ချင်းတော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင် ကြွမ်ဘိ

ချင်းတော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင် ကြွမ်ဘိ။

ချင်းတော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင် ကြွမ်ဘိ

ချင်းတော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင် ကြွမ်ဘိ (Cawn Bik) သည် ဗြိတိသျှကိုလိုနီစနစ်ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သော ချင်းလူမျိုး မျိုးချစ်ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူ၏ စွန့်လွှတ် အနစ်နာခံမှုများနှင့် ခေါင်းဆောင်မှုသည် ချင်းလူမျိုးတို့၏ လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်မှုသမိုင်းတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ 

ကြွမ်ဘိကို ၁၈၃၄ ခုနှစ်တွင် ချင်းတောင်တန်း၊ ဖလမ်းနယ်၊ တာစွန်းရွာ၌ ဖခင် တာစွန်းချင်းမျိုးနွယ်ခေါင်းဆောင် ဦးကိပ်ဘိတ် နှင့် မိခင် ဒေါ်ဇတိလ် တို့မှ မွေးဖွားခဲ့သည်။

အသက် ၂၂ နှစ်အရွယ်တွင် ဖခင်၏ အရိုက်အရာကို ဆက်ခံကာ တာစွန်းချင်းမျိုးနွယ်စုတို့၏ ခေါင်းဆောင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ကြွမ်ဘိသည် ဟောက်မန်း၊ ဆွန်အွန်၊ ကိမ်းလန်း အစရှိသည့် ချင်းတိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင်များနှင့် ပူးပေါင်း၍ ဗြိတိသျှတပ်များကို ခုခံတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။

ထို့အပြင် ပုဂံ၊ မြင်းခြံနယ်မှ ဆုတ်ခွာလာသော ရွှေချိုး ဖြူမင်းသားနှင့်လည်း ပူးပေါင်းကာ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည်။

ဗြိတိသျှတို့သည် ချင်းတော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင် ကြွမ်ဘိကို ဖမ်းဆီးနိုင်ခြင်းမရှိသောအခါ ၎င်း၏သားဖြစ်သူ ဗန်မွန်း (ဗန်မှုန်း) အား မတရားဖမ်းဆီးခဲ့သည်။

ဗန်မွန်းက ဖခင်ဖြစ်သူ ကြွမ်ဘိအား လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးပါက ချင်းတိုင်းရင်းသားများ လက်နက်ချမည်ဟု ဗြိတိသျှတို့အား ကတိပေးခဲ့သည်။

ဗြိတိသျှတို့က ထိုကတိကို လက်ခံခဲ့သဖြင့် ကြွမ်ဘိ၏ နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှု ရပ်တန့်ခဲ့ရသည်။

ကြွမ်ဘိတွင် ဒေါ်ကိန်းကြွယ်နှင့် အခြားဇနီးတစ်ဦးရှိပြီး သားသမီး ၆ ဦး ထွန်းကားခဲ့သည်။ သားသမီးများအနက် ဗန်မွန်း (ဗန်မှုန်း) သည် အထင်ရှားဆုံးဖြစ်သည်။

ကြွမ်ဘိသည် ၁၉၁၀ ပြည့်နှစ်၊ ဧပြီလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် အသက် ၇၆ နှစ်အရွယ်၌ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။

၎င်း၏ ကွယ်လွန်သည့် ရက်စွဲနှင့်ပတ်သက်၍ မူကွဲများ ရှိသည်။

အင်္ဂလိပ်မှတ်တမ်းများတွင် ၎င်းကို Cawn Bik (ကြွမ် ဘိ) သို့မဟုတ် Sonpek ဟု ဖော်ပြထားသောကြောင့် ဗိုလ်ဆွန်ပက် အမည်ဖြင့် လူသိများသည်။

ချင်းတော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင် ကြွမ်ဘိကို ဂုဏ်ပြုသောအနေဖြင့် ရန်ကုန်မြို့၊ ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်ရှိ လမ်း ၃၀ နှင့် လမ်း ၃၁ ကြားလမ်းကို ဗိုလ်ဆွန်ပက်လမ်းဟု ဂုဏ်ပြုအမည်ပေးထားသည်။

ကြွမ်ဘိ (ဗိုလ်ဆွန်ပက်) သည် ဗြိတိသျှကိုလိုနီစနစ်ကို တော်လှန်ခဲ့သော ချင်းလူမျိုးများ၏ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအဖြစ် သမိုင်းတွင် မှတ်တမ်းတင်ခံခဲ့ရသည်။ သူ၏ စွန့်လွှတ် အနစ်နာခံမှုများနှင့် ခေါင်းဆောင်မှုသည် နောက်လာမည့် မျိုးဆက်သစ်များအတွက် စံနမူနာတစ်ရပ်အဖြစ် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။

#RK

မြောက်ဦးမြို့မှ ရိုဟင်ဂျာတိုင်းရင်းသားများ၏ သမိုင်းဝင် ကျောက်စာတစ်ခု

မြောက်ဦးမြို့မှ ရိုဟင်ဂျာတိုင်းရင်းသားများ၏ သမိုင်းဝင်ကျောက်စာတစ်ခု

An Inscription from Mrauk-U, Arakan.

မြောက်ဦးခေတ်သည် အာရကာနစ် မွတ်ဆလင် (ရိုဟင်ဂျာ) တို့၏ ဘုန်းမီးထွန်းခဲ့သည့် ခေတ်ဖြစ်သည်။ အာရကန်ပြည် ရာဇဝင်သည် ရိုဟင်ဂျာလူမျိုး၏ အခန်းကဏ္ဍမပါလျှင် မည်သည့်အခါမှ ပြည့်ပြီးစုံမည်မဟုတ်ပေ။ အာရကန်ပြည်၏ နေရာအနံ့တွင် ရှေးခေတ်ရိုဟင်ဂျာများ၏ သမိုင်းဝင်အဆောက်အဦးများ၊ ကျောက်စာများ၊ ပေပုရပိုက်စာများ၊ ဝါးခြမ်းပေါ်ရေးထားသောစာများကို တွေ့ရှိနိုင်သည်။ ခေတ်အဆက်ဆက်က စစ်တပ်နှင့် မသာမာသူများက ဖျောက်ပစ်ရန် ကြိုးစားသော်လည်း ယနေ့အချိန်အထိ တွေ့ရှိနေရဆဲဖြစ်သည်။

ပုံပါကျောက်စာသည် မြောက်ဦးမြို့တွင် တွေ့ရှိရသော အာရဗီကျောက်စာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ကျောက်စာပါ အရေးအသားသည် အာရဗီစာသားဖြစ်သော်လည်း ရှေးခေတ် ၁၆-၁၇ ရာစု အိုတိုမာန်ခေတ်က ပုံစုံနှင့် ရေးထိုးထားဟန်တွေ့ရသည်။ စာလုံးရေ ၂၁ လုံးခန့်ကို ရုပ်ကြွပုံစံဖြင့် ထိုးဆစ်ထားသည်။ အက္ခရာများများ ရှင်းလင်းမှုမရှိသော်ကြောင့် တ်ိတိကျကျ အဓိပ္ပာယ်ဖော်ရန် ခဲယဥ်းလှသည်။

ယခုကျောက်စာသည် အုတ်ဂူ သို့မဟုတ် အစ္စလာမ်ဘာသာရေးအဆောက်အဦး၏ မှတ်တမ်းကျောက်စာ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်နိုင်သည်။ ဤသို့သော် ကျောက်စာမှာ သေဆုံးသူ၏ အမည်နှင့် ကိုယ်ရေးမှတ်တမ်းများပါဝင်ကြောင်း၊ ကျမ်းစာများ၊ အလှူရှင်၏ မှတ်တမ်းများ၊ ခုနှစ်သက္ကရာဇ်များ ပါရှိကြောင်း သိရှိရသည်။

ဤသို့သော် အဖိုးမဖြတ်နိုင်သည့် သမိုင်းဝင်ကျောက်စာများကို လူမျိုးဘာသာမခွဲခြားဘဲ နိုင်ငံတော်အဆင့် ပညာရှင်များ၏ အကူအညီဖြင့် ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းသင့်ခြင်းဖြင့် သမိုင်းမှန်ကို ဖော်ထုတ်သင့်သည်။  

အမ်းမြို့တွင် တွေ့ရှိသော အာရဗီကျောက်စာကို ဤလိင့်မှ ဖတ်ရှူရန်။ 

—RohangKing

မိတ္ထီလာ လူသတ်မှုဖြစ်စဉ် ဝမ်းဝမ်း ခေါ် အဘူဘကာရ်ရဲ့ မိခင့် ရင်တွင်း သောက

မိတ္ထီလာ လူသတ်မှုဖြစ်စဉ် ဝမ်းဝမ်း ခေါ် အဘူဘကာရ်ရဲ့ မိခင့် ရင်တွင်း သောက

😭😭😭😭

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်က... 

အမေ့သားလေး ဒီချိန်မှာ မိတ္ထီလာလာမြို့ရဲ့ ရန်ကုန်မန္တလေး လမ်းမဘေးက ဇောက်ဇောက်လျောဂျိုင့်ကြီးထဲက မြက်ရိုင်းပင်တွေ လူတရပ်လောက်နဲ့ ရေသိုးရေပုပ်တွေရှိတဲ့ ဝက်လက်တောကြီးထဲမှာ ပုန်းနေခဲ့တာနော်။  

ရင်တွေလဲ နာကျင်ရလွန်းပါတယ်.... ဝမ်းဝမ်းရယ်....။

တစ်ခုခု စားမလို့ လက်နည်းနည်းပေရင်တောင် ချက်ချင်း လက်ဆေးပေးတဲ့ မေမေကြီးသား.... ဒီဝက်လက်တောမှာ ရေသိုးတွေ၊ ခြင်ရိုင်းတွေနဲ့နေခဲ့ရတာ တညလုံး...။ 

သားက ငယ်လွန်းပါသေးတယ်။ ၁၂ နှစ်၂ လလေ...။ 

မိုးလင်းခါနီး ဝေလီဝေလင်းမှာ သားတို့ပုန်းနေတဲ့နေရာကို အမျိုးဘာသာသာသနာကိုချစ်တဲ့ မျိုးချစ်အုပ်စုရောက်လာပြီး သားနဲ့အတူ သားသူငယ်ချင်းကျောင်းသားတွေကို တစ်ယောက်ချင်း စိန်ပြေလက်ပြေရိုက်သတ်နေခဲ့ကြတာ.... လူမြင်ကွင်းကြီးမှာ.... လူလယ်ခေါင်မှာ... သတ်ကွင်းကြီးတစ်ခုလိုပဲ။ ခေါင်းဖြတ်ပစ်ခံရတဲ့ခလေး မသေမချင်း အိက်ဇောပိုက်နဲ့ ရိုက်သက်ခြင်းခံခဲ့ရတယ်။ 

ဓားနဲ့အတုံးတုံး ပိုင်းခံရတဲ့ကလေးနဲ့ ကျောင်းသားဆရာလေးဆယ်ကျော် အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ပြီးကား တာယာနဲ့တခါတည်း မီးရှို့လက်စဖြောက်လိုက်ကြတာ...

မေကြီးသားလေးရဲ့ ပြာမှုန်လေးတောင် ပြန်မရခဲ့ဘူး။ ပြန်ရဖို့ အမေကြီးကြိုးစားခဲ့ပါတယ်... သားရယ်။ 

သားကိုမကြိုးစားဘဲ ပစ်ထားခဲ့တာ မဟုတ်ဘူး... သိလား။ ဘယ်လိုကြိုးစားကြိုးစား မရခဲ့လို့ပါ... မေကြီးကဖျောက်ပြီးစိက်ကိုနေခဲ့တယ်... မရဘူး... သားရယ်။

ခုတင်တာ သားကြီးရှိရင် ၂၂ နှစ်ပေါ့။ မေကြီးအားကိုးရပြီ။

သားနဲ့ပတ်သက်ပြီး အနာဂက်တွေ ပျောက်ခဲ့ရတယ်။

ငါ့သားအတွက် ရည်ရွယ်ပြီးရှေ့ဆက်မို့က အခုနာကျင်မှုတွေ သားရဲ့ပါးလေးကို ဝါးစစ်ပိက်နဲ့ရိုက်သက်လိုက်ကြတယ်။ သွေးအိုင်ထဲလဲရာကနေ ပြန်ထလို့ဆိုပြီး ခြေဖနှောက်အကြောကို ဓါးမြှောင်နဲ့ဖြတ်ပစ်ကြတယ်... ဘာလုပ်လို့လဲ.... 

အရွယ်က ကလေးလေးပါ။ အစ္စလာမ်ဖြစ်နေလို့ သတ်တာတဲ့လား။ ရက်စက်လိုက်ကြတာ.... လူတော်လူကောင်းတွေကို ရွေးပြီး သတ်ကြတာ...

ရက်ရက်စက်စက် သတ်ကြတာ... 

မေကြီးရင်ထဲ အမြဲလွမ်းရတာမို့ အမေကိုမငိုဖို့ ပြောပေမဲ့ သားစကားနားမထောင်ဘဲ ငိုနေတုန်းပဲ...ဝမ်းဝမ်းရယ်... သားကို ခဏေလေး ဖြစ်ဖြစ် တွေ့ခွင့်ရမို့ အိမ်မက်တွေမက်မို့အတွက် ဒိုအာတွေတောင်းနေရင်း။

— ဝမ်းဝမ်း အမေကြီး

😭😭😭😭😭😭😭         crd

https://www.facebook.com/share/p/QDnjVKtu64PCtkXF/?mibextid=xfxF2i

#Meikthillar_Massacre

"ကျွန်မ မသေသေးပါဘူး။ ကျွန်မကို နင်းမသွားပါနဲ့လား"

 

"ကျွန်မ မသေသေးပါဘူး။ ကျွန်မကို နင်းမသွားပါနဲ့လား"

လူသေအလောင်းပုံ ရာချီထဲမှာ အသက်ငင်နေသူ အမျိုးသမီးတစ်ဦး၏တောင်းပန်သံ၊ ညည်းသံဖြစ်ပါသည်။ လွန်ခဲ့သော ဩဂုတ်လ ၅ ရက်နေ့၊ မောင်တောမြို့ပေါ်က အသက်လုထွက်ပြေးလာခဲ့သော ရိုဟင်ဂျာများ စုဝေးခိုလှုံရာ ခြံစည်းရိုးအနီး နတ်မြစ်ကမ်းစပ်တွင် ဖြစ်သည်။ 

မိမိ၏ရပ်ရွာတွင် ရှော့တိုက်ဒုံးများ၊ ဒရုန်းဗုံးများဖြင့် တရစပ် တိုက်ခိုက်ခံနေရ၍ ရပ်ရွာထဲ၌ အသက်ရှင် နေနိုင်ရန် အခွင့်အလမ်း နည်းပါးနေသဖြင့် မြို့ပေါ်က ရိုဟင်ဂျာများသည် လယ်ဟာပြင်နေရာလည်း ဖြစ်၊ အခြေအနေမဟန်ခဲ့လျှင် တစ်ဖက်ဘင်္ဂလားဒေရှ့်နိုင်ငံကို ချက်ချင်းကူးနိုင်ရန် အဆင်ပြေမည့် နေရာလည်းဖြစ်သည့် ကမ်းစပ်နေရာလေးမှာ အသက်လုပြေးလာကာ စုဝေးနေခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

အသက်ရှင်သန်ခွင့်ရရေး ရည်မှန်းချက်ဖြင့် ထွက်လာခဲ့သော်လည်း အသက်အန္တရယ်ကင်းမည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သော နေရာသည်ပင် သူတို့အတွက် လူသတ်ကွင်း ဖြစ်လာခဲ့၏။

ညနေ ၅ နာရီခွဲခန့်၌ မြောက်အရပ် ရွှေဇားကျေးရွာမှ ပျံသန်းလာခဲ့သော ဒရုန်းတစ်စင်းသည် လူစုလူဝေးတို့၏ အပေါ်၌ ဝဲနေရာ လူအုပ်စုသည် လှုပ်လှုပ်ရွရွ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုဒရုန်း မြောက်အရပ်သို့ ပြန်သွားပြီး ခဏအကြာမှာပင် နောက်ထပ် ဒရုန်းနှစ်စင်း ရောက်လာခဲ့၏။ လူတိုင်း၏မျက်နှာသည် ကြောက်ရွံ့မှုဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေပြီ။ ရင်တဒိတ်ဒိတ်။ 

"ဒိုင်း... ဒုန်း.... ဒုန်း... ဒိုင်း" 

ပေါက်ကွဲသံများ အဆက်မပြတ်။ လူအုပ်သည် ဝရုန်းသုန်းကား။ ဟိုပြေးသည်ပြေး။ ဦးတည်ရာမဲ့။ အချို့သည် ကုန်းဘက်သို့ ပြေးထွက်။ အချို့သည် မြစ်ရေထဲသို့ ခုန်ချ။ အချို့မှာ ပြေးခွင့်မသာဘဲ အခင်းနေရာမှာတင် လဲကျလူးလိမ့်နေလျက်။ မိဘက သားသမီး မရှာအား။ သားသမီးက မိဘ မရှာအား။ ပြေးချင်တာ ပြေးသွား။ ဘယ်သူဘယ်ရောက်နေမှန်းမသိ။ တကယ်ပင် ကမ္ဘာပျက်သည့်အလား။

ဒရုန်း နောက်ထပ်ဘယ်နှစင်း ရောက်လာခဲ့သလဲ။ ပေါက်ကွဲသံများ ဘာလို့ မနားတမ်း ဟိန်းနေတာပါလိမ့်။

သေနတ်ပစ်ခတ်သံများရော ဘယ်အရပ်က ထွက်လာတာပါလိမ့်။

အမိုးအကာ မရှိသောနေရာ။ ထောင်ချီသော အရပ်သားသက်သက် လာစုဝေးခဲ့သောနေရာ။ သည်လိုနေရာမျိုးကို တစ်ခုခု ပစ်ခတ်ဖို့ ဘယ်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ဖြစ်ဖြစ် ရှောင်ရှားမည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သော်ငြားလည်း လက်တွေ့မှာ ဖြစ်မလာခဲ့ပေ။ 

ဘေးကင်းမည့်ဟု ရွေးချယ်ခဲ့သော ထိုနေရာသည်ပင် ယခုတော့ ပေါက်ကွဲသံ၊ လူအုပ် အော်သံ၊ ဟစ်သံ၊ ငိုသံ၊ ညည်းသံများဖြင့် ပြည့်နှက်နေလေ၏။ အော်သံများထဲတွင် ''လူထောင်ချီ ပါသွားပြီဟေ့။....  ငါ့အမေ အသတ်ခံလိုက်ရပြီ။....  ဟိုလူ့မိသားစု အကုန် ထိကုန်ပြီကွာ။....  ငါ့မိသားစု ရှာမရတော့ဘူး။" စသော စသော အသံများ။ နားမချမ်းဖွယ်ပင်။

နေမင်းသည် နတ်မြစ်ကို ကျောခိုင်း၍ အနောက်ဘက်သို့ တိမ်မြုပ်သွား၏။ အမှောင်ထုဖုံးလွှမ်းနေသည့် ထိုနေရာတစ်ဝိုက်မှာမူ​ပေါက်ကွဲသံ၊ အော်သံ၊ ဟစ်သံ၊ ငိုသံ၊ ညည်းသံတို့မှာ အချိန်အတော်ကြာကြာပင် မတိတ်မဆိတ် ဆူညံလို့နေခဲ့၏။

(၂) 

အချိန်ကား ည ၃ နာရီ။ ပေါက်ကွဲသံများ မကြားရသော်လည်း ငိုသံနှင့်ညည်းသံတို့မှာမူ ကြားနေရဆဲပင်။ ပင်လယ်ကမ်းစပ်နား ခြံစည်းရိုးတစ်ဝိုက်က လူများ၏ တိုးတိုးတိတ်တိတ်နှင့် ပြောဆို​နေသံကိုလည်း အမှောင်ထုက ဖုံးလွှမ်းနိုင်စွမ်းမရှိ။ အချို့က လက်နက်ထိမှန်၍ ခန္ဓာကိုယ် ပုံပန်းပျက်သွားသော မိမိ၏မိသားစုဝင်များအနီးတွင် ယိုင်လဲ ငိုကြွေးလျက်။ အချို့ကမူ မသေဘဲ အသက်ငင်နေသူကို ဘာအကူအညီမှ မပေးနိုင်၍ ဖက်ထားရင်း ငိုကြွေးလျက်။ အချို့ကမူ ဒဏ်ရာရ မိသားစုဝင်များကို စက်လှေပေါ်တင်ပေးနိုင်ရန် ဟိုပြေးသည်ပြေးလုပ်နေလျက်။ 

ရဟိမ်းတို့မိသားစုသည် ကံကောင်းထောက်မစွာ အသက်ဆုံးရှုံးမှု မဖြစ်ခဲ့သော်လည်း သည်မွေးမြေမှာ မနက်ဖြန်အထိ နေထိုင်ရန်မှာ အသက်အာမခံချက်မရှိကြောင်း ခံစားလာ၏။ ထို့ကြောင့် ရက်မကူးဘဲ သည်ညမှာပင် တစ်ဘက်နိုင်ငံသို့ ကူးသွားနိုင်ရန် လှေငယ်တစ်စီး စီစဉ်လိုက်သည်။ 

ည ၃ နာရီခွဲသို့ရောက်လျှင် ရဟိမ်းတို့မိသားစုသည် ညအမှောင်ထုတွင် ကမ်းစပ်ကို ရင်တဒိတ်ဒိတ်နှင့် ရောက်လို့လာခဲ့သည်။ ကမ်းစပ်ကိုလာရာ လမ်းတစ်လျှောက်မှာ လူသေအလောင်းများ ထူထပ်နေလျက်။ လူသေအလောင်များကြားတွင် မသေဘဲ အသက်ငင်နေသူများ။ 

- "ကျွန်မကို ရေ နဲနဲလောက် တိုက်ပါလား"

- "သားရေ ဘယ်ရောက်နေတာလဲ... အမေ သေတော့မယ်"

- "အို့... အား ... အင်း...'' စသော အကူအညီတောင်းသံ၊ ညည်းနေသံတို့ကို ကြားရသော်လည်း ရဟိမ်းတို့မှာ လှည့်မကြည့်အားပေ။ သည်နေရာလေးကို ရနိုင်သမျှ​ခပ်မြန်မြန် ကျော်ဖြတ်ခဲ့ရလေ၏။

ရခိုင်သုသာန်အလွန် ပုစွန်ကန်တာတစ်ခုကို ကျော်ဖြတ်နေခိုက် ခြေချစရာ နေရာမရှိ။ တာတစ်လျှောက် လူသေအလောင်းများသာ ပြည့်နှက်နေ၏။ ရဟိမ်းတို့သည် ထိုတာကို​ဖြတ်၍လာနေချိန် လူသေအလောင်းများကို တစ်ခါတစ်ခါ နင်း၍ ဖြတ်နေရသည်။ ထိုအချိန်တွင် တာပေါ်မှာ လဲလျောင်းနေသော အမျိုးသမီး​ကြီးတစ်ဦးသည် အတော်အားယူ၍ပြောသော အသံမျိုးဖြင့် - 

"ကျွန်မ မသေသေးပါဘူး။ ကျွန်မကို နင်းမသွားပါနဲ့လား" ဟူ၍ ပြောလိုက်သည်ကို ကြားရလျှင် ရဟိမ်း၏ နှလုံးသားမှာ တစ်စစီအက်ကွဲသွားလေ၏။

သို့သော်လည်း ရဟိမ်းသည် မိသားစုနှင့်အတူ လှေဆိုက်နေရာ ကမ်းစပ်သို့သာ အမြန်သွားရတော့မည်။ နတ်မြစ်ရေပြင်မှ ရောင်ပြန်ဟပ်နေ​သော အလင်းကိုသာ အားကိုး၍ လျှောက်လာရတော့သည့်အခါ မိမိ၏ ခန္ဓကိုယ်ပင် မနည်းပြန်ထိန်းနေရသည်။ ထိုအခိုက်မျိုးမှာ မည်သူ့ကို ရဟိမ်းကူညီနိုင်မည်နည်း။ နောက်ပြီး လက်နက်ကြီးများ မည်သည့်အချိန်၌ လာပေါက်ကွဲမည်ကိုလည်း မည်သူမှ မသိနိုင်။ အလွန်ပင် အန္တရာယ်များနေသော နေရာလေးမှာ ရဟိမ်းတို့မိသားစု ကြာကြာမနေချင်တော့ပေ။

သုသာန်အလွန်က ပုစွန်ကန်တာမှ လျှောက်လာကာ ရဟိမ်းတို့သည် ခြံစည်းရိုးအထိ ရောက်လာသည်။ ခြံစည်းရိုးကိုကျော်လျှင် ကမ်းစပ်ကို ရောက်သည်ပင်။

ကမ်းစပ်ကို ဖြတ်ပြီး လှေပေါ် တက်ထိုင်ပြီးမှသာ ရဟိမ်းတို့ ခဏလောက် စိတ်သက်သာရလေသည်။ သို့သော် ရဟိမ်း၏နားထဲတွင်မူ... 

"ကျွန်မ မသေသေးပါဘူး။ ကျွန်မကို နင်းမသွားပါနဲ့လား" ဟူသော အမျိုးသမီးကြီး၏ အသံမှာ ထပ်ခါထပ်ခါ ပဲ့တင်ထပ်လို့နေလေ၏။ 

မသေသေးပါဘူးဟု အားယူ၍ ပြောခဲ့သော အမျိုးသမီးသည် တစ်စုံတစ်ဦး၏အကူအညီဖြင့် ဘင်္ဂလားဒေရှ့်နိုင်ငံကိုရောက်၍ ဆေးကုသခွင့်ရနေသလား။ တကယ်ပင် မသေဘဲ အသက်ရှင်ခဲ့သလား။ ကူသူပေါ်မလာ၍ လူရာချီတို့နှင့်အတူ ထာဝရအတွက် အိပ်ပျော်သွားခဲ့သလား။ မနက်အထိ အသက်ရှင်၍ မိသားစုဝင်တစ်ဦးဦးနှင့် ပြန်တွေ့ခွင့်ရခဲ့သလား။ 

ရဟိမ်း၏အတွေး၌ ''သလား'' ပေါင်းများစွာ ....။ 

— RYanLinn 

[ဩဂုတ်လ ၅ ရက်နေ့၊ အေအေ၏ဒရုန်းလက်နက်၊ ရှော့တိုက်ဒုံး တိုက်ခိုက်ခံရ၍ နတ်မြစ်ကမ်းစပ်အနီး အစုလိုက်အပြုံလိုက် အသတ်ခံလိုက်ရသည့်ဖြစ်စဉ်ကို ဩဂုတ်လ ၆ ရက်နေ့ မနက် သွားရောက်ရိုက်ကူးခဲ့သည့် ဗီဒီယိုမှတ်တမ်းထဲက တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။]

ဦးနုအစိုးရက ရိုဟင်ဂျာအရေးကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းခဲ့သလဲ

 

ဦးနုအစိုးရက ရိုဟင်ဂျာအရေးကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းခဲ့သလဲ 

" ဒီပြသနာကို ၁၈ လအတွင်း ဖြေရှင်းပေးဖို့ ကျမတို့ကို မျှော်လင့်တာက နည်းနည်း ယုတ္တိမတန်ပါဘူး။ .... ရခိုင်ပြည်နယ်က ဒီအရေးဟာ ဆယ်စုနှစ်များစွာကတည်းက ရှိလာခဲ့တာပါ။ ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်ခင်ကပင် ဒီပြသနာ ရှိနေတယ်။ .... "

အထက်ပါစကားဟာ လူထုခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ပြောကြားခဲ့တဲ့ Asian News International နဲ့အင်တာဗျူးတစ်ခုကနေ ကောက်နုတ်ထားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။။ 

ဒေါ်စု ပြောလိုတာက ဒီရိုဟင်ဂျာအရေးဟာ ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်ခင်ကပင် ရှိလာခဲ့တဲ့ ပြဿနာဖြစ်တယ်။ ယခင်အစိုးရတွေက မဖြေရှင်းပေးခဲ့လို့ ယနေ့ထိ သက်ဆိုးရှည်လာတာ…လို့ ယခင်အစိုးရတွေကို အပြစ်တႏ်းပုံချတာပဲ ယူဆတယ်။ တကယ်တမ်းတော့ ဒေါ်စုရဲ့ ဒီမှတ်ချက်စကားက ကျပ်ပြည့် မှန်ကန်မှုမရှိဘူးဗျာ။ စစ်အာဏာရှင်တွေကို အကာအကွယ်ပေးနေသလို ဖြစ်နေတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေကို မတရားနှိပ်စက်ချုပ်ချယ်နေတဲ့ပြဿနာက တကြော့ပြန်ဖြစ်လာတဲ့ ပြဿနာဖြစ်တယ်။ အရင်က ရခိုင်ပြည်အရေးကို နိုင်ငံတော်အဆင့်  မျှမျှတတဖြေရှင်းပေးခဲ့တဲ့ အစိုးရလဲ ရှိခဲ့တယ်ဆိုတာ ဒေါ်စုကြည် မေ့လျော့နေသလို ထင်ရပါတယ်။ အဲ့ဒီခေတ်က ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ကြိုးပမ်းဖြေရှင်းပေးမှုကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ ပဋိပက္ခဟာ လုံးဝဖြေရှင်းသွားခဲ့ပြီး ရခိုင်ပြည်ဟာ နိဗ္ဗာန်လောကလို အေးချမ်းသာယာသွားခဲ့ဖူးတယ်။ အဲဒါကို စာဖတ်ပရိသတ်တွေသိအောင် နည်းနည်းတင်ပြပါရစေ။ 

မြန်မာပြည် လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့တဲ့အခါ လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းမှာ ဒီဗမာပြည်ဟာ လူတစ်စုတစ်ယောက်ရဲ့ အမွေဆိုင်ပစ္စည်း မဟုတ်ကြောင်း၊ ဒီပြည်အတွင်း မှီတင်းနေထိုင်တဲ့ ပြည်သူပြည်သားတို့ရဲ့ စုပေါင်းမြေဖြစ်ကြောင်း၊ တောင်တန်း မြေပြန့် မခွဲခြားဘဲ အားလုံးခွင့်တူတန်းတူညီမျှဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့တယ်လေ။ ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်းကာလမှာ ဘာသာရေးနဲ့ ရုပ်ရည်အသားအရောင်ကို အခြေခံ၍  ခွဲခြားအုပ်ချုပ်မှုတွေရှိလာခဲ့တယ်။ ၁၉၄၉ ခု ရခိုင်အများစုနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ နယ်စပ်စောင့်တပ် BTF ကို ဖွဲ့စည်းပြီး နယ်စပ်ဒေသကို ထိန်းသိမ်းလာတဲ့အခါ ရခိုင်ပြည်မှာ ယခင်လူမျိုးရေးပဋိပက္ခ(၁၉၄၂) အငွေ့အသက်ကြောင့် နယ်စပ်စောင့်တပ်က ရိုဟင်ဂျာတွေကို ခွဲခြားဆက်ဆံ ညှဥ်းပမ်းနှိပ်စက်လာခဲ့ကြတယ်။ နိုင်ကျင့်မှုတွေ၊ မတရားဖမ်းဆီးမှုတွေ၊ သတ်ဖြတ်မှုတွေ၊ မုဒိမ်းမှုတွေ၊ နှိပ်စက်မှုတွေ တဖြေးဖြေး အရှိန်မြင့်လာခဲ့တယ်။ ဘာသာရေးကို အကြောင်းပြု၍ အစိုးရက ရခိုင်နဲ့ ရိုဟင်ဂျာကို တန်းတူသဘောမထားဘဲ ခွဲခွဲခြားခြား ဆက်ဆံလာတဲ့အခါ ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားအချို့က မခံမရပ်နိုင်ဘဲ ရရာလက်နက်ဆွဲကိုင်ကာ တော်လှန်ခဲ့ကြတယ်။ မတရား ဖိနှိပ်မှုများလာရင် ဆန့်ကျင်တော်လှန်ရေးက ရှိစမြဲပဲ။ ဒါက ဓမ္မတာတစ်ခုဖြစ်တယ်။ 

မတရားမှုကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားလက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးဟာ အစိုးရအတွက် စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ဦးနုအစိုးရက တပ်မတော်အင်အားနဲ့ ပြန်တိုက်ချေတယ်။ အောင်မြင်မှုတော့ ရရှိခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အမြစ်ပြတ်သွားအောင် လုပ်ဖို့က မလွယ်ဘူး။ တစ်ဘက်က နှိမ်နင်းရင် တခြားတစ်ဘက်က ပြောက်ကျားတိုက်ပွဲတွေပြန်ပေါ်လာတော့တယ်။ ဒါ့အပြင် ရခိုင်ပြည်ရဲ့ အဓိကလူမျိုးစုနှစ်စုဖြစ်တဲ့ ရခိုင်နှင့် ရိုဟင်ဂျာ အကြားသင့်မြတ်မှုမရှိတာကလဲ အခါမသင့် ပဋိပက္ခတွေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်စရာရှိတယ်။ ပုစိပုစိ ပြသနာတွေ အနည်းအများ ဖြစ်တာလည်း ရှိခဲ့တယ်။ 

အဲဒီတုန်းက နောက်ပြသနာတစ်ချက်က ရခိုင်အမျိုးသားတွေက သီးခြားပြည်နယ်လိုချင်ကြတယ်။ အဲဒါကို ရိုဟင်ဂျာတွေက စိုးရိမ်ကြတာပေါ့။ လူမျိုးတစ်စုကို အမည်စွဲ၍ ရခိုင်ပြည်နယ်လို့ သီးခြားအမည်တွင်ပေးလိုက်ရင် ရိုဟင်ဂျာတွေက မတရားခံရမယ်။ ခွဲခြားနှိပ်စက်လာမယ်။ ဒါနဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေက ပြည်မနဲ့ပဲ ပေါင်းနေချင်ကြတယ်။ ဒါက အစိုးရအတွက်တော့ ခေါင်းခဲတဲ့ နောက်ထပ် စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုပေါ့။ 

ဒီတော့ ဦးနုအစိုးရက ရခိုင်ပြည်အရေးမှာ အချက်သုံးချက်တွေ့လာတယ်။

(၁) လူမျိုးစု နှစ်စုအချင်းချင်း သင့်မြတ်မှု မရှိခြင်း

(၂) လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ အုံကြွလာခြင်း

(၃) သီးခြားပြည်နယ် တောင်းဆိုမှုအပေါ် သဘောထားကွဲပြားခြင်း

စတဲ့ဟာတွေ ဖြစ်တယ်။ 

ဦးနုအစိုးရက အချိန်ဆွဲပြီး စုံစမ်းရေးကော်မရှင်တွေ အမျိုးမျိုးဖွဲ့စည်းကာ ပြဿနာရဲ့ ထိရောက်တဲ့အဖြေတစ်ခု ရှာဖွေဖို့ ကြိုးစားလာခဲ့တယ်။ လွှတ်တော်ထဲမှာ အချေအတင်ဆွေးနွေးတယ်။ ၁၉၄၉ ခု ဇူလိုင်လ ၃၀ ရက်မှာ ရခိုင်တိုင်းမင်းကြီးကို သဘာပတိအဖြစ်ထား၍ ရခိုင်အမျိုးသား ၃ ဦးနဲ့ ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသား ၃ ဦး ပါဝင်တဲ့ စုံစမ်းရေး ကော်မရှင်ကို ဖွဲ့ပြီးတော့ ကွင်းဆင်းလေ့လာစေခဲ့တယ်။ ၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်၊ မတ်လ ၁၀ ရက်နေ့မှာ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဦးနု ကိုယ်တိုင်လည်း ရခိုင်ပြည်မြောက်ပိုင်းသို့ ခရီးထွက်ကာ လေ့လာခဲ့တယ်။ နှစ်ဖက်အသိုင်းအဝိုင်း လူကြီးမိဘတွေနဲ့ တွေဆုံခဲ့တယ်။ ဒါတွေကနေ တစ်ဖက်နဲ့တစ်ဖက် အယုံအကြည် ကင်းမဲ့နေခြင်း၊ ခွဲခြားဆက်ဆံရေး အားသန်နေခြင်း၊ တန်းတူအခွင့်အရေး မျှတမှုမရှိခြင်းတို့ဟာ ပြဿနာရဲ့ မူလဇာတ်မြစ်ဆိုတာ တွေ့ရှိလာတော့တယ်။  

ဒီနေရာမှာ တစ်ခု သိထားရမှာက အဲဒီတုန်းက အခုလို ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးကို ရုတ်သိမ်းမခံရသေးဘူး။ ဘယ်တိုင်းရင်းသားအုပ်စုကမှ ရိုဟင်ဂျာတွေကို နိုင်ငံခြားသားလို့ မယူဆခဲ့ကြဘူး။  နိုင်ငံသား ရုတ်သိမ်းခံရတာက စစ်အာဏာရှင်အစိုးရ လက်ထက်ကဖြစ်တယ်။   

ကဲ့... ဒါနဲ့ ဦးနုအစိုးရရဲ့ ပထမခြေလှမ်းအဖြစ် ရိုဟင်ဂျာတွေကို မြန်မာ့ပြည်ထောင်စုသား တိုင်းရင်းသား တစ်စုအနေနဲ့ တန်းတူအခွင့်အရေးတွေ မပိုမေလျာ့ အတူတူခံစားခွင့်ရှိကြောင်း ကြေညာခဲ့တယ်။ ၁၉၅၄ ခု စက်တင်ဘာလ ၂၅ ရက် ညနေ ၈ နာရီ နိုင်ငံတော်အသံလွင့်ဌာနမှ ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနုက "....စစ်တွေခရိုင်အတွင်း နေထိုင်ကြတဲ့ ပြည်ထောင်စုသားများမှာ များသောအားဖြင့် ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားများဖြစ်ကြပြီး မွတ်စလင်(မ်) များ ဖြစ်ကြပါတယ်" လို့ သူတို့ရဲ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မိန်းခွန်းပြောကြားခဲ့တယ်။

အလားတူ ၁၉၅၉ ခု အောက်တိုဘာလ ၃-၄ ရက်တွင် နိုင်ငံတော်ဒုဝန်ကြီးချုပ်နဲ့ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဦးဘဆွေကလည်း "ကချင်၊ ကရင်၊ ကယား၊ ရှမ်း၊ မွန်၊ ချင်း၊ ရခိုင် ကဲ့သို့ပင် ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးများသည်လည်း တိုင်းရင်းသားလူမျိုးတစ်မျိုး ဖြစ်ကြသည်။" လို့ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုး၏ အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မိန့်ခွန်းပြောကြားခဲ့တယ်။ ဒီခြေလှမ်းက ရခိုင်ပြည်ရဲ့ ပူခြိုက်ခြိုက်အခြေအနေမှာ လေပြည်ယူဆောင်လာခဲ့တယ်။

ဒုတိယခြေလှမ်းအနေနဲ့ ၁၉၆၁ ခု မေလ ၁ ရက်နေ့မှာ အစိုးရကဘိနက်ရဲ့ တညီတညွတ် ဆုံးဖြတ်ချက်အရ ရိုဟင်ဂျာအများစု နေထိုင်တဲ့မယု​ဒေသကို ဗဟိုအစိုးရက တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်တဲ့ မေယုနယ်ခြားခရိုင်အဖြစ် သတ်မှတ်ပေးခဲ့တယ်။ ပြီးတော့ တိုင်းရင်းသားတစ်စုအနေနဲ့  ရထိုက်ရသင့်တဲ့ အခွင့်အရေးတွေမှာ ချွက်ယွင်းနေတဲ့ဟာတွေကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ဖြည့်ဆည်းပေးခဲ့တယ်။ ကျောင်းသုံးပြဌာန်းစာအုပ်တွေမှာ ဖော်ပြခြင်း၊ စွယ်စုံကျမ်းမှာ ဖော်ပြခြင်း(၁၉၆၄)၊ ၁၉၆၁ ခုနှစ် မေလ ၁၅ ရက်မှာ ရိုဟင်ဂျာဘာသာစကားနဲ့  ဗမာ့အသံကနေ ရေဒီယိုအသံလွင့်ခြင်း၊ အစိုးရလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ တန်းတူညီမျှ အလုပ်ခန့်ခြင်း၊ ပြည်ထောင်စုနေ့အခမ်းအနားတွေမှာ တက်ရောက်ခွင့်ပေးခြင်း၊ ရိုဟင်ဂျာ ရိုးရာယဥ်ကျေးမှုတွေကို အမြတ်တနိုးပြသခွင့်ပေးခြင်း စတဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို ဘယ်ကန့်ကွက်မှုတစ်မတ်တစ်စေ့မှ မရှိဘဲ တညီတညွတ်တည်း ဖော်ဆောင်ပေးခဲ့ကြတယ်။ 

အစိုးရရဲ့ ဒီဗျူဟာကျကျဖြေရှင်းချက်က ဘယ်လောက်အထိ ထိရောက်ခဲ့သလဲဆိုရင် မီးတဟုန်းဟုန်း တောက်နေတဲ့ ရခိုင်ပြည်ကြီးဟာ ငြိမ်သက်သွားပြီးတော့ လုံးဝအေးချမ်းသာယာ သွားခဲ့တယ်။ ရိုဟင်ဂျာလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ (မူဂျာဟစ် = စစ်သူရဲ )တွေမှာလဲ လက်နက် ကိုင်ထားစရာ အကြောင်းမရှိတော့ဘူး။ တိုင်းပြည်က အေးချမ်းသွားပြီလေ။ ဒီတော့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကလည်း ၁၉၆၁ ခု ဇူလိုင်လ ၄ ရက်မှာ တစ်သုတ်၊ ၁၉၆၁ ခု နိုဝင်ဘာလ ၁၅ ရက်မှာတစ်သုတ် ဦးစီးချုပ်ဗိုလ်မှူးချုပ်အောင်ကြီး၊ ဒုဗိုလ်မှူးကြီးကျော်စိုး၊ ရခိုင်တပ်ပေါင်းစုမှူးချုပ် ဒုဗိုလ်မှူးကြီးရဲခေါင်နဲ့ ဒုတပ်ရင်းမှူးဗိုလ်မှူးအံ့ကြွယ်၊ ဗိုလ်မှူးကြီး စောမြင့်၊ ဗိုလ်မှူးကြီ သန်းဖေစတဲ့ တပ်မတော်အရာရှိကြီးတွေလက်အောက်တွင် အေးအေးချမ်းချမ်း လက်နက်ချကာ အလင်းဝင်လာခဲ့ကြတယ်။ လက်နက်ချအခမ်းအနားတွေကို အုတ်အုတ်ကြားကြား ကျင်းပခဲ့တယ်။ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့လည်း မရှိတော့ဘူး။ စစ်ပွဲစစ်မက်တွေလည်း နိဂုံးချုပ်ခဲ့လေပြီ။ အနောက်ဝေဟင်ကောင်းကင်မှာ လေပြည်တွေ သန်းလာခဲ့တယ်။ တပ်မတော်ရဲ့ မြဝတီမဂ္ဂဇင်း၊ ခေတ်ရေးစာစောင်၊ မြန်မာ့အလင်း၊ ကြေးမုံသတင်းစာတွေမှာ "မေယုနယ်မှာလေ ဘယ်လိုအခြေ ရှိပါလိမ့်"၊ "မေယုနယ်ခြားခရိုင် အေးချမ်းလေပြီ" စတဲ့ ဆောင်းပါးတွေ၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ကြီးက "ကျွန်တော်ဖြေရှင်းခဲ့ရသော ရိုဟင်ဂျာပြသနာ" စတဲ့အောင်ပွဲခံ ဆောင်းပါးတွေ၊ မောင်သံလွင်ရဲ့ "ရခိုင်ကုလား သို့မဟုတ် ရိုဝန်ဂါ"(၁၉၆၀) စတဲ့ဆောင်းပါးတွေ မြန်မာ့စာနယ်ဇင်းစာမျက်နှာတွေမှာ ဝေဆာလာခဲ့တယ်။  ဒီလိုနည်းနဲ့ ဦးနုအစိုးရနဲ့ ခေါင်းဆောင်ကြီးတွေက ရိုဟင်ဂျာအရေးကို အောင်အောင်မြင်မြင် စနစ်တကျ ဖြေရှင်းပေးခဲ့တယ်။

ဒီငြိမ်သက်ပြေလည်ခဲ့တဲ့ ပြဿနာ ဘယ်လိုပြန်ပေါ်လာသလဲဆိုရင် ကြိုးကိုင်ရှင် စစ်အုပ်စုရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်ပေါ့။

အာဏာရှင်ဗိုလ်နေဝင်းက တိုင်းပြည်အာဏာကို မတရားသိမ်းလိုက်တဲ့အခါ အာဏာအဓွန့်ရှည် တည်မြဲရေးအတွက် လမ်းစတွေ စဥ်းစားလာတယ်။ မတရားတဲ့အာဏာ ချုပ်ကိုင်ထားဖို့အတွက် တိုင်းပြည်ကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင်တော့ လုပ်ရမှာလေ။ သွေးခွဲအုပ်ချုပ်ရေးက ထိရောက်တယ်။ လွှတ်တော်အမတ်တွေ၊ ဝန်ကြီးတွေကို လိုက်လံဖမ်းဆီး ထောင်ချတယ်။ သူက လူမျိုးရေးဘာသာရေးကို အခြေခံတဲ့ အင်မတန် ထိရှလွယ်တဲ့ အနာဟောင်းကို ဆားခတ်လာခဲ့တယ်။ အေးချမ်းနေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ပြန်လည် အမုန်းလှိုင်း ခတ်ပေးတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေကို ပစ်မှတ်ထား နှိပ်စက်လာခဲ့တယ်။ ရခိုင်-ရိုဟင်ဂျာ သဟဇာတကို ပျက်ပယ်သွားအောင်၊ အချင်းချင်းအမုန်းအာဃာတာပွားလာအောင် လုပ်ကြံသမိုင်း ဂျင်းပုပ်တွေနဲ့ ပြန်လည်အသက်သွင်းပေးခဲ့တယ်။ ချက်ချင်းတူး ချက်ချင်းသောက် သလိုတော့ မဟုတ်ဘူး။ အချိန်ကြာဆွဲ စီမံကိန်းတွေ စနစ်တကျချမှတ်ပြီးတော့ နည်းဗျူဟာမျိုးစုံနဲ့ ဖိနှိပ်လာခဲ့တယ်။ ၁၉၇၈ မတိုင်ခင်မှာ သူကတောင် ရိုဟင်ဂျာတွေကို နိုင်ငံခြားသားလို့ မယူဆခဲ့ဘူး။ လူမျိုးရေးဘာသာရေးဖက်ကိုပဲ မီးမွေးလေပင့်ပေးခဲ့တာလောက်ပါပဲ။ ကုလားကို နှိမ်နေတာဆိုတော့ ဒီစီမံကိန်းမှာ သူ့ရဲ့ ဂျင်းမိတဲ့ ပြည်သူတွေလည်း ရှိခဲ့ရာ ထောက်ခံအားပေးမှုလည်း ရရှိခဲ့တာပေါ့။ ဆက်လက်၍ မတရားဥပဒေအမျိုးမျိုးဖွဲ့ပြီး ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ တရားဝင်ရရှိခဲ့တဲ့ တိုင်းရင်းသား အခွင့်အရေးတွေကို တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့်၊ တစ်ခုပြီးတစ်ခု အာဏာရှင်ယုတ်ဆန်ဆန် မတရားပြန်လည်လုယူခဲ့တယ်။ လူမျိုးစုစာရင်း ၁၃၅ မျိုးလို့ ကိုယ့်မြင်းကိုယ်စိုင်းသလို သူတို့စိတ်လိုရာပြုစုပြဌာန်းပြီး ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးကို ဖယ်ထုတ်ခဲ့တယ်။ အမျိုးသားရေးမျိုးချစ်တုတ်ကို အသုံးပြုပြီး ပြည်သူအချင်းချင်း စိတ်ဝမ်းကွဲအောင် ကလိမ်ကကျစ် ဝါဒဖြန့်ခဲ့တယ်။ ၁၉၈၂ ဥပဒေကို ဖွဲ့စည်းပြီး ဒီလူတွေဟာ နိုင်ငံခြားသားတွေ၊ နယ်မြေလုနေတာ ဆိုတဲ့ ဝါဒမှိုင်းတိုက်ပေးခဲ့တယ်။ အစအစမှာတော့ ကုလား ဆိုပြီး နှိပ်ကွပ်ခဲ့ရာ ခေါတော ဆိုလို့တစ်မျိုး၊ နောက်ပိုင်းမှာ ဘင်္ဂလီ မှ ဘင်္ဂလီကုလား မှ ခိုးဝင်ဘင်္ဂလီ အထိ အောက်ကျစေတဲ့ နာမည်တွေ သုံးလာခဲ့တယ်။ ဒီလို ယုတ်မာတဲ့နည်းနဲ့ ယခင်အစိုးရ ခေါင်းဆောင်တွေက သွေးချွေးကုန်ခမ်း ကြိုးပမ်းဖြေရှင်းပေးခဲ့တဲ့ ရိုဟင်ဂျာအရေးကို တဖန်မီးစလောင်စေခဲ့သတဲ့။

ဒီနေရာမှာ စွပ်စွဲချက်တစ်ချက်နှစ်ချက်ကို သံသယကင်းအောင် ထောက်ပြပေးချင်တယ်။ ပထမအချက်က အာဏာရှင်နေဝင်းရဲ့ ယုတ်မာမှုတွေကို တစ်ချို့ မွတ်စလင်မုန်းတီးတဲ့ အစွန်းရောက်မျိုးချစ်တွေက ကျေးဇူးတင်ကြတယ်။ အမျိုးကို ကယ်တင်ပေးတယ်လို့ ယူဆကြတယ်။ ဝမ်းနည်းစရာ။ တကယ်တော့ မျိုးချစ်တစ်ဖက်ကန်းတွေမှာ မြင်နိုင်စွမ်း အားနည်းနေတာဖြစ်တယ်။

တကယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာတွေကို ဒီပြည်ဖွား မဟုတ်လို့ အာဏာရှင်အုပ်စုက နင်ထုတ်ချင်တာဆိုရင် ၁၉၇၈ ခုမှာ မတရားနှိပ်စက်မှုကြောင့် ထွက်ပြေးသွားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်ခေါ်လာစရာအကြောင်းမရှိဘူးလေ။ ကိုယ့်ပြည်က မဟုတ်တဲ့ လူတစ်စုကို ဘယ်နိုင်ငံတကာ စကားမှနားမထောင်တဲ့ အာဏာရှင်က အလကားခေါ်လာမှာ မဟုတ်ဘူး။ အဲ့တုန်းကလဲ ခိုင်လုံတဲ့ သက်သေအထောက်အထားတွေနဲ့ပဲ လက်ခံခဲ့တာကိုး။ အာဏာရှင်ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ပြည်သူလူထုရဲ့ အာရုံလွဲရန် တိုင်းပြည် မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ကာ အာဏာချုပ်ကိုင်ထားရေးသာ အဓိက ဖြစ်တယ်။ ဒါကို နားမလည်မိလို့ စစ်အုပ်စုရဲ့ အဓမ္မ အာဏာသိမ်းမှုကို ထပ်တလဲလဲ ခံနေရတာဖြစ်ပါတယ်။ စစ်အုပ်စုရဲ့ ဓါးစားခံဖြစ်နေရတာမဟုတ်လား။ ထောင်နဲ့ မြေကြီး နေရာမလပ် ဖြစ်နေတယ်။

ဒုတိယအချက်က မျိုးချစ်တွေ ဂျင်းထည့်တဲ့ အစ္စလာမစ်နိုင်ငံအဖြစ်နဲ့ ခွဲထွက်ရေး ဖြစ်တယ်။ တကယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာ လက်နက်ကိုင်တွေက ခွဲထွက်ဖို့ တော်လှန်တာ ဖြစ်မယ်ဆိုခဲ့ရင် အလင်းပြန်ဝင်စရာ အကြောင်း မရှိပါဘူး။ ဘယ်လို အခွင့်အရေးတွေ ပေးပေး အလုံးအရင်း လက်နက်ချမှာတော့ မဟုတ်ဘူးလေ။ မတရားမှုကို တွန်းလှန်တော်လှန်ဖို့အတွက်သာ လက်နက်ကိုင်ကြတာဖြစ်လို့ တန်းတူညီမျှမှု ရရှိသွားတဲ့အခါ အလင်းဝင်ကြတာပဲ မဟုတ်ပါလော့။

နောက်တစ်ချက်က ဦးနုက မဲနိုင်ဖို့အတွက် အရှေ့ပါကစ္စတန်က ခေါ်လာတဲလူလို့ ပုဇွန်ဦးနှောက်နဲ့ မျိုးချစ်အချို့က စွပ်စွဲတာလည်း တွေ့ရတယ်။ ယုတ္တိမရှိတဲ့စကားပါပဲ။ ဒီနိုင်ငံအတွက်ဦးနုရဲ့ပေးဆပ်မှုလည်း မနည်းလှဘူး။ အဲဒီလိုခေါင်းဆောင်ကြီးတစ်ယောက်က မဲလိုချင်လို့ တိုင်းပြည်ကို သစ္စာဖောက်မှာဆိုတာ ဘယ်လိုနည်းနဲ့မှ ယုံနိုင်စရာမဟုတ်ပါဘူး။ ယုတ္တိရှိရှိ စဥ်းစားကြည့်ရင်လည်း အဖြေက ပေါ်လွင်ပါတယ်။ မေယုဒေသမှာ ဘယ်ခေတ်က ကြည့်ကြည့်ရခိုင်လူဦးရေက လက်တစ်ဆုပ်စာလောက်ပဲ ရှိတာကိုး။ ဘယ်ရွေးကောက်ပွဲလုပ်လုပ် မူစလင်တွေ ထောက်ခံတဲ့အုပ်စုကပဲ အနိုင်ရမှာလေ။ အဲဒီမှာ လူသွင်းပြီးတော့ အနိုင်ရကောင်းလား။ ဆင်ဆင်ခြင်ခြင် စွပ်စွဲကြပါ မျိုးချစ်ရာ။

ဆက်လက်ပြီးတော့ အာဏာရှင်နေဝင်းရဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ချေမုန်းရေး စီမံကိန်းကို နောက်တက်လာခဲ့တဲ့ စစ်ခေါင်းကြီးတွေက သစ္စာရှိရှိ လက်ဆင့်ကမ်း အကောင်အထည်ဖော်ပေးခဲ့တယ်။ ပြည်သူကို အမှန်တရားအမှောင်ချပြီး ဂျင်းချိုချိုနဲ့ နိုးဆော်ခဲ့တယ်။ ပညာတတ်၊ ပညာမဲ့၊ ဆင်းရဲချမ်းသား လူတန်းစားအလွှာအားလုံး စစ်ဂျင်းမိခံရကာ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ ဘဝကို ဝိုင်းဝန်းမောင်းခတ် ရိုက်ချိုးခဲ့လေတယ်။ ဘယ်လောက်အထိ ယုတ်မာလာခဲ့သလဲဆိုရင် တိရိစ္ဆာန် သန်းခေါင်စာရင်းတောင် ကောက်ယူသေးတယ်။ လူမျိုးရေးဘာသာရေး ပဋိပက္ခတွေ တရစပ် ဖြစ်ပေါ်လာအောင် လုံ့ဆော်ခဲ့တယ်။ ၂၀၁၇ ခုမှာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုအထိတောင် လက်လွန်ခဲ့တယ်။ အေးချမ်းသာယာတဲ့ ရခိုင်ပြည်ကြီး ပြန်လည်ငရဲဘုံဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ဒါက စစ်အုပ်စုနဲ့ စစ်ကျွန်သပေါက်တို့ရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်ပဲလေ။

အချုပ်အနေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာအရေးဟာ ကိုလိုနီခေတ်ကပင် အမြစ်တွယ်လာခဲ့တာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ စစ်အာဏာရှင်တွေက ပျိုးလိုက်တဲ့ ဂျင်းစေ့ရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်သာ ဖြစ်ပေါ်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီပြသနာ ဖြေရှင်းဖို့ဆိုရင် ဘာသာရေး၊ လူမျိုးရေးကို ဘေးဖယ်ထားပြီးတော့ လူသားဆန်ဖို့က အရေးကြီးတယ်။ လူကိုလူလို မြင်ပြီးတော့ ယခင်အစိုးရရဲ့ နည်းဗျူဟာတွေကို စနစ်တကျ ကျင့်သုံးမယ်ဆိုရင် ရခိုင်ပြည်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေးရောင်နီ ပြန်လည်ပျိုးပါလိမ့်မယ်သတဲ့။

လူထုဝဏ္ဏ

(၁၃-၇-၂၀၂၃)

ကိုးကား

- ပြည်ထဲရေးဌာနပြန်ထမ်းစာ ၁၉၄၉၊ ဇူလိုင်လ ၃၀ရက်

- နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနု၏ အသံလွင့်မိန့်ခွန်း

- တပ်မတော်ခေတ်ရေးစာစောင် အတွဲ ၁၂၊ အမှတ် (၆)

- နိုင်ငံတော်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး၏ မိန့်ခွန်း

- နှစ် ၃၀ မြန်မာ့အသံ ၊ ဦးကျော်ညိန်း (မာတလိ)၊ စာမျက်နှာ ၇၁

 

 

ရိုဟင်ဂျာတို့ရဲ့ သစ္စာနှင့် NLD ရဲ့ ကျေးဇူးတုန့်ပြန်ခြင်း

 "ရိုဟင်ဂျာတို့ရဲ့ သစ္စာနှင့် NLD ရဲ့ ကျေးဇူးတုန့်ပြန်ခြင်း" 

ကာလရှည် ရက်စက်ဖိနှိပ်မှုကို တရစပ်ခံနေရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးဟာ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမှာ ဒီမိုကရေစီ အကူအပြောင်းကာလတစ်ခုကို စောင့်မျှော်ခဲ့တယ်။ စစ်မှန်တဲ့ ဒီမိုကရေစီအုပ်ချုပ်ရေး အောက်ကသာ မိမိတို့ရဲ့ တန်းတူအခွင့်အရေးကို မျှမျှတတရနိုင်မှာဖြစ်ကြောင်း၊ ခွဲခြားဆက်ဆံတဲ့ အဖိနှိပ်ခံဘဝကနေ ရုန်းထွက်ဖို့အတွက် တစ်ခုတည်းသောလမ်းကြောင်းက စစ်မှန်တဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်သာဖြစ်ကြောင်းကို ရိုဟင်ဂျာတွေက ယုံကြည်ခဲ့ကြတယ်။ ဒါနဲ့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD)ရဲ့ နိုင်ငံရေး လမ်းစဉ်ကို စိတ်ချကာ ထောက်ခံအားပေးလာခဲ့တယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို နိုင်ငံရေး စံပြခေါင်းဆောင်အဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။ 

"ဒေါ်စု လွှတ်မှသာ တိုင်းပြည်အေးချမ်းမှာ… မိမိတို့ ဘဝသာယာလာမှာ…" လို့တောင် သီချင်းတွေ ရေးဖွဲ့သီဆိုကာ အားတင်းထားခဲ့ကြသေးတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေက အန်အလ်ဒီအပေါ် သစ္စာမဖောက်ဘဲ ဆူးခင်းလမ်းတလျှောက် ရဲရဲစွမ်းစွမ်း အတူလျှောက်လှမ်းခဲ့တယ်။

- NLD အဖွဲ့အောက်ကနေ ရိုဟင်ဂျာ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေ ရွေးကောက်ပွဲလည်း ဝင်ပြိုင်ခဲ့ကြတယ်။

- NLD နဲ့ပတ်သတ်နေလို့ စစ်အစိုးရရဲ့ မတရားထောင်ချခံခဲ့ရတယ်။

- NLD ကို ထောက်ခံလို့ လုပ်ကြံအမှုဆင်ကာ ထောင်ထဲ ရက်ရက်စက်စက် သတ်ဖြတ်ခြင်းတွေကိုလည်း ခံခဲ့ရတယ်၊၊

- NLD နဲ့ ပတ်သတ်နေလို့ အမိတိုင်းပြည်ကနေ ထွက်ပြေးရခြင်းလည်း ခံခဲ့ရတယ်။ 

- NLD ခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ထောင်ထဲကနေ လွှတ်မြောက်ရေးအတွက် ရိုဟင်ဂျာတွေက နိုင်ငံတကာတွင် လော်ဘီလုပ်ခြင်း၊ ဆန္ဒပြတောင်းဆိုခြင်း စတဲ့ နည်းမျိုးစုံနဲ့ ထထကြွကြွ ကြိုးပမ်းခဲ့တယ်။ 

- ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ နိုင်ငံရေးလမ်းစဉ်အပေါ် စာအုပ်တွေလည်း ရေးသားခဲ့တယ်။ The Lady of Destiny စာအုပ်ဟာ NLD လွတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ထင်ရှားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ စာရေးဆရာ #AFK_Jilani ရေးသားခဲ့တဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ နိုင်ငံရေးကြိုးပမ်းမှုနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စာအုပ်ဖြစ်တယ်။ 

ဒီလိုနည်းနဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးဟာ NLD အပေါ် သစ္စာရှိရှိ ပေးဆပ်အနစ်နာခံခဲ့တယ်။

သို့ပေမဲ့… 

NLD ကောင်းစားနေချိန်မှာ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးကို ကျေးဇူးတုန့်ပြန်တဲ့အနေနဲ့…

- ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အာဏာရလာတဲ့အခါ မျိုးချစ်အရေခြုံပြီး ရိုဟင်ဂျာ ချေမုန်းရေးကို လက်တွဲထောက်ခံခဲ့တယ်။

- NLD က ကိုယ်တိုင်မှတ်တမ်းတင်ခဲ့တဲ့ #ရိုဟင်ဂျာ ဆိုတဲ့ နာမည်ကို သုံးစွဲခြင်းမပြုရန် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ကိုယ်တိုင် နိုင်ငံတကာကို အကြိမ်ကြိမ်တောင်းဆိုခဲ့တယ်။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ နာမည် မကြားဖူးဟန်၊ မသိဟန် ယောင်ဆောင်ခဲ့တယ်၊၊

- NLD အစိုးရအာဏာရကာလအတွင်း ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးရဲ့ မဲပေးပိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးကို အဓမ္မရုတ်သိမ်းခဲ့တယ်။

- ၂၀၁၆-၁၇ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုခံနေရချိန်တွင် NLD က စစ်အုပ်စုနဲ့ ရင်ပေါင်တန်းရပ်တည်ခဲ့တယ်။ "ကိုယ့်အိမ်ကိုယ် မီးရှို့၊ မုဒိမ်းလိမ်ညာ(Fake Rape)၊ ဥပဒေဘောင်အတွင်း နယ်မြေရှင်းလင်း နေတာ၊ အကြမ်းဖက်အုပ်စုနဲ့ ယှဉ်တွဲမနေနိုင်ဘူး" စတဲ့ အရှက်သိက္ခာမဲ့ မှတ်ချက်စကားတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာကို ပြောင်ပြောင် လည်ဖြားဖို့ ကြိုးစားခဲ့သေးတယ်။ 

- နောက်ဆုံး အိုင်စီဂျီအထိ သွားရောက်ကာ မုဒိမ်းစစ်အုပ်စုတွေရဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို ဖုံးကွယ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့လေတယ်။

(ပုံ) NLD အဖွဲ့ဝင် ဦးအဒူလာဇိတ်ရဲ့ အဖွဲ့ဝင်ကတ်ပြား

(လူမျိုးဘာသာတွင် "ရိုဟင်ဂျာ၊ အစ္စလာမ်" လို့ ထင်ထင်ရှားရှား ဖော်ပြထားတယ်။)

—  #လူထုဝဏ္ဏ

photo credit

ကိုလိုနီခေတ် ပညာရေးစနစ်နှင့် အာရကန် မဟာမေဒင် အူရဒူကျောင်း ပေါ်ပေါက်လာခြင်း

ကိုလိုနီခေတ် ပညာရေးစနစ်နှင့် အာရကန် မဟာမေဒင် အူရဒူကျောင်း

ကိုနီခေတ်မတိုင်မီ အာရကန်ပြည်တွင် မက်သပ်ကျောင်းပညာရေး (Maktab Education)နှင့် ဘုန်းကြီးကျောင်းပညာရေး (Monastic Education) ထွန်းကားလျက်ရှိခဲ့တယ်။ မက်သပ်ကျောင်းပညာရေးမှာကျတော့ ဟဖိဇ်ခါနာ၊ အခြေခံသာသနာ့ပညာတွေ အကျုံးဝင်တယ်ပေါ့။ အဆင့်မြင့်ဘာသာရေးပညာသင်ကြားတဲ့ ကျောင်းတွေလည်းရှိခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်ချိုးရေတွက်လောက်အောင်ပေါ့။ ဒီစာသင်ကျောင်းတွေမှာ ဘာသာရေးကိုအခြေခံတဲ့စာတွေ၊ လောကနီတိလောက်ပဲ သင်ကြားပေးတာဖြစ်တယ်။ လောကဓာတ်ဆိုင်ရာ ဘာသာရပ်တွေ မရှိခဲ့ဘူး။ 

မဟာမေဒင်ကျောင်းအကြောင်း မပြောမီ ဦးစွာ အနောက်တိုင်းပညာရေးစနစ် ဗမာပြည်မှာ ဘယ်လို မိတ်ဆက်လာခဲ့သလဲဆိုတာ အကျဉ်းမျှပြောပါရစေ။ ၁၈၂၄ ခုတွင် အာရကန်ပြည်နှင့် တနင်္သာရီကို အင်္ဂလိပ်တွေက ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့တယ်။ သူတို့က အုပ်ချုပ်ရေး၊ အာဏာတည်မြဲရေး၊ ဥပဒေစိုးမိုးရေးတွေ ခိုင်မြဲလာအောင် အစီအစဉ်တကျ အဆင့်ဆင့် လုပ်လာကြတာပေါ့။ ၁၈၆၈ ခုနှစ်တွင် ဗမာပြည်ဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီး ဆာ့အာသာပီးယား (Sir Arthur Phayre) က အိန္ဒိယဗဟိုအစိုးရရဲ့ ညွှန်ကြားချက်အရ မြန်မာ့ပညာရေးစနစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ အစီရင်ခံစာတစ်ခု ပြုစုခဲ့တယ်။ သူက ဒေသန္တရပညာရေးစနစ်တွေနဲ့ ယှဉ်တွဲပြီးတော့ အနောက်တိုင်းပညာရေးစနစ်ကို သင်ကြားစေချင်ခဲ့တယ်။ ဒီဒေသတွေရှိ ရှေးရိုးစဉ်လာ ပညာရေးစနစ်တွေဟာ လူမှုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် အထောက်အကူတယ်လို့ သူမမြင်ဘူး။ ဒါနဲ့ ၁၈၆၄-၁၈၆၅ ခုမှာ အချက် ၅ ချက်ပါတဲ့ ပညာရေးမူဝါဒတစ်ခုကို ချမှတ်အတည်ပြုခဲ့တယ်။ 

၁။ အခြေခံမူလတန်းပညာရေးဟာ လူထုကြားတွင် ပျံ့နှံ့စေရေးအတွက် ဒေသန္တရတိုင်းရင်းဘာသာစကားကို သင်ကြားရေးကြားခံအဖြစ်အသုံးပြုရန်၊

၂။ မူလတန်းပညာရေး သင်ရိုးညွှန်းတမ်းတွင် ဖတ်ခြင်းနှင့် ရေးခြင်းအပြင် အခြေခံဂဏန်းသင်္ချာ၊ မြေတိုင်းတာခြင်း၊ ပထဝီဝင်၊ နက္ခတ္တဗေဒနှင့် ကမ္ဘာ့သမိုင်းအကျဉ်းများပါဝင်ရန်၊

၃။ ပညာရေးစနစ်သစ် သင်ကြားရန် ယခင်ကျောင်းများကို အသုံးပြုရန်၊

၄။ ယင်းကဲ့သို့ ဘာသာရပ်များကိုသင်ကြားရန်အတွက် ဘုန်းကြီးများကို မိတ်ဆင်ပေးရန်အလို့ငှာ

(က) သူတို့အား မြန်မာဘာသာစာအုပ်များဖြင့် ပံ့ပိုးရန်

(ခ) အရည်အချင်းပြည့်မီသော မြန်မာစာပြဆရာများ ခန့်အပ်ကာ သင်ကြားမှုကို ရံဖန်ရံခါ ကြီးကြပ်ကြည့်ရှူရန်

၅။ တစ်လလျှင် ရူပီး ၃၉ ဖြင့် မြန်မာစာပြဆရာလေးဦးလျှင် ဒါရိုက်တာတစ်ဦး ခန့်အပ်ရန် 

စတဲ့ အချက် ၅ ချက်ပါဝင်ခဲ့တယ်။

ဆာ့အာသာပီယားရဲ့ မူဝါဒက ဒေသန္တရပညာရေး(Vernacular Education)ကို ဘုန်းကြီးကျောင်းပညာရေးနှင့် လိုက်လျောညီထြွေဖစ်အောင် ကြိုးပမ်းခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အနောက်တိုင်းပညာရေးစနစ်ရဲ့ ခေတ်မီနည်းလမ်းတွေနဲ့ ဘာသာရေးကျောင်းပညာရေးဟာ အင်မတန် ကွာခြားလှတယ်။ တခြားစီးဖြစ်နေတယ်။ 

ဒီစနစ်ကို အသက်သွင်းရန် ၁၈၆၆ ခုတွင် ဆာ့အာသာပီးယားက မစ္စတာ ဂျီ၊ အပ်ခ်ျ၊ ဟော့ (Mr. G.H Hough)ကို လူထုပညာရေးသင်ကြားမှုအတွက် ပထမဆုံးညွှန်ကြားရေးမှူးအဖြစ်ခန့်အပ်ခဲ့တယ်။ သူရဲ့ကျန်းမာရေးအခြေအနေ ဆိုးဝါးမှုကြောင့် ဒီဇင်ဘာလ ၆ ရက်တွင် မစ္စတာ ပီ၊ ဟိုဒင် (Mr. P. Horden)ကို တာဝန်လွဲပေးကာ ရှေ့ဆက်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အာသာရဲ့ ပညာရေးမူဝါဒသစ်ဟာ အောင်မြင်မှု မရခဲ့ဘူး။ အကြောင်းကား ဘာသာရေးကျောင်းတွေက အနောက်တိုင်းပညာရပ်တွေကို လက်မခံဘူး။ သူချမှတ်ပေးတဲ့အစီအစဉ်တွေကို မလိုက်နာခဲ့ကြချေ။

အဲ့ဒါကြောင့် အင်္ဂလိပ်အစိုးရက ထောက်ပံ့ကြေးစနစ်(Grant In Aid)ပါဝင်တဲ့ ဘာသာရေးလွမ်းမိုးမှုကင်းတဲ့ Secular Education စနစ်တစ်ခုကို ရှာဖွေခဲ့တယ်။ ဒီတော့ အိန္ဒိယမှာ ကျင့်သုံးနေတဲ့ ကိုလိုနီပညာရေး မက္ကောလေးစနစ် (Macaulay Scheme)ကို မြန်မာပြည်တွင် အသက်သွင်းပေးခဲ့တယ်။ ဒီအိန္ဒိယဘုရင်ခံချုပ် မက္ကောလေးရဲ့ မူဝါဒကျတော့ အရှေ့တိုင်းပညာရေးကို ဦးစာပေးမယ့်အစား အနောက်တိုင်းပညာကို ဦးစားပေးခြင်းဖြစ်တယ်။ အုပ်စိုးသူတွေနဲ့ အုပ်ချုပ်ခံလူထုကြား ပေါင်းကူးတံတားအဖြစ် ဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့ အင်္ဂလိပ်လိုကျွမ်းကျင်ပြီး အင်္ဂလိပ်တွေနဲ့ ကိုယ်စိတ်သဘောထားတူညီတဲ့ စာရေးစာချီ လူတန်းစားတစ်ရပ်ကို မွေးထုတ်ပေးရန်သာဖြစ်တယ်။ 

ဒီပညာရေးမူဝါဒမှာတော့ ကျောင်းအလိုက် အဆင့်တွေခွဲလျက် ဆရာ၊ ကျောင်းသုံးပရိဘောဂ၊ ကျောင်းအသုံးစရိတ် စတာတွေအတွက် အထောက်အပံ့ကြေးတွေ ပေးကြတယ်။ 

ဒီပညာရေးအစီအစဉ်သစ်က အဆင့်ပြေခဲ့တယ်။ တဖြေးဖြေး ဘာသာရေးကျောင်းတွေ ဒေသန္တရမူလတန်းကျောင်းတွေ (Vernacular School) ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ခရစ်ယာန်မစ်ရှင်နာရီဘုန်းကြီးကျောင်းတွေ အင်ဂလိုမူလတန်းကျောင်းဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ၁၉၂၀ ခု ဒီဇင်ဘာလမှာ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ဖြစ်ဖော်လာခဲ့တ်။ ဒါဆို ပြည်စုံသွားပြီပေါ့။

ကဲ… ရခိုင်ပြည်ရှိ မဟာမေဒင်အူရဒူကျောင်းတွေကလည်းပဲ အင်္ဂလိပ်အစိုးရရဲ့ ပညာရေးစနစ်သစ်ကနေ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ဒေသန္တရပညာရေးစနစ်သစ်ကို အာရကန်ပြည်ရှိ မွတ်စလင်တွေနေထိုင်တဲ့ဒေသမှာ အကောင်အထည်ဖော်နေချိန်မှာ အဲဒီဒေသတွေမှာ မက်သပ်ကျောင်းပညာရေးစနစ် ထွန်းကားနေတာဖြစ်တယ်။ မက်သပ်ကျောင်းတွေမှာ သင်ကြားတဲ့ သာသနာ့ပညာရပ်တွေ၊ ကျမ်းစာတွေဟာ အာရဗီစာ၊ အူရဒူစာနဲ့ သင်ကြတယ်။ မက်သပ်ကျောင်းထွက်တွေကျတော့ အူရဒူနဲ့ အရေးအဖတ် အဆင်ပြေကြတယ်။ တစ်ဖက် အိန္ဒိယက ပညာသင်လာတဲ့ ပညာတတ်တွေလည်း များပြားတယ်။ 

ဒီတော့ အင်္ဂလိပ်အစိုးရက ပညာရေးစနစ်သစ်ကို ကမ်းလှမ်းလာတဲ့အခါ အာရကန်မွတ်စလင်တွေက အူရဒူစာကို လက်ခံတာများကြတယ်။ ဗမာစာကို ထောက်ခံတဲ့ အုပ်စုတွေလည်းရှိခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အင်္ဂလိပ်အစိုးရက မက်သပ်ကျောင်းပညာရေးစနစ်နှင့် ယှဉ်တွဲပြီးတော့ အနောက်တိုင်းပညာရေးကို သင်ကြားစေချင်တယ်။ ဒါနဲ့ မက်သပ်ကျောင်းတွေမှာ သုံးတဲ့ အူရဒူစာကို သင်ကြားရေးကြားခံအဖြစ် သတ်မှတ်ပေးခဲ့တယ်။ အိန္ဒိယမှ မဟာမေဒင်ကျောင်းတွေမှာ ပို့ချတဲ့ သင်ရိုးတွေကို အူရဒူကျောင်းတွေမှာ မိတ်ဆက်ပေးခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီကျောင်းများကို ဗဟိုပညာမင်းကြီးကပဲ ကြီးကြပ်တယ်။ အဆင့်တွေအနေနဲ့ မူလတန်းအခြေခံအဆင့်မှာ ၂ တန်း၊ အထက်မူလတန်းအဆင့်မှာ ၁တန်းကနေ ၄ တန်း အထိပါဝင်တယ်။ အလယ်တန်းဆင့်မှာတော့ ၅တန်းကနေ ဆယ်တန်းအထိ ပါဝင်ခဲ့တယ်။ ဒီလိုနဲ့ အူရဒူကျောင်းတွေ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တာဖြစ်တယ်။ 

အင်္ဂလိပ်လက်ထက်က ဗမာပြည်ရဲ့ မဟာမေဒင်အူရဒူကျောင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ သမိုင်းမှတ်တမ်းတွေမှာ ထင်ထင်ရှားရှားရှိနေတယ်။ ၁၉၁၇ ခု RB Smart ရဲ့ Gazetteer of Akyab၊ အူရဒူကျောင်းများ ပိုဒ်ခွဲခေါင်းစဉ်အောက်တွင် "ကိုလိုနီခေတ် ၁၈၉၄ ခုနှစ်တွင် ကျောင်းသူကျောင်းသား ယောက်ျား ၃၃၀ ယောက်နှင့် မိန်းကလေး ၄၅ ယောက်ရှိသော အူရဒူကျောင်း ၉ ကျောင်းသာရှိခဲ့သည်။ ထိုကျောင်းများသည် ထိုအချိန်က မြန်မာကျောင်းများ၏ ဒု-စစ်ဆေးရေးမှူး၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် ရှိခဲ့သည်။ မဟာမေဒင်ကျောင်းများအတွက် အထူးဒုတိယစစ်ဆေးရေးမှူးတစ်ဦးခန့်အပ်ခြင်းကား စစ်တွေခရိုင်ရှိ မဟာမေဒင်ပညာရေးကို တွန်းအားဖြစ်စေခဲ့သည်။

၁၉၀၂ ခုနှစ်တွင် ကျောင်းပေါင်း ၇၂ ကျောင်းရှိလာပြီး ကျောင်းသား ၁၄၇၄ ယောက်နှင့် ကျောင်းသူ ၁၀၄ ယောက် အသီးသီး တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် မဟာမေဒင်ပညာရေးသည် နောက်ကြောင်းတပြန် ဆုတ်ယုတ်လာခဲ့သည်။ အကြောင်းမူကား ပြည်နယ်တစ်ခုလုံးကို တာဝန်ခံသည့် ဒု-စစ်ဆေးရေးမှူးသည် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးမကောင်းသော ခရိုင်ဒေသများကို လျစ်လျူရှုကာ ခရီးသွားလာရေး အဆင်ပြေသည့် အခြားဒေသများသို့သာ အချိန်ကုန်ခဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပေသည်။ ရလဒ်မှာ ၁၉၁၂ ခုအထိ မဟာမေဒင်ကျောင်းများနှင့် ကျောင်းသားဦးရေသည် တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် လျော့နည်းလာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ် မဟောမဒန်ကျောင်းများအတွက် ဒု-စစ်ဆေးရေးမှူးတစ်ဦး သီးသန့် ခန့်အပ်ခဲ့ရသည်။ ဤအရာရှိအား ခန့်အပ်ခြင်းဖြင့် မဟောမဒင်ပညာရေးကို ဘဝအသစ်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ချက်ချင်းပင် ကျောင်းပေါင်း ၆၈ ကျောင်းရှိလာပြီး ကျောင်းသားကျောင်းသူ ၁၈၄၉ ယောက်နှင့် ၁၇၉ ယောက် အသီးသီး တက်ရောက်ကြသည်။ ၁၉၁၂ ခုတွင် မောင်တောနှင့် ဖွေဒါတွင် District Cess Mahamedan စာသင်ကျောင်း နှစ်ခုကိုလည်း တည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ထိုကျောင်းကို ကောင်းတုတ်(Kaungdauk)သို့ ပြောင်းရွေ့ပြီး ယင်းနေရာတွင် ကျောင်းဆောင်အသစ်တစ်ဆောင်ကို ရူပီးငွေ ၁၅၀၀ ဖြင့် ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့သည်။ ထိုဆောက်လုပ်စရိတ်တွင် ရွာသားများက ရူပီး ၃၀၀ လှူဒါန်းခဲ့သည်။ ၁၈၉၄ ခုနှစ်တွင် ကျောင်းသား ၁၀၅၅ ဦး ရှိသည့် ပုဂ္ဂလိကကျောင်း ၁၈၇ ကျောင်း ရှိပြီး ၁၉၁၃ ခုတွင် စုံစမ်းရေးအဖွဲ့၏ အစီရင်ခံစာအရ ကျောင်းပေါင်း ၁၇၅ ကျောင်း ရှိပြီး ကျောင်းသားကျောင်းသူ ၂၈၃၉ ဦး ရှိကြောင်း သိရသည်။" ဟု ၁၈၉၄ မှ ၁၉၁၃ ခုအထိ အင်္ဂလိပ်လက်အောက် မဟာမေဒင်ကျောင်းများနှင့် ကိုယ်ထူကိုယ်ထ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းများ၏အခြေအနေကို အသေးစိတ်ဖော်ထားသည်။ 

၁၉၂၀ ပထမကျောင်းသားသပိတ် နောက်ပိုင်း အင်္ဂလိပ်ပညာရေးကို ဆန့်ကျင်ကာ အမျိုးသားကျောင်းတွေ ထူထောင်လာတဲ့အခါ ဒီအူရဒူကျောင်းတွေဟာ တဖြည်းဖြည်း အားပျော့လာခဲ့တယ်။ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းများ ပို၍ အားကောင်းလာခဲ့တယ်။ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းအချို့ကို တစ်ပြည်လုံးစံစနစ်အတိုင်း အမျိုးသားကျောင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲကာ မြန်မာစာကို ဦးစာပေးသင်ကြားပေးလာတယ်။ အချို့ပုဂ္ဂလိကကျောင်းတွေမှာ ယနေ့တွေ့ရှိနေရတဲ့ မဒ်ရာဆာကျောင်းများအဖြစ် အသွင်းပြောင်းလာခဲ့လေတယ်။ 

အာရကန်ပြည်ရဲ့ ပညာရေးတိုးတက်လာအောင် ကြိုးပမ်းခဲ့သူတွေထဲမှာ မွတ်စလင်တွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကလည်း အရေးပါလှတယ်။ အဲလိုပညာရေးတိုးတက်အောင် ဦးဆောင်လှုပ်ရှားခဲ့တဲ့ သံတွဲက ဦးဘရှင် ဆိုရင် ဗမာတစ်ပြည်လုံးအသိ မော်ကွန်းဝင် ပုဂ္ဂိုလ်ပါပဲ။ စစ်တွေမြို့က ဆရာကြီး ဦးဇိုင်နောဒ္ဒိန်း၊ စစ်တွေအမျိုးသားကျောင်းအုပ်ဖြစ်တယ်။ သမိုင်းသုတေသီ ခါလိလုရ်ရာမာန်၊ စစ်တွေခရိုင်မဟာမေဒင်ဆရာဖြစ်သင်တန်းကျောင်းရဲ့ ကျောင်းအုပ်ကြီးဖြစ်တယ်။ ကျောက်တောမှ အဒူရာမာန်ကာဇီ၊ ဘူးသီးတောင်မှ အတွင်းဝန် အဒူဂဖါး၊ ဘော်လီနယ်မှ ဦးအာမီရ်အာလီမျာ၊ မောင်တောမှ မြို့ဝန် အူမောမျာ စတဲ့သမိုင်းဝင်ပုဂ္ဂိုလ်ထူးတွေရဲ့ ကိုယ်ကျိုးမဲ့ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုတွေဟာ ရခိုင်ပြည်အနှံ့အပြား၌ သမိုင်းသက်သေအဖြစ် ထိန်ထိန်ဝါဝါ တောက်ပလျက်ရှိနေပါတယ်။

ရင်နာစရာအကြောင်းကတော့ အာရကန်မွတ်စလင်တွေရဲ့ ဒီမက်သပ်ကျောင်းပညာရေးစနစ်အကြောင်း၊ အူရဒူကျောင်းတွေအကြောင်း မြန်မာ့သမိုင်းရေးဆရာတွေက မသိကျွန်ပြုကာ တမင်တကာ လျစ်လျူရှူ ဖုံးဖိထားတယ်။ ကိုလိုခေတ်က ဗမာစာသင်ကျောင်း(တိုင်းရင်းဘာသာတွေနဲ့ သင်ကြားတဲ့ကျောင်း)၊ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ နှစ်ဘာသာသင်ကျောင်း၊ ခရစ်ယာန်သာသနာပြုကျောင်း၊ အလွတ်ကျောင်း(အစိုးရကျောင်း)တွေ အကြောင်းကိုပဲ ဂုဏ်ယူလျက် ရေးသားဖော်ပြတာ တွေ့ရတယ်။ သာသနာပြုခရစ်ယာန်ကျောင်းတွေအကြောင်းတောင် အားတက်သရောထုတ်ဖော်ရေးသားကြပေမဲ့ မဟာမေဒင်ကျောင်းတွေအကြောင်း ရေးသားဖော်ပြဖို့ မင်ဆီခန်း လက်နည်းကြတယ်။ အာရကန်ပြည်ရဲ့ ဘယ်သမိုင်းမှာမဆို မွတ်စလင်တွေကို ဘေးဖယ်ထားရင် မှန်ကန်ပြည့်စုံတဲ့သမိုင်း ဘယ်တော့မှရရှိနိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး။ ဘယ်လိုပင်ဖြစ်စေ သမိုင်းဆိုတာ ပျောက်ရိုးမရှိပေ။ ချီးကျူးဂုဏ်တင်ခြင်း၊ ကဲ့ရဲရှုတ်ချခြင်းက အရေးမကြီးဘူး၊ အဟုတ်ကိုအဟုတ်အတိုင်း၊ အရှိကိုအရှိအတိုင်း ကျင့်ဝတ်ပီပီ ရိုးသားစွာရေးသားလျက် နောက်မျိုးဆက်တွေဆီ လက်ဆင့်ကမ်းဖို့သာ အရေးကြီးပေသတည်း။ 

 _ လူထုဝဏ္ဏ

(၃-၆-၂၀၂၃)

ကိုးကား-

- RB Smart's Gazetteer of Akyab 1917, P 216-217

- The Beginning of Karen Education in Irrawaddy Division During the British Colonial Period (Naw Say Say Pwe)

- History of Myanmar Education Department, U Than Oo 1999 P. 24. 25 

- Report on the Administration of Burma 1911 1912, p. 204. 

- The Annual of Urdu Studies by Tariq Rahman, P. 48

ပူရ်နီစန္ဒြာ (Purni Sandra )

 

ပူရ်နီစန္ဒြာ Purni Sandra (လပြည့်စန္ဒာ)

ဒီ ပူရ်နီစန္ဒြာ ကဗျာဟာ မြောက်ဦးခေတ် နန်းတွင်းစာဆိုတော် အာလာဝလ်က ရေးဖွဲ့ခဲ့တဲ့ ပဒုမ္မာဝတီ လက်ရှည်မှ ကောက်နုတ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။ သတိုးမင်းတရားရဲ့ ဂုဏ်တော်ဘွဲ့ ကဗျာတစ်ပုဒ် ဖြစ်တယ်။

ကဗျာဆိုလိုရင်းကတော့-

• စာဆိုအာလာဝလ်က ကဗျာအစတွင် ဆလိမ်ရှားမင်းရဲ့ မင်းမျိုးမင်းဆက်တွေ ပျက်စီးခံရပြီးနောက် နရပတိကြီး နန်းတက်လာခဲ့တဲ့အကြောင်းနဲ့ အစပြုထားတယ်။
• နရပတိကြီး စိုးစံခဲ့တဲ့ကာလက အလွန့်ကို ပျော်ရွှင်ဖွယ်ကောင်းခဲ့တယ်။ အဲဒီနေ့ရက်တွေကို နှိုင်းယှဥ်ပြစရာတောင် မရှိဘူးလို့ စာဆိုက တအံ့တသြ ဖော်ပြခဲ့တယ်။ အဲဒီ သာယာပျော်ရွှင်တဲ့ အခိုက်အတန်လေးကို ခေတ်ပျက်က ပျက်စီးယူဆောင်သွားခဲ့လေတယ်။

• နရပတေးကြီးမှာ သားတော် တစ်ပါးနဲ့ သမီးတော်တစ်ပါး ဖွားတော်မူခဲ့တယ်။ သူတို့ရဲ့ အိမ်ထောင်ရေးရာလည်း အလွန်သာယာခဲ့တယ်။ အဲဒီသားတော်ဟာ နောင်တွင် နန်းဦးနန်းကိုင်ထိန်း မင်းတစ်ပါးဖြစ်လာမယ့် နိမိတ်ကောင်းရှိတယ်။

• ခမည်းတော် နတ်ရွာစံတဲ့အခါ သားတော် နန်းတက်ကာ အရိုက်အရာ ဆက်ခံခဲ့တယ်။ နတ်မင်းကြီးတောင် သူ့ကို မြင်လို့ တရှက်တကိုးဖြစ်ရလောက်အောင် ဘုံဂုဏ်မြင့်မြတ်သူ ဖြစ်တယ်။

• နာမတော်ကတော့ သတိုးမင်းတရားတဲ့။ ရုပ်နဲ့ဂုဏ်နဲ့ ပြိုင်ဘက်ကင်းတယ်။ ဉာဏ်ပညာ ထူးကဲတဲ့အပြင် ဘုန်းကံကလည်း အံ့ဖွယ်လောက်အောင် ကောင်းလှတယ်။

• လှပတဲ့သူ့မျက်နှာတော်ကို ရှုမြင်ရသူ ရွှင်လန်းစေတယ်။ လပြည့်ညက စန္ဒာနဲ့ ခွဲခြားလို့မရနိုင်လောက်အောင် လှပတဲ့ရုပ်ရည်ကျက်သရေပိုင်ရှင်လို့ စာဆိုက စာပန်းချီနဲ့ ဖော်ကျူးထားတယ်။

ဒီကဗျာမှာ စာဆိုတော်အာလာဝလ်က အာရကန်နန်းတွင်း ရာဇဝင်အကြောင်းအရာတစ်ခုကို စပ်ဆိုထားတာတွေ့ရပါတယ်။ တတိယမြောက်ဦးခေတ် ဆလိမ်ရှားခေါ်  မင်းရာဇာကြီး (၁၅၅၇-၁၆၁၂) နောက်ပိုင်း မြောက်ဦးနန်းဆက် မတည်မငြိမ်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ သူ့ကိုငါသတ် ငါသာလျှင် မင်းမြတ် ဆိုတဲ့အယူနဲ့ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုတွေ များလာတော့ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားက ပပျက်လာခဲ့တယ်။ ဒါက မြောက်ဦးနိုင်ငံတော် ဆုံးရှုံးရမယ့် နိမိတ်ပေါ့။ အဲ့ဒီကြားက နရပတိမင်းရဲ့အရိုက်အရာကို ဆက်ခံခဲ့တဲ့ သတိုးမင်းတရား (နႏ်းသက် ၁၆၄၅-၁၆၅၂)ရဲ့ ဂုဏ်တော်ဘွဲ့လင်္ကာကို စပ်ဆိုထားခြင်း ဖြစ်တယ်။ မြောက်ဦးနန်းခေါ် မြို့ဟောင်းဟာ ၁၇၈၄ ခု မဟာသမ္မတရာဇာလက်ထက်မှာ ကျဆုံးခဲ့လေတယ်။

* စာဆိုတော်က  သတိုးမင်းတရားရဲ့ ဂုဏ်တော်ဖွဲ့ကလက်ာမှာ သတိုးမင်းတရားကို နရပတိရဲ့ သားတော်အဖြစ်ဖော်ပြခဲ့တယ်။ စာဆိုတော်ရဲ့ အခြားလက်ာတစ်ပုဒ်မှာ သတိုးမင်းကို နရပတိမင်းရဲ့တူတော်ရင်းလို့ ဖော်ပြထားတာတွေ့ရပါတယ်။

_ လူထုဝဏ္ဏ

Ref: Patmavati By Alaol

ပင်လယ်သူရဲ ဘုရင်မ ဆိုက်ယေဒါဟ် အလ်-ဟူရ်ရာ (၁၄၈၅-၁၅၆၁)

ပင္လယ္သူရဲ ဘုရင္မ ဆိုက္ေယဒါဟ္ အလ္-ဟူရ္ရာ (၁၄၈၅-၁၅၆၁)

_________________________________

ေရေၾကာင္းသေဘၤာေတြကို လုယက္တိုက္ခိုက္တဲ့ မိုက္ရဲရဲ ပင္လယ္ဓားျပေတြကို ေဟာ္လီဝုဒ္႐ုပ္ရွင္ကားေတြမွာ ျမင္ဖူးမွာပါ။ ဒီေဆာင္းပါးမွာ ေဟာ္လီဝုဒ္ ဓားျပဂိုဏ္းဇာတ္လမ္းလို မိမိရဲ႕ဝမ္းေရးအတြက္ အျပစ္မဲ့လူေတြကို တိုက္ခိုက္လုယက္တာမဟုတ္ဘဲ မိမိရဲ႕အမ်ဳိး၊ သာသနာကို ႏိွပ္စက္ခဲ့တဲ့ အာဏာရွင္ေတြရဲ႕ မတရားအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဆန္က်င္ေတာ္လွန္တဲ့အေနနဲ႔ ရန္သူကို ပစ္မွတ္ထား ေရေၾကာင္းစီးနင္းတိုက္ခိုက္ခဲ့သူ ရဲရင့္ေက်ာ္စြာ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးအေၾကာင္းျဖစ္ပါတယ္။

သူကား ဥေရာပေရျပင္ကို နာမည္နဲ႔ ထစ္ခ်ဳန္းေစခဲ့တဲ့၊ ဥေရာပတိုက္သားေတြကို ေၾကာက္ေခ်းပါေအာင္ တုန္လႈပ္ေစခဲ့တဲ့ တစ္ဦးတည္းေသာ မြတ္စလင္အမ်ဳိးသမီး ပင္လယ္သူရဲ ဘုရင္မ ဆိုက္ေယဒါဟ္ ဟူရ္ရာ ျဖစ္တယ္။

သူ႔ နာမည္အရင္းက Sayyida al-Hurra မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါက သူ႕ကို ခ်ီးျမႇင့္ထားတဲ့ ဘြဲ႕ဂုဏ္ပုဒ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ Sayyida ကေတာ့ Sayyid ရဲ႕ ဣတၳိလိင္ျဖစ္ၿပီး "သခင္မ" လို႔ အဓိပၸါယ္ရကာ အလ္-ဟူရ္ရာ ကေတာ့ “ခ်ီးေျမႇာက္ခံရသူ” ဟု အဓိပၸာယ္ရတယ္။ မင္းတစ္ပါးမဟုတ္ေပမယ့္ လြတ္လပ္တဲ့အာဏာကို ကိုင္စြဲထားကာ အုပ္ခ်ဳပ္သူျဖစ္တာေၾကာင့္ ထိုေခတ္ အစဥ္အလာအရ သူမကို ေပးအပ္တဲ့ဘြဲ႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဂုဏ္ပုဒ္ေတြနဲ႔ ဘြဲ႕နာမည္ကို သူမကိုရည္ၫႊန္းတဲ့နာမည္အျဖစ္ သမိုင္းတစ္ေလ်ွာက္ သံုးစြဲခဲ့တယ္။ နာမည္အရင္းကိုေတာ့ အသိရနည္းပါတယ္။ အခ်ဳိ႕ ကိုးကားခ်က္အရ သူ႕ နာမည္အရင္းမွာ လာလႅား အာေယရွား ျဖစ္တယ္လို႔ အဆိုရိွပါတယ္။

ဆိုက္ေယဒါဟ္ အလ္ ဟူရ္ရာကို အင္ဒိုလူးစီးယား (Andalusia) (ယေန႔စပိန္ေတာင္ပိုင္း) ရိွ ဂေရနာဒါ၌ ၁၄၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ေမြးဖြားခဲ့တယ္။ ဖခင္မွာ အာလီ ဘင္ ရာရွစ္ အာလ္ အာလာမီ (Ali ibn Rashid al-Alami) ျဖစ္ၿပီး ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ အမ်ဳိးအႏြယ္မွ ဆင္းသက္လာသူဟု အခ်ဳိ႕သမိုင္းပညာရွင္ေတြက ဆိုပါတယ္။ ဆိုက္ေယဒါဟ္ရဲ႕ မိခင္မွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ဖြား စပိန္လူမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ဖာနန္ဒက္ဇ္ လို႔ ေခၚတြင္ရာ ေနာင္အခါ အစၥလာမ္ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းလာၿပီးေနာက္ ဇိုဟ္ရာ ဖာနန္ဒက္ဇ္ ဟု အမည္တြင္ခဲ့တယ္။ ဆိုက္ေယဒါဟ္ အသက္ ၇ ႏွစ္အရြယ္တြင္ Castile ဘုရင္မ အီဇာေဘလႅာ (Isabella)နဲ႔ သူ႕ခင္ပြန္းေတာ္ Aragon ဘုရင္ ဒုတိယေျမာက္ ဖာဒီနန္ တို႔က မြတ္စလင္လက္ေအာက္ခံ အင္ဒလူးစီးယားကို ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ စပိန္ကြၽန္းဆြယ္မွ မြတ္စလင္ေတြကို အမ်ဳိးမ်ဳိး ဖိႏိွပ္ရက္စက္၊ အတင္းအက်ပ္ ႏွင္ထုတ္ေနတဲ့အခါမွာ ဆိုက္ေယဒါဟ္ရဲ႕ မိသားစုလည္း အင္ဒလူးစီးယားမွ အသက္လုထြက္ေျပးခဲ့ရတယ္။ သူမ၏ ဘဝတစ္သက္တာလံုးတြင္ ဆိုက္ေယဒါဟ္ဟာ သူရဲ႕ မိသားစုကို သူ႕ကေလးဘဝအိမ္မွ ႏွင္ထုတ္ခဲ့တဲ့ လူယုတ္မိစၧာေတြအေပၚ အၿမဲ အၿငိဳးထားခဲ့တယ္။

ဆိုက္ေယဒါဟ္တို႔ မိသားစုဟာ မို႐ိုကိုကမ္းရိုးတန္း ကုန္းတြင္းပိုင္းရိွ ခ်ဲဖ္ခြၽန္ေဒသ (Chefchaouen) တြင္ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီေဒသကို ၁၄၇၁ ခုတြင္ ဆိုက္ေယဒါဟ္ရဲ႕ဖခင္က ဒုကၡသည္ အေျခစိုက္စခန္းအျဖစ္ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ စပိန္မွထြက္ေျပးလာၾကတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြဟာ အဲဒီေနရာတြင္ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း အေျခခ်ေနထိုင္လာခဲ့တယ္။ ၎ေဒသကို ထူးျခားတဲ့နံရံေဆးပန္းခ်ီအရိပ္ေတြေၾကာင့္ ေနာင္အခါ "အျပာေရာင္ပုလဲ" (The blue Pearl) ဟု လူသိမ်ားတဲ့ၿမိဳ႕ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ဒီၿမိဳ႕၌ပင္ သူမရဲ႕ က်န္ရိွေနတဲ့ ငယ္ဘဝကို ျဖတ္သန္းခဲ့ရတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ သမီးေတာ္အေနနဲ႔ ပညာသင္ၾကားခြင့္ကိုလဲ ေကာင္းစြာ ရရိွခဲ့တယ္။ သူမဟာ ဘာသာစကားမ်ား၊ ဓမၼသတ္ပညာ၊ သခ်ၤာဘာသာရပ္နဲ႔ အျခားဘာသာေရးရပ္ေတြကိုလည္း ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့တယ္။ သူမရဲ႕ ဆရာသမားေတြထဲမွာ ယေန႔ေခတ္ ဆူဖီဂိုဏ္းတြင္ ဂုဏ္ျပဳခ်ီးေျမႇာက္ခံရတဲ့ "မာရာကဲခ်္ရဲ႕ သူေတာ္စင္ ခုနစ္ပါး" ထဲမွတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ အဗၺဒူလႅာ အလ္-ဂါ့ဇ္ဝမ္နီလည္း ပါဝင္ပါတယ္။

အခ်ိန္ကာလတစ္ခုၾကာျမင့္ၿပီးေနာက္ ဆိုက္ေယဒါဟ္ဟာ တီတြန္ၿမိဳ႕စား အဘူဟာေဆာင္း အလ္ မာန္ဒါရီ (Abu Hassan al-Mandari) နဲ႔ ထိမ္းျမားခဲ့တယ္။ အခ်ိဳ႕အကိုးအကားအရ သူမဟာ ၁၅၁၀ ခန္႔တြင္ လက္ထပ္ခဲ့တယ္လို႔ သိရတယ္။ အဘူဟာေဆာင္းဟာ စပိန္မွထြက္ေျပးလာခဲ့တဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုတစ္ခုရဲ႕ အႀကီးအကဲျဖစ္တယ္။ မ်ဳိးႏြယ္စုအခ်င္းခ်င္း သံတမန္ေရး ခိုင္မာေစရန္ အိမ္ေထာင္ျပဳခဲ့ျခင္းျဖစ္တယ္။ သူတို႔ဟာ စစ္မွန္တဲ့ ခ်စ္ျခင္းေမတၱာနဲ႔ လက္တြဲကာ တီတြန္ၿမိဳ႕(Tétouan) ကို တိုးတက္ေအာင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့တယ္။

ခ်ဲဖ္ခြၽန္ၿမိဳ႕လို တီတြန္ၿမိဳ႕ကိုလည္း ခရစ္ယာန္ေတြက ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ထားတဲ့တိုင္းျပည္မွ ထြက္ေျပးလာတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြက ၿမိဳ႔အျဖစ္ ေျပာင္းလဲခဲ့တဲ့ မို႐ိုကိုရဲ႕ အေရးပါးတဲ့ ဆိပ္ကမ္းခံတပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ေတြရဲ႕ Castile တိုင္းျပည္က ေရေၾကာင္းသေဘၤာေတြကို တိုက္ခိုက္တဲ့ မြတ္စလင္ပင္လယ္တိုက္ခိုက္ေရးသမားေတြရဲ႕ အေျခစိုက္ရာ စခန္းျဖစ္လာခဲ့တာေၾကာင့္ ၁၄၀၀ ဝန္းက်င္မွာ အဲဒီခံတပ္ကို ဖ်က္ဆီးခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ၁၄၈၄ ခုတြင္ ဝတၱဆစ္ ဘုရင္ Muhammad Ibn Yahya က စပိန္မွထြက္ေျပးလာတဲ့  မ်ဳိးႏြယ္စုေခါင္း Abu Hassan အား အဆိုပါေနရာကို ေပးသနားခဲ့တယ္။ သူက စပိန္တို႔ရဲ႕ တိုက္ခိုက္မႈကို တားဆီးရန္ အနီးတစ္ဝိုက္တြင္ က်ံဳးေတြ ထားရိွခဲ့ၿပီး နံရံအတြင္း အိမ္ေတြ တည္ေဆာက္ခဲ့တယ္။  Grand Mosque ပလီကိုလည္း တည္ေဆာက္ခ့ဲတယ္။ တီတြန္ၿမိဳ႕ကို ခံတပ္တစ္ခုမွ ကုန္သြယ္စည္ကားတဲ့ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕အေနနဲ႔ ေျပာင္းလဲေပးခဲ့တယ္။  ဆိုက္ေယဒါဟ္နဲ႔ အဘူဟာေဆာင္း တို႔က ဉာဏ္အား၊ လက္႐ံုးအားနဲ႔ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ေရွးေဟာင္း တီတြန္ၿမိဳ႕ အေဆာက္အဦေတြကို ယေန႔ UNESCO က ကမ႓ာ့အေမြအႏွစ္ ေနရာတစ္ခုအျဖစ္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားပါတယ္။  

ဆိုက္ေယဒါဟ္ရဲ႕ ခင္ပြန္းက သူမကို လက္ေအာက္ငယ္သားတစ္ဦးသာ သေဘာမထားဘဲ သာတူညီမ်ွတဲ့ တြဲဖက္အုပ္ခ်ဳပ္သူအျဖစ္ ဆက္ဆံခဲ့တယ္။ ဆိုက္ေယဒါဟ္ဟာ မိမိခင္ပြန္းထံမွ ေခါင္းေဆာင္မႈပညာေတြ မ်ားစြာ ကိုယ္ေတြ႕သင္ယူခြင့္ရခဲ့တယ္။ ၁၅၁၅ ခုတြင္ ခင္ပြန္းကြယ္လြန္တဲ့အခါ ေခါင္းေဆာင္မႈအာဏာကို ဆိုက္ေယဒါဟ္က ဆက္ခံခဲ့ၿပီး တီတြန္ၿမိဳ႕စားမင္း ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွစလို႔ သူဟာ “Sayyida al-Hurra, Hakimit Titwan” ဆိုတဲ့ဘြဲ႕နာမကို ခံယူလိုက္ေတာ့တယ္။ အဓိပၸာယ္ကား ဂုဏ္က်က္သေရျမင့္မားတဲ့ တီတ္တြန္ၿမိဳ႕ဝန္ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေခတ္ အစၥလာမ့္လူ႕အဖြဲ႔အစည္းတြင္ အမ်ဳိးသမီးဦးေဆာင္မႈမွာ အထူးအဆန္းျဖစ္ေပမဲ့ ဩဇာအရိွန္အဝါနဲ႔ ပညာအရည္အခ်င္းက ေသာ့ခ်က္ျဖစ္ခဲ့ေလတယ္။ သူဟာ မိမိရဲ႕ လက္ေအာက္ငယ္သားေတြအတြက္ အေကာင္းဆံုး လမ္းစဥ္ေတြ ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္သေရြ႕ လံုေလာက္ေပတယ္။ သူမရဲ႕ အစ္ကိုကလည္း ေဖ့ဇ္တိုင္းရဲ႕ ဝတၱဆစ္ဘုရင္ Ahmed al-Wattasi ရဲ႕ အတြင္းဝန္တစ္ဦးျဖစ္ရာကေန သူမအတြက္ ပို၍ အေထာက္အကူျဖစ္ခဲ့ေလတယ္။

ဆိုက္ေယဒါဟ္ ဟာ သူ႕မိသားစုအား ေနအိမ္မွ ႏွင္ထုတ္ခဲ့တဲ့ အီဇာဘိလႅာဘုရင္မ နဲ႔ ဖာဒီနန္ဘုရင္ တို႔ကို ဘယ္အခါမွ မေမ့ခဲ့ေခ်။ အာဏာရွင္ရန္သူေတြကို ထိေရာက္ေရာက္ အျပစ္ေပးကာ မိမိတို႔ႏိုင္ငံကို ျပန္လည္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ရန္ သူသႏၶိ႒ာန္ခ်ခဲ့တယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ သူဟာ ေငြေၾကးရွာႏိုင္တဲ့လမ္းေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ၿပီး သူ႕ၿမိဳ႕ကို ႂကြယ္ဝေစဖို႔အတြက္ အၿမဲႀကိဳးပမ္းခဲ့တယ္။ သူရဲ႕အိပ္မက္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ နည္းလမ္းေကာင္း ရွာႀကံထုတ္ေလ့ရိွတယ္။ တီတြန္ၿမိဳ႕ဟာ ယခင္က ပင္လယ္ဓားျပေတြ အေျခစိုက္စခန္းျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေနာက္တစ္ႀကိမ္လည္း ျဖစ္ေအာင္လုပ္လိုက္ရင္ မေကာင္းဘူးလားဆိုတဲ့ အႀကံအစည္ကို စိတ္ထဲစြဲကာ ဆိုက္ေယဒါဟ္က ေျမထဲပင္လယ္ ပင္လယ္ဓားျပေတြရဲ႕ ဩဇာအရိွဆံုး ေခါင္းေဆာင္ ဘာဘာ႐ိုဆာ (ခ) အို႐ူစ္ ရီစ္ (Oruç Reis) နဲ႔ မဟာမိတ္ဖြဲ႕ဖို႔ စီစဥ္ရန္ သံတမန္ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။

အို႐ူစ္ ရီစ္ ဟာ တူ႐ုက္လူမ်ဳိးနဲ႔ ဂရိလူမ်ိဳးတို႔မွ ေဖြးဖြားလာတဲ့ လစ္ဘိုစ္ကြၽန္းမွ သာမန္သေဘၤာသားတစ္ဦးျဖစ္တယ္။ အစတြင္ သူဟာ သေဘၤာကုန္သည္တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ေပမဲ့ Knights Hospitaller ပင္လယ္ဓားျပတို႔ရဲ႕ ပင္လယ္တြင္းစီးနင္းမႈတြင္ သူရဲ႕ အစ္ကိုတစ္ဦးေသဆံုးခံရၿပီး သူလည္းဖမ္းဆီးခံခဲ့ရေလတယ္။ သူ႔အစ္ကို ေနာက္တစ္ေယာက္က အခ်ိန္မီကယ္တင္လိုက္ရာမွ လႊတ္ေျမွာက္ခြင့္ရခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွစလို႔ သူဟာ ကလဲ့စားေခ်ရန္နဲ႔ မြတ္စလင္ေတြကို ဖိႏိွပ္ရက္စက္ေနတဲ့တိုင္းျပည္ေတြကို တိုက္ခိုက္ သင္ခန္းစာေပးရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ပင္လယ္ဓားျပတစ္ဦးျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အို႐ူစ္ ရီစ္ ဟာ ယေန႕ခတ္ တူနီးရွားကမ္းလြန္ရိွ Djerba ကြၽန္းေပၚတြင္ အေျခစိုက္ၿပီး ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ ပါပလ္တိုင္းျပည္ပိုင္ သေဘၤာမ်ားကို အဓိက စီးနင္းျခင္းေတြ ျပဳလုပ္ၾကတယ္။

၁၅၀၄-၁၅၁၀ အၾကားတြင္ အိေဘးရီးယန္ကြၽန္းဆြယ္ရိွ လူနည္းစုမ်ားကို ဘာသာေရးအရ ႏိွပ္စက္ၫွဥ္းပန္းမႈ ျပင္းထန္လာသျဖင့္ စပိန္မွ အာဖရိကသို႔ ဒုကၡသည္ေတြကို အို႐ူစ္ရဲ႕ ကူးတို႔သေဘၤာေတြနဲ႔ ပို႔ေဆာင္ကူညီေပးခဲ့တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဆိုက္ေယဒါဟ္ နဲ႔ သူ႕လူေတြက အို႐ူစ္ရီစ္ ကို စိတ္သေဘာထားေကာင္း ထားရိွရန္ အေၾကာင္းျပခ်က္ရိွၿပီးသားျဖစ္ေပတယ္။ ဒီ ပရဟိတလုပ္ရပ္ေၾကာင့္ သူဟာ ဘာသာအို႐ူစ္(အဘေတာ္အို႐ူစ္) ဆိုတဲ့ ခ်စ္စႏိုး နာမည္ထူးကို ရရိွခဲ့တယ္။ အေနာက္တိုင္းသားေတြက အီတလီဘာသာစကားျဖင့္ ဘာဘာ႐ိုဆာ (မုတ္ဆိတ္နီ) လို႔ လူသိမ်ားၾကတယ္။ သူ႔ရဲ့ အျခားနာမည္ "ေငြလက္" (Gümü? Kol)ကိုေတာ့ ၁၅၁၂ ခုတြင္ စပိန္ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕ေတြကို အာဖရိကကေန ႏွင္ထုတ္ဖို႔ တိုက္ခိုက္တဲ့ တိုက္ပြဲမွာ လက္တစ္ဖက္ဆံုးရႈံးသြားၿပီးေနာက္ သတၱဴေငြလက္အတု အစားထိုးရာမွ နာမည္ရရိွသြားတာျဖစ္တယ္။

သူတို႔ မဟာမိတ္ဖြဲ႕စည္းရာမွာ Oruç Reis ဟာ ေျမထဲပင္လယ္အေရွ႕ဘက္ျခမ္းကို ခ်ဳပ္ကိုင္ရန္နဲ႔ ဆိုက္ေယဒါဟ္ ဟာ ပင္လယ္အေနာက္ဘက္ျခမ္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ သေဘာတူညီခဲ့တယ္။ ဆိုက္ေယဒါဟ္ဟာ ေရေၾကာင္းေတာ္လွန္ေရးကို အလံမလဲ၊ ဒူးမေထာက္ ခ်ီတက္ခဲ့တယ္။ ဆိုက္ေယဒါဟ္ေၾကာင့္ ေပၚတူဂီကုန္သည္ေတြ အိပ္ေရးပ်က္ ေၾကာက္တုန္တုန္ ကူးလူးျဖတ္သန္းခဲ့ရတယ္။ စီးနင္းမႈဒဏ္ကိုလည္း ပက္ပက္စက္စက္ ခံခဲ့ရတယ္။ သူဟာ စပိန္နဲ႔ေပၚတူဂီေတြရဲ႕ အမုန္းတီးဆံုးနဲ႔ အေၾကာက္ရဆံုး ရန္သူျဖစ္လာခဲ့တယ္။ စပိန္သမိုင္းပညာရွင္ Germán Vázsquez Chamorro ရဲ႕ အဆိုအရ ေပၚတူဂီလူမ်ိဳးေတြက “သူမကို သေဘၤာရြက္တိုင္နဲ႔ ႀကိဳးဆြဲခ်တာေတြ႕ျမင္ႏိုင္ေစရန္ ဘုရားသခင္ထံေတာ္၌ ဆုေတာင္းေလ့ရိွတယ္။" သူမရဲ႕ ပါးနပ္တဲ့ ဦးေဆာင္မႈ၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈေတြေၾကာင့္ စပိန္နဲ႔ေပၚတူဂီ အသြားအလား ကပ္ေစခဲ့တယ္။ သူမ ဖမ္းဆီးရရိွတဲ့ ေပၚတူဂီနဲ႔ စပိန္သေဘၤာသားေတြကို ကြၽန္အျဖစ္ျပန္ေရာင္းခ်တယ္။ စပိန္အာဏာရွင္ေတြက မြတ္စလင္ေတြကို ဖမ္းဆီးၿပီး ကြၽန္အျဖစ္ေရာင္းခ်တဲ့ေဈးမွာပဲ စပိန္နဲ႔ ေပၚတူဂီသံု႔ပန္းေတြကို ေရာင္းခ်ကာ ကလဲ့စားေခ်ခဲ့တယ္။ ေပၚတူဂီဘုရင္ခံရဲ႕ ကေတာ္ ကအစ အျခားထင္ရွားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြကို ဖမ္းဆီးကာ အဲဒီကြၽန္ေဈးမွာပင္ ကြၽန္အျဖစ္တင္တာ ျပန္ေပးေရြးဖိုးကို ေစ့စပ္ၫွိႏိႈင္းတယ္။ ဒီေစ့စပ္ၫွိႏိႈင္းမႈမွာ အဓိကက်တဲ့ ေဖ့ဇ္တရားရံုးရဲ႕ ေပၚတူဂီသံအမတ္က “ေနရာတိုင္းမွာ ရန္လိုၿပီး စိတ္ဆိုးေဒါမာန္မ်ားလြန္းတဲ့မိန္းမ” လို႔ ေျပာဖူးခ်က္က မွတ္သားဖြယ္ေလးတစ္ခုျဖစ္တယ္။

Algiers ကို နယ္ခ်ဲ႕စပိန္တို႔လက္မွ သိမ္းပိုက္တဲ့ တိုက္ပြဲမွာ အို႐ူစ္ရီစ္ က်ဆံုးခဲ့ေလတယ္။ Algiers ကိုေတာ့ သိမ္းပိုက္ႏိုင္ခ့ဲတယ္။ သူ႕ညီ ဟိဇီရ္ ရီစ္က သူ႕ရာထူးကို ဆက္ခံခဲ့ၿပီး ဒုတိယ ဘာဘာ႐ိုဆာ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာနဲ႔ မဟာမိတ္ဖြဲ႕လိုက္ရာမွ ဒီလိုႀကီးမားတဲ့ေအာင္ျမင္မႈေတြရရိွခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ေအာ္တိုမန္ဘုရင္မင္းျမတ္ ဆူေလမာန္က ဟိဇီရ္ ရီစ္ကို Hayreddin ဘြဲ႕ကိုခ်ီးျမွင့္ကာ သူရဲ႕ ေျမထဲပင္လယ္ေရတပ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးအျဖစ္ခန္႔အပ္ခဲ့တယ္။ Algiers ရဲ႕ ဘုရင္ခံ (Pasha) အျဖစ္လည္း မင္းေကာင္းမင္းျမတ္ဆန္ဆန္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တယ္။

ဆိုက္ေယဒါဟ္ က ဟိုက္ေရဒၵိန္းနဲ႔ မဟာမိတ္ဆက္လက္ခိုင္မာေစၿပီး  သူမရဲ႕ေရတပ္ဟာ ေျမထဲပင္လယ္အေနာက္ဘက္တြင္ ဆက္လက္ လႈပ္ရွားခဲ့တယ္။ ေအာ္တိုမန္နဲ႔ ျပင္သစ္တို႔ မဟာမိတ္ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ဆိုက္ေယဒါဟ္ရဲ႕ ရန္သူျဖစ္တဲ့ Iberian ကြ်န္းဆြယ္ႏိုင္ငံေတြကို ပို၍အထီးက်န္ျဖစ္ေစခဲ့တယ္။ သူမဟာ ေနာက္ဆယ္စုႏွစ္တိုင္တိုင္ ရန္သူရဲ႕ ေရေၾကာင္းယာဥ္ေတြကို အေႏွာင့္အယွက္ေပးရာတြင္ လက္မေႏွးခဲ့ေခ်။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ပင္လယ္တိုက္ခိုက္ေတာ္လွန္ရးရဲ႕ ဩဇာအရိွဆံုးသို႔ ေရာက္ရိွသြားခဲ့တယ္။ ၁၅၄၀ ခုႏွစ္တြင္ Gibraltar ၿမိဳ႕ကို ဝင္ေရာက္စီးနင္းခဲ့တယ္။ Gibraltar တြင္ ကြၽန္အျဖစ္ဖမ္းဆီးထားတဲ့ မြတ္စလင္အက်ဥ္းသားေတြကို လႊတ္ေျမာက္ေအာင္ ကူညီေပးကာ Algiers သို႔ ခိုလႈံေစခဲ့တယ္။

အေနာက္တိုင္းအကိုးအကားေတြအရ နယ္ခ်ဲ႕ေတြကို ေမာင္းထုတ္ရာတြင္ ႀကီးမားတဲ့ ေအာင္ျမင္မႈရရိွခဲ့တယ္။ ဒီလို ေအာင္ျမင္မႈေတြက ေကာင္းကင္ဘံုမွ အကူအညီရဲ႕ နိမိတ္လကၡဏာျဖစ္တယ္လို႔ ခ်ီးက်ဴးခံရတယ္။ တစ္ဖက္တြင္မူ တူ႐ုက္ ကြၽန္အမ်ားအျပားကို လႊတ္ေျမာက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း ဝန္မခံဘဲ မေနႏိုင္ၾကေခ်။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ သံု႔ပန္းအမ်ားအျပားကိုလည္း ဖမ္းဆီးကာ ေအာ္တိုမန္တို႔ရဲ႕ ကြၽန္ျဖစ္ေစႏိုင္ခဲ့တယ္။ အဲလို သမိုင္းမွတ္တမ္းဝင္စီးနင္းမႈေတြကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ အပိုင္စီးႏိုင္ခဲ့တယ္။

ေျမထဲပင္လယ္အေနာက္ဘက္ရိွ “ဘာဘာရီပင္လယ္ဓားျပမ်ား” ကို အုပ္စိုးခ်ိန္တြင္ ဆိုက္ေယဒါဟ္ ကို အာဖရိကေျမာက္ပိုင္းရိွ မြတ္စ္လင္အာဏာရွင္ တစ္ဦးအေနနဲ႔ ထၫ့္သြင္းစဥ္းစားေလာက္ေအာင္ ဩဇာလႊမ္းမိုးလာခဲ့တယ္။ ဆိုက္ေယဒါဟ္ကို  ေမာ္ရိုကိုႏိုင္ငံ ဝတၱဆစ္ မင္းဆက္ Ahmed al Wattassi ဘုရင္က လက္ထပ္ရန္ ကမ္းလွမ္းတဲ့အခါ သံတမန္ေရးႀကံ႕ခိုင္ေစေအာင္ ကမ္းလွမ္းခ်က္ကို လက္ခံခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ မိမိၿမိဳ႕ကိုေတာ့ မစြန္႔ခ့ဲေခ်။ Ahmad el Outassi မင္းက မိဖုရားတင္ေျမႇာက္ပြဲကို နန္းေတာ္၌ မက်င္းပႏိုင္ဘဲ တီတြန္ၿမိဳ႕မွာပင္ က်င္းပခဲ့ရတယ္။ တိုင္းျပည္တစ္ခုရဲ႕ အရွင္သခင္မင္းႀကီးက ၿမိဳ႔ျပအုပ္ခ်ဳပ္သူတစ္ဦးကို မယံုႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အသာေပးေနျခင္းက သူမရဲ႕ အရိွန္အဝါ ေပၚလြင္ေစတယ္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ သူတို႔ႏွစ္ဦးဟာ သူ႔နန္းနဲ႔သူ အသီးသီးေနထိုင္ၾကသျဖင့္ ဒီလက္ထပ္မွုကေတာ့ သံတမန္ေရးအေၾကာင္းျပခ်က္သာ ျဖစ္ပံုရတယ္။ အဲဒီအခါ တီတြန္ၿမိဳ႕စားမင္း ဆိုက္ေယဒါဟ္မွ မိဖုရား ဆိုက္ေယဒါ အလ္ ဟူရ္ရာ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။

Sayyida al-Hurra ဟာ တီတြန္ၿမိဳ႕ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္သူအျဖစ္ ေနာက္ထပ္ အႏွစ္သံုးဆယ္ေက်ာ္ေက်ာ္ စိုးစံခဲ့၍ ၁၅၄၂ ခုတြင္ သူရဲ႕အာဏာစက္အလင္း ေနဝင္သြားခဲ့တယ္။ ေပၚတူဂီနဲ႔ စစ္မ်က္ႏွာဖြင့္ၿပီး ၿမိဳ႕တြင္း ကုန္သြယ္ေရး မတည္မၿငိမ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့အခါ သူ႕ကို ေခါင္းေဆာင္ေနရာကေန ျဖဳတ္ခ်ဖို႔ ႀကံစည္လာခဲ့တယ္။ ဆိုက္ယီဒါဟ္ရဲ႕ သမက္ Ahmed al-Hassan al-Mandari က ဝတၱစီမင္းရဲ႕ ရန္သူေတြနဲ႔ လက္တြဲခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က ဝတၲဆီဒ္ေတြရဲ႕ အင္အား ဆုတ္ယုတ္လာေနၿပီး ဆာဒီစ္မ်ဳိးႏြယ္စုေတြအားေကာင္းလာေနခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ ဆာဒီစ္ေတြဟာ ေမာ္ရိုကိုႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္းမွ ျမင့္ျမတ္တဲ့မ်ိုးႏြယ္စုတစ္စုျဖစ္ၿပီး စူလတန္ကို ပုန္ကန္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အားေကာင္းလာကာ ေမာ္ရိုကို၏ လြတ္လပ္ေရးကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ အတင္းအၾကပ္ တြန္းအားေပးလာခဲ့တယ္။ ေပၚတူဂီတို႔ကလည္း ဆိုက္ေယဒါဟ္နဲ႔ ဝတၱစီမင္းတို႔ကို နန္းခ်ရန္ ဆာဒီစ္မ်ဳိးႏြယ္စုကို ေနာက္ေထာက္ပံ့ပိုးကူညီေနတယ္။ ဆာဒီစ္ေတြကို တိုင္းျပည္ရဲ႕ ကယ္တင္ရွင္ေတြအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္ရန္ အခြင့္အလမ္းေပးခဲ့ၿပီး (၁၅)ႏွစ္အတြင္း တိုင္းျပည္ကို သိမ္းပိုက္မယ့္လမ္းစဥ္ကို ခ်မွတ္ေပးခဲ့တယ္။ ေပၚတူဂီနဲ႔ ဆာဒီစ္တို႔ရဲ႕ ပံ့ပိုးကူညီမႈျဖင့္ Ahmed Hassan mandari က ဆိုက္ေယဒါဟ္ကို နန္းခ်ခဲ့ၿပီး ေခ်ဖ္ခြၽန္ေဒသရိွ  ကေလးဘဝအိမ္တြင္ အနားယူေစတယ္။ သူဟာ အဲဒီၿမိဳ႕တြင္ ေနာက္ထပ္ အႏွစ္(၂၀)ခန႔္ အသက္ရွင္ခဲ့ၿပီး ၁၅၆၁ ခုမွာ ကြယ္လြန္သြားရွာခဲ့တယ္။

မိဖုရား ဆိုက္ေယဒါ ဟာ အာဏာ လက္လႊတ္ခဲ့ရရင္လည္း သူမရဲ႕ ဩဇာအာဏာ ပဲ့တင္သံကို ကာလအေတာ္ၾကာေအာင္ ၾကားေနရဆဲျဖစ္တယ္။ ၁၅၆၅ ခုတြင္ ေပၚတူဂီတို႔က ၎တို႔၏ ဆိပ္ကမ္းကို ဖ်က္ဆီးခဲ့တဲ့တိုင္ေအာင္ သူတို႔ရဲ႕ ပင္လယ္စီးနင္းေတာ္လွန္ေရးကို မရရေအာင္ ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့တယ္။ ေျမထဲပင္လယ္ ပင္လယ္ဓားျပမႈမွာ ၁၉ ရာစုအထိ ႀကီးမားတဲ့ ျပႆနာတစ္ခုအျဖစ္ ဆက္ရိွေနခဲ့တယ္။ ဆိုက္ေယဒါဟ္ဟာ "Al Hurra" ဘြဲ႕ကိုခံယူထားတဲ့ ေနာက္ဆံုးမွတ္တမ္းတင္ အမ်ိဳးသမီးအုပ္ခ်ဳပ္သူျဖစ္တယ္။ ေမာ္ရိုကိုရဲ႕ ပင္လယ္သူရဲ ဓားျပဘုရင္မ ဆိုက္ေယဒါဟ္ အလ္ ဟူရ္ရာဟာ ရဲရင့္တဲ့သူရဲေကာင္း တစ္ဦးအေနနဲ႔ သမိုင္းစာမ်က္ႏွာတြင္ ထာဝရ ထြန္းေျပာင္ေနဦးမယ္ျဖစ္ပါသတဲ့။

— #လူထုဝဏၰ
(၁၀-၁၂-၂၀၂၂)

#Sayyida_al_Hurra
#A_great_warrior_in_Islamic_history
#Barbarossa
www.rohangking.blogspot.com

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲနှင့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရပ်တည်ချက်

 

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲနှင့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရပ်တည်ချက်

—————————————————————

၁၉၇၁ ခု၊ ဒီဇင်ဘာလ ၁၆ ရက်မှာ ယခင်က အရှေ့ပါကစ္စတန်လို့ ခေါ်ခဲ့တဲ့ အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှနိုင်ငံဟာ လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့တယ်။ ယနေ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ခ်ျနိုင်ငံဟာ ၅၁ ကြိမ်မြောက် လွတ်လပ်ရေးအောင်ပွဲကို ကျင်းပနေတယ်။ ဘင်္ဂါလားဒေ့ရ်ှဟာ ပါကစ္စတန်ကနေ ခွဲထွက်ခဲ့တဲ့ လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲကာလမှာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးက မိမိတို့ရဲ့ အကျိုးစီးပွားနဲ့ နိုင်ငံခြားရေး ပေါ်လစီအရ ပါကစ္စတန်ဘက်က၎င်း၊ ဘင်္ဂါလားဒေ့ရ်ှဘက်က၎င်း အသီးသီးရပ်တည်ခဲ့ကြတယ်။ စစ်ပွဲအတွင်း အိမ်နီးနားချင်းနိုင်ငံတွေဖြစ်တဲ့ အိန္ဒိယနဲ့ဗမာပြည်ဘက်သို့ ထွက်ပြေးခိုလှုံလာခဲ့တဲ့ ဒုက္ခသည်လည်း ၁၀ သန်းကျော် ရှိခဲ့တယ်။ မြန်မာဘက်ကို ၃-၄ သိန်းခန့်နဲ့ အိန္ဒိယဘက်မှာ ၉ သန်းကျော် ခိုလှုံလာခဲ့တယ်။

သူတို့ရဲ့ လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲကာလမှာ အိမ်နီးချင်း ဗမာပြည်နဲ့ ရခိုင်မွတ်စလင် ရိုဟင်ဂျာတွေက ဘယ်ဖက်ကနေ ထောက်ခံသွားသလဲ ဆိုတာကို လိုရင်း ဖော်ပြသွားမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဗမာပြည်ကိုရောက်ရှိလာတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်ဒုက္ခသည်တွေဟာ ဗမာပြည်တွင် ကျန်ရစ်နေထိုင်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ မျိုးချစ်တွေရဲ့ စွပ်စွဲချက်လည်း ဘယ်လောက်အထိ မှန်ကန်သလဲ၊ ဘယ်လို ဘယ်လိုဂျင်းတွေ ထည့်သွားတာကိုလဲ ဒီဆောင်းပါးကနေ ထင်ယောင်ထင်မှား မရှိအောင် သဘောပေါက်သွားမှာ ဖြစ်တယ်။

ဦးစွာ အဲဒီ ၁၉၇၁ ခု အရှေ့ဘင်္ဂါလား-ပါကစ္စတန်တိုက်ပွဲမှာ တို့ဗမာပြည်က ဘယ်ဘက်ကရပ်တည်ခဲ့သလဲ။ တိုတိုတောင်းတောင်း ပြောရရင် ဗမာပြည်ဟာ ဘင်္ဂလားဘက်ကနေ ရပ်တည်ခဲ့ခြင်း မရှိချေ။ ဗမာပြည်ဟာ ပါကစ္စတန်နဲ့ သံတမန်ဆက်ဆံရေးကောင်းနေချိန်ဖြစ်တယ်။ ကြားနေအဖြစ်နေခဲ့တယ်လို့ ဆိုပေမယ့် ပါကစ္စတန်ဘက်ကနေ အသာပေးရပ်တည်သွားခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။

ဗမာပြည်မှာ အာဏာရှင်ဗိုလ်နေဝင်းက မတရားအာဏာ ဆုပ်ကိုင်ထားတဲ့ မဆလခေတ်ဖြစ်တယ်။ အရှေ့ဘင်္ဂါလား-ပါကစ္စတန်စစ်ပွဲမှာ အိမ်နီးချင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံက လူအား၊ လက်နက်အား အလုံးအရင်း ထောက်ပံ့ခြင်းဖြင့် အရှေ့ဘင်္ဂါလားကို ထောက်ခံကူညီခဲ့တယ်။ အိန္ဒိယက သူတို့ရဲ့ လေပိုင်နက်ကို ပါကစ္စတန်အတွက် ကန့်သတ်လိုက်တဲ့အခါ ဗမာပြည်ဟာ ပါကစ္စတန်တပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ စစ်ရေးထောက်ကူလမ်းကြောင်းဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ပါကစ္စတန်က စစ်သားတွေ၊ လက်နက်ခဲယမ်းတွေဟာ ဗမာပြည်မှတဆင့် စစ်မြေပြင်သို့ ပို့ဆောင်လေ့ရှိတယ်။ ဗမာပြည်နဲ့ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတွေမှာ ပါကစ္စတန်ရဲ့လေကြောင်းယာဉ်တွေ လောင်စာဆီဖြည့်ရန် ဆင်းနားခွင့်ရခဲ့တယ်။ စစ်ပွဲပြီးဆုံးခါနီးတွင် ပါကစ္စတန်ထိပ်တန်းအရာရှိတွေဟာ ဗမာပြည်သို့ ထွက်ပြေး ခိုလှုံခဲ့ကြတယ်။  ဗိုလ်ချုပ်ကြီး နာဇီယာ အပါအဝင် စစ်တပ်အကြီးအကဲနဲ့ မိသားစုတွေ ၂၀၀ ကျော်ဟာ ရဟတ်ယာဉ်တွေနဲ့ စစ်တွေမြို့သို့  ညချင်းထွက်ပြေးလာကြတယ်။  ဗမာအစိုးရက သူတို့ကို ပါကစ္စတန်သို့ ဘေးမဲ့ပြန်နိုင်အောင် ကူညီပေးခဲ့တာက အားလုံးအသိဖြစ်တယ်။ ဒါတွေကို လေ့လာခြင်းဖြင့် ဗမာပြည်ဟာ ပါကစ္စတန်နဲ့ အတူ ရပ်တည်ခဲ့ကြောင်း ပေါ်လွင်ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် ၁၉၇၁ ခု၊ ဇူလိုင်လ ၂ ရက်နေ့ အိန္ဒိယပါလီမန် အစည်းအဝေးမှာ ဗမာပြည်ဟာ ဒီဘင်္ဂလားလွတ်လပ်ရေးကြိုပမ်းမှုတွင် အိန္ဒိယနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှတို့ရဲ့ မဟာမိတ်အဖြစ် ရပ်တည်တာ မရှိခဲ့ကြောင်း ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် ဖော်ပြခဲ့တယ်။ ၁၉၇၁ ခု၊ ဇူလိုင်လ ၃၁ ရက်နေ့ အနောက်ဘင်္ဂေါ (အိန္ဒိယ) ညီလာခံတွင် ဘင်္ဂါလားမှ ထွက်ပြေးလာတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်ဒုက္ခသည်တွေကို အိန္ဒိယက ဒုက္ခသည်အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုသလို ဗမာပြည်က အသိအမှတ်မပြုခဲ့ကြောင်း ဝေဖန်ဆွေးနွေးခဲ့တယ်။ ၁၉၇၁ ခု ဒီဇင်ဘာလတွင် မြန်မာ-အိန္ဒိယ-ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်စပ်ဒေသတွင် ဗိုလ်နေဝင်းစစ်တပ်က တိုက်ပွဲအချို့ဖြစ်ပွားစေပြီး ကမ္ဘာ့အာရုံ လွဲစေခဲ့တယ်လို့ သမိုင်းပညာရှင်တွေက ကောက်ချချခဲ့တယ်။

၁၉၇၁ ခု ဇွန်လတွင် ပြည်ပရောက်ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှအစိုးရက ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှမှ လူဦးရေ ၅၀,၀၀၀ ခန့် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ထွက်ပြေးခိုလှုံခဲ့ကြောင်း အဲဒီထဲမှ ၂၀,၀၀၀ ခန့်မှာ ဌာနေတိုင်းရင်းသားလူနည်းစုများဖြစ်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။ ဗမာပြည်ရဲ့ တချို့အကိုးအကားအရ ဒုက္ခသည် ၅၀၀,၀၀၀ ခန့်လို့ ဖော်ပြတာတွေ့ရတယ်။ ဒီနေရာမှာ ဌာနေတိုင်းရင်းသားဆိုတာက မောဂ်လူမျိုးစတဲ့ လူနည်းစုကို ရည်ညွှန်းတာဖြစ်ပါတယ်။ ဧပြီလ ၂၀ ရက်နေ့ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ဘော်လီဘာဇား (ယနေ့ ကြိမ်ချောင်း)မှာ ဗမာအရာရှိတွေနဲ့ ဘင်္ဂါလား ရွေးကောက်ခံ ကိုယ်စားလှယ်တချို့ အဲဒီ စစ်ပြေးဒုက္ခသည်အရေးနဲ့ပတ်သက်၍ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့တယ်။ ဗမာအစိုးရက အရှေ့ပါကစ္စတန်မှ ထွက်ပြေးလာသူတွေကို ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာသာ ယာယီနေထိုင်ခွင့်ပေးပေမယ့် စားနပ်ရိက္ခာ၊ ဆေးဝါးနဲ့ လုံခြုံရေးကို ထောက်ပံ့နိုင်မှာမဟုတ်ကြောင်း တာဝန်ရှိသူတွေက ခပ်တည့်တည့် ငြင်းဆိုခဲ့တယ်။ ပါကစ္စတန်ကို ဆန့်ကျင်ရာရောက်တဲ့ ဘာကိုမှ လုပ်မပေးနိုင်ဘူးလို့ မိမိတို့ရပ်တည်ချက်ကို ထုတ်ပြခဲ့တယ်။ ဗမာပြည်က ဘင်္ဂါလားမှ ထွက်ပြေးလာတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်ဒုက္ခသည်တွေကို ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် စာနာမှု မပြခဲ့တာက ထင်ရှားပါတယ်။ ဒုက္ခသည်တွေနဲ့ ကြပ်ကြပ်တည်းတည်း ဆက်ဆံခဲ့တယ်။ ပြီးတော့ ဒုက္ခသည်တချို့ကိုလည်း ပါကစ္စတန် ဆန့်ကျင်ရေး ပူးပေါင်းကြံစည်မှုဖြင့် ဖမ်းဆီးကာ ပါကစ္စတန်တပ်ဖွဲ့ထံ လွှဲအပ်ပေးခဲ့တယ်လို့လဲ သူတို့ရဲ့ တချို့မှတ်တမ်းတွေမှာ တွေ့ရတယ်။ ဒီလောက်ဆို ဗမာပြည်ရဲ့ ထောက်ခံမှုက ဘယ်ဖက်တိမ်းစောင်းနေသလဲဆိုတာ သဘောပေါက်သွားပြီးလို့ ထင်ပါတယ်။

အဲဒီ ဘင်္ဂလားစစ်ပွဲအတွင်း ဘင်္ဂါလီဒုက္ခသည်တွေဟာ အာရကန်မွတ်စလင် ရိုဟင်ဂျာ အများစု ပျံ့နှံ့နေထိုင်တဲ့ ရခိုင်ပြည်ကို ခိုလှုံကြတာ ဆိုတော့ ရိုဟင်ဂျာတို့ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို ဖော်ပြရန် ထိုက်တန်လောက်ပြီ။ အဲဒီတုန်းက ပါကစ္စတန်နိုင်ငံဟာ ရိုဟင်ဂျာလက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးကို ထောက်ခံတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုဟု ကောလာဟလသတင်းပျံ့နေချိန်ဖြစ်တယ်။ ဒီတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေကလဲ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ခွဲထွက်ရေးတိုက်ပွဲကို ဆန့်ကျင်ပြီး ပါကစ္စတန်ကို ထောက်ခံနိုင်ခြေများတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေက ဗလီဝတ်ပြုကျောင်းတွေမှာ ပါကစ္စတန်အတွက် အထူးဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲတွေတောင် ပြုလုပ်ခဲ့ကြတယ်လို့ တချို့က ဆိုကြတယ်။ စစ်တွေသို့ ထွက်ပြေးလာတဲ့ စစ်ထိပ်တန်းအရာရှိတွေနဲ့ မိသားစုဝင် စုစုပေါင်း ၂၀၀ ကျော်ကို စစ်တွေက ဒေသခံမွတ်စလင်တွေက၎င်း၊ ရန်ကုန်ရှိ ဒေသခံမွတ်စလင်တွေက၎င်း ဧည့်သည်ကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ ဧည့်ဝတ်ကျေပွန်ခဲ့ကြောင်း  ဗိုလ်ချုပ် မိုဟာမတ် အာဇမ် ရေးသားခဲ့တဲ့ Pakistan Army Aviation Escape Story From East Pakistan ကိုယ့်တွေ့မှတ်တမ်းစာအုပ်တွင် အတိအလင်းဖော်ပြထားတယ်။ ဒေသခံရိုဟင်ဂျာတွေက ဘင်္ဂါလီဒုက္ခသည်တွေကို နှိပ်ကွပ်ပြီး ဒုက္ခသည်စခန်းရှိ ခေါင်းဆောင်ပိုင်း ပုဂ္ဂိုလ်တွေကို ဗမာနဲ့ ပါကစ္စတန်တပ်တွေဆီ လွှဲပြောင်းပေးတာလေ့ရှိတယ်လို့ နေရပ်ပြန် ဘင်္ဂါလီတွေက ယနေ့ထိ စွပ်စွဲကြတယ်။ "သူတို့က ငါတို့ရဲ့ 'Mukti Force (လွှတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်) ကို 'Murti Force' (ရုပ်ထုတပ်မတော်) လို့ ပြောင်လှောင်ကြတယ်။" စတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေ တစ်ချို့ ဘင်္ဂါလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုသမိုင်း စာမျက်နှာတွင် ဖော်ပြထားတာ တွေ့ရတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲကို ထောက်ခံတဲ့လူ၊ ဒုက္ခသည်တွေကို စာနာတဲ့လူ လုံးဝမရှိဘူးလို့ မပြောလိုပါဘူး။ ရှိတော့ရှိနိုင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ပါကစ္စတန်ဘက်က အများစုပါပဲ။ ဒီလို ဗမာအစိုးရနဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုး နှစ်ရပ်လုံးက ပူးပေါင်းဖိနှိပ် ရန်လိုတဲ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဒီဘင်္ဂါလီဒုက္ခသည်တွေဟာ ရေရှည်နေထိုင်ဖို့ စိတ်ကူးတောင် ပေါ်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်မိတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာတော့ ပါကစ္စတန်လိုလားသူ ပါကစ္စတာနီဘင်္ဂါလီ ထောင်ဂဏန်းကျော်ဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှမှာ နှိပ်စက်အရေးယူခံရမှာကို စိုးရိမ်လို့ ဒုက္ခသည်အဖြစ် ရခိုင်တွင် ကျန်ရစ်နေတယ်လို့ နေဝင်းအစိုးရက ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။ ဒါကိုလည်း နောင်တွင် ဗိုလ်နေဝင်းက နှစ်နိုင်ငံညှိနှိုင်းမှုဖြင့် နေရပ်ပြန်ပို့ကာ ပါးပါးနပ်နပ် ဖြေရှင်းခဲ့တယ်။

ဗိုလ်နေဝင်းအစိုးရက ဒုက္ခသည်များ ခိုလှုံလာသည်နှင့်တပြိုက်နက် တိတိကျကျ စာရင်းကောက်ယူတယ်။ အများပြည်သူပိုင် နေရာဖြစ်တဲ့ ကျောင်း၊ ဆေးရုံစတဲ့ နေရာတွေမှာ နေရာချပေးတယ်။ မောင်တော၊ ဘူးသီးတောင်၊ ရသေ့တောင် မြို့နယ်တစ်ဝိုက်တွင် ဒုက္ခသည်များကို ဒေသခံတွေရဲ့ အိမ်ခြံလွှတ်၌ နေရာချမပေးရန်၊ အစိုးရဒုက္ခသည်စာရင်းတွင် ပါဝင်ခြင်းမရှိတဲ့ တစ်ဖက်နိုင်ငံက ဘင်္ဂါလီတွေ တွေ့ရှိပါက သက်ဆိုင်ရာသို့ အမြန်ဆုံး သတင်းပို့ရန်၊ ပျက်ကွက်ကျူးလွန်ပါက ပြင်းပြင်းထန်ထန် အရေးယူခံရမှာ ဖြစ်ကြောင်း ဒေသိယအမိန့်ထုတ်ပြန်ထားတယ်။ နယ်စပ်တလျှောက် စစ်ကြောင်းလှုပ်ရှားမှုများကို တိုးချဲ့ပြုလုပ်ကာ နယ်စပ်ကို ၂၄ နာရီ စောင့်ကြပ်ခဲ့တယ်။ တောင်ပြိုဘက်ကနေ အဲလို နေရာချပေးခဲ့တဲ့အတွက် ဒေသခံအချို့ အရေးယူ ထောင်ကျခံခဲ့ရတာလည်းရှိတယ်လို့ သိရတယ်။ အဲမှာ အာလောမ်ရဲ့ ဖခင်တစ်ယောက်ကလည်း ဘင်္ဂါလီဒုက္ခသည်အချို့ကို မိမိရဲ့ ခြံလွှတ်တလင်းတွင် တဲထိုးယာယီနေထိုင်ခွင့်ပေးခဲ့တဲ့အတွက် အလုပ်ကြမ်းနဲ့ ထောင်တစ်နှစ်ကျော် ပြစ်ဒဏ်ခံဖူးတယ်လို့ အာလောမ်က ဆိုတယ်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှက လွတ်လပ်တဲ့နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သွားပြီ။ ဒါပေမဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ အငွေ့အသက်တော့ ဘင်္ဂလားမြေပြင်မှာ ရှိနေဆဲပါပဲ။ ပါကစ္စတန်တပ်မတော်ရဲ့ အကြွင်းအကျန်စစ်သားအချို့ဟာ စစ်တကောင်း တောင်တန်းဒေသရှိ လူမျိုးစုတွေနဲ့ပူးပေါင်းပြီး တောထူထပ်ရာ မြန်မာ-ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှနယ်စပ်ကတဆင့် အသစ်တက်လာတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှအစိုးရကို ဆက်လက်တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်။ သိပ်မပြင်းထန်တဲ့ ဒီတိုက်ပွဲတွေဟာ (၂)နှစ်ကျော်ကြာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့တယ်။ "ပါကစ္စတန်နဲ့ လူမျိုးစု ပူးပေါင်းတပ်ဖွဲ့တွေက ဗိုလ်နေဝင်းစစ်တပ်ရဲ့ အပြန်အလှန်နားလည်သည်းခံခြင်းမရှိဘဲ မြန်မာပြည်ရဲ့ပိုင်နက်အသုံးပြုပြီး ဒီလို ကာလကြာရှည်စွာ ဆက်လက်တိုက်ပွဲဝင်နိုင်မှာကား မဖြစ်နိုင်သလိုပဲ" ဟု သမိုင်းဆောင်းပါးရေး ဘင်္ဂါလီစာရေးဆရာတစ်ဦးက သူရဲ့ ထင်မြင်ယူဆချက် မျှဝေခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။"

ဒီမှာ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတာက ဘင်္ဂါလားဒေ့ရ်ှအောင်ပွဲခံပြီး တစ်လအတွင်းမှာပဲ ဗမာပြည်က ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှနိုင်ငံကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့တယ်။ ဒီလို အသိအမှတ်ပြုခြင်းရဲ့ နောက်ကွယ်က ဗိုလ်နေဝင်းရဲ့ ပါးနပ်မှုရှိတယ်။ အဲဒါက စစ်ပြေး ခိုလှုံလာတဲ့ ဒုက္ခသည်ကိစ္စကို နှစ်နိုင်ငံပူးပေါင်းကာ အမြန်ဆုံး ဖြေရှင်းရေးဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ အဓမ္မအာဏာသိမ်းကာ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ဗမာပြည်မှာ ဒုက္ခသည်အရေးနဲ့ညှိပြီး နိုင်ငံတကာစိတ်ဝင်စားမှု ပိုမလာအောင် မြန်မြန် ရုန်းလာခြင်းဖြစ်တယ်။ ဗိုလ်နေဝင်းက ကုလသမဂ္ဂ လူသားချင်းစနာထောက်ပံ့တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ တိုင်းပြည်ထဲ အဝင်မခံစေချင်တဲ့အတွက်ကြောင့် ချက်ချင်း အသိအမှတ်ပြုလိုက်တာက ပေါ်လွင်ပါတယ်။ ဗိုလ်နေဝင်းက အသစ်တက်လာတဲ့ ဘင်္ဂလားအစိုးရနဲ့ အချိန်မီ ညှိနှိုင်းပြီး စစ်ပြေးဒုက္ခသည်တွေကို တောင်ပြို၊ မောင်တော မှတဆင့် ဘင်္ဂလားအစိုးရအား လွှဲအပ်ပေးခဲ့တယ်။ တောင်ပြိုဒုက္ခသည်လွှဲပြောင်းပေးရေးစခန်းမှ ဒုက္ခသည်တွေကို ရှေ့နေမောန်တာစ် ဦးဆောင်တဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဒုက္ခသည်များ ပြန်လည်လက်ခံရေးအဖွဲ့က လက်ခံခဲ့တယ်လို့ဆိုတယ်။ ဗမာဘက်ကတော့ ဘယ်သူဦးဆောင်ခဲ့တာ တိတိကျကျ မသိရချေ။ ဒါနဲ့ ဘင်္ဂလီဒုက္ခသည်အရေး ပြေလည်သွားခဲ့ပါပြီ။

၁၉၇၄ ခု ဧပြီလတွင် ဗိုလ်နေဝင်းဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှကို ၄ ရက်ကြာ ချစ်ကြည်ရေးခရီးစဉ် သွားရောက်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လွတ်လပ်ရေးခေါင်းဆောင် ဘင်္ဂေါဘောန္ဒူ ချဲ့ခ်မူဂျီဘူရ်ရာဟာမာန် အပါအဝင် အစိုးရအကြီးအကဲတွေနဲ့ တွေ့ဆုံကာ သံတမန်ဆက်ဆံရေး ရေရှယ်ခိုင်မာအောင်နဲ့ နှစ်နိုင်ငံအကျိုးစီးပွားဖြစ်စေအောင် မိတ်ဖက်လက်ကမ်းလှမ်းရန် ရောက်လာခြင်းဖြစ်တယ်လို့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ပြောကြားခဲ့တယ်။

ပိုပြီးတော့ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတာကတော့ ထိုနှစ် ၁၉၇၄ ခုမှာပဲ ဗိုလ်နေဝင်းဟာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံသို့ သွားရောက်လည်ပတ်စဉ် ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှနိုင်ငံအား ချက်ချင်းအသိအမှတ်ပြုမှုအတွက် ဆင်ခြင်ပေးချက်တွေနဲ့ တောင်းပန်ခဲ့တယ်။

ဒါနဲ့ ဘင်္ဂလားလွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲမှာ ဗမာအစိုးရနဲ့  ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးတွေဟာ ပါကစ္စတန်ကို ထောက်ခံခဲ့ကြောင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှအောင်ပွဲခံတဲ့အခါ ဗမာအစိုးရက ဘက်ပြောင်းပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှနိုင်ငံကို အသိအမှတ်ပြုကာ စစ်ပြေးဒုက္ခသည်ကို နှစ်နိုင်ငံအစိုးရအစီအစဉ်ဖြင့် နေရပ်ပြန်ပို့ဆောင်ခဲ့ကြောင်း လက်လှမ်းမီသမျှ ခိုင်လုံတဲ့ အကိုးအကားတွေနဲ့ တင်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။

—လူထုဝဏ္ဏ

(၁၆-၁၂-၂၀၂၂)

ကိုးကား-

http://www.burmalibrary.org/docs3/challenges_to_democratization_in_burma_chapter2.pdf

https://m.facebook.com/combataviationhistoryofpakistan/photos/a.1462389717343806/1668346133414829/?type=3

https://www.daily-sun.com/post/477687/Burmese-President%E2%80%99s-Visit-to-Bangladesh

#VictoryDayOfBangladesh

#Rohingya

#NeWin

အာရကန်ပြည်ရဲ့ မတူကွဲပြားမှုကြားက သဟဇာတ အစဉ်အလာ

 

အာရကန်ပြည်ရဲ့ မတူကွဲပြားမှုကြားက သဟဇာတ အစဉ်အလာ 

———————————————————-

ရခိုင်ပြည်ရဲ့အလှ မတူကွဲပြားတဲ့လူမျိုးတွေရဲ့ ကြည်နူးဖွယ်ကောင်းတဲ့ သဟဇာတ ညီညွတ်မှုအလှကို ဆရာဦးကျော်မောင်ရဲ့ အမှတ်တရကနေ  ခံစားကြည့်ရအောင် ....

ဆရာဦးကျော်မောင်ဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မင်းပြားမြို့နယ်၊ မြောင်းဘွေမှာ ကျောင်းဆရာအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတုန်း ၁၉၈၄ ခုလောက်က ကိုယ်တွေ့မြင်ဖူးခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်သူအချင်းချင်း စည်းလုံးညီညွှတ်မှုမြင်ကွင်း အခိုက်အတန့်လေးတစ်ခုကို မှတ်မှတ်ရရ စိတ်ဝင်စားဖွယ် ရင်ဖွင့်ထားပါတယ်။ ထိုမြင်ကွင်းက ပြားချောင်းဆရာတော် ဘုန်းကြီးပျံပွဲဖြစ်ပါတယ်။ 

ထိုဘုန်းကြီးပျံပွဲမှာ တက်ရောက်လာကြတဲ့ ပရိသတ်တွေဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်သာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဌာနေ အိစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တွေကိုလည်း အတူတကွ ပူးပေါင်းပါဝင်နေကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့တယ်။ ဘုန်းကြီးပျံပွဲ ကျင်းပတဲ့ကော်မတီစာရင်းမှာလည်း မွတ်စလင်နာမည်တွေ တန်းစီလို့ရှိနေတာကို တွေ့ခဲ့တယ်။

ဘုန်းကြီးပျံပွဲတော်မှာ ပျော်ပွဲအဖြစ်ကျင်းပခဲ့တဲ့ ကျင်ပွဲမှာလည်း ရခိုင်ကျင်ပွဲနဲ့ မွတ်စလင်ကျင်ပွဲ ဟူ၍ နှစ်မျိုးကျင်းပကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။ 

အလှူစာရင်းတွေမှာလည်း မွတ်စလင်တွေ အများအပြား ပါဝင်နေကြောင်း ရင်ဖွင့်ထားတယ်။

ဆရာက အကြောင်းစုံကို ပွဲတော်ကျင်းပရေးကော်မတီဝင် တစ်ဦးဆီမှ မေးမြန်းစုံစမ်းတဲ့အခါ ထိုနယ်တဝိုက်တွင် ယခင်က စာသင်ကျောင်းများ မရှိခဲ့ကြောင်း၊ ပြားချောင်ဆရာတော်က ရခိုင်ရွာနဲ့ မွတ်စလင်ရွာတွေမှ ကလေးတွေကို စာသင်ပြခဲ့ကြောင်း၊ ယခု အနီးအနားရွာရှိ ရပ်လူကြီးတွေမှာ ဆရာတော်ရဲ့ တပည့်တွေဖြစ်ကြောင်း၊ ပြာချောင်းဆရာတော်ရဲ့ စေတနာနဲ့ မေတ္တာတရားတွေကို သိရှိခွင့်ရခဲ့တယ်။ 

ဒါ့အပြင် အိမ်နီးနားချင်း ရွာရှိ အလှူပွဲ၊ ရှင်ပြုပွဲ၊ သမက်တက်ပွဲတွေမှာလည်း မွတ်ဆလင်နဲ့ ရခိုင်လူမျိုး အပြန်အလှန် တက်ရာက်အားပေးကြတဲ့ ဓလေ့ ရှိနေဆဲဖြစ်တယ်။ အလှူများလည်း သက်ရှိသက်မဲ့ ပစ္စည်းတွေနဲ့ ရက်ရက်ရောရော ထည့်ဝင်ကြကြောင်း၊ ရခိုင်-မွတ်စလင် စည်းလုံး ညီညွှတ်မှု၊ သင့်သင့်မြတ်မြတ်နေထိုင်မှုကို ဆရာက ကိုယ်တွေ့ မြင်ဖူးခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားတယ်။

ရခိုင်ပြည်သူတွေဟာ ဘာသာရေး၊ လူမျိုးရေး မခွဲခြားဘဲ အချင်းချင်း ညီညီညွတ်ညွတ် နေထိုင်လာခဲ့တဲ့ အစဉ်အလာတစ်ခုကို ဆရာဦးကျော်မောင်ရဲ့ ကိုယ်တွေ့မှ ကြည်နူးဖွယ်ကောင်းအောင် တွေ့ရှိရပါတယ်။ 

ဆရာဦးကျော်မောင်ရဲ့ ရခိုင်စကားနဲ့ ဖော်ပြထားတဲ့ ကိုယ်တွေ့ ဖော်ပြချက်တွေမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါတယ်။ 

 " တပ်တော်က သဟဇာတဖြစ်တေ လူ့အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ချင်ရေ။ မှတ်မိရေ အတွေ့အကြုံချေ တခုတင်ပြပါမေ။

မြောက်ဦးမြို့နယ်မြောင်းဘွေမှာ စာပြခခါ ၁၉၈၄ ခု လောက်က မင်းပြားပြားချောင်းဆရာတော်ကြီး ဘုန်းကြီးပျံပွဲကိုလားခီပါရေ။ ဘုန်းကြီးပျံပွဲမှာ ဆရာတော်ရုပ်ကလပ်ထားရေ မဏ္ဍပ်ကို ရောက်တေခါ မဏ္ဍပ်ထဲမှာ မူဆလင်ယောက်ျား၊ မမာ့တစ်စုကိုလည်း ထိုင်လို့တွိလို့ ထူးထူးဆန်းဆန်းဖြစ်နိန်ပါရေ။ ဘုန်းကြီးပျံပွဲစွာ ဗုဒ္ဓဘာသာပွဲလို့သိထားလို့ပါ။ 

တည်းခိုရေမဏ္ဍပ်ရောက်လို့ ပွဲတော်ကျင်းပရေးကော်မတီစာရင်း ဖတ်ရခါ ကော်မတီစာရင်းမှာ မူဆလင်နာမည်ထိပါနိန်ပါရေ။

ပွဲတော်မှာ ကျင်ပွဲလေ့ ပါပါရေ။ ကျင်ပွဲလေ့ ရခိုင်ကျင်၊ ကဠားကျင်၂ မျိုး ပါပါရေ။ ပွဲတော်နောက်ဆုံးနိန်မှာ ပိုလို့ထူဆန်းနိန်ပါရေ။

ဒုံးတိုက်ဖို့ ဒုံးသီးအလှုသျှင်စာရင်းကြော်ငြာခါ မူဆလင်နာမည်ထိတန်းသီ ဗြတ်ပါပါရေ။

မြောင်းဘွေက ပွဲတော်ကျင်းပရေးကော်မတီဝင်အခင်ကြီးကို မိန်းကြည့်ခါ ပျောက်ကျားခေတ်က ယင်းနယ်မှာ အစိုးရ ကျောင်းမဟိခါ-

ဆရာတော်က ကျောင်းထောင်ပီးပါရေ။ အနားမှာဟိရေ ရခိုင်ရွာ၊ မူဆလင်ရွာတိက အချေတိကို စာသင်ပီးပါရေ။ မူဆလင်ရွာတိက လူကြီးတိရေ ယင်းကျောင်းထွက်ထိဖြစ်လို့ သူရို့ဆရာကြီး ပြားချောင်ဆရာတော်ကြီး ဈာပနမှာ ပါဝင်ကတ်စွာပါလတ်။

ယင်းအချိန်က မူဆလင်ရွာတိမှာ အလှူ၊ သမက်တက်ဟိကေ ရခိုင်ရွာတိက လားကတ် တေ။ အချို့ခင်မင်လူတိ နွားတိ လက်ဖွဲ့ရေ။

ရခိုင်ရွာမှာ သမက်တက်၊ သျှင်ပြုကိုလေ့ မူဆလင်ရွာက လာရေ။သျှင်ပြုကိုလေ့ ဘာသာရေးအနေနန့်မဟုတ်ဘဲ အလှုပွဲအနေနန့် လာပြီးကေ အလှုတိ ထည့်ဝင်ကတ်တေ။

ယင်းပိုင် သဟဇာတဖြစ်ခရေ အခ်ျိန်လေ့ ဟိဖူးခရေလို့ သိရရေ။"

— ဆရာဦးကျော်မောင်၏ ဖေစ်ဘုခ်ပို့စ်ကို ကိုးကား ဖော်ပြထားသည်။ 

အထက်ဖော်ပြထားသလို လူမျိုးကွဲ၊ ဘာသာကွဲ အချင်းချင်း သဟဇာတတွေ အမြဲနေခဲ့တာပဲ။ ဘယ်လိုပင် ကြီးမားတဲ့ပြဿနာတွေ ဖြစ်စေကာမူ အချိန်တစ်ချိန်ကျရင် ပြန်လည်သင့်မြတ်ကြတာပါပဲ။

ရခိုင်ပြည်တွင် ရှေးခေတ်အဆက်ဆက်ကပင် ဘာသာပေါင်းစုံ လူမျိုးပေါင်းစုံ တစ်မြေနေ၊ တစ်ရေသောက် အတူတကွ နေထိုင်လာကြတာကို အငြင်းပွားစရာမလိုပါဘူး။ အငြင်းပွားသူက အရူးထလုပ်ချင်သူသာဖြစ်ပေလိမ့်မယ်။ ထိုသို့ အတူတကွ နေထိုင်ရာမှာ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ ကြားခံနယ်က သဟဇာတ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုလိုချင်တာက ဘာသာကွဲအချင်းချင်း စည်းလုံးညီညွတ်မှု ရှိခဲ့လို့သာ ထိုသို့ သင့်သင့်မြတ်မြတ်နေထိုင်လာနိုင်ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ အထက်ပါကိုးကားချက်က နမူနာတစ်ခုလောက်သာ တင်ပြပေးတာဖြစ်ပါတယ်။ 

 ဒီလို ဘာသာကွဲလူမျိုးကွဲ အကြား ညီညွှတ်မှုကို မရှုဆိတ်နိုင်သူ မျိုးချစ်အမည်ခံ လူယုတ်မိစ္ဆာအချို့ ခေတ်ကာလအလျောက် ပေါ်ပေါက်လာကာ တည်ငြိမ်အေးချမ်းနေတဲ့ ကျနော်တို့ ရခိုင်ပြည်အလှတရားကို ရိုက်ချိုးဖျက်ဆီးနေခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ထိုလူယုတ် ငရဲသားကောင်တွေရဲ့ မှိုင်းတိုက်မှု ပယောဂကြောင့် ပြည်သူ အချင်းချင်း ပဋ္ဋိပက္ခတွေ ကာလရှည်ရင်ဆိုင်လာရကာ သွေးချောင်းစီးနေရခြင်းပင်ဖြစ်ပါတယ်။ 

ကျနော်တို့ဟာ အဖျက်သမား ဂျင်းကောင်တွေရဲ့ ကျော့ကွင်းကို သတိဆင်ခြင်တုံးတရားရှိရှိ ရှောင်ကြဉ်လို့ လူလူချင်း အတူတူ သဘောထားကာ စည်းလုံးမှု ရေသောက်မြစ်ကို ပြန်လည်နှစ်မာခိုင်မြဲအောင် လက်တွဲဆောင်ရွက်ကြပါစို့။ 

— လူထုဝဏ္ဏ

(13-9-2022)