပိုက္ၿပီး နရမိတ္လွႏွင့္ သေဘာထားကြဲလြဲကာ  နရမိတ္လွအား ဖမ္း႐ုပ္ၿပီး မိမိကိုယ္ကုိ ဘုရင္အျဖစ္ တင္ေျမာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ နရမိတ္လွသည္ ခ်ုဳပ္ေႏွာင္ထားရာမွ ထြက္ေျပးၿပီးေဂါ့ဘုရင္ထံ ျပန္လည္ အကူအညီေတာင္းခံသည္။ ေဂါဘုရင္က စစ္သူႀကီးစန္ဒီစန္အား စစ္သည္ေတာ္ ၃၀၀၀၀(သံုးေသာင္း)ျဖင့္ နရမိတ္လွႏွင့္အတူ ရခိုင္ထီးနန္းကို ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ရန္ ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ စစ္သူႀကီး စန္ဒီစန္သည္ စစ္သူႀကီး ၀လီခန္ကို အႏုိင္တိုက္ၿပီး နရမိတ္လွကို နန္းတင္ေပးခဲ့သည္။ ဘုရင္နရမိတ္လွသည္ ႏုိင္ငံေတာ္လံုၿခံဳေရးအတြက္ ဤစစ္တပ္ကို ရခိုင္ျပည္တြင္ ရာထူးႀကီးငယ္ေပးကာ မင္းမႈ႔ထမ္းေစခဲ့ပါသည္။

ဤအခ်ိန္မွစ၍ ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ မြတ္စလင္တုိင္းရင္းသာမ်ားႏွင့္ မင္းမႈ႔ထမ္းမ်ားစစ္သည္ေတာ္မ်ားကို ေျမာက္စားသည့္ အေနျဖင့္ မြတ္စလင္ဘြဲ႕မ်ားကို ခံယူခဲ့ၾကသည္။ မြတ္စလင္ဘြဲခံယူခဲ့ၾကေသာ ရခိုင္ဘုရင္ ၁၈ ပါး ရွိခဲ့ပါသည္။ ရခိုင္ျပည္သံုး ဒဂၤါးမ်ားကိုလည္း အာရဗီ၊ ပါရွန္ဘာသာတုိ႔ျဖင့္ သြန္းေလာင္း ထုတ္လုပ္ခဲ့ပါသည္။ ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ လူမ်ဳိးဘာသာ မခြဲျခားဘဲ တရားမွ်တစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။

ေပၚတူဂီဘုန္းႀကီး မန္ရစ္က ၁၆၃၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ရခိုင္ဘုရင္ သူရိသဓမ္ၼာႏွင့္ ေတြဆံုစဥ္က ေရးခဲ့သည့္ ကုိယ္ေရးမွတ္တမ္းတြင္ ရခိုင္ဘုရင္နန္းတပ္ပြဲ၌ မြတ္စလင္တပ္ရင္းက စစ္ေရးျပဂုဏ္ျပဳခဲ့ေၾကာင္း၊ ဘုရင္ သက္ေတာ္ေစာင့္မ်ားတြင္ မြတ္စလင္ ကုိယ္ရံေတာ္မ်ားကို ေတြ႕ခဲ့ေၾကာင္း၊ ဘုရင့္နန္းတြင္း သမားေတာ္လည္း မြတ္စလင္တစ္ဦးျဖစ္သည္ကို ေတြ႕ခဲ့ေၾကာင္း ဘုရင္ကုိယ္တုိင္ကလည္း ဟႏ္ၵဴစ္တာနီစကား ေျပာခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
နရမိတ္လွႏွင့္ အတူပါလာသည့္ စစ္တပ္ႀကီး ၂ ခုမွ စစ္သည္ေတာ္ႏွင့္ အေပါင္းအေဖာ္မ်ား ရခိုင္ျပည္တြင္ သံုးေသာင္းေလာက္ ဆက္လက္ ေနထုိင္ခဲ့ၾကလွ်င္ ထုိလူဦးေရ ၃၀၀၀၀(သံုးေသာင္း) သည္ လူဦးေရတုိးႏႈန္း ၁ ရာခိုုင္ႏႈန္းျဖင့္ တုိးပြားမည္ဆုိပါက ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ထုိစစ္သည္ ဦးေရတုိ႔၏ မ်ဳိးႏြယ္၀င္မ်ားသည္ ၈ သန္းေက်ာ္ ျဖစ္သင့္သည္။

၁၉၆၀ ခုႏွစ္ ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရထုတ္ Ancient Monuments in Burma တြင္ ၁၄၃၀ ၌ ေဆာက္တည္ခဲ့ေသာ ၿမဳိ႕ေဟာင္းမွ Sandhikan စန္ဒီခန္ဗလီကို ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ထားေၾကာင္း ေတြ႕ႏုိင္ပါသည္။

တတိယအသုတ္
-------------------
စစ္တေကာင္းေဒသရွိဘဂၤလား ၁၂ ၿမိဳ႕သည္ နရမိတ္လွမတုိင္ခင္က ရခိုင္ျပည္အတြင္းရွိခဲ့ၿပီး ရခိုင္မင္းမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ တဖန္ ၁၄၅၉ မွ ၁၆၆၆ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ၀န္းက်င္ ရခိုင္ဘုရင္မ်ားက ထိုေဒသမ်ားကို အုပ္ခ်ုဳပ္ခဲ့သည္။ ဤႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ အတြင္း စစ္တေကာင္းႏွင့္  ယခုရခိုင္ျပည္သည္ တစ္ႏုိင္ငံတည္းျဖစ္ခဲ့ၾကရာ စစ္တေကာင္း နယ္သားမ်ား သည္ ရခိုင္ျပည္ကို ေျပာင္းေရြ႕ေနထုိင္ လာၾကရန္ လြယ္ကူလွေပသည္။ 

ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ားသည္လည္း စစ္တေကာင္းေဒသသုိ႔ ေျပာင္းေရြ႕ေနထုိင္ၾကရန္ လြယ္ကူပါသည္။ ယေန႔တြင္ စစ္တေကာင္းကုန္းျမင့္ေဒသတ၀ိုက္ ရခိုင္လူမ်ဳိး ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေျမာက္အမ်ားေတြ႔ရွိရပါသည္။ ၎တုိ႔သည္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ၊ စစ္တေကာင္းေဒသတြင္ Chaudriy ေခ်ာင္းဒရီဘြဲ႕မ်ား ခံယူၿပီး ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံ၏ တုိိင္းရင္းသား အခြင့္အေရး အျပည့္အ၀ ရရွိခံစားေနၾကသည္။ 


ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရ ေဒသအျဖစ္ရရွိခံစားေနၾကသည့္ ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ား သည္ စစ္တေကာင္းေဒသသုိ႔ ေျပာင္းေရြ႕ ေနထုိင္ ခဲ့ၾကသလုိ တႏုိင္ငံတည္း ျဖစ္ေနသည့္ အားေလွ်ာ္စြာ စစ္တေကာင္းေဒသမွလည္း ရခိုင္ျပည္သုိ႔ ၀င္ေရာက္ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနထုိင္လာခဲ့ၾကမည္မွာ ေသခ်ာလွပါသည္။

[အပိုင္း (၄)] 

စတုတၳသုတ္

နာမည္ေက်ာ္ သမိုင္းပညာရွင္ G.E Harvey ေရးသားထားသည့္ Outline of Burmese History ၏ စာမ်ာက္ႏွာ ၉၄ ၌ Francois Bernier ၏ မွတ္တမ္းႏွင့္ Father Delaunoit ၏ Catholic encyclopedia ကိုးကား၍ ေရးသားရာတြင္

ေပၚတူဂီမ်ားသည္ ရခုိင္ဓါးျပမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္းၿပီး ဘဂၤလားေဒသမွ ေဒသခံမ်ားကို ဖမ္းဆီး၍ ရခိုင္ျပည္သုိ႔ ေခၚေဆာင္လာ ခဲ့သည္။ ၁၆၂၁ မွ ၁၆၂၄ ခုႏွစ္မ်ား အတြင္း ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္ျခင္းခံရသူအေရအတြက္မွာ ၄၂၀၀၀ (ေလးေသာင္း ႏွစ္ေထာင္) ရွိသည္ဟု ေရးသားထားပါသည္။ ရခိုင္ဘုရင္က ထုိဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာသည့္ လူမ်ားအနက္ အတတ္ပညာ အရွင္ျဖစ္သူ ေလးပံုတစ္ပံုခန္႔ကို ေရြးယူထားၿပီး က်န္္လူမ်ားကို တစ္ဦးလ်င္ ႐ူပီး၂၀ မွ ၇၀ျဖင့္ ေစ်းတင္ေရာင္းခ်ခဲ့သည္။

ဤစတုတၳအသုတ္ တခုတည္း၏ ေလးပုံတစ္ပုံ ျဖစ္သည့္ လူဦးေရ ၁၀၅၀၀ သည္ လူဦးေရတုိးႏႈန္း ၁% ျဖင့္သာ တြက္ခ်က္မည္ဆုိပါက ၂၀၁၂ တြင္ ၅ သိန္းေက်ာ္ျဖစ္သင့္ပါသည္။

ပဥၥမအသုတ္

ရခိုင္ဘုရင္ စႏၵသုဓမၼ လက္ထက္ (ေအဒီ ၁၆၆၀) မဂိုဘုရင္၏ ေနာင္ေတာ္ရွား ႐ႈဂ်ာသည္ ညီေတာ္ ေအာ္ရမ္ဇစ္ ႏွင့္ စစ္႐ႈံးၿပီး မိမိ၏သစၥာခံ စစ္သည္ေတာ္မ်ား မိသားစုမ်ားႏွင့္အတူ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ ခိုလႈံခဲ့သည္။ ရခိုင္ဘုရင္က ရွား႐ႈဂ်ာ၏ သမီးေတာ္ကိုၾကင္ယာေတာ္ ေျမာက္ရန္ ေတာင္းဆုိရာ ရွား႐ူဂ်ာက ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ ဤသည္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျပသနာတက္လာၿပီး တုိင္းျပည္ မၿငိမ္သက္မႈျဖစ္ခဲ့သည္။ ရခိုင္ဘုရင္ထံမွ အာဏာသိမ္းရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ပါသည္။ 

သုိ႔ရာတြင္ ရွား႐ူဂ်ာ အေရးနိမ့္ၿပီး မိသားစု၀င္မ်ားႏွင့္အတူ ကြပ္မ်က္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ သူႏွင့္အတူ ပါလာခဲ့သည့္ စစ္သည္ေတာ္မ်ားကို သစၥာရည္တိုက္ၿပီး ရခိုင္ေလးသည္ေတာ္တပ္အျဖစ္ မင္းမႈထမ္းေစခဲ့သည္။ ၎င္းတုိ႔ကို ဖါရစီဘာသာစကားျဖင့္ ကမန္ဟု ေခၚရာမွ ကမန္လူမ်ဳိး ျဖစ္လာပါသည္။

ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ား အမ်ားအျပားေနထုိင္ခဲ့ၾကရာ ျမန္မာမင္းက ရခိုင္ျပည္ကို သြားသိမ္းပိုက္စဥ္ ရခိုင္ဘက္မွ မြတ္စလင္ ၃၀၀၀ေက်ာ္ကို ျမန္မာျပည္မသို႔ေခၚလာခဲ့ေၾကာင္း ဗုိလ္မင္းရဲလွေက်ာ္တင္ ေရးခဲ့ေသာစစ္တပ္တြင္ ေတြ႕ရွိခဲ့ပါသည္။ ထုိသုိ႔ ေခၚလာေသာ မြတ္စလင္မ္မ်ားကို ေအဒီ ၁၇၀၉ တြင္ ေအာင္ေဖာ္ျပပါ ၁၂ ေနရာ၌ ေနရာခ်ထားခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းေတြ႕ရသည္။ ၎တု႔ိမွာ- 

၁။ ေတာင္ငူ ၂။ ရမည္းသင္း 

၃။ ေညာင္ရမ္း ၄။ ယင္းေတာ္ 

၅။ မိတ္ၳီလာ ၆။ ပင္းတလဲ 

၇။ တဘက္ဆြဲ ၈။ ေဘာစိ 

၉။ သာစည္ ၁၀။ စည္ပုတ္ၱရာ 

၁၁။ ေျမဒူး ၁၂။ ဒီပဲယင္း စသည္တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ 

အထက္ပါအတုိင္း ရခိုင္ျပည္နယ္မွ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ားသည္ ျမန္မာျပည္မသုိ႔ ေျပာင္းေရြ႕ေနထုိင္ခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ (န၀တ အစုိးရထုတ္ သာသနာေရာင္၀ါ တြန္းေစဖို႔ စာမ်က္ႏွာ ၆၇) အဂၤလိပ္ေခတ္ၿဗိတိသွ် အဂၤလိပ္ပိုင္ East India Company ပထမ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ (၁၈၂၂-၂၄) အၿပီး ရႏာၱပိုစာခ်ဳပ္ ရခိုင္ျပည္နယ္ တနသၤာရီတုိင္း၊ အာသံ၊ မဏိပူရ စသည္တုိ႔ကို သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ ၁၈၂၆ တြင္ ရခိုင္ေဒသ၏ ၿမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ုဳပ္ေရးမႈး အျဖစ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ခ့ဲတ့ဲ Mr.Paton က အစီရင္ခံစာတစ္စာင္ ျပဳစုခဲ့သည္။ ထုိအစီရင္ခံစာတြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ လူဦးေရကို တစ္သိန္း၀န္းက်င္ဟု ေဖၚျပထားၿပီး ဗုဒၶဘာသာရခိုင္ ၆ ေသာင္း မြတ္စလင္မ္(မဟာေမဒင္) သံုးေသာင္း၊ အျခား တစ္ေသာင္း အစီရင္ခံထားပါသည္။ ပထမ-အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပဲြေၾကာင့္ ျပည္သူျပည္သားမ်ားသည္ စစ္ေဘးလြတ္ရာသုိ႔ ထြက္ေျပးသည့္အတြက္ လူဦးေရ နည္းသြားသည္ဟု မွတ္ယူႏုိင္ပါသည္။

ဤမွတ္တမ္းအရ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ မြတ္စလင္မ္မ်ားသည္ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္မတုိင္မီ ရခိုင္ေဒသတြင္ အေျခတက် ေနထုိင္ၾကသည္မွာ သိသာ ထင္ရွားေနပါသည္။  ရခိုင္ျပည္သူဦးေရ သုံးပုံတစ္ပုံ ရွိခဲ့သည္။ 

Imperial Gazzette of India အရ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ မြတ္စလင္မ္ဦးေရ၏ ထက္၀က္ေက်ာက္သည္ စစ္ေတြခ႐ုိင္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည္ဟု ေဖၚျပထားပါ သည္။ Burma Gazzette Akyab District စာမ်က္ႏွာ ၈၆ တြင္ ၁၈၇၁တြင္ မြတ္စလင္(မဟာေမဒင္) ၅၈၀၀၀ (ငါးေသာင္းရွစ္ေထာင္) ရွိသည္ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။  အကယ္၍ ရခိုင္ေဒသရွိ Imperial Gazzetter of India မြတ္စလင္မ္အရ စစ္ေရးခ႐ုိင္တြင္ေနထုိင္ၾကသည္ကို မွတ္တမ္း တင္ထားသည္႔အေလ်ာက္ စစ္ၿပီးကာလ ၁၈၂၆ တြင္ စစ္ေတြခ႐ုိင္၏ မြတ္စလင္မ္လူဦးေရ ၁၈၀၀၀ ခန္႔ ရွိႏုိင္သည္ဟု ခန္႔မွန္းရပါ သည္။ 

အကယ္၍ ဤလူဦးေရသည္ စစ္ၿပီးကာလ ၿငိမ္းခ်မ္းသည့္ ကာလျဖစ္သည့္ အတြင္ ၂.၅% ႏႈန္းျဖင့္တုိးလွ်င္ ၁၈၇၁ တြင္ စစ္ေတြခ႐ုိင္၏ မြတ္စလင္မ္ ဦးေရမွာငါးေသာင္းရွစ္ေထာင္ ျဖစ္သင့္ပါသည္။ Burma Gazzetter Akyab District မွတ္တမ္းအရလည္း စစ္ေတြခ႐ိုင္၏ မြတ္စလင္ဦးေရ ၅၈၂၅၅ အျဖစ္ေဖၚျပထားပါသည္။ ၁၉၁၁ သန္းေခါင္စာရင္းအရ စစ္ေတြခ႐ုိင္၏ မြတ္စလင္မ္လူဦးေရသည္ ၁၇၈၆၄၇ (တစ္သိန္းခုႏွစ္ေသာင္းရွစ္ေထာင္ ေျခာက္ရာေလးဆယ့္ ခုႏွစ္) ေယာက္ ရွိေၾကာင္း ေဖၚျပထားပါသည္။ အကယ္၍ ၁၈၇၁ တြင္ ၅၈၂၅၅ ရွိသည့္ စစ္ေတြခ႐ုိင္ရွိမြတ္စလင္ဦးေရသည္ ၂.၆% ျဖင့္တုိ႔လ်င္ ၁၉၁၁ တြင္ တစ္သိန္းရွစ္ေသာင္း၀န္းက်င္ျဖစ္သင့္ပါသည္။ သန္းေခါင္စာရင္းအရလည္း စစ္ေတြခ႐ုိင္၏ မြတ္စလင္လူဦးေရသည္ ၁၇၈၆၄၇ ေယာက္ ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားပါသည္။

ဤလူဦးေရတုိးႏူန္းသည္ မြတ္စလင္အမ်ားစုေနထုိင္သည့္ ဘဂၤလားေဒ့ခ်္၊ ပါကစၥတန္၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း၊ ႏုိင္ငံမ်ား၏ လူဦးေရတုိးႏႈန္းႏွင့္ ႏုိင္းယွဥ္လ်င္ မမ်ားလွေပ။ထုိ နုိင္ငံမ်ား၏ လူဦးေရတုိးႏႈံးသည္ ဤကာလပတ္၀န္းက်င္၌ ၂.၅% မွ ၃% အထိရွိခဲ့သည္။ ရခိုင္ေဒသရွိ မြတ္စလင္မ်ားသည္ ဘာသာေရးႏွင့္ ဓေလ့ထံုးစံအရ ေရွး႐ိုးဆန္ၾကၿပီး အ႐ြယ္ေရာက္သည္ႏွင့္ အိမ္ေထာင္ျပဳၾကသည္။ သားဆက္ျခားျခင္းကိုလည္း က်င့္သံုးေလ့မရွိၾကေပ။ သားသမီးမ်ားကို ဘုရားသခင္ထံမွ ခ်ီးမြမ္းမႈ အျပစ္သတ္မွတ္ၾကၿပီး ကိုယ္၀န္ျခားျခင္း မျပဳၾကေပ။ သို႔ပါေသာေၾကာင့္ တတိယကမၻာရွိ အျခားမြတ္စလင္ႏိုင္ငံမ်ား နည္းတူ ၎တုိ႔၏ လူဦးေရတုိးႏႈံးသည္လည္း သာမန္ထက္မ်ား မည္မွာ သံသရျဖစ္စရာ အေၾကာင္းမရွိလွေပ။

ေခတ္ပညာတတ္ေျမာက္သူနည္းပါးၿပီး၊  လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းမ်ားကို အဓိက အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း အျဖစ္ ျပဳလုပ္ၾကေသာေၾကာင့္ ထုိလုပ္ငန္းမ်ား၏လုပ္သား လုိအပ္ခ်က္ျဖည့္ ဆည္းေပးႏိုင္ရန္ သားသမီးမ်ားမ်ား  ယူၾကသည္မွာ မထူးဆန္လွေပ။ တဖန္ သားဆက္ျခားျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဗဟုသုတ နည္းပါးျခင္း၊ ဘာသာေရးအရ သားဆက္ျခားျခင္းကို ခြင့္မျပဳျခင္း စသည္တုိ႔ေၾကာင့္ လူဦးေရတုိးႏႈံးမ်ားမည္ ေသခ်ာေပသည္။

၁၈၂၆ ခုႏွစ္ Mr.Paton ၏ မွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ ရခိုင္ေဒသ၏ မြတ္စလင္လူဦးေရ ၃၀၀၀၀(သံုးေသာင္း) သည္တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၂.၆% ျဖင့္တုိးလွ်င္ ယေန႔ ၂၀၁၂ တြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ မြတ္စလင္္လူဦးေရသည္ ၃.၈ သန္းေက်ာ္ ရွိသင့္ပါသည္။အကယ္၍ အိမ္နီးခ်င္း နိုင္ငံျဖစ္ေသာ ပါကိစၥတန္ႏိုင္ငံ၏ လူဦးေရတုိးႏံႈးအတုိင္း ၃.၂% ျဖင့္တုိးခဲ့ပါက  ယေန႔ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ မြတ္စလင္ဦးေရမွာ ၁၁ သန္းခန္႔ ရွိမည္ျဖစ္ပါသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ မြတ္စလင္ဦးေရ တုိးလာျခင္းသည္ သဘာ၀အေလွ်ာက္ ေမြးတုိးျဖင့္တုိးလာျခင္းျဖစ္သည္မွာ ထင္ရွားလွပါသည္။ ရာသီအလိုက္ လယ္ယာလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ရန္ လယ္ယာလုပ္သားမ်ား လာခဲ့ၾကသည္မွာ မွန္ကန္ေသာ္လည္း ၎တုိ႔သည္ ရာသီကုန္ဆံုးသြားေသာအခါ မိမိတုိ႔၏ ေနရပ္သုိ႔ျပန္သြားခဲ့ၾကသည္။

ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ မြတ္စလင္မ္မ်ားသည္ အဂၤလိပ္လက္ထက္တြင္ အေရးပါသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ အမႈထမ္းအျဖစ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾက ပါသည္။

British Burma Municipal Act ကို ၁၈၇၄ တြင္ စစ္ေတြ (Akyab) အထိခ်ဲ႕ထြင္ခဲ့ၿပီး ျမဴနီစပယ္အဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ထုိအဖဲြ႕တြင္ အစုိးရ ၀န္ထမ္း ၆ ဦးပါၿပီး အရပ္သား ၆ ဦးပါခဲ့သည္။ ထုိျမဴနီစီပယ္အဖြဲ႕ကို ၁၈၈၂ တြင္ အသစ္ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းခဲ့ရာ အစုိးရ၀န္းထမ္း ၃ဦး ႏွင့္အရပ္သား ၁၂ ဦးျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ထုိ အရပ္သား ၁၂ ဦးတြင္ ဥေရာပတုိက္သား ကိုယ္စားျပဳ ၂ ဦးမြတ္စလင္ကိယ္စားျပဳ ၄-ဦး ႏွင့္ရခိုင္ကုိယ္စားျပဳ ၄ ဦး ဟိႏၵဴကိုယ္စားျပဳ ၂ ဦး စုစုေပါင္း ၁၂ ဦး ပါ၀င္ခဲ့ပါသည္။ (A Cultural History of Rohingya of A.F.K Jilani)

ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ မြတ္စလင္မ္မ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ႕ေတာ္လွန္ေရးလႈပ္ရွားမႈတြင္ အျခားတုိင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ လက္တြဲ ပါ၀င္တုိက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည္။ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ကတိက ဆရာႀကီးဦးဇိုင္န္ဒင္သည္ ဆရာႀကီးဦးရာဇတ္ ကဲ့သို႔ စစ္ေတြ(Akyab)ၿမိဳ႕၏ အမ်ုိဳးသားေက်ာင္းအုပ္အျဖစ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္မွ အမ်ားအသိပင္ျဖစ္ပါသည္။ ဆရာႀကီးသည္ ေက်ာင္းသားသူငယ္မ်ားကို အမ်ုိဳးသားစိတ္ဓါတ္ သြတ္သြင္းေပးခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္သည္။ ဤအေၾကာင္းကို ၁၉၆၈ ခုႏွစ္ထုတ္ “ရခိုင္ညြတ္ဖူး” စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပထားပါသည္။ တဖန္ ဖက္ဆက္ေတာ္လွန္ ေရးတိုက္ပြဲတြင္လည္း V.Force အမည္ျဖင့္ အဂၤလိပ္ စစ္တပ္ႏွင့္ေပါင္းၿပီး ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္တုိ႔ကို တုိက္ထုတ္ခဲ့သည္။

Anthony Irwin ေရးခဲ့သည့္ Bumese Outpost တြင္ ရခိုင္ျပည္ရွိ မြတ္စလင္မ္မ်ား ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရး၌ ပါ၀င္တုိက္ခိုက္ပံုကို ေရးသားထားပါသည္။

လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈကာလႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကာလ ရခုိင္ျပည္နယ္မွ ပါလီမန္အမတ္ေဟာင္း ဦးဘိုးခိုင္၏ ကိုယ္ေရးအတၳဳပၸတ္ၱိတြင္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္၊ အစၥလာမ္ သာသနာေရးရာေကာင္စီဌာနခ်ဳပ္၊ စာစဥ္(၆၀) ၊ တုိင္းရင္းသား မြတ္စလင္မ္ စာျပဳစာဆုိပုဂ္ၢိဳလ္ေက်ာ္မ်ား၊ ဒုတိယတြဲ၊ ျပဳစုေရးသားသူ ပါေမာကၡေဒါက္တာေအာင္ေဇာ္ ေရးသည္ စာအုပ္စာမ်က္ႏွာ ၁၈၇-၁၈၈ တြင္ ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာ္ျပပါရွိပါသည္။

၁၉၄၆ ခုႏွစ္တြင္ ဦးဘုိးခိုင္သည္ စစ္ေတြသုိ႔ျပန္ခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၊ ဟသၤတဦးျမ၊ ဦးေအာင္ဇံေ၀တုိ႔ စစ္ေတြသုိ႔ေရာက္လာသည္။ လြတ္လပ္ေရး ဖခင္ၾကီး ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကမြတ္စလင္မ္လူထုလဲ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏွင့္ လက္တြဲေစလိုပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ Blank Cheque ေပးပါတယ္။ ေသအတူုရွင္အမွ်ပါ။ မိမိတုိ႔လုိရာကို ေတာင္းၾကပါ။ ကၽြန္ေတာ္ တတ္ႏုိင္သေလာက္ လိုက္ေလ်ာပါမယ္။ တုိင္းရင္းသားကြဲေနရင္ ဗမာျပည္ လြတ္လပ္ေရးယူဖုိ႔ ခက္ပါတယ္ ဟု မိန္႔ခြန္းေပးခဲ့ေၾကာင္း”” ပါရွိပါသည္။

၁၉၄၇ ခုႏွစ္တြင္ ဖဆပလ ေက်ာင္းစာတမ္းတြင္ လြတ္လပ္ေရးဖခင္ႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ မြတ္စလင္မ်ားကို ဗမာမြတ္စလင္မ်ားဟု ေၾကညာခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲသည့္ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳ လြတ္ေတာ္တြင္ စစ္ေတြခ႐ုိင္ေဒသခံ မြတ္စလင္လူမ်ဳိးမ်ား၏ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ျဖစ္ၾကေသာ Mr. Abdu Gaffer ႏွင့္ Mr. Sultan Ahmad တုိ႔ ပါ၀င္ခဲ့ၾကၿပီး ဥပေဒေရးဆြဲေရးတြင္ တက္တက္ႂကြႂကြ ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။

နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ အဆင့္ဆင့္ရွယ္ေပးၾကပါလို႔ ေမတၱာရပ္ခံအပ္ပါတယ္။

အပိုင္း (၅) ေမွ်ာ္ ------

တပ္မေတာ္ရာထူး အဆင့္အတန္း တံဆိပ္ႏွင့္ အဂၤလိပ္လို အေခၚအေဝၚမ်ား

တပ္မေတာ္ရာထူးအဆင့္အတန္းႏွင့္အဂၤလိပ္လို အေခၚအေဝၚမ်ား

(၁) ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး (SeniorGeneral)
(၂) ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး (ViceSeniorGeneral)
(၃) ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး (General)
(၄) ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး (LieutenantGeneral)
(၅)ဗိုလ္ခ်ဳပ္ (MajorGeneral)
(၆)ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ (BrigadierGeneral)
(၇)ဗာိုလ္မွဴးႀကီး (Colonel)
(၈)ဒုတိယဗိုလ္မွဴးႀကီး (LieutenantColonel)
(၉)ဗိုလ္မွဴး (Major)
(၁၀)ဗိုလ္ႀကီး (Captain)
(၁၁) ဗိုလ္ (Lieutenant)
(၁၂) ဒုတိယဗိုလ္ (SecondLieutenant)
(၁၃) အရာခံဗိုလ္ (WarrantOfficerI)
(၁၄) ဒုတိယအရာခံဗာိုလ္ (WarrantOfficerII)
(၁၅) တပ္ခြဲတပ္ၾကပ္ႀကီး (CompanyQuarterMasterSergeant)
(၁၆) တပ္ၾကပ္ႀကီး (Sergeant)
(၁၇) တပ္ၾကပ္ (Corporal)
(၁၈) ဒုတိယတပ္ၾကပ္ (LanceCorporal)
(၁၉) တပ္သား (Private)


ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ ရာထူးအဆင့္အေခၚအေဝၚမ်ား 

( ၁ ) တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ( Commander in Chief of Defense Services ) 
( ၂ ) ဒုတိယတပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ( Deputy Commander in Chief of Defense Services ) 
( ၃ ) ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ ( ၾကည္း) ( Commander in Chief (Army) ) 
( ၄ ) ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္္ (ေရ) ( Commander in Chief (Navy) ) 
( ၅ ) ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္္ (ေလ) ( Commander in Chief (Air) ) 
( ၆ ) စစ္ေရးခ်ဳပ္္ ( Adjutant General ) 
( ၇ ) စစ္ေထာက္ခ်ဳပ္္ ( Quartermaster General ) 
( ၈ ) တပ္မေတာ္စစ္ေဆးေရး အရာ႐ိွခ်ဳပ္ ( Defense Services Inspector General ) 
( ၉ ) တပ္မေတာ္ေလ့က်င့္ေရး အရာ႐ိွခ်ဳပ္္ ( Chief of Armed Forces Training ) 
(၁ဝ) တပ္မေတာ္ စစ္ဘက္ေရးရာ လံုၿခံဳေရး အရာ႐ိွခ်ဳပ္္ ( Military Affairs Security (Chief) ) 
(၁၁) စစ္ဦးစီးအရာ႐ိွခ်ဳပ္္ (ၾကည္း) ( Chief of Staff (Army) ) 
(၁၂) စစ္ဦးစီး အရာ႐ိွခ်ဳပ္္ (ေရ) ( Chief of Staff (Navy) ) 
(၁၃) စစ္ဦးစီး အရာ႐ိွခ်ဳပ္္ (ေလ) ( Chief of Staff (Air) ) 
(၁၄) စစ္ရာထူးခန္႔ခ်ဳပ္္ ( Military Appointments General ) 
(၁၅) စစ္ဥပေဒခ်ဳပ္္ ( Judge Advocate General ) 
(၁၆) တဲြဘက္စစ္ေရးခ်ဳပ္္ ( Vice Adjutent General ) 
(၁၇) တဲြဘက္ စစ္ေထာက္ခ်ဳပ္္ ( Vice Quartermaster General ) 
(၁၈) အေျမာက္တပ္ဖဲြ႔ ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Artillery ) 
(၁၉) စစ္အင္ဂ်င္နီယာ ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Military Engineering ) 
(၂၀) ဆက္သြယ္ေရး ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Signal ) 
(၂၁) သံခ်ပ္ကာယႏၲရားတပ္ဖဲြ႔ ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Armor ) 
(၂၂) စစ္လက္နက္ပစၥည္း ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Ordinance ) 
(၂၃) ေဆးဝန္ထမ္း ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Medical Services ) 
(၂၄) တပ္မေတာ္ တပ္ထိန္းခ်ဳပ္္ ( Provost Marshal ) 
(၂၅) ပစၥည္းဝယ္ယူမႈ ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Defense Services Procurement ) 
(၂၆) ျပည္သူ႔စစ္နွင့္ နယ္ျခားေစာင့္တပ္မ်ား ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of People Militias and Frontier Forces ) 
(၂၇) ျပည္သူ႔ဆက္ဆံေရးနွင့္ စိတ္ဓာတ္စစ္ဆင္ေရး ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of People Relation and Psychological Welfare ) 
(၂၈) ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Resettlement ) 
(၂၉) ေလ့က်င့္ေရး ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ( Director of Military Training ) 
(၃ဝ) တိုင္းမွဴး ( Command Commander ) 
(၃၁) တပ္မမွဴး ( Division Commander ) 
(၃၂) စစ္ဗ်ဴဟာမွဴး ( Tectical Operation Command ) 
(၃၃) စစ္ဦးစီးအရာ႐ိွ (ပထမတန္း) ( General Staff Officer Grade I ) 
(၃၄) လက္ေထာက္စစ္ဥပေဒခ်ဳပ္ ( Assistant Judge Advocate General ) 
(၃၅) တပ္ရင္းမွဴး ( Commanding Officer ) 
(၃၆) ဒုတိယ တပ္ရင္းမွဴး ( Second in Command ) 
(၃၇) စစ္ဦးစီးအရာ႐ိွ (ဒုတိယတန္း) ( General Staff Officer Grade II ) 
(၃၈) တပ္ခြဲမွဴး ( Company Commander ) 
(၃၉) စစ္ဦးစီးအရာ႐ိွ (တတိယတန္း) ( General Staff Officer Grade III ) 
(၄၀ ) တပ္ေရးဗိုလ္ႀကီး ( Adjutant ) 
(၄၁) တပ္ေထာက္ဗိုလ္ႀကီး ( Quarter Master ) 
(၄၂) တပ္စုမွဴး ( Platoon Commander ) 
(၄၃) သတင္းစုေဆာင္းေရးအရာ႐ိွ ( Information Officer ) 
(၄၄) ဆက္သြယ္ေရးအရာ႐ိွ ( Signal Officer ) 
(၄၅) ေဆးမွဴး ( Medical Officer ) 
(၄၆) ေဆးလက္ေထာက္ အရာခံဗိုလ္ ( Medical Assistant ) 
(၄၇) တပ္ရင္းတပ္ေထာက္ အရာခံဗိုလ္ ( Regimental Quarter Master Sergeant ) 
(၄၈) ႐ံုးအုပ္ႀကီး ( Head Clerk ) 
(၄၉) တပ္ႀကပ္ႀကီးစာေရး ( Sergeant Clerk ) 
(၅၀) တပ္စာရင္းကိုင္ ( Unit Accountant ) 
(၅၁) ဗိုလ္ေလာင္း ( Cadet ) 
(၅၂) အလုပ္သင္ဗိုလ္ ( Apprentice ) 
(၅၃) အရာခံဗိုလ္ ( Warrant Officer I ) 
(၅၄) ဒုတိယအရာခံဗိုလ္ ( Warrant Officer II ) 
(၅၅) တပ္ခဲြ တပ္ၾကပ္ႀကီး ( Company Quarter Master Sergeant ) 
(၅၆) တပ္ၾကပ္ႀကီး ( Sergeant ) 
(၅၇) တပ္ၾကပ္ ( Corporal ) 
(၅၈) ဒုတိယတပ္ၾကပ္ ( Lance Corporal ) 
(၅၉) တပ္သား ( Private ) 

View Honorary Medals of Myanmar Official  on SharePresentation

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ဂုဏ္ထူးေဆာင္ဘြဲ႔နွင့္ဂုဏ္ထူးေဆာင္တံဆိပ္မ်ား  

ခ်ီးျမႇင့္ရန္ သတ္မွတ္သည့္ ဘြဲ႔ႏွင့္ တံဆိပ္အမ်ဳိးအစား 
၁။ သဂၤဟမ်ား - 
(က) သုဓမၼသဂၤဟမ်ား - 

(၁) အဂၢမဟာသီရိသုဓမၼဘဲြ႔ 
(၂) သတိုးသီရိသုဓမၼဘြဲ႔ 
(၃) မဟာသီရိသုဓမၼဘဲြ႔ 

(ခ) ျပည္ေထာင္စုစည္သူသဂၤဟမ်ား - 

(၁) အဂၢမဟာသေရစည္သူဘြဲ႔ 
(၂) သတိုးမဟာသေရစည္သူဘြဲ႔ 
(၃) မဟာသေရစည္သူဘဲြ႔ 
(၄) သေရစည္သူဘြဲ႔ 
(၅) စည္သူဘဲြ႔ 

၂။ ဘြဲ႔မ်ား - (က) တပ္မေတာ္ဆိုင္ရာ စြမ္းရည္သတၱိဘဲြ႔မ်ား - 

(၁) ေအာင္ဆန္းသူရိယဘြဲ႔ 
(၂) သီဟသူရဘဲြ႔ 
(၃) သူရဘဲြ႔ 
(ခ) စြမ္းေဆာင္မႈဆိုင္ရာ ဘြဲ႔မ်ား - 
(၁) သီရိပ်ံခ်ီဘြဲ႔ 
(၂) ေဇယ်ာေက်ာ္ထင္ဘြဲ႔ 
(၃) ၀ဏၰေက်ာ္ထင္ဘြဲ႔ 
(၄) အလကၤာေက်ာ္စြာဘြဲ႔ 
(၅) သိပၸေက်ာ္စြာဘဲြ႔ 

၃။ တံဆိပ္မ်ား (တပ္မေတာ္) 

(က) စြမ္းရည္သတၱိဆိုင္ရာ တံဆိပ္မ်ား - 

(၁) ေအာင္ဆန္းတံဆိပ္ 
(၂) သီဟဗလတံဆိပ္ 
(၃) သူရဲေကာင္း မွတ္တမ္း၀င္တံဆိပ္ 

(ခ) စြမ္းေဆာင္မႈဆိုင္ရာ တံဆိပ္မ်ား - 

(၁) ျမန္မာႏိုင္ငံစစ္မႈထမ္းသဂၤဟတံဆိပ္ 
(၂) စစ္မႈထမ္းေကာင္းတံဆိပ္ 
(၃) ျပည္သူ႔သားေကာင္းတံဆိပ္ 
(၄) ႏိုင္ငံေတာ္စစ္မႈထမ္းတံဆိပ္ 
(၅) ျပည္ပရန္ႏွိမ္တံဆိပ္ 
(၆) ျပည္သူ႔စစ္တိုက္ပြဲ၀င္တံဆိပ္ 
……………………………………………………… …… ……………………………………………………… …… 
Special credit to CMTS Online Store

Moyna by Daulat Kazi

 

This is from a portion where Daulat Qazi shows how, during the rainy months, the sad heroine of the tale – Moyna – pines for her beloved who has gone far away:

In the second month of the rains

Moyna feels happy – it would rain on –

Many moods tinge her mind

Water flows all over the earth

It is dark like night all the time

The newlyweds play wild games of love

The skies turn green

The fields turn green

Green are the ten sides

And green is the daylight

Streaks of lightning play with clouds

Wild lovers make love

The nights – strong, dark and terrific

Games and waves go by, as do the colours

and the plays

In the second month of the rains

Waves of the seasons reveal themselves

How do I cross the river without Hori?

Fast flows the ocean and it roars

Winds blow reckless

Fires of parting rise four times higher…

Sad since birth you are, King’s Daughter,

In vain do you take his name

Know this, that, loving good people with all heart,

is like a garland that becomes new every moment

Soldier-Hero-Jewel brightens the world

Another sample of medieval Bangla poetry penned by Rohingya Sufi Daulat Qazi who had gone to the Arakans from his birthplace at Chittagong –

Niranjan – the Colourless Emptiness –

Creates humans – as priceless jewels

There is none like the humans

In the Three Worlds

Without humans, there is no mind,

No knowing, no signs

Without humans, there are no holy books

Humans are the utmost gods –

Humans perform all rituals & worship

Seeking utmost Wisdoms

Humans are the divinity, sublime; humans are god and the gods

Without human beings, there is no one to divide the universe, the gods and the religions

 

…

Reference ; https://countercurrents.org/2018/06/medieval-rohingya-poetry/?fbclid=IwAR0UpmDfCGgHRVj-9Ut22epQzUvY6El7xDfN-fnFbr-pfIRb2SyvBLu_qaM

စိုင္းေဒါင္ေရပန္း [ Sai Din Waterfall ]

📓 စိုင္းေဒါင္ေရပန္း 📓
---------------+--------------

(၁)
မိုးမိုးစြန္းစြန္း၊ မယုေတာင္တန္း၊
စိုင္းေဒါင္ေရပန္း အံ့မခန္း
သဘာဝအလွ ၊ ႐ႈမဝ
ပတ္ကံုးသာယာ၊ ႐ႈခင္းလွ
နယ္ေဝးေဝးမွ ႂကြေရာက္လည္
ေဆြေဖာ္ဧည့္သည္၊ တသဲသဲ
ေဖာင္စီးေရခ်ဳိး၊ ေပ်ာ္ပြဲစား
ဘူးသီးေတာင္ရဲ႕ ႏွလံုးသား။ 

(၂)
ထူထူျပားျပား ေက်ာက္ဧရာ
တန္ဆာဆင္ထား ေအာက္ေျခမွာ
ဆန္းဆန္းၾကယ္ၾကယ္ ၿမိဳင္ဝန္းဝယ္
ခုႏွစ္ထပ္ဆင့္ ေခ်ာင္းထားသြယ္
ေတာင္က်႐ိုးေရ ၾကည္ေအးျမ
ငွက္မ်ဳိးစံုစြာ ျမဴးက်က္စား
ဝေျပာလွ်ံကဲ သယံဇာတ
မယုရီနတ္ႏွင့္ ကယာပူရီ 
ဘုန္းမီးထြန္းပ  မယုေဒသ။ 

(၃)
တံခြန္အဆံုး စိုင္းေခ်ာင္းဆံု
ဝါးေဖာင္ေဗဒါ ေမ်ာမ်ဳိးစံု
ရာသီမေရြး ေခ်ာင္းအျပည့္
ဖူးေျမာ္ဧည့္သည္ သြားလာၿမဲ
ေတာင္ျပန္ေလ႐ူး စိတ္ၾကည္ႏူး
အာရ္ကန္အလွ ေတးသီက်ဴး
အေခါက္တရာ ဖူးေျမာ္လဲ
မၿငီးမေငြ႕ စိုင္းေဒါင္လွတည္း။ 

------------------------------------------------
ေရးဖြဲ႕📚 ႐ိုေခ်
-----------------------------------------------

စာၫႊန္း - မယုရီ ႏွင့္ ကာယာပူရီ = ႐ိုဟင္ဂ်ာ ဒ႑ာရီလာ ေရွးမယုေဒသ၌ စိုးစံခဲ့ေသာ ညီအမေတာ္ ႏွစ္ပါး။
---------------------

📍 အခ်က္အလက္ကူညီသူမ်ားအား အထူးေက်းဇူးတင္ရိွပါ၏။ 

ရိုဟင်ဂျာရိုးရာ ဝတ်စားဆင်ယင်မှု

🎎 ဝတ်စားဆင်ယင်မှု  🎎

ရေးသူ        📚 ရိုဟင်လေး

အမျိုးအစား 📚 ရိုဟင်ဂျာ ရိုးရာနှင့် ယဉ်ကျေးမှု |

“လူမှာအဝတ်၊ တောင်းမှာအကွပ်” ဆိုသည့် ဆိုရိုးစကားအတိုင်း ကမ္ဘာလောက၏ လူတို့သည် ယဉ်ကျေးခြင်း၊ ရိုင်းစိုင်းခြင်း တို့ ခွဲခြားသတ်မှတ်ရာတွင် ၎င်းတို့၏ ဝတ်စားဆင်ယင်မှု၊ ပြောဆို ဆက်ဆံမှုကလည်း အဓိကကဏ္ဍတွင် ပါဝင်ပေသည်။ ကမ္ဘာ့ လူမျိုးအသီးသီး၌ သူတို့ ကျက်စားမှီတင်း နေထိုင်ရာ ပတ်ဝန်းကျင်ဒေသ၊ ရာသီဥတုနှင့် မိမိတို့ ကိုးကွယ်ရာ ဘာသာအလိုက် မတူကွဲပြားသော အဝတ်အစားများကို ယဉ်ယဉ်ကျေးကျေး ဆင်ယင်လာကြသည်။ ရှေးရိုးအစဉ်အလာ ဓလေ့ထုံးစံအလျောက်  အဆင်တန်ဆာများကို  ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ တမြတ်တနိုး ဝတ်ဆင် ဂုဏ်ယူကြသည်။ ထို ဝတ်စားဆင်ယင်မှုတို့သည် သူတို့၏ အမှတ်အသား လက္ခဏာပင် ဖြစ်ပေသည်။ 

“Gas siné bahole, Manúic siné ahol le.” 

ထိုသို့ ဝတ်ဆင်ရာတွင် အမျိုးသား အဝတ်တန်ဆာ နှင့် အမျိုးသမီး အဝတ်တန်ဆာ တို့ကို  တကွဲတပြား ဝတ်ဆင်လေ့ရှိကြသည်။ 

ရိုဟင်ဂျာတိုင်းရင်းသားတို့သည် ဟိုးရှေးပဝေသဏီကစ၍  အဝတ်အစားများ အသွင်သဏ္ဍာန် အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲကာ ယဉ်ယဉ်ကျေးကျေး ဝတ်ဆင်လာခဲ့ကြသည်။ ရှေးခေတ်နှင့် မျက်မှောက်ခေတ် ကွာခြားမှုတော့ အနည်းနှင့်အများ ရှိနိုင်သည်။ သို့ရာတွင် နီးစပ် တူညီမှုတော့ရှိသည်။ တစ်ဖက်က အာရကန်ဒေသရှိ တမြေနေ တရေသောက် တိုင်းရင်းသားညီနောင်တို့၏ ဝတ်စားဆင်ယင်ပုံနှင့်လည်း အတော်ကို တူလွန်လှသည်။ နေ့စဉ်ဝတ်ရိုးဝတ်မြဲအဖြစ် မြန်မာ့ပြည်သူအနေနှင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိအခြားလူမျိုးများနှင့် ပုံစံတူဝတ်ဆင်ကြသည်။

ရိုဟင်ဂျာတို့မှာလည်း အမျိုးသားနှင့် အမျိုးသမီး ခွဲခွဲခြားခြား ဝတ်ဆင်လေ့ရှိကြသည်။ ရှေးအမျိုးသားများသည် လက်မဲ့ ကိုယ်လုံအင်္ကျီများ ဝတ်ဆင်ခဲ့ကြသည်ကို ဖူတီလင်္ကာများအရ သိရပေသည်။ ခေတ်ကာလ ကြာလာသည်နှင့်မျှ လူတို့၏ အဝတ်တန်ဆာသည်လည်း တဖြေးဖြေး တိုးတက်လာလေသည်။ ရှေးယဉ်ကျေးမှုထွန်းကားခဲ့သော ကာလတွင် ရိုဟင်ဂျာတို့သည် တောင်ရှည်ပုဆိုး နှင့် လက်ရှည် အင်္ကျီဖြူကို ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းကြသည်။ ခါးစည်း စည်းကြသည်။ အမျိုးသမီးများက ရင်ဖုံးဆူလီအင်္ကျီနီများ နှင့် ကေသထိုင်ဉ် များ (နှစ်ထပ်ထဘီရှည်) ဝတ်ဆင်လေ့ရှိကြသည်။ ပုဝါတဘက် ခေါင်းမှ ရင်ဖုံးအောင် လွှမ်းကြသည်။ ဆံထုံးတွင် သဘာဝဖြစ် ပန်းကုံး၊ ပန်းပွင့်များ ပန်ကြသည်။ လက်ဝတ်ရတနာများကို ခြေ၊ လက်၊ လည်ပင်း၊ နားရွက် နှင့် ခေါင်းတို့၌  တန်ဆာဆင်ကြ သည်။ ယင်းတို့ကို အမျိုးသား အဝတ်စားဆင်ယင်မှုနှင့် အမျိုးသမီး ဝတ်စားဆင်ယင်မှု ဟူ၍ နှစ်ပိုင်း ခွဲ၍ အောက်တွင် အသေးစိတ် အရှည်ဖွင့် ဖော်ပြပေးပါမည်။

(၁) အမျိုးသား ဝတ်စားဆင်ယင်မှု

Head-man Abdu Salam Duashí from Buthidaung in 
Rohingya traditional clothing. “Burmese Outposts”.

(က) ဘာဇူအင်္ကျီ

ရိုဟင်ဂျာတို့သည် အင်္ကျီကို ဘာဇူ [Bazu] ဟု ခေါ်ကြသည်။ ခါမီစ် [Khamis] ဟုလည်း ခေါ်သည်။ ရှေးခေတ်က ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားတို့သည် ဆူလိ[Sulí] ဟုခေါ်သော အင်္ကျီမျိုးကို ဝတ်ဆင်ခဲ့ကြသည်။  ဆူလိသည် ရိုဟင်ဂျာ ရိုးရာအင်္ကျီဖြစ်သည်။ ယောက်ျား ဆူလိ နှင့် မိန်းမ ဆူလိ ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိသည်။ ယောက်ျား ဆူလိကို ဖတု [Fátu] ဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ ယနေ့ခေတ် ဇူဗ္ဗာ [Zubba] အထက်ပိုင်းနှင့် ပုံစံတူသည်။ ယောက်ျား ဆူလိအင်္ကျီ အောက်ပိုင်း အနည်းငယ် ရှည်၍ တင်ပါးထိ ရောက်သည်။ အင်္ကျီပုံစံမှာ ယနေ့ အင်္ဂလိပ်ပုံစံ မဟုတ်ဘဲ ရင်ကွဲ တစ်တွာကျော်ကျော်လောက် ကြယ်သီး တပ်ရန် ဟထားသည်။ အထည်နှင့် ပြုလုပ်ထားသော ဂူလိဖီသား [Gulí Fita] ချည်ကြယ်သီးကို တပ်လေ့ရှိသည်။ လက်မှာလည်း  အင်္ကျီလက်ဖျားထိပ် (Cuff) မပါချေ။ ဟောင်လောင်သာ ဖြစ်သည်။ ကော်လာ လည်ပတ်လည်း မပါချေ။ အင်ဒို အဝတ်အစားနှင့် ခပ်ဆင်ဆင် တူသည်။ အာရပ်လူမျိုး အဝတ်အစားမှ အသွင်ပြောင်းလာသည်ဟု ပညာရှင်များက ဆိုစမှတ်ပြုကြသည်။ 

(ခ) စော့ဒေါ်ရီယား [ပြင်ခံ]

အမှန်အားဖြင့် ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသား ရှေးဝတ်စားဆင်ယင်မှုမှာ အပြင်ခံအင်္ကျီ ဝတ်ဆင်ခြင်း ဓလေ့မရှိကြချေ။ ကိုလိုနီခေတ်အလယ်လောက်တွင် အိန္ဒိယမှ ကူးစက်လာသော ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်တို့၏ ဝတ်စားပုံကို အတုယူကာ စော့ဒရီယား ခေါ် အပြင်ခံအင်္ကျီကို ဝတ်ဆင်လာကြခြင်းဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးပြီးနောက် အခြားတိုင်းရင်းသားများနည်းတူ ရိုဟင်ဂျာတို့မှာလည်း တိုက်ပုံ ဝတ်ဆင်ခြင်း ခေတ်စားလာခဲ့သည်။ 

ရိုဟင်ဂျာတို့သည် ရှေးအမျိုးသားဆူလိအင်္ကျီကို အပေါ်ဝတ်အင်္ကျီ (တိုက်ပုံအင်္ကျင်္ီ) အဖြစ် ပုံစံပြောင်းကာ ပွဲလမ်းသဘင်တို့၌ ဝတ်ဆင်လာကြသည်။ အခြားတိုင်းရင်းသား ညီနောင်တို့၏ တိုက်ပုံနှင့် ရိုဟင်ဂျာ တိုင်းရင်းသားတို့၏ တိုက်ပုံမှာ သိသိသာသာ ခွဲခြားလာသည်။ ဆူလိအင်္ကျီကို ရင်ဘက် အထက်အောက် တောက်လျှောက် ဖြတ်၍ ဝတ်ဆင်ကြသည်။ အောက်ခြေမှာ နည်းနည်းတိုလာကာ  တင်ပါးတစ်ဝက်လောက် ရှည်သည်ကို တွေ့ရပါမည်။  အင်္ကျီအိတ်ကား ယနေ့ကဲ့သို့ ရင်ဘတ်၌မရှိပါ။ အင်္ကျီအောက်ခြေ၌သာ တစ်ဘက် အိတ်တစ်အိတ်စီ ကပ်ထားသည်။   အင်္ကျီအတွင်းဘက်၌ အပြင်အိတ် တည့်တည့်တွင် အိတ်နှစ်အိတ် ရှိခဲ့သည်ဟုလည်း သက်ကြီးများက ဆိုကြသည်။ မတားမဆီးနိုင်အောင် ကိုလိုနီယဉ်ကျေးမှု စီးဝင်ချိန်တွင် ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသားအချို့သည် စောဒရီယားအပြင်ခံအစား အင်္ဂလိပ်ကုပ်အင်္ကျီ (Coat)ကို ဝတ်ဆင်ခဲ့သည်ကိုလည်း တွေ့ရပါသည်။ အတွင်းမှာမူ ခေတ်ပေါ်အင်္ကျီကို ဝတ်ဆင်လေ့ရှိကြသည်။ 

ရိုဟင်ဂျာတို့သည် ဘာသာရေး လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ဆောင်ရွက်ရာတွင် စော့ဒရီယားမဝတ်ဆင်ပါက ရိုးရိုးအင်္ကျီကို အပြင်ထုတ် ဝတ်ဆင်ကြလေ့ရှိသည်။ 

(ဂ) ဖောရီ [ခေါင်းပေါင်း]  

ဖော်ရီသည် ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသားတို့၏ ကျက်သရေဆောင်တန်ဆာတစ်ခုအပြင် တမန်တော်မြတ်(စွ)၏ စွနွတ်တော် တစ်ပါးလည်း ဖြစ်သည်။ "ခေါင်းပေါင်းမပါ ယောက်ျား မပီသ"ဟု ရှေးက ဆိုရိုးရှိသည်။ ရိုဟင်ဂျာတို့သည် အများအားဖြင့် ခေါင်းပေါင်းဖြူကို ပေါင်းကြသည်။ ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းပုံပေါင်းနည်းလည်း အခြားလူမျိုးများနှင့် အတန်ခြားနားသည်။ ဦးခေါင်း၏ နောက်ဘက်၌ ခေါင်းပေါင်း အမြီး တစ်ဖက်ကို တစ်တွာကျော်ကျော်လောက် အောက်ဘက် (ပခုံးဘက်)သို့ ချထားရသည်။ နောက်အစွန်းတစ်ဘက်ကို ခေါင်းအထက်ဘက်သို့ လက်ချောင်းလေးချောင်းပမာဏခန့်  မောက်ထောင်ထား ရသည်။ 

နန်းတော် လေးတော်တပ်၊ ဘုရင့်သက်စောင့်တပ်တို့၌ အမှူးထမ်းသော ရိုဟင်ဂျာ သူရဲကောင်းတို့သည် ပုဆိုးကို အိန္ဒိယပုံစံ ခါးတောင့်ကျိုင်း ဝတ်ဆင်ကြပြီး ခါးတွင် ခါးစည်းတစ်ခု စည်းထားရသည်ဟု ဆိုသည်။ ငှက်တောင်ဓားရှည်ကို ခါး၌ လွယ်သည်။ ခေါင်းပေါင်းအစ ဘုရင်က သတ်မှတ်ထားသော ရာထူးအလိုက် ခေါင်းပေါင်းပုံစံ ဦးထုပ်ကို ဆောင်းလေ့ရှိကြသည်။ ရိုဟင်ဂျာ သက်ကြီးများသည် ခေါင်းပေါင်းကို ပေါင်းမြဲ ဖြစ်သည်။ 

 

ကိုလိုနီနောက်ပိုင်းတွင် ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းသည့်ဓလေ့ အားပျော့လာခဲ့သည်။ ခေါင်းပေါင်းအစ ဦးထုပ်ကို ဆောင်းကြသည်။ သို့သော် သက်ကြီးများ၊ အညာဒေသက အမျိုးသားများသည် ခေါင်းပေါင်းကို ပေါင်းလေ့ရှိကြသည်။ ခါးစည်းစည်းလေ့ရှိသည်။ သက်ကြီးများမှာမူ ဦးထုပ်ကို အမြဲဆောင်းသည်။  "Uiddá matá cóba andar, Murokkó miya bezar" ဆိုသည့် ရိုအဆိုလည်း ယနေ့အထိရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ 

(ဃ) လုံဂီ ပုဆိုး

ရိုဟင်ဂျာတို့သည်လည်း ဗမာ၊ ရခိုင်လူမျိုးကဲ့သို့ ခါးဝတ်ပုဆိုး ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ရှေးအခါက ခါးဝတ် လုံးကွင်းကို ကေလောရ်ဟောရ် [Keñlor-hor] မှ ဟိုင်ရ်ဟောရ် [Háñr-hoor] မှ ဟိုင်ရ်လော့က် [Háiñr-lok] ဟု အသံပြောင်း၍ လည်းကောင်း၊ ဒိုတီ [Doti] ဟုလည်းကောင်း စသည်ဖြင့်  ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ယနေ့ လုံဂီဟု ခေါ်ကြသည်။ အချို့ဒေသတွင်မူ ဟိုင်ရ်လော့က်ဟု ယနေ့ထက်ထိ ခေါ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ ပုဆိုးကို ခါးမှ ခြေတံဆစ်တစ်ဝက် ကျော်ကျော်လောက် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ဒူးဆစ်ကို မဖြစ်မနေဖုံးအုပ်ရသည်။ ပုဆိုးဝတ်နည်းကလည်း ရှေ့ထုတ် ဝတ်ကြသည်ဟု ဆိုသည်။ အရှေ့ဖက်မှ တစ်တွာလောက် ဒေါင်လိုက် အထည်ထပ်လိုက်သလို ထင်ရသည်။ အရှက်ကို နှစ်ထပ်ဖုံးအုပ် ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယူဆရသည်။ 

ကိုလိုနီနောက်ပိုင်း ကာလမှစ၍ အမျိုးသားများသည် လက်ရှည် အင်္ကျင်္ီဖြူ၊ ဦးထုပ်တို့ကို မင်္ဂလာပွဲ၊ အလှူပွဲ စသည်တို့တွင် ပွဲလမ်းသဘင်ဝတ်စုံအဖြစ် ဝတ်ဆင်လာကြသည်။ သက်ကြီးအချို့မှာ ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းကြ၊ အပေါ်ဝတ်တိုက်ပုံ ဝတ်ကြ သည်ကိုလည်း တွေ့ရသည်။ အစိုးရ ရုံးကိစ္စကျလျှင် တိုက်ပုံဝတ်မြဲဖြစ်သည်။ 

ဘာသာရေးဆရာတို့မှာ ဇူဗ္ဗာ၊ ကုရ်သာ၊ ဦးထုပ်နှင့် ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းကြပါသည်။  

(၂) အမျိုးသမီး ဝတ်စားဆင်ယင်မှု

Myanmar Rohingya woman wears traditional clothes
in a village Gollyadeil north of the town of Sittwe.
DAMIR SAGOLJ/REUTERS #world_cultures

ဣနြေ္ဒရှင် ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသမီးများသည် အိစ္စလာမ်သာသနာ့ အထိန်းအကွပ် သွန်သင် ဆုံးမချက်နှင့်အညီ အဝတ်အစား ဝတ်ဆင်ကြသည်ကို ခေတ်အဆက်ဆက် တွေ့ရပေသည်။

ရှေးရိုဟင်ဂျာအမျိုးသမီးများသည် အင်္ဂါရပ် ၅ ခု ပါဝင်သည့် အဝတ်အစားများကို ဝတ်ဆင်လေ့ရှိကြသည်။ 

(၁) ကေသ ခေါ် တာမီ (Taami) ထဘီ

(၂) ဆူလိဘာဇူ (Suli) အင်္ကျီ

(၃) နုမ္မာလ် ခေါ် မာတာဟောရ် (Numal/Matar Hoor) ခေါင်းခြုံပုဝါ

(၄) ဘုခ်ဘောန် (bukbon) ရင်ဖုံး

(၆) ဆာဒ္ဒောရ်  (saddor) တဘက် 

(က) ဆူလိဘာဇူ 

ရှေးရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသမီးများသည်လည်း ဆူလိ အင်္ကျီကို ဝတ်ဆင်ခဲ့ကြသည်။ အမျိုးသားဆူလိနှင့် နည်းနည်း ခွဲခြားသည်မှာ အောက်ပိုင်း နည်းနည်းတိုသည်။ ကိုယ်ပိုင်း ပွလွန်းသည်။ ကျန်အားလုံးကို  တူညီကြသည် ဟုဆိုသည်။ အနီရောင် အဝတ်အထည်များကို ကြိုက်လွန်ကြသည်။ 

ဆူလိရင်ဖုံး အင်္ကျီကို ဒေသအချို့တွင် သက်ကြီးအမျိုးသမီးများက ယနေ့တိုင် ဝတ်ဆင်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ယင်းမှာ ဟိုးရှေးပဝေသဏီက ရိုဟင်ဂျာ ရိုးရာအမွှေ တစ်ခုကို လက်ဆင့်ကမ်း ယူဆောင်လာခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် Sulí အင်္ကျီသည် ယနေ့ ရင်ဖုံးအင်္ကျီ၊ ရင်စေ့အင်္ကျီ ပုံစံ၊ ဘေးတိုက် [Bedait] အဖြစ် ပြောင်းလာကာ  ယနေ့ပုံစံကို တွေ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။ အပျိုမိန်းကလေးများသည် ဘေးတိုက်ရင်ဖုံးအင်္ကျီကို ဝတ်ဆင်ကြလေ့ရှိသည်။ 

(ခ) ဘုခ်ဘောန် (ရင်ဖုံး)

ဘုခ်ဘောန်သည် အနံတစ်တောင်ခန့်ရှိသော အထည်တစ်ခုကို ရင်၌ ရစ်ဘတ်ဖုံးအုပ်သော အဝတ်ဖြစ်သည်။ ဆူလိအင်္ကျီအပေါ်က ဝတ်ဆင်ခြင်းဖြစ်သည်။ အချို့ဒေသတွင် စီးနာဘာန် ဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ပျောက်ကွယ်သွားသည်။ 

(ဂ) ထိုင်ဉ် (သို့) ထားမီ

ရှေးခေတ်က ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသမီးများသည် ကေသ [Ketá] ဆိုသော လုံးကွင်းထူ နှစ်ထပ်ထဘီကို ဝတ်ဆင်ကြသည်။ အထည်လွာ နှစ်ထပ်ကို တစ်ထပ်တည်း ရက်ချုပ်၍ ဝတ်ဆင်ကြသည်။ အချို့မှာ  အထည်ထူကို လုံးကွင်းအဖြစ် ဝတ်ဆင်သည်ဟုလည်း အဆိုကွဲရှိသည်။ ယဉ်ကျေးမှု တိုးလာသည်နှင့်အမျှ အဆင်အယင်လည်း တဖြေးဖြေး တိုးတက်လာသည်။ နောက်တွင် ထိုင်ဉ် (သို့) ထားမီ ဟုခေါ်သော ယနေ့ခေတ်ထဘီကို ဝတ်ဆင်ကြသည်။ 

ထဘီကို ခြေဖဝါးဆုံးထိ ဝတ်ကြသည်။ မြေ၊ ကြမ်းပြင်နှင့် မထိတထိ ဝတ်ဆင်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ မိမိတို့ ကိုယ်တိုင် ရက်ကန်းနှင့်ရက်လုပ်၍ ဝတ်ဆင်ကြလေ့ရှိသည်။ ယနေ့ ရိုဟင်ဂျာ ရက်ကန်းအတတ် ပျောက်ကွယ်လုနီးပါးဖြစ်နေသည်။ 

(ဃ) နုမ္မာလ် (မတားရ် ဟောရ်)

နုမ္မာလ်( ခေါင်းလွှမ်းပုဝါ) သည်လည်း ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသမီးအဝတ်အစားတွင် အဓိက အင်္ဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။ အလျား (၄)တောင်ခန့်ရှည်လျားသော နုမ္မာလ် ကို ခေါင်းမှ ရင်ဘတ်ကျော်ထိ လှုံအောင်  လွှမ်းကြသည်။ အစွန်း တစ်ဘက်ကို ရင်ဘက်၌ ထားပြီး ကျန်တစ်ဘက်ကို ကျော့ဘက်သို့ တွဲလောင်းချထားလေ့ရှိသည်။  သက်ကြီးများက အရောင်တစ်ရောင်တည်းရှိသော ခေါင်းခြုံပုဝါများ ခြုံကြပြီး လုံမပျိုများက အလျားအနည်းငယ်တိုးသော ပန်းမန်ပုံဖော်ထားသည့် ခေါင်းခြုံပုဝါကို ခြုံလေရှိသည်။ 

(င) ဂျူံးရား (ဆံထုံး)

ရိုဟင်ဂျာအမျိူးသမီးများသည် မိမိတို့ ရိုးရာအလျောက် ဆံထုံးပုံစံအမျိုးမျိုး ထုံးကြသည်။ ပန်းကုံး၊ ပန်းပွင့်များကို ပန်ကြသည်။ လည်၌ သွယ်ကြိုးများ ဝတ်ဆင်ကြသည်။ လက်ဝတ်ရတနာ အမျိုးမျိုး ဝတ်ဆင်ကြသည်။ (၎င်းတို့ကို အခြားပို့စ်တစ်ခုတွင် ဖော်ပြပေးပါမည်။ 

ဆံပင်ကို ဒေါ်ဝ်ရီး [Dorí] ဆိုတဲ့ ရောင်စုံချည်ကြိုးဖြင့် ရစ်ပတ်ကြသည်။ အပေါ်က ဇာပုဝါတစ်ခုကို လွှမ်းထားတတ်သည်။ အထူးသဖြင့် သတိုးသမီးများကို ဆင်ယင်ရာတွင် ဒေါ်ဝ်ရီးနှင့် ဆံပင်ရစ်ပတ်ခြင်း၊ ကြက်ခြေပေါက်ကဲ့သို ဇာနှင့်ပြုလုပ်၍ အနားတွင် ချည်စွန်း အလွတ်ဖြန့်ထားသော ချည်ဇကာ ကို ဆံပင်ပေါ် ပတ်ခြင်းဖြင့် တန်ဆာဆင်ကြသည်။ (အသေးစိတ်ကို ရိုဟင်ဂျာအညာမင်္ဂလာဆောင်တွင် ရှူပါ။)

(စ) ဇာလီ (ခါးစည်း)

အမျိုးသမီးများသည် ခါးတွင် ခါးစည်း ပတ်ကြသည်။ သူဌေးသူကြွယ်တို့သည် ရွှေငွေ ရတနာနှင့် ပြုလုပ်ထားသော ဒူဝါလီ [Duali] ဟုခေါ်သော ခါးစည်ကို အလှဆင် ဝတ်ဆင်ကြသည်။ လုံမပျိုများက ငွေချည်ရွှေချည်နှင့် ရက်လုပ်ထားသော ခါးစည်းကိုလည်းကောင်း၊ သက်ကြီးများကမူ အထည်အချာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ခါစည်း [Zali]ကိုလည်းကောင်း စည်းကြသည်။ သက်ကြီးအမျိုးသမီးများ၏ ဇာလီ ခါးစည်းတွင် ထည့်ထားစရာ  အခေါင်းရှိသည်။ မိမိတို့ သိမ်းထားလိုသော ရွှေငွေ မတ်စေ့ ဒင်္ဂါး၊ သော့ စသည်တို့ကို ကိုယ်နှင့်မကွာ ထည့်ထားလေ့ရှိသည်။ “အဘွား၏ ခါးစည်း” ဆိုပြီး ပုံပြင်တောင်ရှိသေးသည်။ 

(ဆ) ဘိုရ်ခါ

ဘိုရ်ခါသည် အပေါ်ဝတ်ရုံ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဣ နြေ္ဒရှင်အမျိုးသမီးများ အိမ်အပြင်ထွက်သောအခါ ဟိဂျာ့ပ်ကျင့်သုံးသည့်အနေနှင့်  ဘိုရ်ခါ ဝတ်ရုံ [Burka] ခြုံကြသည်။ ဘုရ်ခါ မပေါ်မီ ရှေးအမျိုးသမီးများသည် ဆာဒ္ဒောရ် (Saddor)ကို လွှမ်းလေ့ရှိကြသည်။ ပုခုံးမှ ဒူးပေါင်တစ်ဝက်ရောက်သော တဘက်အချာကြီးတစ်ခုကို ရစ်ပတ်လွှမ်းခြုံခဲ့ကြသည်။ နောက်ပိုင်း တဘက်ကို ဘုရ်ခါအဖြစ် ဝတ်ဆင်လာကြသည်။ ပရ်ဒါဟ် လုံအောင် ထီးဆောင်းလေ့ရှိသည်။ မည်သည့် ရာသီဖြစ်စေကာမူ ထီးဆောင်းတတ်ကြသည်။ ယနေ့ ထီးဆောင်းသည့် ဓလေ့ ကွယ်ပျောက် လာနေသည်။ အချို့ ရှေးဘိုရ်ခါ ပုံစံများမှာ ထူးဆန်းလှသည်။ မျက်စိ နှစ်လုံး မြင်ရန်သာ အပေါက်ရှိသော ဘိုရ်ခါဖြစ်သည်။ ပွဲလမ်းသဘင်၌ အချို့က အပေါ်ရုံ ဇာအင်္ကျီများကိုလည်း ဝတ်ဆင်ကြသည်။ 

ဂျမာအ်သ် ဘာသာရေးအားထုတ်မှု အားပျော့ခဲ့သည့်ကာလတွင် ဘိုရ်ခါခြုံသည့် ဓလေ့နည်းပါးခဲ့သည်။ အပြင်ထွက်သည့်အခါ ခေါင်းခြုံပုဝါကို ခြုံ၍သာ ထွက်လေ့ရှိကြသည်။ ယနေ့ခေတ်မှာလည်း မြို့ကြီးပြကြီးတွင် ခေါင်းခြုံပုဝါနှင့်သာ အပြင်ထွက်သည့် ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသမီးများကို တွေ့ရပေသည်။ 

ဤသို့ဖြင့် ရိုဟင်ဂျာ  အဖိုးအနဂ္ဃ  ရိုးရာဝတ်စားဆင်ယင်မှုသည် အိစ္စလာမ် တရားတော်နှင့် လိုက်ဖက် ကိုက်ညီသည့်အပြင် အာရပ်-အာရီယာန် မျိုးနွယ်  ရိုဟင်ဂျာသမိုင်းအစဉ်အလာကိုလည်း မစောင်းမယိုင် ထိန်းသိမ်းထားပေသည်။ ခမ်းနားတင့်တယ် ကျက်သရေဆောင် ရိုဟင်ဂျာရိုးရာ ဝတ်စားဆင်ယင်မှုကိုကို ဂုဏ်ယူစွာ ဝတ်ဆင်ကြပါစို့။     ။

🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄🎄