ရိုဟင်ဂျာ ငြိမ်းချမ်းရေး သူရဲကောင်း မိုဟစ်ဘုလ္လာ

 

ဒုက္ခသည်အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားရင်း အသက်ပေးသွားတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကာကွယ်စောင့်ရှောက်သူ မိုဟစ်ဘုလ္လာ ၏ ဘဝနှင့် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုများကို စာရေးစာဆရာ လူထုဝဏ္ဏ က ပြုစုရေးသားထားသော စာအုပ် "ရိုဟင်ဂျာ ငြိမ်းချမ်းရေး သူရဲကောင်း မိုဟစ်ဘုလ္လာ" ကို အလွယ်တကူ ဖတ်ရှုဒေါင်းယူနိုင်မယ့် လိင့်များ..  

စာအုပ်အမည်- ရိုဟင်ဂျာ ငြိမ်းချမ်းရေးသူရဲကောင်း မိုဟစ်ဘုလ္လာ

ရေးသူ-         လူထုဝဏ္ဏ

ဘာသာစကား-  မြန်မာ

ထုတ်ဝေသည့်ခုနှစ်- ၂၀၂၄

ဆိုက်-          7 MB

* Pcloud Link

— ရိုဟင်ဂျာ ငြိမ်းချမ်းရေး သူရဲကောင်း မိုဟစ်ဘုလ္လာ

* Website Link

— ရိုဟင်ဂျာ ငြိမ်းချမ်းရေး သူရဲကောင်း မိုဟစ်ဘုလ္လာ

*Scribd Link

— ရိုဟင်ဂျာ ငြိမ်းချမ်းရေး သူရဲကောင်း မိုဟစ်ဘုလ္လာ

Muhibullah by Kuwaiccorjja Bai on Scribd

သမိုင်းသုတေသီ ဆရာအာမာန်

 

သမိုင်းသုတေသီ ဆရာအာမာန်

ဆရာအာမာန်၏ အမည်ရင်းမှာ အာမာန်အုလ္လာဖြစ်သည်။ အာမာန်အုလ္လာကို ၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရခိုင်ပြည်နယ် မောင်တောမြို့ အမှတ် (၅) ရပ်ကွက်တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူသည် ကွယ်လွန်သူ မိုဟာမတ်ရှဖီးနှင့် ကွယ်လွန်သူ ဖရိဇာမာန်ခါတုန် တို့၏ တတိယမြောက်သားဖြစ်သည်။

အစောပိုင်းတွင် မောင်တောမြို့ အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းနှင့် ကျောက်ဖြူမြို့ အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းတို့တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်ဆရာများသင်တန်းကျောင်း (RTTI) တွင် ၂ နှစ် သင်တန်းဆင်းလက်မှတ်ရခဲ့သည်။ ရန်ကုန်ဝိဇ္ဇာနှင့် သိပ္ပံတက္ကသိုလ်မှ ပြင်ပကျောင်းသားအဖြစ် ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ဘီေအဝိဇ္ဇာဘွဲ့ရရှိခဲ့ပြီး ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်ပညာရေးတက္ကသိုလ်မှ ပညာရေးဒီပလိုမာ (ဒီပလိုမာ) ကို ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် အထက်တန်းရှေ့နေစာမေးပွဲ Higher-Grade Pleader's Examination (HGP) ကိုလည်း အောင်မြင်ခဲ့သည်။

ဆရာအာမာန်အုလ္လာသည် အမ်းမြို့နယ်နှင့် မောင်တောမြို့နယ်ရှိ အစိုးရ အလယ်တန်းကျောင်း ၄ ကျောင်းတွင် မူလတန်းပြဆရာ (P.A.T) မှ အထက်တန်းပြဆရာ (S.A.T) အထိ ရာထူးအဆင့်ဆင့်ဖြင့် ၁၅ နှစ်ကြာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။

မြန်မာစစ်အစိုးရ၏ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှု အမျိုးမျိုးကြောင့် ၁၉၈၅ ခုနှစ်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသို့ ခိုလှုံခဲ့ပြီး ရိုဟင်ဂျာ တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုများတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဆရာသည် မိမိလူမျိုးနှင့် တိုင်းပြည်ငိမ်းချမ်းရေးအတွက် လှုပ်ရှားမှု ကဏ္ဍအမျိုးမျိုးတွင် တက်ကြွပါဝင်ခဲ့သည်။ အချို့အတွက် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးဖြစ်ခဲ့သည်။

၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော အာရကန်ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသား အစည်းအရုံး (ARNO) ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး အဖြစ် နှစ်ကာလအချို့ တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ARNO သည် ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ရိုဟင်ဂျာအဖွဲ့အစည်းများ ပေါင်းစည်းပေါ်ပေါက်လာခဲ့သော အဖွဲ့အစည်းကြီး တစ်ခုဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင် ဆရာသည် ၂၀--၌ တည်ထောင်ခဲ့သော အာရကန် ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသား မဟာမိတ်အဖွဲ့ (ARNA)၏ ဗဟိုကော်မတီ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးလည်း ဖြစ်သည်။

ဆရာအာမာန်အုလ္လာသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရိုဟင်ဂျာ၊ ရခိုင်နှင့်ပတ်သက်သော သမိုင်း၊ နိုင်ငံရေး၊ တရားစီရင်ရေးစနစ်နှင့် ပထဝီနိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဆောင်းပါးပေါင်း ၁၀၀ ကျော် ရေးသားခဲ့သည်။ဆရာ၏ ဆောင်းပါးအချို့သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံထုတ် သတင်းစာများနှင့် နိုင်ငံတကာ ဂျာနယ်များတွင် ပုံနှိပ်ဖော်ပြခြင်းခံရသည်။ ဆရာ The Citizenship Issue of Rohingya and Myanmar's Policy of Denationalization (၂၀၂၃)နှင့် A History of Rohingyas to 1948(၂၀၂၄) ဟူ၍ အရေးပါသော သမိုင်းစာအုပ် ၂ အုပ်ကို ရေးသားထုတ်ဝေခဲ့သည်။ သူ၏ ဆောင်းပါးအများစုကို ၎င်း၏ အင်တာနက်ဝဘ်ဆိုက် www.masteramanullah.com တွင် ဝင်ရောက်လေ့လာဖတ်ရှူနိုင်သည်။

ပြုစုရေးသား- လူထုဝဏ္ဏ

မာလ်ကာဘာနူ နှင့် မောနူမျာ အချစ်ဇာတ်လမ်း

မာလ်ကာဘာနူ နှင့် မောနူမျာ  အချစ်ဇာတ်လမ်း

ကမ္ဘာ့အရပ်ရပ်တွင် လူမျိုးတိုင်းလိုလို၌ ထင်ရှားကျော်ကြားသော အချစ်ဇာတ်လမ်းများရှိသည်။ ဥပမာအားဖြင့် တင်ပြရလျှင်—

၁) နတ်ရှင်နောင်နှင့် ရာဇဓာတုကလျာ၊

၂) ရိုမီယိုနှင့်ဂျူးလီယတ်

၃) လိုက်လာနှင့်မောဂျူနူန်

၄) ချေရီနှင် ဖောရာဟာဒ်

၅) အာနာရ်ကလီ

စသည်ဖြင့် ရှိခဲ့သည်။

ရခိုင်ဘင်္ဂလားနယ်တွင်လည်း ဒါလီယာနှင့်အာမီနာ၊ မာလ်ကာဘာနူနှင့် မော်နူမျာဟူ၍ ထင်ရှားသော အချစ်ဇာတ်လမ်းရှိခဲ့သည်။

သမိုင်းနောက်ခံ ၁၇ ရာစုအလယ်တွင် မဂိုမင်းသား ရှားချူးဇား သည် ဘင်္ဂလာနယ်ကို အုပ်ချုပ်လျက်ရှိခဲ့သည်။ သူ၏ စစ်သေနာပတိမှာ ရှေရ်မူစ်တကာဖြစ်ပြီး စစ်သားတစ်ထောင်ကို ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ်ရသည်။ ၎င်းတွင် တစ်ဦးတည်းသောသား ဂျောဘောလ်မူစ်တကာ (ခ) ဂျောဘောလ်တောခါန် (ခ) မော်နူမျာ တစ်ယောက်ထွန်းကားခဲ့သည်။

ရှေရ်မူစ်တကာသည် ကောစ်ဘဇားနယ်မှ အာနူဝါရာခရိုင်ကို အပိုင်စားရ၍ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ရှေရ်မူစ်တကာ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် သားဖြစ်သူမော်နူမျာက အဖ၏ အရိုက်အရာကို ဆက်ခံသည်။ မော်နူမျာလက်အောက်၌ လယ်ပိုင်ရှင်ငယ်များရှိခဲ့ပြီး မော်နူမျာအား လယ်ခွန်၊မြေခွန်များ ဆက်သရသည်။

အချစ်ဇာတ်လမ်း လွန်ခဲ့သောနှစ် (၃၅၀)ခန့်က ပေါ်ထွန်းခဲ့သည့် မာလ်ကာဘာနူ နှင့် မော်နူမျာ အချစ်ဇာတ်လမ်း အကြောင်းသည် ရိုဟင်ဂျာ လူထုအကြားတွင်လည်း ထင်ရှားစွာရှိခဲ့သည်မို့ ပြန်လည်ရှင်သန်ရန် တင်ပြခြင်းသာဖြစ်ပါသည်။

ရှေရ်မူစ်တာကာ (မဂိုရှားချူးဇာဘုရင်၏ ဘင်္ဂလားစစ်သေနာပတိ) ၁၇ ရာစုအလယ်လောက်တွင် ရှားချူးဇားသည် တြိပူရနှင့် ဘင်္ဂလားနယ်ကို အုပ်ချုပ်ခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ရှေရ်မူစ်တာကာသည် သူ့လက်အောက်၌ စစ်သေနာပတိဖြစ်ခဲ့ပြီး စစ်သားတစ်ထောင်ကို ဦးစီးကွပ်ကဲရသူဖြစ်သည်။ သူသည် စစ်တကောင်တိုင်းရှိ စကောရီယာ၊ အာနိုဝါရာ၊ ဘာရ်ှကာလီနှင့် စသော မြောက်စွာသောနယ်များကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ သူ့လက်အောက်၌ လယ်ပိုင်ရှင်မြောက်မြားစွာရှိခဲ့ပြီး သူ့အားလယ်ခွန် မြေခွန်ဆက်သရသည်။

ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၇၀၇ခု နှစ်တွင် ဘင်္ဂလားနယ်သည် ဗြိတိသျှ အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ လက်အောက်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ယင်းမတိုင်မီကပင် ရှေရ်မူစ်တာကာသည် ရခိုင်ဘုရင်လက်အောက်ရှိ သမုဒ္ဒရာရေပိုင်နက်၊ တောတောင်များ၊ လာလ်ရှော်ဘုစ်တီလာ၊ ဒိယန်ရာဇ်စသည့် သက်ပိုင်နယ်ကို ပိုင်စိုးပြီး မြိုလူမျိုးတို့၏ဘုရင်တဆူအဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့သည်။

နောင်တွင် ရှေရ်မူစ်တကာသည် အာနူဝါရာနယ် ရှောလ်ကာတာရွာကို အခြေပြု၍ နေထိုင်ခဲ့သည်။

ရှေရ်မူစ်တကာ၏သား/သမီးများမှာ

၁) ဂျော်ဘောလ်တောခါန်(ခ)မော်နူမျာ

၂) ဘူရာဘီဘီ ဆော်ဒေါရာနီ

၃) ကာလာဘီဘီ ဆော်ဒေါရာနီတို့ဖြစ်ကြသည်။

 မော်နူမျာသည် သူ၏ ဖခင် ရှေရ်မူစ်တာကာ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဖခင်ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သော လယ်မြေများ၊ ပိုင်ဆိုင်မှုအဝဝကို ကြီးကြပ်ရသည်။

မောနူမျာသည် အဖရိုက်အရာကို ဆက်ခံအုပ်ချုပ်ရာ၌ မကယ်သူတဦးက မဟုတ် ဘခင်ထက်ပင် သာလွန်သူတစ်ဦးဖြစ်သည်။

မော်နူမျာ၏ အိမ်တော်ခြံ၏ အရှေ့အနောက် တံခါးပေါက်ကို ခိုင်ခန့်စွာတည်ဆောက်ထားသည်။ တံခါးဝအသီးသီးတွင် ကြီးမားသော အမြောက်တစ်ခုစီကို တပ်ဆင်ထားသည်။ အမြောက်တစ်ခု၏ အလေးချိန်မှာ ၂၇မောင်းရှိသည်။ ယခုအခါ ယင်းအမြောက်များကို စစ်တကောင်း ရေတပ်ဌာချုပ်တွင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။ အမြောက်များကို ပေါ်တူဂီ ပင်လယ်ဓားပြများရန်မှ ကာကွယ်ရန် တပ်ဆင်ထားခြင်းဖြစ်သည်။

 မောနူမျာသည် သူ၏အိမ်တော်၏မနီးမဝေး အနောက်တောင်ဖက်တွင် ဗလီကြီးတစ်လုံးကို တည်ဆောက်ထားခဲ့သည်။

ယင်းနှင့်မနီးမဝေးတွင် ကန်ကြီးတခုကိုလည်း တူးဖော်ထားခဲ့သည်။ ယင်းတို့ကို ယခုတိုင် မောနူမျာဗလီနှင့်မောနူမျာကန်တော်ဟုခေါ်ကြသည်။

မာလ်ကာဘာနူ။

မာလ်ကာဘာနူသည် စစ်တကောင်းဒေသ ဘာရ်ှခါလီ၊ ရှောရောလာနယ်တွင် နေထိုင်သည်။ သူမ၏ဖခင်မှာ အာမိရ်မူဟာမတ်ဖြစ်သည်။ သူသည်ချမ်းသာသော ကုန်သည်တဦးဖြစ်ပါသည်။

မာလ်ကာဘာနူတွင် ညီ (၆)ယောက်ရှိခဲ့သည်။ မာလ်ကာဘာနူသည် အလွန်ချောမော လှပသော မိန်းကလေးတစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်က ဘာသာရေးပညာရပ်ကို ရွာရှိ အာရဗီကျောင်းတွင် သင်ကြားခဲ့သည်။

မော်နူမျာသည် မိမိ၏လယ်မြေကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ နယ်လည့်သွားလေ့ရှိသည်။ တနေ့သောအခါ သူသည်သူ့၏ နောက်လိုက်နောက်ပါများနှင့် မောလ်ကာဘာနူတို့ ရွာ ဘာရ်ှခါလီ ရှောရာလာရွာသို့သွားရာ မောပန်းသဖြင့် ယင်းနယ်၌ တစ်ညအိပ်ခဲ့သည်။ ဤတွင် ကျောင်းသူမလေး မာလ်ကာဘူနူကို တွေ့သွားရာ သဘောကျချစ်ကြိုက်မိလေတော့၏။

ဤသို့ဖြင့် မကြာခဏဆိုသလို မော်နူမျာသည် မာလ်ကာဘာနူတို့ ရွာသို့ ရောက်သွားလေ့ရှိ၏။ စိတ်တွင်ပရိဒေဝ မီးကထလောင်တော့သဖြင့် အတောမသတ်နိုင်ဖြစ်၍ မာလ်ကာဘာနူကိုစာသင်ပြသော ကာဇီ(ခ)မော်လဝီမှတဆင့် ဖခင် အာမိရ်မူဟာမတ်ထံမှ မာလ်ကာဘာနူကိုတောင်းဆိုမှုပြုလေသည်။

အာမိရ်မူဟာမတ်မှ သဘောတူလက်ခံသော်လည်း မာလ်ကာဘာနူမာ သဘောမတူပါ။ အကြောင်းမူကား မောလ်ကာဘာနူ၏ရွာနှင့် မော်နူမျာတို့ ရွာကြားတွင် ရှောင်ခေါ်မြစ်ခံထားသည်ဖြစ်ရာ မြစ်ကြောင်းဖြင့်သူမအနေဖြင့် ယောက္ခမအိမ်သို့မသွားလိုပါ။ သူမသည် သမ္ဗာန်ဖြင့်ခရီးပေါက်ရမည့်ကိုကြောက်တတ်သည်။ ထိုကြောင့် သူမက မော်နူမျာအား ရှောင်ခေါ်မြစ်ပေါ်၌ တာဖို့ပေးရန်တောင်းဆိုမှုပြုခဲ့သည်။

အချစ်၏ဇောကြောင့် မော်နူမျာသည် တောင်းဆိုမှုကို ချက်ချင်းဆိုသလို လက်ခံလိုက်လေသည်။

ရှောင်ခေါ်မြစ်ပေါ်တွင် တာဖို့ရန် စီစဉ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ သိပ်မကြာခင် တာဖို့မှုပြီးစီးခဲ့သည်။ *ရှောင်ခေါ်မြစ်သည် ကောစ်ဘဇားလမ်းခွဲ လိင့်လမ်းအတိုင်းအရှေ့ဘက်သို့ တစ်မိုင်ခန့် ခရီးအကွာတွင်ရှိသည့် တံတားကြီးနားတွင် ရှိသည်။ ယင်းမြစ်သည် အာနူဝါရာနှင့် ဘာရ်ှခါလီကြား ဖြတ်စီးသောမြစ်ဖြစ်သည်*။

တာဖို့ပြီးသောအခါ မာလ်ကာဘာနူနှင့်မော်နူမျာတို့၏ မင်္ဂလာပွဲက စတင်ခဲ့လေသည်။ မင်္ဂလာပွဲအကျွေးအမွေးနှင့် အဆိုအက ၊အတီးအမှုတ်၊ပွဲလမ်း၊သဘင်သည် တလတိတိ အချိန်ကြာညောင်းခဲ့သည်။ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်မှသဘင်သည်၊ ဂီတပညာရှင်များမှလာရောက်ဖြေဖျော်ခဲ့သည်။ ပွဲသည် ခြိမ့်ခြိမ့်သဲ စည်ကားခဲ့သည်။ ယင်းပွဲတွင်သီဆိုခဲ့သော ထင်ရှားသည့်သီချင်း (ရိုလို ခေါံလာ) တပုဒ်မှာ

မောလ်ကာ ဘာနူ ဒေရှ့်ရေ ဗျီယာရ် ဗိုက်ဒေါ အလ္လာ ဘာဂျေရေ၊

မောလ်ကာဘာနူ ရှာတ္တေ ..ဗိုက်..

အိုဗိုက်...မော်နူမျာရ် ကီဟိုနိုက်...

မောလ်ကာ ဘာနူ ဗျာ ဟိုယ်ဘို

မော်နူမျာ ရှာတ် တေရေ။

မာလ်ကာဘာသည် မောနူများ၏ ဒုတိယမြောက်မယား ဖြစ်သည်။ သူမတွင် သား/သမီး တစ်စုံတစ်ဦး မထွန်းကားခဲ့ချေ။ မာလ်ကာဘာနူသည် မောနူမျာထံတွင်မပျော်။ သို့ကြောင့် မောနူမျာထံအကြာမနေတော့ မိဘရှိရာ ဘာရ်ှကာလီသို့ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ခဲ့သည်။

မောလ်ကာဘာနူ၏ ဖခင် အာမိရ်မူဟာမတ်သည် သူမအတွက် ဗလီကြီးတလုံးတည်ဆောက်ပေးခဲ့ပြီး မနီးမဝေးတွင် ကန်ကြီးတခု တူးဖော်ပေးခဲ့သည်။

ယင်းတို့ကို ယခုတိုင် မောလ်ကာဘာနူ ဒီဂီ(ကန်တော်ကြီး)နှင့် မောလ်ကာဘာနူဗလီဟုခေါ်ထွင်ကြသည်။ မာလ်ကာဘာနူ ဂူသင်္ချိုင်းသည် မာလ်ကာဘယနူ ဗလီကြီး၏ အနီးတွင်တည်ရှိသည်။ မော်နူမျာဂူသင်္ချိုင်းသည် ရွာသင်္ချိုင်းအလယ်အပင်ကြီးတပင်တွင်ရှိနေသည်။

ကိုးကားပြုစုသူ

မင်းဝန်ဇော်

သမိုင်းဖျောက်ဖို့ မလွယ်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာတိုင်းရင်းသား

သမိုင်းဖျောက်ဖို့ မလွယ်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာတိုင်းရင်းသား

----------------------------------------

သမိုင်းပညာရှင် ဒေါက်တာအေးချမ်းက ရိုဟင်ဂျာ ဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ ရခိုင်တွေကိုသာ ရည်ညွှန်းကြောင်း ဖရန်စစ်ဘူချာနန်ရဲ့ သမိုင်းစာအုပ်ကို ကိုးကားပြီးတော့ တစ်မျက်နှာစာလောက် ကူးယူဖော်ပြခဲ့တာ FB ပို့စ်တစ်ခုမှာ ဖတ်ဖူးတယ်။ ပုံ-၁ ကို ရှူပါ။

- ထုံးစံအတိုင်း ကော်မန့်တွေမှာ သမိုင်းလေ့လာသူ ရိုဟင်ဂျာတွေနဲ့ အပြန်အလှန် ထိပ်တိုက်တွေ့တာတော့ ရှိတယ်။ ကော်မန့်ရှင် တစ်ယောက်က ဆရာကြီးကို ယုံကြည်တဲ့အနေနဲ့ ရိုးရိုးသားသား မေးမြန်းလိုက်တယ်။ "ဆရာကြီးရဲ့ သုံးသပ်ချက် တင်ပေးရင် ကောင်းပါမယ်" တဲ့။ ပုံ-၂ ကို ရှူပါ။

- ဒီတော့ ဆရာကြီးလည်း အခွင့်သာသွားပြီပေါ့။ လေးလေးစားစား မေးတဲ့သူကို မှိုင်းတွေဂျင်းတွေ ခံတွင်းလိုက် ကျွေးပေးပြီပေါ့။ ဘယ်လို ဖြေသွားလဲသိလား။ " ရှင်းပါတယ်တဲ့။ ရခိုင်ပြည်ကို ဘင်္ဂါလီတွေက Rossawn, Rohhawn, Roang, Reng နဲ့ Rung လို့ ခေါ်ကြတယ်။ ၁၇၈၄ နောက်ပိုင်း ရခိုင်ပြည်က ထွက်ပြေးလာကြတဲ့ ရခိုင်တွေကို မောက် လို့ ခေါ်ကြတယ်။ ဒါကြောင့် ရို ဆိုတာ ရခိုင်ကိုခေါ်တာ။ သူတို့တွေကိုကတော့ Bangalese Mohammedan လို့ မှတ်တမ်းတင်သွားတယ်" လို့ ဆရာကြီးက သုံးသပ်ပြတယ်။ ပုံ-၂ ကို ရှူပါ။

- ကဲ့… ဒီသုံးသပ်ချက်ကို ဆန်းစစ်ကြည့်ချင်တော့ မူရင်းသမိုင်းကို သွားကုပ်ရတာပေါ့။

"All the way from Chanpour to Barratulla we have had low hills between us and the Sea: but now there is nothing in that direction except plains, these in some places however are covered with Woods. Various parts of the Hills in this neighbourhood are inhabited by Mugs from Rossawn, Rohhawn, Roang, Reng or Rung, for by all these names is Arakan called by the Bengalese." These people left their country on its conquest by the Burmas, and subsist by fishing, Boat building, a little cultivation, and by the Cloth made by their Women. They also build houses for the Mohammedan refugees, of whom many came from Arakan on the same occasion, and settling among men of their own Sect, are now much better off than their former Masters. A Bengalese Mohammedan would consider himself as polluted by living in a House built by Mug. The Natives of Arakan pay no rent for their Lands, as every three years they remove and clear away some new Spot overgrown with Wood. [T]hey pay to the Zemeendars a consideration for the ground occupied by their houses, in the same manner as the fishermen do. In the Hills between my route and the Sea there live no Joomea Mugs: but they are much frequented by Wild Elephants, on account of the fruit of the Chalta (Dillennia Indica) which these beasts eat very greedily.

Francis Buchanan In Southeast Bengal (1798) | Pages-31-32

မူရင်းအင်္ဂလိပ်စာကို ဖတ်ကြည့်တဲ့အခါ အာရကန်ပြည်ကို ဘင်္ဂါလီတွေက Rossawn, Rohhawn, Roang, Reng နဲ့ Rung လို့ ခေါ်ကြတာတော့ ဟုတ်တယ်။

အာရကန်ပြည်ကို ဗမာတွေက သိမ်းပိုက်တဲ့နောက်ပိုင်း မောက် (ရခိုင်)တွေ ထွက်ပြေးလာတာလည်း တွေ့ရတယ်။ ရခိုင်တွေကို မောက် ခေါ်တာလည်း ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ Bangalese Mohammedan လို့ မှတ်တမ်းတင်သွားတယ်လို့ ဆရာကြီးရဲ့အဆိုပြုချက်ကတော့ လုံးဝ မရိုးသားဘူး။ အဲဒီမူရင်းမှာ Mohammedan လို့သာ ကွဲကွဲပြားပြား ရေးသားထားတာ ဖြစ်တယ်။

နောက်တစ်ချက်က အာရကန်ပြည်ကို Roang (ရိုဟင်း) ခေါ်တယ်။ ရခိုင်ကို မောက် ခေါ်ကြတယ် လို့ အတိအလင်းပါတယ်။ ဆရာကြီးရဲ့ သုံးသပ်ချက်မှာ ကျတော့ ပဟေဠိဆန်သွားတယ်။ ရခိုင်က မောက် မဖြစ်ဘဲ ရိုဟင်ဂျာ ဘယ်လိုဖြစ်သွားတာလဲ။ အံ့စရာနော်။ (ဒေသစွဲနာမည်အဖြစ်ကောက်ရင် အာရကန်ပြည်သူတွေကို ရိုဟင်ဂျာ ခေါ်တာလို့ သုံးသပ်ရင်တောင် ယုတ္တိတန်သေးတယ်။ မှတ်တမ်းတွေအရဆိုရင် ရခိုင်ကို မောက် လို့ပဲ မှတ်တမ်းတွေ့ရတာ။ *ရိုဟင်ဂျာ ဟာ မွတ်စလင်တွေဖြစ်ကြောင်း တခြားသမိုင်းမှတ်တမ်းတွေ တပုံကြီးရှိတယ်။)

သမိုင်းဆရာကြီးလဲ အသက်နည်းနည်း ကြီးလာတော့ မေ့သွားတတ်တာလားတော့ မသိဘူး။ အဲဒီမူရင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာ ရှာတော်ပုံအတွက် အင်မတန်အရေးကြီးတဲ့ အချက်တစ်ချက်ရှိတယ်။ "အဲဒီ ၁၇၈၄ ခုနောက်ပိုင်း ထွက်ပြေးခိုလှုံခဲ့တဲ့ သူတွေထဲမှာ အာရကန်ပြည်က မိုဟာမေဒင် အုပ်စုလည်း ပါတယ်။ သူတို့က သူတို့အစုနဲ့ သူတို့ နေကြတယ်"လို့ ဘူချာနန်ရဲ့ မူရင်းစာသားမှာ ထင်ထင်ရှားရှားဖော်ပြထားတယ်။ ဒီအချက်ဟာ ရခိုင်ပြည်က မွတ်စလင်တွေ ဗမာကျူးကျော်စစ်မတိုင်မီ အာရကန်ပြည်တွင် ရှိနေကြောင်း ခိုင်လုံတဲ့အထောက်အထားဖြစ်တယ်။ ၁၈၂၃ မတိုင်မီ ရှိနေတဲ့အတွက်ကြောင့် ရိုဟင်ဂျာတွေဟာ ပင်ရင်းတိုင်းရင်းသားတွေဖြစ်ကြတယ်။ အဲဒီအချက်ကိုကျတော့ ဆရာကြီးက မေ့ကျန်သလိုလို ခုန်ကျော်သွားခဲ့တယ်။ (တမင်ကျော်သွားတာလား၊ မေ့လို့ ကျော်သွားတာလား ဒါက ဆရာကြီးပဲ အသိဆုံးဖြစ်တယ်။) ဒါပေမဲ့ အဲဒီ Mohammedan ကို ဘင်္ဂါလီမိုဟာမေဒင် လို့ ဇာတ်နာနာ သုံးသပ်ဖို့တော့ မမေ့ခဲ့ဘူးနော်။

တစ်ခါ ဒီသုံးသပ်ချက်မှာပဲ မေ့လျော့သွားတာဖြစ်မယ် ဆိုလို့ ဆရာကြီးရဲ့ ဘူချာနန်ဘာသာပြန်ကို သွားကြည့်ဖြစ်တယ်။ အဲ့ဒီမှာလည်း ထူးထူးခြားခြားပါပဲ။ ၁၇၈၄ နောက်ပိုင်း မွတ်စလင်တွေ အာရကန်ပြည်က နေရပ်စွန့်ခွာကာ အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်မှာ ခိုလှုံခဲ့တဲ့ မူရင်းအပိုင်းကို ဘာသာပြန်တောင် မပြန်ခဲ့ဘူး။ တစ်ခါတည်း ဖျက်ချေလိုက်လေတယ်။ ပုံ-၃ ကို ရှုပါ။

ဒီနေရာမှာ တစ်ခုပြောချင်တာက ဘူချာနန်ဟာ အာရကန်က ဒုက္ခသည်မွတ်စလင်နဲ့ ဘင်္ဂါလားက ဘင်္ဂလီမွတ်စလင်ကို သိသိသာသာကွဲပြားနိုင်အောင် ဖော်ပြထားတယ်။

"မောက် တွေက မဟာမေဒင် ဒုက္ခသည်တွေအတွက် အိမ်တွေလည်း ဆောက်လုပ်ပေးတဲ့အလုပ်ကို လုပ်ကြပြီး မိုဟာမေဒင်တွေလည်း မောက်တွေနဲ့အတူတူ အာရကန်မှ ထွက်ပြေးလာကြသူတွေ ဖြစ်ကြတယ်။ အဆိုပါ မိုဟာမေဒင်တွေဟာ သူတို့အုပ်စုနဲ့သူတို့ နေထိုင်ကြပြီး ၎င်းတို့ရဲ့ ယခင်သခင်တွေထက် ကောင်းမွန်စွာ နေထိုင်ကြတယ်။ ဘင်္ဂါလီမိုဟာမေဒင် တစ်ယောက်က မောက်တွေ ဆာက်လုပ်တဲ့အိမ်တွေမှာ နေထိုင်ရင် မိမိကိုယ့်ကို ညစ်ညူးတယ်လို့ ယူဆတယ်။"

ဆိုလိုတာက ရခိုင်တွေ ဆောက်လုပ်တဲ့ အိမ်တွေမှာ အာရကန်က မွတ်စလင်တွေ နေကြတယ်။ ဒီလိုမျိုး မောက်တွေ ဆောက်တဲ့အိမ်တွေမှာ ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင်တွေကျတော့ မနေတတ်ဘူး။ ရွံ့ကြတယ်။ ဒီအပိုင်းက အာရကန်က မိုဟာမေဒင်နဲ့ အဲဒီ ဒေသခံဘင်္ဂါလီမိုဟာမေဒင်တွေဟာ ဓလေ့ထုံးတမ်းမတူကြောင်း ထောက်ပြနေတယ်လို့ ကောက်ချက်ချနိုင်တယ်။

- ဒါပေမဲ့ ဒီလောက်အရေးကြီးတဲ့ သမိုင်းအချက်အလက်တစ်ခုကို သမိုင်းဆရာကြီးအေးချမ်းက ကျော်သွားတာ ဖုံးကွယ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့တာလို့ ထင်ကြေးပေးနိုင်တယ်။ ဒါက တို့ပြည်ရဲ့ ပညာရှင်တွေရဲ့ သမာဓိပါပဲ။ သမိုင်းပညာရှင် ဆိုတာ ဘက်မလိုက်ရဘူး။ အရှိကိုအရှိအတိုင်း ထုတ်ဖော်ရဲရတယ်။ ဒါမှ အမှန်ကန်တဲ့ အတိတ်အကျိုးအကြောင်းကို လူတွေက သိရှိလာမှာဖြစ်တယ်။ ဒီလိုမဟုတ်ဘဲနဲ့ မိမိစိတ်ကြိုက်ဖြစ်အောင် ဖုံးကွယ်ဖို့ကြိုးစားရင်တော့ သာမန်ပြည်သူတွေလဲ ဘယ်တတ်နိုင်ပါမလဲ။ ပညာရှိဆိုတိုင်း ယုံမှားမိပြီးတော့ ပဋိပက္ခတွေစွဲနေမှာပေါ့။

— #လူထုဝဏ္ဏ

(10-8-2022)

*ဒီဘူချာနန်ရဲ့ မှတ်တမ်းနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ကိုလင်းသက်ဆွေရဲ့ သုံးသက်ချက်ကို အောက်ပါလိင့်ကနေ ဖတ်ရှူနိုင်ပါတယ်။

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0Dr2WPQeBECmPVX72sUSzPwuBAwR2MqmsNoNE7SxLu7qHYcs9EF7vKYjDt4YxXZaMl&id=744769315

အိဗ္ဗနုဘတ္တူတာ တွေ့ရှိခဲ့သည့် ထူးဆန်းသောပြည်တစ်ပြည်

အိဗ္ဗနုဘတ္တူတာ တွေ့ရှိခဲ့သည့် ထူးဆန်းသောပြည်တစ်ပြည်

————————————————————

၁၄ ရာစု မိုရိုကိုနိုင်ငံသား ကမ္ဘာလည်ပတ်ခရီးထွက်ခဲ့သူ မိုဟမ္မဒ် အိဗ္ဗနု ဘတ္တူတာဟာ သူရဲ့ နှစ် ၃၀ ခန့် စွန်းစားခရီးအတွင်း တွေ့မြင်သမျှကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့တယ်။ နောင်တွင် Rihlah (အူရ်ဒူ- Safar Nama| အင်္ဂလိပ်- Travels of Ibn Battuta) နာမည်နဲ့ ကမ္ဘာကျော် ခရီးသွားမှတ်တမ်းစာအုပ် ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။ သူ့ရဲ့စွန်းစားခန်းဟာ ကိုလမ်ဘစ်၊ ဗစ်ကိုဒဂါးမား၊ မာကိုပိုလို တို့လို အာရပ်ကမ္ဘာမှာ ထင်ရှားပါတယ်။

ကမ္ဘာကျော် အိဗ္ဗနု ဘတ္တူတာရဲ့ ခရီးသွားမှတ်တမ်းမှာ ထူးဆန်းတဲ့ လူမျိုးတွေ၊ နေရာဒေသတွေ ဓလေ့ထုံးထမ်းတွေ၊ အဖြစ်အပျက်တွေကို တွေ့မြင်ရတယ်။ ဒီပို့စ်မှာ ထူးဆန်းတဲ့ ပြည်တစ်ပြည်အကြောင်းကို တင်ပြပေးပါမယ်။

အိဗ္ဗနုဘတ္တူတာဟာ အရှေ့တောင်အာရှ ခရီးစဉ်ကိုစတင်ခဲ့ရာ စစ်တကောင်းမှ ဂျာဗာ၊ ဆူမတြာသို့ ထွက်ခွာရန် ရွက်လွှင့်ဖို့ အသင့်ဖြစ်နေတဲ့ သင်္ဘောတစ်စင်းပေါ်တက်ကာ လိုက်ပါခဲ့တယ်။ ဂျာဗာဟာ အဲဒီနေရာမှ ရက်ပေါင်း လေးဆယ်ကြာ ခရီးနှင်ရတယ်။ သင်္ဘောလွင့်ကာ ဆယ့်ငါးရက်ကြာပြီးနောက် ဘတ္တူတာတို့ဟာ ဗြာဟ်နကား [Barahnakar]တွေရဲ့ ပြည်ကို ရောက်သွားတယ်။ အဲဒီပြည်ကလူတွေဟာ အိန္ဒိယဘက်က ဘာသာကိုးကွယ်တဲ့လူမျိုးလဲမဟုတ်သလို တခြားဟာလဲ မဟုတ်ဘူး။ အက်စကောတိပ် လူမျိုးတွေလိုပါပဲ။ သူတို့ဟာ ပင်လယ်ကမ်းစပ်အနီး သက်ကယ်အမိုးပါတဲ့ ဝါးအိမ်တွေမှာ နေထိုင်ကြတယ်။ အဲဒီပြည်မှာ ငှက်ပျောသီးပင်တွေ၊ ကွမ်းသီးပင်တွေနဲ့ ကွမ်းရွက်ပင်တွေ ပေါတယ်။ အမျိုးသားတွေရဲ့ ပါးစပ်ကတော့ ခွေးပါးစပ်နဲ့တူသလိုပဲ။ မိန်းကလေးတွေကတော့ မျက်နှာလှပပြီး ရုပ်ရည်အလွန်လျောက်ပတ်တယ်။ သူတို့ရဲ့ အမျိုးသားတွေက လုံးဝအဝတ်ဗလာနေကြတယ်။ တချို့က အရှက်အင်္ဂါကို အရုပ်တွေဆေးခြယ်ထားတဲ့ ဝါးခြမ်းပိုင်း၊ ကျူပင်ပိုင်းတွေနဲ့ ဖုံးကွယ်ထားတယ်။ အဲဒီအရှက်ဖုံးခွက်ကို ဝမ်းဗိုက်နဲ့ချိတ်ဆွဲထားတယ်။ သူတို့မိန်းမတွေက အရှက်ကို သစ်ရွက်တွေနဲ့ ဖုံးအုပ်ထားလေ့ရှိကြတယ်။

အဲဒီပြည်မှာ မွတ်ဆလင်အသိုင်းအဝိုင်းတွေလဲရှိကြတယ်။ သူတို့ဟာ ဂျာဗာနဲ့ ဘင်ဂါက မွတ်ဆလင်ဖြစ်ပြီး သီးခြားရွာတွေမှာအုပ်စုဖွဲ့နေထိုင်ကြတယ်။ အဲဒီပြည်သားတစ်ယောက် ပြောပြတာက အံ့ဖွယ်ကောင်းတယ်။ သူတို့ဟာ တိရစ္ဆာန်တွေလို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ကာမဆက်ဆံကြတယ်။ ဘာတစ်ခုမှ မဖုံးကွယ်ကြဘူး။ အမျိုးသားတစ်ယောက်မှာ မိန်းမ အယောက် ၃၀ ထိထိရှိတယ်။ ပိုလည်းမပို၊ လျော့လဲ မလျော့တတ်ဘူး။ ဒီလူတွေဟာ အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်တာ ဘယ်တော့မှ မလုပ်ကြဘူး။ အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်လို့ ဖမ်းမိရင် ကြိုးပေးဒဏ်ခံရတယ်။ ပြစ်ဒဏ်ကျခံရတဲ့သူရဲ့နေရာမှာ အခြားသူ့ အဖော်အဆွေ ဒါမှမဟုတ် ကျွန်တစ်ယောက်ကို အစားပေးရင် ချမ်းသာခွင့်ရတတ်တယ်။ အမျိုးသမီးကိုကျတော့ မြို့စားမင်း(စူလတန်)ရဲ့ ကျွန်တွေနဲ့ သေဆုံးတဲ့အထိ တစ်ယောက်ပြီးတစ်ယောက် ကာမဆက်ဆံစေတဲ့ ပြစ်ဒဏ်ပေးလေ့ရှိတယ်။ အဲလို ကွပ်မျက်လိုက်တဲ့ အလောင်းတွေကို သမုဒ္ဒရာထဲပစ်ချကြတယ်။ အဲဒီပြည်သားတွေက အပြင်မှရောက်လာတဲ့ သင်္ဘောကုန်သည် သူစိမ်းတွေကို သူတို့ ရွာထဲ ဝင်ခွင့်မပြုကြဘူး။ ရာသပန်နေထိုင်ချင်ရင်တော့ ပြဿနာမရှိပါဘူး။ နေလို့ရတယ်။ ပြည်သူတွေ အများစုကတော့ ကမ်းနားကို လာရောက် ရောင်းဝယ်လေ့ရှိကြတယ်။ သူတို့ဟာ သင်္ဘောခရီးသည်၊ ကုန်သည်တွေကို ဧည့်ခံဖို့အတွက် သောက်ရေတွေကို ဆင်နဲ့ သယ်ဆောင်သွားလေ့ရှိကြတယ်။ ကမ်းနားတွင် ရေချိုမရှိတာကြောင့် သင်္ဘောသားတွေ မြို့ထဲကနေ ရေသယ်ဖို့ဝင်လာမှာကို စိုးရိမ်လို့ဖြစ်တယ်။ သူတို့ရဲ့ အမျိုးသမီးတွေက ချောမောတဲ့ သင်္ဘောသားတွေနဲ့တွေ့လို့ ဆွဲဆောင်ချစ်ကြိုက်မိမှာ စိုးတဲ့အတွက်ကြောင့် သူစိမ်းတွေ ရွာထဲဝင်တာ တားမြစ်ခြင်းဖြစ်တယ်။

အဲဒီပြည်မှာ ဆင်တွေကပေါတယ်။ ဒါပေမယ့် မင်းညီမင်းသား၊ မင်းသမီးတွေကလွဲလို့ တခြားဘယ်သူမှ ရောင်းခွင့်မရှိပါဘူး။ မြို့စားမင်းဆီက အဝတ်အထည်အစား ဆင်တွေကို ဝယ်ယူကြတယ်။ သူတို့ရဲ့ အပြောအဆိုက ထူးဆန်းတယ်။ အဲဒီမှာနေတဲ့ သူတွေ၊ အဲဒီပြည်နဲ့ အသွားအလာရှိတဲ့ သူတွေမှအပ တခြားဘယ်သူမှ နားလည်နိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး။

အိဗ္ဗနုဘတ္တူတာတို့ အဲဒီဆိပ်ကမ်းကို ဆိုက်ရောက်သွားတဲ့ခါ ပြည်သားတွေက သစ်တစ်တုံးတည်းနဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့ လှေငယ်တွေနဲ့ ရောက်လာကြတယ်။ သူတို့က ငှက်ပျော့သီးတွေ၊ ဆန်၊ ကွမ်းရွက်၊ ကွမ်းသီးတွေနဲ့ ငါးတွေ ယူဆောင်လာကြတယ်။ သူတို့ရဲ့ မြို့အုပ်မင်း (စူလတန်) က ဆင်စီးလို့ လာတယ်။ ဆင်ပေါ်မှာ သားရေနဲ့ပြုလုပ်ထားတဲ့ ကုန်းနှီးတန်ဆာ ရှိတယ်။ မြို့အုပ်မင်းက အမွှေးတွေ ထောင်နေတဲ့ ဆိတ်သားရေ ဝတ်ရုံကို ဝတ်ဆင်ထားတယ်။ ခေါင်းပေါ်မှာ အရောင်သုံးရောင်နဲ့ ပိုးချည်တုံးသုံးတုံးဆင်ထားတယ်။ သူ့လက်ထဲမှာ ကျူပင်နဲ့လုပ်ထားတဲ့ လှံတံတစ်တစ်စင်း ရှိတယ်။ အယောက် ၂၀ ခန့်ရှိတဲ့ သူရဲ့ အပေါင်းအဖော်တွေက ဆင်စီးလျက် နောက်လိုက်ပါတယ်။ မြို့စားမင်းက အိဗ္ဗနုဘတ္တူတာတို့အတွက် လက်ဆောင်ပဏ္ဏာအနေနဲ့ ငရတ်သီး၊ ချင်း၊ သစ်ကြံပိုးခေါက်၊ ငါး၊ မော်လဒိုက်နဲ့ ဘင်္ဂါက အထည်တွေကို ပေးတယ်။ အဲဒီအထည်တွေကို ပြည်သားတွေက မဝတ်ဆင်ကြဘူး။ သူတို့ရဲ့ ပွဲတွေမှာ ဆင်တွေကို အဲဒီအထည်တွေနဲ့ တန်ဆာဆင်ပေးတာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီဆိပ်ကမ်းမှာ ဆိုက်ကပ်တဲ့ သင်္ဘောတစ်ခုစီက

သူတို့ရဲ့ ပွဲတွေမှာ ဆင်တွေကို အဲဒီအထည်တွေနဲ့ တန်ဆာဆင်ပေးတာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီဆိပ်ကမ်းမှာ ဆိုက်ကပ်တဲ့ သင်္ဘောတစ်ခုစီက ကျွန်ထီး၊ ကျွန်မ တစ်စုံ၊ ဆင် တန်ဆာဆင်တဲ့ အထည်၊ မြို့စားမင်းကတော် ဝတ်ဆင်ဖို့ ရွှေလက်ဝတ်ရတနာတွေ ပေးဆောင်ရတယ်။ တကယ့်လို့ တစ်ယောက်ယောက်က မပေးဘူးဆိုရင် ပြည်သားတွေက မှော်ပယောဂဆန်ဆန် ကျိန်ဆဲတတ်တယ်။ ဒါနဲ့ လက်ဆောင်မပေးသွင်းခဲ့တဲ့ သူအတွက် သမုဒ္ဒရာခရီးက ကြမ်းတမ်းသွားနိုင်တယ်။ သူပျက်စီပျက်စီးရာပျက်စီးကြောင်း ရောက်တတ်တယ်။

အဲဒီပြည်ရဲ့ဆိပ်ကမ်းမှာ တည်းခိုရင်း တစ်ညမှာတော့ ပြဿနာနာတစ်ခု တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင်ဖြစ်သွားတော့တယ်။ သင်္ဘောဦးစီးရဲ့ ကျွန်တစ်ယောက်ဟာ အရောင်းအဝယ်ကိစ္စနဲ့ ပတ်သတ်ပြီးတော့ ဒေသခံတွေဆီ အဝင်အထွက်ရှိကြတယ်။ အဲဒီကျွန်ဟာ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်နဲ့ ချစ်ကြိုက်မိပြီးတော့ စကားစမြည်ပြောကြတယ်။ တစ်ည ဂူတစ်ခုအနီးမှာ ကတိကဝတ်အရ နှစ်ယောက်ချင်း တွေ့ဆုံကြတော့တယ်။၊ အဲဒီအကြောင်းကို အမျိုးသမီးရဲ့ခင်ပွန်းသည်က သတင်းရရှိပြီး ၎င်းတို့ နှစ်ဦးစလုံးကို မြို့စားမင်း(စူလတန်)ဆီ ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့တယ်။ မြို့စားမင်းက အကြောင်းစုံ စုံစမ်းပြီးတော့ ပြစ်မှုကျူးလွန်တဲ့ ကျွန်ရဲ့ ဝှေးစေ့တွေကို ဖြတ်၍ ကြိုးဆွဲချရန် အမိန့်ပေးလိုက်တယ်။ အမျိုးသမီးကိုကျတော့ အဲဒီမှာရောက်ရှိနေတဲ့ လူတွေအားလုံးက အမျိုးသမီးသေတဲ့အထိ ကာမဆက်ဆံစေရန် အမိန့်ပေးလေတယ်။ အဲဒီနောက် မြို့စားမင်းဟာ ကမ်းနားရှိ သင်္ဘောဆိုက်ရာဆီ ကြွရောက်လာပြီးတော့ သင်္ဘောဦးစီးကို မိန့်ဆိုတာက ငါက ထုံးထမ်းနဲ့အညီ ဒီအမိန့်ကို မလွဲမသွေ ပေးလိုက်ရတယ်။ ငါ့မှာ တခြားရွေးစရာလမ်းမရှိဘူး။ ပြီးတော့ မြိုးစားမင်းက သင်္ဘောဦးစီးကို ကျွန်တစ်ယောက် အစားပေးခဲ့လေသတဲ့။

— #လူထုဝဏ္ဏ

(၈-၈-၂၀၂၂)

မှတ်ချက်- ဒီပြည်ကို တချို့က Arakan ရဲ့ ကမ်းရိုးဒေသတစ်ခုလို့ ယူဆကြတယ်။

- ဗြာဟ်နကား [Barahnakar] ကို တချို့က လူမျိုးနာမည်၊ တစ်ချို့က တိုင်းပြည်နာမည်လို့ ယူဆကြတယ်။

Ref: 1. The Travels of Ibn Battuta

        2. Safar Nama

ဝိုင်ယာလစ် ဆိုင်ရာစာအုပ်များ (အခမဲ့ ဒေါင်းယူ)

 ဝိုင်ယာလစ် ဆိုင်ရာစာအုပ်များ 

စာအုပ်နာမည်များကို နှိပ်၍ ဒေါင်းယူပါ။

1. Wireless communications and Networking

2. Wifi Wireless အေၾကာင္း

3. Wireless Hacking- The Invisible Network

4. Wireless Home Network

5. Wireless Network တပ္ဆင္ရာတြင္သိသင့္သည့္အခ်က္မ်ား

6. Wireless Networking

Maalumati Kitaab

 

This Maalumati Kitaab 2 was written by Sheik Yaakub Qasimi in Rohingya Zuban arabic script

Maalumati Kitaab by Kuwaiccorjja on Scribd

Rohingya Qaida Kitaab

 

Rohingya Qaida in Arabic Script by Kuwaiccorjja on Scribd

တကၠသိုလ္နႏၵမိတ္ (သို႔) မိုဟာမတ္အာလီ (၁၉၂၂-၁၉၆၈)

တကၠသိုလ္နႏၵမိတ္ (သို႔) မိုဟာမတ္အာလီ (၁၉၂၂-၁၉၆၈)

-------------------------------------------------

ေကာင္းကင္ႏွင့္ ေျမႀကီးကို ေတာင္းခံသူဟု တင္စားခံရေသာ တကၠသိုလ္နႏၵမိတ္သည္ စာေရးဆရာ၊ ဝတၳဳေရးဆရာ၊ ကဗ်ာဆရာ၊ အယ္ဒီတာ၊ စာေပထုတ္ေဝသူ၊ ဗမာျပည္၏ အေစာဆံုး စစ္မွတ္တမ္း ဘာသာျပန္ စာအုပ္ေရးသူ စသည္ျဖင့္ေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ ရခိုင္ျပည္သား မြတ္စလင္ေသြး အထင္ကရ ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦးျဖစ္သည္။

တကၠသိုလ္နႏၵမိတ္ကို ကိုလိုနီေခတ္ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၈ ရက္ ၾကာသပေတးေန႔၌ သံတြဲခ႐ိုင္၊ ေတာင္ကုတ္တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ အဖ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕ပိုင္ ဦးေမာင္ေမာင္ႀကီးႏွင့္ အမိ ေဒၚေရႊတို႔၏ သားျဖစ္သည္။ ေမာင္တင္ေအာင္၊ ေမာင္တင္ေမာင္ႏွင့္ မတင္တင္ ဟူ၍ ညီကိုေမာင္ႏွမ သံုးေယာက္ရိွခဲ့သည္။ အႁမႊာေမြးခ်င္း ႏွစ္ေယာက္အနက္ ဆရာသည္ အႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။ အမည္ရင္းမွာ မိုဟာမတ္အလီ (ခ) ေမာင္တင္ေအာင္ ျဖစ္ၿပီး မိဘတို႔က "ကိုကို" ဟု ခ်စ္စႏိုးေခၚၾကသည္။

မိုဟာမတ္အလီသည္ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕ တိုင္းရင္းျမန္မာအလယ္တန္းေက်ာင္းတြင္ ပၪၥမတန္းထိ ပညာဆည္းပူးခဲ့သည္။ မိသားစုႏွင့္အတူ သံတြဲၿမိဳ႕သို႔ ေရြ႕ေျပာင္းရာ ၁၉၄၆ ခုတြင္ သံတြဲ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္းမွ အဂၤလိပ္စာဂုဏ္ထူးျဖင့္ ဆယ္တန္းေအာင္ခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္ ဆက္လက္ ပညာသင္ခဲ့သည္။ သံတြဲၿမိဳ႕ ေက်ာင္းသားသမဂၢအမႈေဆာင္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ရင္း ဂ်ပန္ေခတ္အတြင္း ဖက္ဆစ္ဆန္႔က်င္ေရး ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ကထိကဦးေက်ာ္ရင္ႏွင့္ အတူပါဝင္ခဲ့သည္။

နႏၵမိတ္သည္ ၁၉၄၇ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလထုတ္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ (တြဲ-၁၁၊ အမွတ္-၃) ပါ "ေမာင္တုိ႕ရခုိင္ျပည္" ကဗ်ာႏွင့္ စာေပေလာကသို႔ ေျခလွမ္းေရာက္လာခဲ့သည္။ "ေမာင္တုိ႕ရခုိင္ျပည္" ကဗ်ာသည္ ဆရာ၏ အေစာဆုံး စာေပလက္ရာဟု သိရွိရသည္။

ဆရာနႏၵမိတ္သည္ ၁၉၄၉-၅၀ တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ႏွစ္ပတ္လည္စာေစာင္၊ ျမန္မာစာက႑ တြဲဖက္စာတည္း၊ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ရခုိင္ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားမ်ားအသင္း မဂၢဇင္းအယ္ဒီတာ၊ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ဗမာမြတ္စလင္ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားအသင္း မဂၢဇင္းအယ္ဒီတာ အျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ရခိုင္ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားမ်ားအသင္း၏ ဒု-ဥကၠဌ အျဖစ္လည္း တာဝန္ယူခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ရခုိင္အသင္းၾကီးမွ ၾကီးမွဴးက်င္းပေသာ ၀တၳဳတုိျပဳိင္ပြဲတြင္ "ေမာင္တင္ေအာင္ (၀ိဇၨာ-အထက္တန္း)" အမည္ျဖင့္ေရးသားခဲ့ေသာ "ကဗ်ာတေက်ာ့" ၀တၳဳတုိႏွင့္ ပထမဆုရရိွခဲ့သည္။ ထုိႏွစ္မွာပင္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ႏွစ္ပတ္လည္စာေစာင္ (တြဲ-၁၊ အမွတ္-၃)၌ "ကုိယ္ေပ်ာက္ေဆးလုံး ျပဇာတ္" ကို ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ေတာ္၀င္မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားမ်ားအသင္း မဂၢဇင္းတုိ႕တြင္ "ေခတ္၏ေၾကးမုံ" (ေတးႀကိဳ) ကဗ်ာကုိ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည္။

၁၉၅၀ ျပည႕္ႏွစ္တြင္ ၀ိဇၨာတန္းေနာက္ဆုံးႏွစ္စာေမးပြဲ မေျဖေတာ့ဘဲ ေက်ာင္းထြက္ခဲ့သည္။ ဆရာ၏ ပထမဆုံးလုံးခ်င္း " နႏၵာပုလဲ " ၀တၳဳကုိ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ (ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ငန္းကုိ မႏၱေလးတကၠသုိလ္ ပါေမာကၡခ်ဳပ္ဦးေက်ာ္ရင္ႏွင့္အတူ လက္တြဲလုပ္ေဆာင္ခဲ႕။) တကၠသုိလ္မွထြက္ျပီးေနာက္တုိးတက္ေရးသတင္းစာတြင္ လက္ေထာက္အယ္ဒီတာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၃ ခုတြင္ ၀ါးခယ္မၿမိဳ႕ အစုိးရအထက္တန္းေက်ာင္း၌ အထက္တန္းျပဆရာ လုပ္ခဲ့သည္။

၁၉၅၄ ခုတြင္ ျမ၀တီမဂၢဇင္းတုိက္ထုတ္ "ေရာင္ျခည္ဂ်ာနယ္" အယ္ဒီတာ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထုိႏွစ္မွာပင္ ျမ၀တီမဂၢဇင္း တာ၀န္ခံ စာတည္း၊ စာတည္းခ်ဳပ္တာ၀န္မ်ားကုိ (၁၉၆၀)ျပည့္ႏွစ္အထိ ေဆာင္ရြက္ခဲသည္။ "ေမာင္ၾကီးလာပါေဟ့" လုံးခ်င္း၀တၳဳထုတ္ေဝသည္။ ၁၉၅၆ ခုတြင္ ”ပန္းတုိင္းေမႊးပါေစ” ၀တၳဳ ေရးသားထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ရုပ္ရွင္ပေဒသာမဂၢဇင္း အယ္ဒီတာ၊ န၀ေဒးမဂၢဇင္း စာတည္းခ်ဳပ္၊ စာေရးဆရာမုိးေ၀ႏွင့္အတူ "စုံေထာက္မဂၢဇင္း"ကုိ အယ္ဒီတာအျဖစ္ ကုိယ္တုိင္ဦးစီးထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ "ရႊျပည္ၾကီး" ျမန္မာရာဇ၀င္ေနာက္ခံ၀တၳဳႏွင့္ "ပန္းဖြက္တမ္း" ရခုိင္ဓေလ့ရုိးရာအခ်စ္၀တၳဳတုိ႕ကုိ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။

၁၉၆၁ ခုတြင္ ေသြးသစၥတာ၊ ေစာၾကဳိလွဲ႕ပါ၊ ခ်စ္ေသာနီနီ၊ အခ်စ္လမ္းကေလး၀ကၤပါ၊ မုိးတိမ္ကုိေမွ်ာ္၊ မုိးတိမ္ကုိမွာ စေသာ ကုိယ္တိုင္ေရး၀တၳဳမ်ားအျပင္ စာေပေဆာင္းပါမ်ားကုိ စုစည္းကာ "စာေရးခ်င္ေသာသူမ်ားသုိ႔" စာေပဆုိင္ရာ စာအုပ္မ်ားထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ၁၉၆၃ ခုတြင္ "စစ္ေၾကာင္းခ်ီေသာ္" စစ္၀တၳဳထုတ္ေ၀သည္။

၁၉၆၄ ခုတြင္ ခ်င္းတြင္းေက်ာ္လွ်င္၊ ေသြးကုိလမ္းခင္း၍၊ သင္ၾကားေပးပါေလဦးဆရာ စာအုပ္မ်ားထုတ္ေဝသည္။ ၁၉၆၅ ခုတြင္ ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးတုိက္ပြဲ၊ အသက္ကုိဖက္ရြက္ပမာ၊ အင္ဖာတုိက္ပြဲ၊ ကလိန္ေစ႕ျငမ္းဆင္၊ ျမန္မာျပည္ စစ္ေျမျပင္၊ မႏၱေလးကုိျဖတ္၍တုိက္ပြဲအဆင့္ဆင့္စေသာ ဘာသာျပန္လုံးခ်င္း စာအုပ္မ်ား ေရးသားထုတ္ေဝသည္။

၁၉၆၆ ခုတြင္ ေသြးေခ်ာင္းစီးတုိက္ပြဲ၊ သံလြင္ျမစ္ကမ္းတုိက္ပြဲ၊ လက္တကမ္းတုိက္ပြဲ၊ တတိယမီးက်ည္၊ စစ္ေျပး။ စင္ရယ္ စနစ္ရယ္ လူသားရယ္၊ ဇက္တပ္ဖြဲ႔ စေသာ ဘာသာျပန္လုံးခ်င္းမ်ားထုတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၆၇ ခုတြင္ အေသခံတပ္စု၊ ဆုိက္ပန္ကြၽန္းတုိက္ပြဲ၊ ေထာင့္ကုိးရာေလးဆယ့္ႏွစ္၊ ပန္းဝါစစ္ေၾကာင္း၊ ျမ၀တီစစ္ေၾကာင္း၊ ျမစ္ၾကီးနားတုိက္ပြဲ၊ မိန္းမသုေတသန(၁၊၂)၊ ယုံၾကည္ခ်က္အတြက္ အသက္စြန္႕သူမ်ား စေသာလုံးခ်င္းစာအုပ္မ်ား ထုတ္ေဝခ့ဲသည္။ ၁၉၆၈ ခုတြင္ ဗႏၶဳလခံတပ္၊ ေစာနႏၵာ၊ မုိးတိမ္ကုိေစ စေသာစာအုပ္မ်ား၊ ၁၉၆၉ ခုတြင္ သိပၸံစုံေထာက္၊ သုံးေရာင္ျခယ္တေစၦသေဘၤာ ဘာသာျပန္လုံးခ်င္းမ်ား၊ ၁၉၇၁ ခုတြင္ ဘ၀သစၥာေမတၱာလႈိင္း၊ တသိမ့္သိမ့္ဒြန္ စာအုပ္မ်ား၊ ၁၉၇၇ ခုတြင္ ဆယ္ျပည္ေထာင္ေခ်ာ့ေတာ့မျပဳံး၊ ေတာင္တကာ့ေတာ ဆန္ေကာနဲ႕က်ားေထာင္ ၀တၳဳမ်ား၊

၁၉၈၁ ခုတြင္ ေသမင္းေနာက္သုိ႕ ေျခရာေကာက္ေသာ္ (၂-တြဲ)၊

၁၉၈၂ ခုတြင္ တုိင္တန္းနစ္ (၂-တြဲ)၊ ေသြးစက္ေျခရာ(၂-တြဲ) ဘာသာျပန္ စာအုပ္မ်ား၊ ၁၉၈၃ ခုတြင္ တစ္ေသာင္းမွာတစ္ေယာက္၊ သန္းေခါင္ယံခုႏွစ္မီးနစ္ စာအုပ္မ်ား၊ ၁၉၈၄ ခုတြင္ မဟာခရီးရွည္၊ မုိးၿပိဳမၿပိဳ၊ အေတြ႕စိမ္းစိမ္း၊ ဟစ္တလာ့အေမြ၊ စေသာစာအုပ္မ်ား၊

၁၉၈၅ ခုတြင္ တုိက္ဖြန္၊ ေနာင္ဥဒါန္းဘယ္မေၾကစရာ၊ ဘီလူးစည္းလူ႕စည္း (၂တြဲ)၊ ၁၉၈၆ ခုတြင္ သံမဏိသစၥာ၊ ၃၄-အေရွ႕၊ စေသာဘာသာျပန္လုံးခ်င္းမ်ားကို ေရးသားထုတ္ေဝခဲ့သည္။

ဆရာ တကၠသိုလ္နႏၵမိတ္သည္ စာေပတာဝန္ကို ဘဝေနာက္ဆံုးအခ်ိန္အထိ မနားတမ္း ထမ္းရြက္ၿပီး အသက္ ၆၄ ႏွစ္အရြယ္၊ ၁၉၈၆ ခု၊ ႏုိ၀င္ဘာ (၁၅)ရက္၊ စေနေန႕ ည (၁၀း၀၅) နာရီ အခ်ိန္တြင္ အင္းစိန္ၿမိဳ႕ ရြာမအေရွ႕၊ ေအာင္မဂၤလာလမ္းသြယ္၊ အိမ္အမွတ္ (၉၉၁)၌ ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။ ဆရာ ကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ ဇနီးေဒၚသန္းႏုႏွင့္ သမီးေစာသီတာနႏၵမိတ္၊ ေစာစႏၵာနႏၵမိတ္၊ သား ေဇယ်ာနႏၵမိတ္၊ စိႏၱာနႏၵမိတ္၊ ဥကၠနႏၵမိတ္တုိ႕က်န္ရစ္ခဲ့သည္။ ဆရာ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ဆရာ၏အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ "အႁမႊာညီေနာင္" စာအုပ္တိုက္ကို အႁမႊာညီ တကၠသိလ္ေဇာ္မင္းက ဦးေဆာင္၍ ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ဆရာ၏တပည့္အခ်ဳိ႕က ဦးစီး၍ "တကၠသိုလ္နႏၵမိတ္ သို႔မဟုတ္ ေကာင္းကင္ႏွင့္ ေျမႀကီးကို ေတာင္းခံသူ" စာအုပ္ကို ၂၀၀၄ ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏိွပ္ထုတ္ခဲ့သည္။

(#လူထုဝဏၰ တည္းျဖတ္တင္ျပသည္)

စာၫႊန္း ။ ။

၁။ မလိခ။ ျမန္မာ ဝတၴဳ အၫႊန္း (၁)။ စာ ၁၉၈ – ၂ဝ၉။

၂။ မလိခ။ ျမန္မာ စာေပ အဘိဓာန္ (၂)။ စာ ၃ဝ၉။

၃။ ေမာင္ေက်ာ္သာ။ တေစ့ တေစာင္း စာေရး ဆရာ တုိ႕၏ အေၾကာင္း။ စာ ၁ဝ၉ – ၁၂၄။

၄။ နတ္ႏြယ္။ မိမိႏွင့္ စာေရး ဆရာမ်ား။ စာ ၃၃၈ – ၃၄ဝ။

၅။ စာေရး ဆရာမ်ား။ တကၠသုိလ္ နႏၵမိတ္ သုိ႔မဟုတ္ ေကာင္းကင္ႏွင့္ ေျမႀကီးကုိ ေတာင္းခံသူ (၂ဝဝ၄)။

၆။ ျမန္မာ့ စြယ္စုံက်မ္း ႏွစ္ခ်ဳပ္ (၁၉၈၇)။ စာ ၁၇၁ – ၁၇၂။]

၇။ ပထမ ျမန္မာမြတ္စလင္မ္မ်ား (ေမာင္သန္းဝင္း-ျမန္မာစာ)

၈။ ၾကည္ႏိုင္- တကၠသိုလ္နႏၵမိတ္ ဘဝႏွင့္စာေပ အတၱဳပၸတၱိ

#Well_Known_Writer

#RSF

www.rohangking.blogspot.com

ဗမာပြည်က လူမျိုး တစ်ရာ့တစ်မျိုး (၁၆၇၉)

ဗမာပြည်က လူမျိုး တစ်ရာ့တစ်မျိုး (၁၆၇၉)

(အုပ်စု ၄ စု နဲ့ အသေးစိတ် ဖော်ပြထားတယ်။ ကုလားအုပ်စုမှာ ရခိုင်၊ ပဋိက္ကရာ၊ ရောဂါ အပါအဝင် ၆၄ မျိုးတောင်ရှိတယ်။ ဒီအုပ်စုက အများဆုံးပဲ။)

လူမျိုးတရာ့တပါးကား မြန်မာ ခုနှစ်၊ မွန် သုံး၊ ရှမ်း နှစ်ဆယ့်ခုနှစ်၊ ကုလား ခြောက်ဆယ်လေး တည်း။

* မြန်မာ ခုနှစ်ကား-

မြန်မာကြီး၊ ပြူ၊ သက်၊ ဒဝယ်၊ ဒနု၊ တောင်သူ၊ တောင်လာ။

* မွန် သုံးကား- 

မွန်တိ၊ မွန်စ၊ မွန်ည။

* ရှမ်း နှစ်ဆယ့်ခုနှစ်ကား-

ယွန်း၊ ယိုးဒယား၊ ရှမ်း၊ လင်းဇင်း၊ တရုတ်၊ တရက်၊ နဘက်၊ နဘဲ၊ ရုံ၊ အင်းကြယ်၊ ကတူး၊ ကစက်၊ ကရင်၊ သက်ရံ၊ ပလေ၊ ပလောင်၊ စိမ့်၊ လဝိုက်၊ လဟင်၊ ချင်း၊ ကချင်၊ မြက်၊ ကရင်၊ ကသည်း၊ မျက်နှာမည်း၊ လူး၊ သောက္ကတဲ။

* ကုလား ခြောက်ဆယ့်လေးမျိုးကား-

ပဋိက္ကရား၊ ရခိုင်၊ သင်းတွဲ၊ ဇော်ဂျီ၊ ပန်းသေး၊ သူလှောင်၊ သူလှီ၊ တပသီ၊ ဟာရီ၊ ဂန္ဓာ၊ မလ္လကာ၊ ဇပါ၊ ဇဝိန်၊ လဘူ၊ လမြင်၊ စင်ကြံ၊ ကြမ်းတန်း၊ ဥဿဟ။ လိင်္ဂါ၊ ကာမြို့၊ ပတ္တူန၊ လင်းယောင်၊ အသာ၊ ပင်းကား၊ ခေါဇာ။ ကမ်းယံ၊ ကလယ်၊ ရှိန်ကူ၊ မိစ္ဆာ၊ ရေဆူ၊ လင်းလေ၊ ပိတ်သွေ၊ ကမ်ခို၊ သီဟိုဠ်၊ ကည၊ မဇာဂီ၊ ရောဂါ၊ ဇောရာ။။ ဇဟုတ်၊  ဇေတုတ်။ လေယာ၊ ကျည်း၊ ပုဏ္ဍား၊ ဗောဓိ၊ အိမ်ပတ်၊ သရော၊ လင်း၊ ခရော။ ပညာ၊ ဗျာဘာ၊ ဇုံ၊ မာန်၊ ပြော့၊ ဥုံ၊ သုတ္တံ၊ မာလိမ်၊ သက်မြက်၊ ဥပျည်း၊ ပင်ဝါ၊ ပင်ကာ၊ ရေမီးထွက်၊ ပိတ်စိတ်၊ ခေါမာ၊ ဇယာ။ 

ပေါင်း လူမျိုးတရာ့တယောက် တို့ကို ရေတွက်၍ ရွှေတိုက်သွင်းရ၏။ 

Ref:

The Royal Order of Burma AD 1598-1885

Part Two AD 1649-1750

By Than Tun M.A., B.L., Ph.D (London)

 ဗမာျပည္က လူမ်ဳိး တစ္ရာ့တစ္မ်ဳိး (၁၆၇၉)

(အုပ္စု ၄ စု နဲ႔ အေသးစိတ္ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ကုလားအုပ္စုမွာ ရခိုင္၊ ပဋိကၠရာ၊ ေရာဂါ အပါအဝင္ ၆၄ မ်ဳိးေတာင္ရိွတယ္။ ဒီအုပ္စုက အမ်ားဆံုးပဲ။)

လူမ်ဳိးတရာ့တပါးကား ျမန္မာ ခုႏွစ္၊ မြန္ သံုး၊ ရွမ္း ႏွစ္ဆယ့္ခုႏွစ္၊ ကုလား ေျခာက္ဆယ္ေလး တည္း။

* ျမန္မာ ခုႏွစ္ကား-

ျမန္မာႀကီး၊ ျပဴ၊ သက္၊ ဒဝယ္၊ ဒႏု၊ ေတာင္သူ၊ ေတာင္လာ။

* မြန္ သံုးကား- 

မြန္တိ၊ မြန္စ၊ မြန္ည။

* ရွမ္း ႏွစ္ဆယ့္ခုႏွစ္ကား-

ယြန္း၊ ယိုးဒယား၊ ရွမ္း၊ လင္းဇင္း၊ တ႐ုတ္၊ တရက္၊ နဘက္၊ နဘဲ၊ ႐ံု၊ အင္းၾကယ္၊ ကတူး၊ ကစက္၊ ကရင္၊ သက္ရံ၊ ပေလ၊ ပေလာင္၊ စိမ့္၊ လဝိုက္၊ လဟင္၊ ခ်င္း၊ ကခ်င္၊ ျမက္၊ ကရင္၊ ကသည္း၊ မ်က္ႏွာမည္း၊ လူး၊ ေသာကၠတဲ။

* ကုလား ေျခာက္ဆယ့္ေလးမ်ဳိးကား-

ပဋိကၠရား၊ ရခိုင္၊ သင္းတြဲ၊ ေဇာ္ဂ်ီ၊ ပန္းေသး၊ သူေလွာင္၊ သူလီွ၊ တပသီ၊ ဟာရီ၊ ဂႏၶာ၊ မလႅကာ၊ ဇပါ၊ ဇဝိန္၊ လဘူ၊ လျမင္၊ စင္ႀကံ၊ ၾကမ္းတန္း၊ ဥႆဟ။ လိဂၤါ၊ ကာၿမိဳ႕၊ ပတၱဴန၊ လင္းေယာင္၊ အသာ၊ ပင္းကား၊ ေခါဇာ။ ကမ္းယံ၊ ကလယ္၊ ရိွန္ကူ၊ မိစၧာ၊ ေရဆူ၊ လင္းေလ၊ ပိတ္ေသြ၊ ကမ္ခို၊ သီဟိုဠ္၊ ကည၊ မဇာဂီ၊ ေရာဂါ၊ ေဇာရာ။။ ဇဟုတ္၊  ေဇတုတ္။ ေလယာ၊ က်ည္း၊ ပု႑ား၊ ေဗာဓိ၊ အိမ္ပတ္၊ သေရာ၊ လင္း၊ ခေရာ။ ပညာ၊ ဗ်ာဘာ၊ ဇံု၊ မာန္၊ ေျပာ့၊ ဥံဳ၊ သုတၱံ၊ မာလိမ္၊ သက္ျမက္၊ ဥပ်ည္း၊ ပင္ဝါ၊ ပင္ကာ၊ ေရမီးထြက္၊ ပိတ္စိတ္၊ ေခါမာ၊ ဇယာ။ 

ေပါင္း လူမ်ဳိးတရာ့တေယာက္ တို႔ကို ေရတြက္၍ ေရႊတိုက္သြင္းရ၏။ 

Ref:

The Royal Order of Burma AD 1598-1885

Part Two AD 1649-1750

By Than Tun M.A., B.L., Ph.D (London)

Photo Credit : Internet

စစ်တွေမြို့က အချမ်းသာဆုံး ပုဂ္ဂိုလ် သူဌေးကြီးမာရကန်

 

E.K. Maracan, Akyab.

စဈတွေမြို့က အချမ်းသာဆုံး ပုဂ္ဂိုလ် သူဌေးကြီးမာရကန်

| (-လူထုဝဏ္ဏ)

ကိုလိုနီခေတ်တွင် စစ်တွေမြို့၏ အချမ်းသာဆုံး ပညာတတ် ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးအဖြစ် ထင်ရှားခဲ့သူမှာ အခြားမဟုတ် သူဌေးကြီး မာရကန်ပင် ဖြစ်သည်။ မာရကန်သည် စစ်တွေမြို့ဇာတိဖြစ်သည်။ ဝတ်လုံတော်ရ ပည်ရွင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ နာမည်အပြည့်အစုံမှာ မစ္စတာ အီ၊ ကာဒေရ် မာရကန် ဖြဈသည်။

မစ္စတာ အီ၊ ကာဒေရ် မာရကန် သည် ၁၉၀၆ ခု ကတည်းကပင် စစ်တွေမြို့ မြူနီစီပယ် ကော်မရှနာ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး အကျိုးတော်ဆောင် ရာဇဝတ်တရားသူကြီး တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ အာရကန် အင်ဂျူမာ အေ အိစ္စလာမီယား (Arakan Anjuman I Islamia)၏ ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ တစ်ဦးအပြင် စစ်တွေ အစိုးရ အထက်တန်းကျောင်း စီမံအုပ်ချုပ်ရေး ဘုတ်အဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးလည်း ဖြစ်သည်။ ((*အာရကန် အင်ဂျူမာန်အေ အီစ္စလာမီယာကို ၁၉၀၉ ခု တွင် ဆရာကြီး မီယျာ အဗ္ဗဒူလ် ဟာမီတ်က ထည်ထောင်ခဲ့သည်။ အဗ္ဗဒူလ် ဟာမိတ်မှာ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်ပြီး၊ ရခိုင်ပြည်၏ ပထမဆုံး သတင်းစာ The Arakan News အယ်ဒီတာချုပ် T.U Ahmed က အကျိုးဆောင် အတွင်းရေးမှူးအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။)) စစ်တွေမြို့ပေါ်တွင် အထက်တန်းစား စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများဖြစ်သော ကုန်တင်ကုန်ချလုပ်ငန်း၊ အထွေထွေ ကုန်သွယ်ရေး၊ ကော်မရှင်အဖွဲ့ ကိုယ်စားလှယ် စသော ထိပ်တန်းလုပ်ငန်းများကို ချုပ်ကိုင်ထားသူဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် သင်္ဘောကြီးတစ်စင်းနှင့် တန်ချိန် ၅၀ မှ ၆၀ ထိ တင်နိုင်သော ကုန်တင်သင်္ဘော ၁၅ စင်း ကို ပိုင်ဆိုင်သူဖြစ်သည်။ ဝန်ထမ်း တစ်ထောင်ကျော်သည် သူ့ကို အမှီသဟဲ ပြုနေသည်။ သူသည် Maracan E.K, Well st. Sub agent Burma Oil Co. ကုမ္ပဏီထူထောင်ကာ အစိုးရမှ အရေးပါသော ကျောက်မီးသွေးနှင့် ရေနံပို့ဆောင်ရေး ကန်ထရိုက် ယူပြီး ပြည်ပသို့ တင်ပို့ခဲ့သူဖြစ်သည်။ သူ၏ စီးပွားဖက် ကိုယ်စားလှယ်များမှာ Thomas Brock e Co., 29, Waterloo Street, Glasgow, နှင့် Mr. A. J. Ismay, Stoke Newington, London တို့ဖြစ်ကြသည်။ 

အီ၊ ကာဒေရ် မာရကန်၏ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကြီးကို မူလတည်ထောင်သူမှာ သူ၏ ဖခင်ဖြစ်သော သူဌေးကြီး မစ္စတာ အီ၊ အက်စ်၊ မာရကန် (E. S. Maracan) ဖြစ်သည်။ ကာရီကဲလ်၊ ပန္ဒီရှာရီ ဇာတိဖြစ်သည်။ စစ်တွေမြို့သို့ ၁၈၅၀ ကျော်ခန့်က တက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ဖခင် မာရကန်သည် အလှူဒါန အမျိုးမျိုးကို ရက်ရက်ရောရော လှူဒါန်းခဲ့သော ပေးကမ်းတတ်သူ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ အထွေထွေ ဆေးရုံကြီး၏ ပင်မအဆောက်အအုံကို တိုးချဲ့ဆောက်လုပ်ခြင်းနှင့် အခြားအဆောက်အအုံများကို သူ၏ ပင်ကိုအသုံးစရိတ်ဖြင့် ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းပေးခဲ့သည်။ သူသည် အလွန်တင့်တယ်ခမ်းနားသော ပလီ အဆောက်အဦတစ်ခုကိုလည်း ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ကျောင်းတစ်ကျောင်းကိုလည်း ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းပေးခဲ့သည်။ စစ်တွေမြို့ပေါ်အပြင် အခြားမြို့နယ်ဘက်မှာလည်း စာသင်ကျောင်းများ၊ ပလီအဆောက်အအုံများကို ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းပေးခဲ့သည်။ ထိုခေတ်က မွတ်စလင်အသိုင်းအဝိုင်း၏ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသည်။ သက်တမ်းတစ်ခုအထိ မြူနီစီပယ် ကော်မရှနာ အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ကာ လူထုအကျိုးပြုခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ခုတွင် မစ္စတာ E.S. မာရကန် ကွယ်လွန်သွားရှာသည်။ 

ဖခင်ကွယ်လွန်ပြီးနောက် အီ၊ ကာဒီရ် မာရကန်သည် ထိုအမွေဥစ္စာ၏ စီမံအုပ်ချုပ်သူဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဖခင်၏ အရိုက်အရာကို ဆက်ခံခဲ့သည်။ ဖခင်က ချန်ရစ်ခဲ့သော ဥစ္စာ၏ ထိုခေတ် ကာလတန်ဖိုးမှာ ရူပီ ၃ သိန်းကျော်ရှိသည်။ ဖခင်တည်ဆောက်ခဲ့သော စာသင်ကျောင်းကို မြူနီစီပယ် အဖွဲ့ထံ လွှဲအပ်ပေးခဲ့သည်။ နောင်တွင် မြူနယ်စီပယ်က ဒေသန္တရ အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းနှင့် တွဲဖက်၍ စီမံအုပ်ချုပ်ကြီးကြပ်ခဲ့လေသည်။ ကျောင်းနာမည်ကို ထည်ထောင်သူ၏ နာမည်ကိုစွဲ၍ E. S. Maracanas Anglo-Vernacular School အဖြစ် ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်ပေးခဲ့သည်။  

Maracan Residence at Akyab.

အီ၊ ကေ၊ မာရကန်မှ ထွန်းကားခဲ့သော သားသမီးများအနက် ဗမာ့နိုင်ငံရေးလောက၌ ကျော်ကြားခဲ့သော သား နှစ်ယောက်ရှိခဲ့သည်။ သားကြီး E.G.S Maracan [Esmail Ghani Shah Maracan] နှင့် E.D.S Maracan [Esmail Dawood Shah Maracan] တို့ဖြစ်ကြသည်။ E.G.S Maracan မှာ Gani Maracan (Gani Markin) ဟု ထင်ရှားသည်။ ဂနီမာရကန် သည် ၁၉၃၆ ခု တွင် စစ်တွေခရိုင် မြောက်ပိုင်းမှ တိုင်းပြုပြည်ပြုလွှတ်တော်အမတ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မြင်းစီးဝါသနာထုံသူဖြစ်သည်။ မြင်းများ မွေးမြူပြီး မြင်းစီးပြိုင်ပွဲဝင်လေ့ရှိသည်။သူ၏ မြင်းစီးပြိုင်ပွဲ၌ ဗိုလ်စွဲခဲ့သူလည်းဖြစ်သည်။ E.D.S မာရကန် မှာ Dawood Shah Marakan ဖြစ်ပြီး Tanbi Saheb ဟု လူသိများသည်။ ၁၉၄၂ အဓိကရုဏ်းမီး ငြိမ်သတ်နိုင်အောင် လှုပ်ရှားခဲ့သော ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ သား ၂ ယောက်စလုံးသည် အဲလီဇဘက်ဘုရင်မ၏ ခမည်းတော် George the sixth ဆုတံဆိပ်ကို ချီးမြှင့်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ 

EDS Maracan

မာရကန် မိသားစုသည် အလှူအတန်းပြုရာ၌ အလွန်လက်လွန်သည်။ စိတ်အားထက်သန်သည်။  ဥတ္တမပန်းခြံမြေနေရာသည်လည်း မာရကန်မိသားစုမှ လှူဒါန်းခဲ့သော မြေနေရာဟု သိရသည်။ စစ်တွေအပြင် ဗမာပြည်အခြားမြို့များတွင်လည်း သူတို့၏ အလှူဒါနများ၊ ပိုင်ဆိုင်မှုများ ရှိခဲ့သည်။ 

ကိုးကား-

၁။ Twentieth century impressions of Burma : its history, people, commerce, industries, and resources Page 398

၂။ The Anglo-Burmese Library 

၃။ အဆွေအမျိုးများ၏ ထွက်ဆိုချက်များ

စစ္ေတြၿမိဳ႕က အခ်မ္းသာဆံုးပုဂၢိဳလ္ သူေဌးႀကီးမာရကန္ 

|(-လူထုဝဏၰ)

ကိုလိုနီေခတ္တြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕၏ အခ်မ္းသာဆံုး ပညာတတ္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးအျဖစ္ ထင္ရွားခဲ့သူမွာ အျခားမဟုတ္ သူေဌးႀကီး မာရကန္ပင္ ျဖစ္သည္။ မာရကန္သည္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ဇာတိျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံျခားမွ ဝတ္လံုေတာ္ရ တစ္ဦးျဖစ္သည္။

မစၥတာ အီ၊ ကာေဒရ္ မာရကန္ သည္ ၁၉၀၆ ခု ကတည္းကပင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ျမဴနီစီပယ္ ေကာ္မရွနာ တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး အက်ဳိးေတာ္ေဆာင္ ရာဇဝတ္တရားသူႀကီး တစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။ အာရကန္ အင္ဂ်ဴမာ ေအ အိစၥလာမီယား (Arakan Anjuman I Islamia) ၏ ဒု-ဥကၠ႒ တစ္ဦးအျပင္ စစ္ေတြ အစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္း စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဘုတ္အဖြဲ႕၏ အဖြဲ႕ဝင္တစ္ဦးလည္း ျဖစ္သည္။ ((*အာရကန္ အင္ဂ်ဴမာန္ေအ အီစၥလာမီယာကို ၁၉၀၉ ခု တြင္ ဆရာႀကီး မီယ်ာ အဗၺဒူလ္ ဟာမီတ္က ထည္ေထာင္ခဲ့သည္။ အဗၺဒူလ္ ဟာမိတ္မွာ ဥကၠ႒ ျဖစ္ၿပီး၊ ရခိုင္ျပည္၏ ပထမဆံုး သတင္းစာ The Arakan News အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ T.U Ahmed က အက်ဳိးေဆာင္ အတြင္းေရးမႉးအျဖစ္ တာဝန္ယူခဲ့သည္။)) စစ္ေတြၿမိဳ႕ေပၚတြင္ အထက္တန္းစား စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားျဖစ္ေသာ ကုန္တင္ကုန္ခ်လုပ္ငန္း၊ အေထြေထြ ကုန္သြယ္ေရး၊ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ ကိုယ္စားလွယ္ စေသာ ထိပ္တန္းလုပ္ငန္းမ်ားကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားသူျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ သေဘၤာႀကီးတစ္စင္းႏွင့္ တန္ခ်ိန္ ၅၀ မွ ၆၀ ထိ တင္ႏိုင္ေသာ ကုန္တင္သေဘၤာ ၁၅ စင္း ကို ပိုင္ဆိုင္သူျဖစ္သည္။ ဝန္ထမ္း တစ္ေထာင္ေက်ာ္သည္ သူ႕ကို အမီွသဟဲ ျပဳေနသည္။ သူသည္ Maracan E.K, Well st. Sub agent Burma Oil Co. ကုမၸဏီထူေထာင္ကာ အစိုးရမွ အေရးပါေသာ ေက်ာက္မီးေသြးႏွင့္ ေရနံပို႔ေဆာင္ေရး ကန္ထ႐ိုက္ ယူၿပီး ျပည္ပသို႔ တင္ပို႔ခဲ့သူျဖစ္သည္။ သူ၏ စီးပြားဖက္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွာ Thomas Brock e Co., 29, Waterloo Street, Glasgow, ႏွင့္ Mr. A. J. Ismay, Stoke Newington, London တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ 

အီ၊ ကာေဒရ္ မာရကန္၏ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းႀကီးကို မူလတည္ေထာင္သူမွာ သူ၏ ဖခင္ျဖစ္ေသာ သူေဌးႀကီး မစၥတာ အီ၊ အက္စ္၊ မာရကန္ (E. S. Maracan) ျဖစ္သည္။ ကာရီကဲလ္၊ ပႏၵီရွာရီ ဇာတိျဖစ္သည္။ စစ္ေတြၿမိဳ႕သို႔ ၁၈၅၀ ေက်ာ္ခန္႔က တက္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ဖခင္ မာရကန္သည္ အလႉဒါန အမ်ဳိးမ်ဳိးကို ရက္ရက္ေရာေရာ လႉဒါန္းခဲ့ေသာ ေပးကမ္းတတ္သူ တစ္ဦးျဖစ္သည္။ အေထြေထြ ေဆး႐ံုႀကီး၏ ပင္မအေဆာက္အအံုကို တိုးခ်ဲ႕ေဆာက္လုပ္ျခင္းႏွင့္ အျခားအေဆာက္အအံုမ်ားကို သူ၏ ပင္ကိုအသံုးစရိတ္ျဖင့္ ေဆာက္လုပ္လႉဒါန္းေပးခဲ့သည္။ သူသည္ အလြန္တင့္တယ္ခမ္းနားေသာ ပလီ အေဆာက္အဦတစ္ခုကိုလည္း ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းကိုလည္း ေဆာက္လုပ္လႉဒါန္းေပးခဲ့သည္။ စစ္ေတြၿမိဳ႕ေပၚအျပင္ အျခားၿမိဳ႕နယ္ဘက္မွာလည္း စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၊ ပလီအေဆာက္အအံုမ်ားကို ေဆာက္လုပ္လႉဒါန္းေပးခဲ့သည္။ ထိုေခတ္က မြတ္စလင္အသိုင္းအဝိုင္း၏ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံရသည္။ သက္တမ္းတစ္ခုအထိ ျမဴနီစီပယ္ ေကာ္မရွနာ အျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ကာ လူထုအက်ဳိးျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၆၀ ခုတြင္ မစၥတာ E.S. မာရကန္ ကြယ္လြန္သြားရွာသည္။ 

ဖခင္ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ အီ၊ ကာဒီရ္ မာရကန္သည္ ထိုအေမြဥစၥာ၏ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္သူျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဖခင္၏ အ႐ိုက္အရာကို ဆက္ခံခဲ့သည္။ ဖခင္က ခ်န္ရစ္ခဲ့ေသာ ဥစၥာ၏ ထိုေခတ္ ကာလတန္ဖိုးမွာ ႐ူပီ ၃ သိန္းေက်ာ္ရိွသည္။ ဖခင္တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ စာသင္ေက်ာင္းကို ျမဴနီစီပယ္ အဖြဲ႕ထံ လႊဲအပ္ေပးခဲ့သည္။ ေနာင္တြင္ ျမဴနယ္စီပယ္က ေဒသႏၲရ အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္းႏွင့္ တြဲဖက္၍ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ႀကီးၾကပ္ခဲ့ေလသည္။ ေက်ာင္းနာမည္ကို ထည္ေထာင္သူ၏ နာမည္ကိုစြဲ၍ E. S. Maracanas Anglo-Vernacular School အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚေပးခဲ့သည္။  

အီ၊ ေက၊ မာရကန္မွ ထြန္းကားခဲ့ေသာ သားသမီးမ်ားအနက္ ဗမာ့ႏိုင္ငံေရးေလာက၌ ေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ သား ႏွစ္ေယာက္ရိွခဲ့သည္။ သားႀကီး E.G.S Maracan ႏွင့္ E.D.S Maracan တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ E.G.S Maracan မွာ Gani Maracan (Gani Markin) ဟု ထင္ရွားသည္။ ဂနီမာရကန္ သည္ ၁၉၃၆ ခု တြင္ စစ္ေတြခ႐ိုင္ ေျမာက္ပိုင္းမွ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္အမတ္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ျမင္းစီးဝါသနာထံုသူျဖစ္သည္။ ျမင္းမ်ား ေမြးျမဴျပီး ျမင္းစီးၿပိဳင္ပြဲဝင္ေလ့ရိွသည္။သူ၏ ျမင္းစီးၿပိဳင္ပြဲ၌ ဗိုလ္စြဲခဲ့သူလည္းျဖစ္သည္။ E.D.S မာရကန္ မွ Dawood Shah Maracan ျဖစ္ၿပီး Tanbi Saheb ဟု လူသိမ်ားသည္။ ၁၉၄၂ အဓိက႐ုဏ္းမီး ၿငိမ္သတ္ႏိုင္ေအာင္ လႈပ္ရွားခဲ့ေသာ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ သား ၂ ေယာက္စလံုးသည္ အဲလီဇဘက္ဘုရင္မ၏ ခမည္းေတာ္ George the sixth ဆုတံဆိပ္ ခ်ီးျမႇင့္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ 

မာရကန္ မိသားစုသည္ အလႉအတန္းျပဳရာ၌ အလြန္လက္လြန္သည္။ စိတ္အားထက္သန္သည္။  ဥတၱမပန္းၿခံေျမေနရာသည္လည္း မာရကန္မိသားစုမွ လႉဒါန္းခဲ့ေသာ ေျမေနရာဟု သိရသည္။ စစ္ေတြအျပင္ ဗမာျပည္အျခားၿမိဳ႕မ်ားတြင္လည္း သူတို႔၏ အလႉဒါနမ်ား၊ ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ား ရိွခဲ့သည္။ 

ကိုးကား-

၁။ Twentieth century impressions of Burma : its history, people, commerce, industries, and resources Page 398

၂။ The Anglo-Burmese Library 

၃။ အေဆြအမ်ဳိးမ်ား၏ ထြက္ဆိုခ်က္မ်ား

(ဆက္လက္ ျဖည့္စြက္ ေဖာ္ျပပါမည္။)

အရေးကြုံမှ မိတ်ကောင်းပြ

 

အရေးကြုံမှ မိတ်ကောင်းပြ

တစ်နေ့ သူဌေးကြီးတစ်ယောက်ဟာ အိမ်နီးချင်းတွေကို ဟင်းလျာစုံနဲ့ ထမင်းဖိတ်ကျွေးဖို့ စီစဉ်တယ်။

"သား… ငါ့ရဲ့ အချစ်ဆုံး မိတ်ဆွေ တွေနဲ့ အိမ်နီးနားချင်းတွေကို ထမင်းစားဖို့ သွားဖိတ်လိုက်စမ်း။ ဒီ စားသောက်ပွဲကြီးနဲ့ ဧည့်ခံ ရအောင်နော်။"

ဒီတော့ သားကလည်း လမ်းပေါ်ထွက် ပြီးတော့ တကျယ်ကျယ် အော်ဟစ် ဖိတ်ခေါ်လိုက် တာပေါ့။ သူ့ဖိတ်ဟန်က တစ်မျိုး။ 

"ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ကျွန်ုပ်တို့ကို ကူညီကြပါ။ ကျွန်ုပ်ရဲ့အိမ် မီးလောင်နေပါတယ်။ ကူကြပါဦး…။"

ခဏချင်းနဲ့ပင် လူအုပ်ငယ်တစ်စု ကူညီဖို့ တကူးတက ထွက်လာကြတယ်။ အိမ်အနီးအနားက ကျန်တဲ့လူ တစ်ချို့ကတော့ လူငယ်ရဲ့ အကူအညီတောင်းခံသံကို မကြားသယောင် ဟန်ဆောင်နေကြတာပေါ့လေ။ 

ဒီလို ရောက်လာတဲ့ သူတွေက မီးငြိမ်သတ်ရတာမဟုတ်ဘဲ စားလိုက်သောက်လိုက် ပျော်လိုက်နဲ့ ဝမ်းတောင့်ရပြီပေါ့။ အဖေကလည်း သားဘက် လှည့်ပြီးတော့ တအံ့တဩ မေးတယ်။

"သားရေ… ဒီမှာ ရောက်လာတဲ့ လူတွေကို ငါ သိတောင်မသိဘူး။ အရင် ဘယ်တော့မှ မမြင်ဖူးဘူးကွာ။ ငါ ဖိတ်ခိုင်းတဲ့ ငါ့ရဲ့ အချစ်ဆုံးတွေ၊ မိတ်ဆွေသဟတွေ၊ အပေါင်းအဖော်တွေ ဘယ်မှာတုံး။" 

"ဟုတ်ကဲ့…ဖေဖေ။ အခု ဒီကိုရောက်လာကြတဲ့သူတွေဟာ သားတို့အိမ် မီးလောင်နေတာကို ငြိမ်သတ်ဖို့ ရောက်လာကြတာပါ။ ပါတီပွဲမှာ ထမင်းပဲစားဖို့လာတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီလူတွေဟာ သားတို့ရဲ့ စေတနာ ရက်ရောမှု၊ ဧည့်ခံကျွေးမွေးမှုနဲ့ ထိုက်တန်တဲ့ လူမှန်တွေပါပဲ…ဖေဖေ။ မိတ်ဆွေအစစ်တွေပါ့။" ဒါနဲ့ သားက လူမှန်ရွေးခဲ့တဲ့ အကြောင်းကို ဆက်ပြောပြလိုက်တာပေါ့လေ။✳ 

✳သိမှတ်ဖွယ်ရာ✳

"တစ်ခါတစ်ရံ သင့်ကို အမှန်တကယ် ချစ်ခင်ဂရုစိုက်တဲ့ လူမှန်ကို သိဖို့အတွက် ဟန်ဆောင်ရတယ်။"

#zawgyi

အေရးႀကံဳမွ မိတ္ေကာင္းျပ

တစ္ေန႔ သူေဌးႀကီးတစ္ေယာက္ဟာ အိမ္နီးခ်င္းေတြကို ဟင္းလ်ာစံုနဲ႔ ထမင္းဖိတ္ေကြၽးဖို႔ စီစဥ္တယ္။

"သား… ငါ့ရဲ႕ အခ်စ္ဆံုး မိတ္ေဆြ ေတြနဲ႔ အိမ္နီးနားခ်င္းေတြကို ထမင္းစားဖို႔ သြားဖိတ္လိုက္စမ္း။ ဒီ စားေသာက္ပြဲႀကီးနဲ႔ ဧည့္ခံ ရေအာင္ေနာ္။"

ဒီေတာ့ သားကလည္း လမ္းေပၚထြက္ ၿပီးေတာ့ တက်ယ္က်ယ္ ေအာ္ဟစ္ ဖိတ္ေခၚလိုက္ တာေပါ့။ သူ႕ဖိတ္ဟန္က တစ္မ်ဳိး။ 

"ေက်းဇူးျပဳၿပီးေတာ့ ကြၽႏု္ပ္တို႔ကို ကူညီၾကပါ။ ကြၽႏု္ပ္ရဲ႕အိမ္ မီးေလာင္ေနပါတယ္။ ကူၾကပါဦး…။"

ခဏခ်င္းနဲ႔ပင္ လူအုပ္ငယ္တစ္စု ကူညီဖို႔ တကူးတက ထြက္လာၾကတယ္။ အိမ္အနီးအနားက က်န္တ့ဲလူ တစ္ခ်ဳိ႕ကေတာ့ လူငယ္ရဲ႕ အကူအညီေတာင္းခံသံကို မၾကားသေယာင္ ဟန္ေဆာင္ေနၾကတာေပါ့ေလ။ 

ဒီလို ေရာက္လာတဲ့ သူေတြက မီးၿငိမ္သတ္ရတာမဟုတ္ဘဲ စားလိုက္ေသာက္လိုက္ ေပ်ာ္လိုက္နဲ႔ ဝမ္းေတာင့္ရၿပီေပါ့။ အေဖကလည္း သားဘက္ လွည့္ၿပီးေတာ့ တအံ့တဩ ေမးတယ္။

"သားေရ… ဒီမွာ ေရာက္လာတဲ့ လူေတြကို ငါ သိေတာင္မသိဘူး။ အရင္ ဘယ္ေတာ့မွ မျမင္ဖူးဘူးကြာ။ ငါ ဖိတ္ခိုင္းတဲ့ ငါ့ရဲ႕ အခ်စ္ဆံုးေတြ၊ မိတ္ေဆြသဟေတြ၊ အေပါင္းအေဖာ္ေတြ ဘယ္မွာတံုး။" 

"ဟုတ္ကဲ့…ေဖေဖ။ အခု ဒီကိုေရာက္လာၾကတဲ့သူေတြဟာ သားတို႔အိမ္ မီးေလာင္ေနတာကို ၿငိမ္သတ္ဖို႔ ေရာက္လာၾကတာပါ။ ပါတီပြဲမွာ ထမင္းပဲစားဖို႔လာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလူေတြဟာ သားတို႔ရဲ႕ ေစတနာ ရက္ေရာမႈ၊ ဧည့္ခံေကြၽးေမြးမႈနဲ႔ ထိုက္တန္တဲ့ လူမွန္ေတြပါပဲ…ေဖေဖ။ မိတ္ေဆြအစစ္ေတြပါ့။" ဒါနဲ႔ သားက လူမွန္ေရြးခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းကို ဆက္ေျပာျပလိုက္တာေပါ့ေလ။✳ 

✳သိမွတ္ဖြယ္ရာ✳

"တစ္ခါတစ္ရံ သင့္ကို အမွန္တကယ္ ခ်စ္ခင္ဂ႐ုစိုက္တဲ့ လူမွန္ကို သိဖို႔အတြက္ ဟန္ေဆာင္ရတယ္။"

(လူထုဝဏၰ)

#ဘာသာျပန္

ပန္းခ်ီ- အာရ္ေက

Aung Aung Sittwe's Books

လူ႕အခြင့္အေရး တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ စာေရးဆရာ ေအာင္ေအာင္ (စစ္ေတြ) ရဲ႕ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ စာအုပ္ႏွင့္ သုေတသန စာတမ္း အခ်ဳိ႕

ေအာက္ပါလိင့္အသီးသီးမွ ေဒါင္းယူပါ⤵

1. Irrefutable Rohingya

https://u.pcloud.link/publink/show?code=XZmH9CXZUMGzAR7w6k0gqyqyISRcYhNDXJ3V

2. Myanmar Crimes Against Humanity

https://u.pcloud.link/publink/show?code=XZop9CXZpGAqCe95peyLKo27vuDdH7utEIs7

3. We Need Your Help To End Rohingya Genocide

https://u.pcloud.link/publink/show?code=XZbp9CXZsJDVEEkcyd5qMbDJU8p8FzSTJSUk

#AungAung_Sittwe

#RohingyaGenocide

ရိုဟင်ဂျာ ကဗျာဆရာမ ရိုမရုန်(န) [၁၉၈၁-၂၀၂၀]

 

႐ိုဟင္ဂ်ာ ကဗ်ာဆရာမ ႐ိုမ႐ုန္(န) [၁၉၈၁-၂၀၂၀]

    ┄┅═❁❁═┅┄

ကဗ်ာဆရာမ ႐ိုမ႐ုန္(န)ကို ၁၉၈၁ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၆ ရက္တြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕၊ နာဇီရြာမွာ ဖြားျမင္ခဲ့ပါတယ္။ အမည္ရင္းမွာ ႐ိုကိုင္ယ္ယာဟ္ (ေခၚ) မလွလွဝင္း ျဖစ္ပါတယ္။ မိဘတို႔မွာ ဖခင္ ဦးဝလီအုလႅာဟ္ ေခၚ ဦးေက်ာ္ဝင္း ႏွင့္ မိခင္ ေဒၚေဆာ္ဖူရာ တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ မိဘဇာတိမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕၊ ၿမိဳ႕မငါးခူရ ျဖစ္ပါတယ္။ 

အေျခခံပညာကို စစ္ေတြၿမိဳ႕တြင္ သင္ယူၿပီး အဆင့္ျမင့္ပညာအျဖစ္ ဓာတုေဗဒဘာသာရပ္ အထူးျပဳျဖင့္ ဘီအက္စစီဘြဲ႕ ရရိွခဲ့ပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္လာၿပီး အသက္ ၂၁ ႏွစ္ အရြယ္တြင္ ၾကင္ရာစံုမက္ ဆံုခဲ့တယ္။ အိုစမာ နာမည္နဲ႔ သားရတနာတစ္ေယာက္ ဖြားျမင္ခဲ့ပါတယ္။ 

ဆရာမသည္ စာဖတ္ျခင္းႏွင့္ စာေရးျခင္းကို အထူးဝါသနာပါတယ္။ "ကဗ်ာကေတာ့ က်မစိတ္ထဲ တစ္ခုခုခံစားရတဲ့အခါမ်ိဳးမွ ေရးျဖစ္တာပါ" လို႔ အင္တာဗ်ဴးတစ္ခုမွာ ကိုယ္တိုင္ဆိုဖူး ပါတယ္။ ဆရာမသည္ Rohingya Today ၊ Arakan Pen ၊ The Art Garden Rohingya စတဲ့ အြန္လိႈင္းစာမ်က္ႏွာေတြမွာ ကဗ်ာမ်ားစြာ ေရးဖြဲ႕ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဆရာမရဲဲ႕ ထင္္္ရွားတဲ့ကဗ်ာေတြဟာ ကမ္္္းေပ်ာက္္ဘဝ၊ ခ်န္္ရစ္္္ခ့ဲေတာ့၊ ေရာ္ရြြက္ဝါ၊ ျပံဳးစမ္္းပါ-မိိရို႕၊ ေမြးရပ္ေျမတမ္းခ်င္္္း စတာေတြ ျဖစ္္တယ္္။ 

ဆရာမက The Art Garden Rohingya မွာ ကဗ်ာေတြေရးဖြဲ႕ရာမွ ၂၀၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီတြင္ အယ္ဒီတာ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အယ္ဒီတာအျဖစ္ ေနာက္ဆံုးအခ်ိန္ထိ စိတ္ေကာင္းေစတနာနဲ႔ ေက်ေက်ပြန္ပြန္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။  ဆရာမ ေနာက္ဆံုး ေရးသားခဲ့တဲ့ ကဗ်ာမွာ "ခ်စ္ေသာေမေမ" ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာမက အၾကည္ေတာ္ရဲ႕ ကဗ်ာအဖြဲ႕ေတြကို အင္မတန္ ႏွစ္သက္ပါတယ္။ "သူရဲ႕စာေတြဟာ စာဖတ္သူကို ရယ္ေမာျခင္းျဖင့္ အပန္းေျပယံုမကဘဲ ရသမ်ိဳးစံုေပးစြမ္းႏိုင္လို႔ပါ" လို႔ ကဗ်ာေတြ ႏွစ္သက္ရျခင္း၏ အေၾကာင္းကို ေျပာဖူးခဲ့ပါတယ္။ 

ဆရာမသည္ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ အေစာပိုင္းကပင္ အဆုတ္ကင္ဆာ ခံစားေနရၿပီး ျပည္တြင္းျပည္ပ ေဆးကုသမႈေတြကို  အဆမျပတ္ ခံယူခဲ့ပါတယ္။ ေသျခင္းတရားက ဘယ္သူ႔ကိုမွ မလႊတ္ေပ။ ႏုပ်ဳိသည္ျဖစ္ေစ၊ အိုမင္းသည္ျဖစ္ေစ၊ ဉာဏ္ပညာ ႀကီးသည္ျဖစ္ေစ၊ ခြန္အားဗလသန္သည္ျဖစ္ေစ အခ်ိန္တန္ရင္ သြားရၿမဲက ဓမၼတာပါပဲ။ သတၱဝါတိုင္းဟာ ေသျခင္းတရားရဲ႕ အရသာကို မုခ် ျမည္းၾကရပါမယ္။ ၂၀၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၁၇ ရက္ ညေန ၄ နာရီခ်ိန္တြင္ မိမိ၏ ခ်စ္ေသာေမေမ၊ တစ္ဦးတည္းေသာ ခ်စ္သားတို႔ကို ေက်ာ့ခိုင္း ႏႈတ္ခြန္းဆက္ကာ အလႅာဟ့္အမိန္ေတာ္ ခံယူခဲ့ေလတယ္။ 

ဆရာမ ႐ိုမ႐ုန္း ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ဆရာမရဲ႕အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ " ႐ိုမ႐ုန္း(န)၏ ေနာက္ဆံုးေျခသံမ်ား" ကဗ်ာစုစည္းမႈစာအုပ္ကို ႐ိုဟင္ဂ်ာအႏုပညာဥယ်ာဥ္မွ ထုတ္ေဝခဲ့တယ္။ 

အလႅာဟ္အသွ်င္ျမတ္ေတာ္သည္ ဆရာမ ႐ိုေမ႐ုန္(န)အား အေအးခ်မ္းဆံုး ေနရာ ခ်ီးျမႇင့္ေတာ္မူပါေစ။ အာမိန္း။ 🚷

ေရးသူ- ႐ိုဟင္းကိန္း

ကိုးကား- " ႐ိုမ႐ုန္း(န)၏ ေနာက္ဆံုးေျခသံမ်ား"

ဆေးဘက်သိပ္ပံပညာရှင် Ibn Zuhr [၁၀၉၄-၁၁၆၂]

 ေဆးဘက္သိပၸံပညာရွင္ Ibn Zuhr [၁၀၉၄-၁၁၆၂]

အိဗ္ႏု ဇူဟရ္သည္ ခြဲစိတ္ကုသမႈႏွင့္ ေဆးပညာကို တိုးတက္ေစခဲ့သည့္ ထင္ရွားေသာ အာရပ္ ေဆးဖက္သိပၸံပညာရွင္ႏွင့္ ကဗ်ာဆရာ တစ္ဦးျဖစ္သည္။ ၁၀၉၄ ခုတြင္ အလ္မိုရာဗစ္ အင္ပါယာ အင္ဒိုလူစီးယားႏိုင္ငံ (Andalusia)၊ စဗီးလ္ (Seville, Almoravid empire) [ ယခု စဗီးလ္ စီရင္စု၊ စပိန္]တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ အမည္ရင္းမွာ အဘူမရ္ဝါန္ အဗၺဒူအလ္မာလိက္ ဘင္ ဇူဟရ္ ျဖစ္သည္။ အေနာက္တိုင္းသားမ်ားက လက္တင္မူ အဗင္ဇို(Avenzoar) အမည္ႏွင့္ လူသိမ်ားၾကသည္။ Averroes ၊ Ibn Tufail တို႔ႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး သူ႕ေခတ္၌ အထင္ရွားဆုံးေသာ ေဆးသမားေတာ္ျဖစ္သည္။ သူသည္ Iyad အာရပ္မ်ဳိးႏြယ္စုဝင္ ဘႏုဇုဟရ္ မ်ဳိးႏြယ္မွ ဆင္းသက္လာသူျဖစ္သည္။ ဘႏုဇုဟရ္ မ်ဳိးႏြယ္စုသည္  ၁၀ ရာစု အေစာပိုင္းကစ၍ မ်ဳိးဆက္ ၆ ဆက္တိုင္တိုင္ ဆရာဝန္မ်ားအပါအဝင္ တရားသူႀကီးမ်ား၊ စာဆိုေတာ္မ်ား၊ နန္းတြင္း အမႉးထမ္း အတြင္းဝန္မ်ား၊ သူနာျပဳ ဆရာဝန္မ်ားတို႔ ေမြးထုတ္ေပးကာ အင္ဒိုလူစီးယား အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေအာက္တြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။  

အိဗ္ႏု ဇုဟရ္သည္ ပညာေရးကို အလယ္ေခတ္ မြတ္စလင္လူမႈေရးထုံးတမ္းစဥ္လာအတိုင္း ဘာသာေရးစာေပမ်ားကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ စတင္ခဲ့သည္။ သူသည္ ငယ္ရြယ္စဥ္ကတည္းကပင္ ဖခင္ Abu'l-Ala Zuhr (d.1131) ႏွင့္အတူ ေဆးပညာကို ေလ့လာခဲ့သည္။ ဖခင္က သူ႔ကို Galen ႏွင့္ Hippocrates တို႔၏ လက္ရာမ်ားႏွင့္ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့ၿပီး  Hippocratic နည္းနာကို လက္ခံ က်င့္သံုးရန္ တိုက္တြန္းခဲ့သည္။ 

အိဗ္ႏုဇူဟရ္ သည္ ေဆးကုသမႈခရီးကို အလ္မိုရာဗစ္ အင္ပါယာ အတြင္းေတာ္ သမားေတာ္အျဖစ္ စတင္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ အလ္မိုရာဗစ္ ဘုရင္ အလီ ဘင္ ယူဆူဖ္ ဘင္ တာရႉဖင္ႏွင့္ မ်က္ႏွာသာမရျဖစ္ကာ စဗီးလ္မွ ထြက္ေျပးခဲ့ရသည္။ ၁၁၄၀ ခုႏွစ္၌ Marrakesh တြင္ အဖမ္းခံရၿပီး ေထာင္ခ်ခံခဲ့ရသည္။ ၁၁၄၇ ေနာက္ပိုင္းတြင္ Almohad အင္ပါယာသည္  စဗီးလ္ကို သိမ္းပိုက္သည့္အခါ သူသည္ေဆးကုသမႈခံယူရန္ ျပန္လာသည္။ သူသည္ ၁၁၂၂ ခုႏွစ္ (အသက္ ၆၈ ႏွစ္)တြင္ စဗီးလ္၌ ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။

အိဗ္ႏူဇူဟရ္ သည္ ပထမဆုံးစမ္းသပ္မႈ ေလႁပြန္ခြဲစိတ္ကုသမႈ (tracheotomy) ကို ဆိတ္ႏွင့္ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ သူသည္ bezoar ေက်ာက္မ်ားကို  ေဆးဖက္ဝင္အျဖစ္ အေစာဆုံး ေဖာ္ျပသည္ဟု ယူဆရသည္။

လီယို အာဖရိကစ္၏ အဆိုအရ Ibn Zuhr သည္ Averroes ၏ ေဟာေျပာခ်က္ကို သေဘာက်၍ ေဆးပညာကို သင္ယူခဲ့သည္။ သူသည္ Galen ကို အထင္ႀကီးေလးစားသူျဖစ္ၿပီး ရမ္းကု ႏွင့္ နကၡတ္ေဗဒင္ဆရာမ်ား၏ အယူသီးကုစားမႈမ်ားကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ကန႔္ကြက္သည္။ Ibn Zuhr သည္ ပို၍ ယုတၱိရိွေသာ၊ လက္ေတြ႕က်ေသာ ေဆးပညာ၏အေျခခံအေပၚ အထူး အေလးထား ခဲ့သည္။ သူ၏လက္ရာမြန္ျဖစ္ေသာ Al-Taysīr fil-Mudāwāt wal-Tadbīr ("ကုထုံးႏွင့္ အစားအစာ ရိုးရွင္းလြယ္ကူေစျခင္း") က်မ္းကို လက္တင္ႏွင့္ဟီဘ႐ူး ဘာသာသို႔ ျပန္ဆိုျပီး ခြဲစိတ္ကုသမႈ၏တိုးတက္မႈ၌ လႊမ္းမိုးခဲ့သည္။ သူသည္ ေရာဂါအမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္ ကုထံုးမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ျခင္း ျဖင့္ ခြဲစိတ္ကုသမႈႏွင့္ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ အသိပညာမ်ားကို ဖြံ႕ၿဖိဳးေစခဲ့သည္။

သူ၏ ထင္ရွားေသာ လက္ရာမ်ားမွာ Kitab al-Iqtisad ၊ Kitab al-Aghdhiya ၊ Kitab al-Taysir ၊ Fi al-Zinah (ခ်မ္းသာသုခ)၊ Al-Tiryaq al-Sabini (ေျဖေဆးမ်ား)၊ Fi Illat al-Kila (ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါမ်ား)၊ Fi Illat al-Baras wa al-Bahaq (ႏူနာႏွင့္ Vitiligo)၊ Al-Tadhkirah (သတိရျခင္း) က်မ္းတို႔ျဖစ္ၾကသည္။ 

Kitab al-Iqtisad က်မ္းသည္ အိဗ္ႏုဇုဟရ္ အရြယ္ႏုခ်ိန္တြင္ Almoravid မင္းသား အီျဗာဟီ္းမ္ ယူစုဖ္ဘင္ တာခ်္ဖီးဏ္ အတြက္ ေရးသားခဲ့ေသာ အေထြေထြကုထံုးဆိုင္ရာစာတမ္း ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ စာအုပ္တြင္ ေရာဂါအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ ကုထံုးႏွင့္ အေထြေထြ သန႔္ရွင္းေရး အက်ဥ္းခ်ဳပ္ကို ေဖာ္ျပထားသည္။ အလွျပင္ပစၥည္းႏွင့္ ရုပ္ပိုင္းအလွအပဆိုင္ရာ အႀကံဉာဏ္မ်ားကိုလည္း ေရးမွတ္ထား သည္။ ႏွာေခါင္းႀကီးမ်ား၊ ႏႈတ္ခမ္းထူ ကဲ့သို႔ ပံုမမွန္ေသာအဂၤါမ်ားကိုလည္း ျပဳျပင္ရန္ ပလပ္စတစ္ ခြဲစိတ္ကုသမႈကိုပင္ အိဗ္ႏုဇုဟရ္က အႀကံျပဳခဲ့သည္။

Kitab al-Aghdhiya အစားအစာ က်မ္းသည္ ဘဝႏွင့္က်န္းမာေရး လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ား ပါ၀င္သၫ့္ ေဘာဇဥ္လက္စြဲျဖစ္သည္။ အိဗ္ႏုဇူဟရ္သည္ ေထာင္မွထြက္လာၿပီးေနာက္ သူ႔သခင္  Almohad ေခါင္းေဆာင္ အဗၺဒူလ္ မုအ္မိန္း အတြက္ ထိုစာအုပ္ကို ေရးသားခဲ့သည္။  သူသည္ တိရိစၧာန္အမ်ိဳးမ်ိဳး၏ အသားအေရ၊ အရသာ၊ အသံုးဝင္မႈႏွင့္ အစာေခ်ႏိုင္မႈ အေပၚအေျခခံ၍ အသားမ်ားကို ခြဲျခားျပသည္။ ရာသီလိုက္ အစားအစာမ်ားကိုလည္း အႀကံျပဳသည္။ 

           Kitab al-Taysir  က်မ္းသည္ သူ႔သူငယ္ခ်င္း Averroes ၏ ေတာင္းဆိုမႈျဖင့္ သူ မကြယ္လြန္မီ ေနာက္ဆံုးေရးခဲ့သည့္က်မ္းျဖစ္သည္။ ေဆးပညာ၏ အေထြေထြ အေၾကာင္းအရင္းမ်ား အေပၚ ပိုမိုအာရံုစူးစိုက္ေစေသာ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ စြယ္စံုက်မ္းျဖစ္သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဟိဗ႐ူႏွင့္ လက္တင္ဘာသာသို႔ ျပန္ဆိုခဲ့သည္။ ၎က်မ္းသည္ ၁၈ ရာစု ေနွာင္းပိုင္းအထိ ေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။ အခန္းေပါင္း ၃၀ ပါ၀င္သၫ့္ အဆိုပါစာအုပ္တြင္ ဦးေခါင္းမွစ၍ ေရာဂါမ်ား၊ လက္ေတြ႕ေဖာ္ျပခ်က္မ်ား ႏွင့္ ေရာဂါရွာေဖြေတြ႕ရိွခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္။ အိဗ္ဇုဟရ္သည္ အစာႁပြန္၊ အစာအိမ္၊ အလတ္တန္းစား ကင္ဆာမ်ားႏွင့္ အျခားေတြ႕ရိွခ်က္မ်ားကိုလည္း တိက်ေသာ ေဖာ္ျပခ်က္ေပးခဲ့သည္။ သူသည္ otitis media ႏွင့္ pericarditis ကဲ့သို႔ေသာ ေရာင္ရမ္းျခင္းမ်ား၏ ေရာဂါေဗဒ ေဖာ္ျပခ်က္ကို ပထမဦးဆံုး ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

အိဗ္ႏုဇူဟရ္သည္ အဏုဇီဝေဗဒဆိုင္ရာ တိုးတက္မႈအတြက္ အေထာက္အကူျပဳေသာ Scabies mite ၏ အေထာက္အထားကိုလည္း အေစာဆံုးမွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ သူသည္ Kitab al-Taysir က်မ္းတြင္ "လက္၊ ေျခခ်င္းဝတ္ ႏွင့္ ေျခဖဝါးမ်ား၏ ေအာက္တြင္ သန္းသဖြယ္ ပိုးေကာင္မ်ားရိွသည္။ ေျခေအာက္ပိုင္း၌ပိုးမ်ားက ထိုေနရာတစ္ဝိုက္ကို ထိခိုက္ပြန္းပဲ့ေစသည္။ အကယ္၍ အေရျပားကိုဖယ္ရွားလ်ွင္ မျမင္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ေသးငယ္ေသာ ပိုးေကာင္တိရစၧာန္ တစ္မ်ိဳးသည္ အစိတ္အပိုင္းအႏွံ႔အျပားတြင္ ေပၚလာသည္။" ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ 

Ibn Zuhr ၏ ေဆးပညာဘက္တြင္ အႀကီးမားဆံုးေဆာင္ရြက္မႈမွာ တိရိစၧာန္ႏွင့္ စမ္းသပ္ေသာနည္းကို မိတ္ဆက္ေပးျခင္းျဖစ္သည္။ သူသည္ လူသားမ်ားအား ထိေရာက္ႏိုင္မႏိုင္ သိရိွရန္ တိရစၧာန္မ်ားအေပၚ ႀကိဳတင္စမ္းသပ္ေသာ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားျဖင့္ လူသိမ်ားသည္။ အထင္ရွားဆံုးမွာ ထိုအခ်ိန္က အျငင္းပြားဖြယ္ရာျဖစ္သၫ့္ Tracheotomy ခြဲစိတ္ကုသမႈအတြက္ သူ၏ အတည္ျပဳခ်က္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ အျငင္းပြားဖြယ္ရာကို ေျဖရွင္းရန္ ႀကိဳးစားရာတြင္ အိဗ္ဇုဟရ္သည္ ဆိတ္ႏွင့္ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ စမ္းသပ္မႈကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

"ကြၽန္ေတာ္ ဒီအျငင္းပြားစရာမ်ားကို ေလ့လာတဲ့အခါ ဆိတ္ရဲ႕ အေရျပားနဲ႔ အဖံုးကို လွီးျဖတ္ၿပီးေနာက္ အဆုတ္ပိုက္ကိုျဖတ္ေတာက္လိုက္တယ္။ အဲဒီေနာက္ လူပင္ေစ့၏ အရြယ္အစားထက္ငယ္တဲ့ေနရာ အဲဒီပိုက္ရဲ႕ ပစၥည္းေတြကို လံုးဝျဖတ္လိုက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ အနာကို ေပ်ာက္ေစသၫ့္တိုင္ေအာင္ ေရႏွင့္ပ်ားရည္ျဖင့္ ေဆးေၾကာၿပီး အနာလံုးဝေပ်ာက္ကင္း သြားတယ္။ အဲဒီ တိရိစၧာန္ဟာ အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ အသက္ရွင္ခဲ့တယ္။ "

ဂ်ဳးသမားေတာ္-ဒႆနိကပညာရွင္ Maimonides သည္ Ibn Zuhr ကို“ သူသည္ အသက္အရြယ္ႏွင့္ မလိုက္ေအာင္ ထူးျခားသည့္ ပညာရိွမ်ားအနက္ တစ္ပါးျဖစ္သည္” ဟု ခ်ီးက်ဳးခဲ့သည္။ သူသည္ သူ၏ေဆးဘက္ဆိုင္ရာက်မ္းေစာင္မ်ားတြင္ အိဗ္ႏုဇူဟ္ကို မၾကာခဏ ကိုးကားခဲ့သည္။ Galen ၿပီးလွ်င္ သူ႔ကို အႀကီးမားဆံုးသမားေတာ္အျဖစ္ ေအဗာရိုက ခ်ီးက်ဳးခဲ့သည္။ သူ႕သမီးႏွင့္ ေျမးႏွစ္ဦးစလံုးသည္ သားဖြားမီးယပ္အထူးကု သမားေတာ္ႀကီးျဖစ္လာသည္။ 🚑🚑🚑

Source : Internet

အျခားမြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီးမ်ားအေၾကာင္းကို ေအာက္လိင့္တို႔မွ ဖတ္႐ႈပါ။ 

1. Ibn Sina

2. Abd al-Rahman Al-Sufi

နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင် Abd al-Rahman Al-Sufi

 

နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင် Abd al-Rahman Al-Sufi [အေဒီ ၉၀၃-၉၈၆]

အဗ္ဗဒုလ်ရာဟာမာန် အလ်ဆူဖီသည် ထင်ရှားသော နက္ခတ်ဗေဒပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ အေဒီ ၉၀၃ ခု ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်တွင် ပါရှန်နိုင်ငံ(အီရန်) ရဲမြို့တွင် ဖွားမြင်သည်။ Abd al-Rahman Abu al-Husayn ဟုလည်း လူသိများကြသည်။ အနောက်တိုင်းမှာမူ Azophi နှင့် Azophi Arabus ဟူ၍ ထင်ရှားသည်။ 

Abd al-Rahman Al-Sufi သည် အာကာသရှိ ကြယ်တာရာများအပေါ် ကျွန်ုပ်တို့ ကြည့်ရှုလေ့လာပုံ ရှုထောင့်ကို ထာဝရ ပြောင်းလဲစေခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့သြဇာအရှိဆုံး နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်တစ်ဦးအနေနှင့် သူသည် ကြယ်များ၊ ကြယ်စုများနှင့်ပတ်သက်၍ ကျွန်ုပ်တို့  အသိပညာတိုးမြှင့်စေရန် သူ့ဘဝကို မြှုပ်နှံခဲ့သည်။ သူ့နာမည်ကို အစွဲပြု၍ လ၏ချိုင့်ကြီးကို "Azophi" ဟုလည်းကောင်း၊ အသေးအဖွဲ့ဂြိုဟ်ကို "12621 Alsufi" ဟုလည်းကောင်း အမည်ပေးခဲ့သည်။

Al-Sufi ၏ အကြီးမားဆုံးသော လုပ်ဆောင်ချက်များတွင် ဂရိနက္ခတ္တဗေဒပညာရှင် Ptolemy ၏ "ကြယ်များ၏ တောက်ပမှုနှင့် အရွယ်အစားကို တိုင်းတာခဲ့သည့် "အချက်များကို စိစစ်ခြင်းလည်း အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ အေဒီ ၉၆၄ တွင် Al-Sufi သည် သူ၏ တွေ့ရှိချက်များကို Kitab al-Kawatib al-Thabit al-Musawwar (သို့) The Book of Fixed Stars စာအုပ်တွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ အများအပြားသော သုတေသနများတွင် သူသည် တိုလီမီ၏ ရှာဖွေတွေ့ရှိချက်များကို အတည်ပြုလက်ခံခဲ့သည်။ သို့သော် သူသည် ကြယ်စုများ သရုပ်ဖော်ခြင်းနှင့် ကြယ်တို့၏ အရောင်တောက်ပမှု နှင့်ပတ်သက်၍ တိုလမီ၏ လေ့လာတွေ့ရှိချက်အချို့ကို ပို၍တိကျမှန်ကန်အောင် ပြုပြင်ဖြည့်စွက်ပေးခြင်းဖြင့် သူ၏ သုတေသနပြုမှုကို တိုးတက်စေခဲ့သည်။

Abd al-Sufi က ကောင်းကင်ရှိ ကြယ်တာရာများ ကြည့်ရှုလေ့လာပုံကို လုံးလုံးလျားလျား ပြောင်းလဲပစ်ခဲ့သည်။ ယနေ့  နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင်ကျော်ကြာပြီး နောက်တွင်ပင် နက္ခတ္တဗေဒပညာရပ် အများစုသည် သူ၏ တွေ့ရှိချက်အပေါ် မှီငြင်းအခြေပြုထားပြီး ယင်းတွေ့ရှိမှုများ မပါဘဲ မဖြစ်နိုင်ချေ။

မေလ ၂၅ ရက်၊ ၉၈၆ ခုတွင် အဗ္ဗဒ အလ်-ရာဟမန် အလ်-ဆူဖီ (အဇိုဖီ) ကွယ်လွန်သွားလေသတည်း။

—လူထုဝဏ္ဏ

Source - Internet