႐ို-ရြာက်က္သေရ ဧည့္ရိပ္သာ ႏွင့္ ဇရပ္ေဆာင္

ပံု- ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္၊ စံပယ္ကံုးေက်းရိွ ေရွးေဟာင္း ကာဇီဇရပ္၊
FB Photo.

႐ို-ရြာက်က္သေရ ဧည့္ရိပ္သာ ႏွင့္ ဇရပ္ေဆာင္

Meemán Hána and Saráng gór

ေရးသား - ႐ိုဟင္ေလး

အာရ္ကာန္ျပည္ဖြား ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ အဘယ္အတိုင္းအတာအထိ ဧည့္ဝတ္ေက်ပြန္လိုစိတ္ရိွေသာ လူမ်ဳိးျဖစ္သည္ကို သူတို႔၏ ႐ိုးရာဓေလ့ထံုးစံႏွင့္ လူေနမႈစနစ္တြင္ ထင္ဟပ္ေနသည္။ ထိုထဲမွ ဤ ပို႔စ္တြင္ အေဆာက္အအံု ႏွစ္ခု၏ အေၾကာင္းကို ႐ိုဟင္ဂ်ာယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံကို ေလ့လာေနသူမ်ား အတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစရန္ အက်ယ္တဝင့္ ေဖာ္ျပေပးပါမည္။ ဤ အေဆာက္အအံုမ်ားသည္ သာမန္ အေဆာက္အအံုမ်ား မဟုတ္ေခ်။ ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးတို႔၏ မြန္ျမတ္ေသာ စိတ္ေစတနာကို သက္ေသခံေနသည့္ အိမ္မ်ားပင္ျဖစ္ေပသည္။ လူမ်ဳိးတစ္စု၏ ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္ကို ေလ့လာမည္ဆိုလွ်င္ ထိုလူမ်ဳိး၏ လူေနမႈအဆင့္အတန္း၊ ႐ိုးရာ ဓေလ့ထံုးစံ တို႔မွတဆင့္ သိရိွႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။  

အိစၥလာမ္ဘာသာေရး အဆံုးအမတြင္ ဧည့္ဝတ္ေက်ပြန္မႈတာဝန္မွာ အထူးအေရးႀကီးလွပါသည္။ ဧည့္သည္အျဖစ္ ေရာက္ရိွလာေသာ လူစိမ္းကို အနည္းဆံုး သံုးရက္ထိထိ ေကြၽးေမြးဧည့္ခံရပါမည္။ ဧည့္သည္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခံရမည့္  ကာလသတ္မွတ္ခ်က္မွာ  တစ္ဆယ့္ငါးရက္အထိပင္ ျဖစ္သည္။ ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္လည္း ထိုအဆံုးအမကို ဦးထိပ္ထား၍ မိမိတို႔နည္း မိမိတို႔ဟန္ျဖင့္ တစ္မူထူးျခားစြာ  ဧည့္ဝတ္ေက်ပြန္ေလ့ရိွသည္။ မိမိတို႔ အိမ္အသီးသီး၌ မိမိဆႏၵအေလ်ာက္  ဧည့္ဝတ္ေက်ပြန္သည့္အျပင္ တစ္ရြာလံုးကိုယ္စားျပဳ အစီအစဥ္မ်ားကိုလည္း ေသေသသပ္သပ္ ျပဳလုပ္ထားသည္ကို ေတြ႕ရပါမည္။ ထိုအထဲတြင္ ယခုေဖာ္ျပေပးမည့္ အေဆာက္အဦႏွစ္ခုလည္း အပါအဝင္ျဖစ္သည္။ 

(၁) ေမ့မာန္ခါးနာ [ဧည့္ရိပ္သာ]

႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ လူ႕အသိုင္းအဝိုင္းတြင္ ညီညီၫြတ္ၫြတ္ ေဖာ္ေဖာ္ေရႊေရႊ ေနတတ္ေသာ လူမ်ဳိးျဖစ္သည္။ သူတို႔ေနထိုင္ရာ အရပ္ေဒသတြင္  တစည္းတ႐ံုးတည္း ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္းေနႏိုင္ေအာင္ ေရွာ့မာဂ်္ ေကာ္မတီ ဖြဲ႕စည္းလ်က္ စနစ္တက် စီမံခန္႔ခြဲ ေနထိုင္တတ္သည္။ ေရွးအခါတြင္ ရြာတိုင္းလိုလိုပင္ ေရွာ့မာဂ်္ ေကာ္မတီ ရိွၾကေလသည္။ ေရွာ့မာဂ်္ေကာ္မတီ ဥကၠဌကို ေဆာ္ဒၵာရ္ (ရြာေခါင္း) ဟု ေခၚၾကသည္။ ထို႔အဖြဲ႕သည္ ရြာကို စနစ္တက်  ႀကီးၾကပ္ေစာင့္ေရွာက္ၾကသည္။ ယခုလည္း ေရွာ့မာဂ်္အဖြဲ႕သည္ အခ်ဳိ႕ရြာမ်ားတြင္ ရိွၾကပါေသးသည္။  (ေရွာ့မာဂ်္အေၾကာင္းကို ေနာက္ ပို႔စ္တစ္ခုတြင္ေဖာ္ျပ ေပးပါမည္။)

ေရွးအခါက တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို႔ ခရီးသြားလာေရး ခက္ခဲလွသည္မွာ အားလံုးအသိပင္ျဖစ္သည္။ တို႔အာရ္ကာန္ျပည္ ဆိုလွ်င္ ပို၍ပင္ ဆိုးဝါးလွသည္။ ေျခက်င္ခရီးႏွင့္ ေရေၾကာင္းခရီးတို႔သာ အသံုးမ်ားၾကသည္။ ေျခက်င္ခရီးသည္မ်ား၊ ျမင္းစီး လွည္းစီး ခရီးသည္မ်ား၊ ကုန္သည္မ်ားသည္ မိမိတို႔ အလိုရိွရာဌာနသို႔  ေန႔ခ်င္းညခ်င္း ေရာက္ရန္ကား အလြန္ခဲယဥ္းလွသည္။ ေရေၾကာင္းခရီးသည္လည္း ယေန႔ေခတ္ကဲ့သို႔ အဆင့္ျမင့္စက္ေလွ၊ သေဘၤာမ်ားမရိွခဲ့သျဖင့္ ေလွ၊ သမၺန္ ၊ ေဖာင္ စသည္တို႔ႏွင့္သာ ခရီးထြက္ၾကရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခရီးတစ္ဝက္တြင္ စခန္းခ်ကာ ေခတၱခိုနားရသည္။ မိုးလင္း ျပန္ခရီးဆက္ စသည္ျဖင့္ မိမိေနာက္ဆံုး ေမွ်ာ္ထားသည့္အရပ္သို႔ ေရာက္ရသည္ကို လူႀကီးသက္ႀကီးထံမွ  ၾကားဖူးရသည္မဟုတ္ေလာ။ 

႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ ထိုသို႔ အာရ္ကာန္ျပည္ရိွ ေတာေတာင္ထူထပ္လွေသာ ေနရပ္ေဒသတို႔ကို ျဖတ္သန္း၍ ေနပူဒဏ္ အေအးဒဏ္၊ အစိုအစြတ္ဒဏ္ႏွင့္ ခရီးပန္းလာခဲ့ေသာ ခရီးသည္မ်ား၊ ကုန္သည္မ်ားကို ေခတၱရပ္နား အိပ္စက္ ေပ်ာ္ေျဖေစရန္ ရြာဦး လမ္းဆံု၌ စာရင္းေဂါ့ရ္/ Sarang Gór (ဇရပ္)မ်ား ေဆာက္လုပ္ လႉဒါန္းၾကသည္။ ေရဆာသူတို႔ ေရေအးေအး သံုးေဆာင္ႏိုင္ေစရန္ လမ္းဆံုေဘးနား ရိပ္ႀကီးပင္ႀကီးေအာက္တြင္ ေဆာ့္ရီ/ Souri (ေရခ်မ္းအိုး)မ်ား လႉဒါန္းၾကသည္။ အစားအေသာက္ ခဲယဥ္ေဘာဇဥ္မ်ား သံုးေဆာင္ရန္ႏွင့္ ညတာအိပ္စက္ႏိုင္ရန္၊ ခရီးသည္တို႔၏ ဥစၥာပစၥည္း ေဘးရန္ကင္းကြာ လံုၿခံဳမႈ ရိွေစရန္  ေမ့မာန္ခါးနာ (Meeman Hána) ေခၚ ဧည့္ရိပ္သာမ်ား ေဆာက္လုပ္ လႉဒါန္းျခင္း စသည္တို႔ကို  ႐ိုဟင္ဂ်ာရြာတိုင္း ရြာတိုင္းတြင္ ေတြ႕ရႏိုင္သည္။

 ေမ့မာန္ခါးနာကို ဗလီဝတ္ျပဳေက်ာင္း၏ အနီးအနားတြင္ ေဆာက္တည္ေလ့ရိွသည္။ ခရီးသြား ဧည့္သည္တို႔ လြယ္ကူစြာ ေရမိုးခ်ဳိး ႏိုင္ရန္၊ အခ်ိန္မီ ဝတ္ႏိုင္ရန္ႏွင့္ ရြာသားတို႔ႏွင့္ အထိအေတြ႕ရိွေစရန္ ရည္ရြယ္လ်က္ ဗလီဝတ္ျပဳေက်ာင္းအနီးတြင္ တည္ေဆာက္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ တည္းခိုလာေသာ ခရီးသြားဧည့္သည္မ်ားအလို႔ငွာ စားေသာက္ဖြယ္ရာ ထမင္း၊ ဟင္းလ်ာတို႔ကို သံုး-ေလးေယာက္စာ အသင့္ ခ်က္ျပဳတ္ထားေလ့ရိွသည္။  ဤဓေလ့မ်ားသည္ ေရွးအစဥ္အလာကပင္ က်င့္သံုးလာခဲ့ေသာ ႐ိုဟင္ဂ်ာေက်းရြာတို႔၏ အဂၤါရပ္လကၡဏာမ်ားဟုပင္ ယူဆရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္သာ အျခားလူမ်ဳိးမ်ားသည္ တစ္မူထူျခားေသာ ရြာ၏ အဂၤါရပ္မ်ားကို ျမင္႐ံုႏွင့္ ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးေနထိုင္ေသာ ရြာျဖစ္ေၾကာင္း က်ိန္းေသေျပာဆိုႏိုင္သည္။ (မွတ္ရန္။ ေမ့မာန္ခါးနာ၊ စာရင္းေဂါ့ရ္၊ ေဆာ္ရီ စသည္တို႔၏ အေခၚေအဝၚ အမည္မ်ားသည္ အာရ္ကာန္ျပည္၏ ကြဲျပားေသာ ေဒသအလိုက္ ကြာဟမႈရိွပါသည္။) 

တစ္စံုတစ္ေယာက္ေသာ သူစိမ္း ဧည့္သည္မ်ား ရြာတြင္ ေရာက္ရိွလာလွ်င္ ဦးစြာ ဗလီဝတ္ျပဳေက်ာင္း၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဇရပ္၌ေသာ္လည္းေကာင္း  တည္းၾကသည္။ ထိုမွ တစ္ဆင့္ ဧည့္ရိပ္သာသို႔ ေခၚေဆာင္သြားသည္။ အစားအဝတ္၊ အေနအထိုင္စသည္တို႔ကို လိုအပ္သလို ဧည့္ရိပ္သာ၏ တာဝန္ခံတို႔က စီစဥ္ေပးသည္။ အၾကင္ဧည့္သည္ေတာ္သည္ မိမိစိတ္ရိွသမွ်ကာလပတ္လံုး ပူပင္စိုးရိမ္မႈ မရိွဘဲ တည္းခိုႏိုင္သည္။

(၂) စာရင္းေဂါ့ရ္ [ဇရပ္]

႐ိုဟင္ဂ်ာ ရြာဦးလမ္းဆံုမ်ားတြင္ ဇရပ္မ်ား ေဆာက္ထားေလ့ရိွသည္။ ဧည့္ရိပ္သာသည္ အခ်ဳိ႕ ဆင္းရဲသည့္ ေက်းရြာတို႔တြင္ မရိွေကာင္း မရိွႏိုင္ေသာ္လည္း ဇရပ္မွာမူ ဆင္းရဲခ်မ္းသာမေရြး ရြာတိုင္းရပ္တိုင္း၌ တည္ေဆာက္ၾကသည္။ အခ်ဳိ ဳရြာတြင္ ဇရပ္ (၃-၄) ေဆာင္ေတာင္ ရိွတတ္သည္။ ဝတ္ျပဳဗလီ၊ စာသင္ေက်ာင္းၿပီးေနာက္ တစ္ရြာလံုးႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အေဆာက္အအံုတစ္ခုျဖစ္သည္။ 

ရြာသားတို႔သည္ ရြာ၌ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အမႈကိစၥမ်ားကို ဇရပ္တြင္ စုေဝးတိုင္ပင္၍ ေျဖရွင္းၾကသည္။ ဇရပ္သည္ ေလေျပေလညင္း အေကာင္းဆံုးရရိွရာ ေနရာတစ္ခုျဖစ္သျဖင့္ ညအခ်ိန္တြင္ သက္ႀကီး သက္ငယ္မ်ား စုေဝး၍ ဆိုၾကေျပာၾက နားၾကကာ အခ်ိန္ကုန္ဆံုးၾကသည္။ လသာေသာညမ်ားတြင္ ပြဲသဘင္ကဲ့သို႔ စည္းကားလွသည္။ ခရီးလြန္ဧည့္သည္မ်ား၏ ပန္းေျဖရာ ေနရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ ရြာရိွ လူပ်ဳိလူငယ္တို႔၏ ကစားရာ ေနရာလည္းျဖစ္သည္။ လူႀကီးမိဘတို႔၏ ဆံုစည္း စကားစျမည္ေျပာၾကရာ ေနရာလည္းျဖစ္သည္။ ရြာကို ညအခ်ိန္၌ လွည့္လည္ေစာင့္ေရွာက္ေသာ ကင္းသမားမ်ား၏ ခံတပ္လည္းျဖစ္သည္။ 

ဧည့္ရိပ္သာႏွင့္ စာရင္းေဂါ့ရ္တို႔ကို ရြာရိွ ေရွာ့မာဂ်္အဖြဲ႕မွ ႀကီးၾကပ္ေလ့ရွိသည္။ ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ ဧည့္ရိပ္သာႏွင့္ ဇရပ္ေဆာင္တို႔ကို မြမ္းမံျပင္ဆင္ႏိုင္ရန္၊ ဧည့္သည္တို႔အား ေကြၽးေမြးျပဳစုႏိုင္ရန္  လယ္ေျမမ်ား၊ ၿခံဥယ်ာဥ္မ်ား ကြၽဲႏြားၾကက္ တိရစၧာန္မ်ားကိုလည္း လႉဒါန္းၾကသည္။ ထိုအလႉပစၥည္းမ်ားကို ရွမာဇ္အဖြဲ႕မွ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းကာ လိုအပ္သလို အသံုးျပဳၾကသည္။ ယေန႔တိုင္ ထိုသို႔လႉဒါန္းထားေသာ လယ္ေျမအလႉဒါနမ်ားသည္ အခ်ဳိ႕ရြာႀကီးရပ္ႀကီးမ်ားတြင္ ရိွေနဆဲပင္ ျဖစ္သည္။ 

သက္မဲ့အရာဝတၱဳကပင္ ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔၏ သန္႔စင္မြန္ျမတ္ေသာ စိတ္ဓာတ္ကို သက္ေသခံေနသည္မွာ ထူးထူးျခားျခားပင္မဟုတ္ေပေလာ။ တို႔႐ိုးရာဓေလ့ထံုးစံကို လူႀကီး လူငယ္မေရြး သိတတ္နားလည္ၿပီး ျမတ္ျမတ္ႏိုးႏိုး ထိန္းသိမ္းမည္ဆိုလွ်င္ ႐ိုဟင္ဂ်ာ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈသည္ ကမ႓ာတခြင္ ဝင္းေျပာင္ပါလိမ့္မည္တည္း။

(႐ိုဟင္ေလး)


ဤပို႔စ္ကို ေရးသားရန္ တိုက္တြန္းအားေပးခဲ့ေသာ ဆရာ အဘူဆာအာတ္အား အထူး ေက်းဇူးတင္ရိွ အပ္ပါသည္။