႐ိုဟင္ဂ်ာစကားတန္ဆာအမ်ဳိးမ်ဳိး (အပိုင္း-၁)
အာရဗီ-အာရီယန္ အုပ္စုႏြယ္ျဖစ္တဲ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာဘာသာစကားသည္ ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးတို႔၏ ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာ အမွတ္အသားတစ္ခုျဖစ္တယ္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေရာေႏွာပ်က္စီးမႈ ဂယက္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခံခဲ့ရေပမယ့္ ယေန႔တိုင္ ဘာသာစကား၏ ကိုယ္ပိုင္ ဂုဏ္အဂၤါရပ္ အဆင့္အတန္းနဲ႔ တင့္တယ္ထယ္ဝါေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
ဘာသာေဗဒပညာရပ္ရဲ႕ ဗဟုသုတနည္းတဲ့ လူအခ်ဳိ႕က ႐ိုဟင္ဂ်ာဘာသာစကားသည္ ဘဂၤလီစကားျဖစ္တယ္လို႔ ကိုယ့္အထင္ေနာက္လိုက္ စြပ္စြဲေနၾကတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အဖ္ေအမ္ အသံက အသံလြင့္တာလည္း ၾကားရတယ္။ တစ္ခါတစ္ခါ ဘဂၤလီစာနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာ ဘာသာျပန္ ျဖန္႔ေဝဖို႔႔ႀကိဳးစားတာလဲေတြ႕ရတယ္။ ဒါေတြက မေကာင္းႀကံေဆာင္သူေတြက တမင္ ဇာတ္သြင္းဖို႔ ႀကိဳးစားတဲ့ ရယ္စရာ ျပဇာတ္ပါပဲလို႔ ေျပာရပါမယ္။ တကယ့္ေတာ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာဘာသာစကားနဲ႔ ဘဂၤလီဘာသာစကားဟာ ေရနဲ႔ဆီလို ကြဲျပားျခားနားလွတယ္။ ေရနဲ႔ဆီ မခြဲျခားတတ္တ့ဲ ငအ ေတြ အဖို႔ေတာ့ ခက္ခဲလိမ့္မယ္။ ျမန္မာဘာသာစကားတြင္ ပါဠိ စကားလံုးအခ်ဳိ႕ ေရာေနျခင္းေၾကာင့္ ဗမာစကားဟာ ပါဠိစကားျဖစ္မသြားေပဘူး။ ထိုနည္းတူ ဗမာစကားတြင္ အဂၤလိပ္စကားလံုးအခ်ဳိ႕ ပါဝင္လာမႈေၾကာင့္ ဗမာစကားဟာ အဂၤလိပ္စကားျဖစ္သြားပါမလား။ အေျဖက မျဖစ္ဘူးပဲ ထြက္မယ္။ ဒါေတြက ေခတ္ကာလအေလ်ာက္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေရာေႏွာသြားျခင္းဟာ ဘာသာစကားတိုင္းမွာ ရိွတာကို ျငင္းဖြယ္ရာမဟုတ္ပါဘူး။ (တျခားေဆာင္းပါး တစ္ပုဒ္တြင္ အေထာက္အထားနဲ႔တကြ အက်ယ္တဝန္း ေဖာ္ျပေပးပါမယ္။)
အဲဒီလို အေျခအျမစ္မရိွ စြပ္စြဲပုတ္ခတ္သူေတြကို "ဘာသာစကားကို ေသေသခ်ာခ်ာ တတ္ကြၽမ္းေအာင္ ေလ့လာပါ။ ၿပီးမွ ႀကိဳက္သလို ေဝဖန္ပါ "လို႔ အႀကံေကာင္းပါးခ်င္ပါတယ္။ ဘုမသိဘမသိ မဆင္မျခင္ ေဝဖန္ျခင္းက မိမိကိုယ့္ကို ေအာက္တန္းက်တယ္လို႔ ဝန္ခံသလို ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။
အထက္ကေဖာ္ျပေပးသလို ႐ိုဟင္ဂ်ာဘာသာစကားသည္ အဆင္တန္ဆာ အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ သစ္လြင္သတို႔သမီးလို အဆင္အယင္နဲ႔ ခမ္းနားေလ်ာက္ပတ္လ်က္ရိွပါတယ္။ အဲဒီ ႐ိုဟင္ဂ်ာစကားရဲ႕ စကားတန္ဆာ အမ်ဳိးမ်ဳိးကို အက်ယ္တဝင့္ ရွင္းလင္းေရးသားမယ္ဆိုလွ်င္ စာအုပ္ငယ္တစ္အုပ္နဲ႔ ေလာက္မယ္လို႔ မထင္ပါဘူး။ အတြဲဆက္ က်မ္းနဲ႔ ေရးသားထုတ္ေဝမွ ျဖစ္ပါမယ္။ ဒီ ေဆာင္းပါးမွာ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ ႐ိုဟင္ဂ်ာ စကားတန္ဆာအခ်ဳိ႕ကို အတိုခ်ဳပ္၍ ေဖာ္ျပေပးပါမယ္။
(၁) Boson (စကားပံု)
(၂) Sóllúk (စကားထာ)
(၃) Tek Hotá (သြယ္ဝိုက္စကား)
(၄) Dastan (အေတြးဒႆန)
(၅) Ták Hotá (စကားထစ္)
(၆) Hoc Hotá (သွ်သံတြဲစကား)
(၇) Argua Hotá (စကားေက်ာျပန္)
(၈) Hotár battara (ဖိုမစကား)
(၉) Burá Burír Hotá (အဆိုအမိန္႔)
(၁) Boson
Boson ဆိုတာက စကားပံု ဟု အဓိပၸာယ္ရတယ္။ ေဘာေစာန္ဟာ အနက္အဓိပၸာယ္နဲ႔ ျပည့္စုံ၍ လူအမ်ား စံျပဳပုံခိုင္း ေျပာဆိုေလ့ရွိတဲ့ စကား၊ ေျပာထုံးစကားဟူ၍ ျဖစ္တယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ boson ဆိုတာ စကားေျပာဆိုရာတြင္ ပိုမိုထိေရာက္ေစရန္ ပံုခိုင္းေျပာဆိုေလ့ရွိတဲ့ စကားမ်ိဳးျဖစ္တယ္။
႐ိုဟင္ဂ်ာစကားေျပာရာတြင္ မပါမၿပီးေသာ အဆင္တန္ဆာျဖစ္၍ လက္ဆင့္ကမ္းေရာက္လာတဲ့ စကားပံုေတြကို အတုယူသုံးႏႈန္းေျပာဆိုတတ္ၾကေပတယ္။ စကားပုံေၾကာင့္ စကားရႊင္၍ အသက္ဝင္တယ္။ ရွည္ရွည္ေဝးေဝး ဖြဲ႕ႏြဲ႕ေျပာဆိုရမည့္ စကားကို တိုတိုႏွင့္ ထိထိမိမိေျပာနိုင္တယ္။
Boson ကို စကားေျပာဆိုရာတြင္ မိမိေျပာလိုတဲ့အေၾကာင္းအရာ ပိုမိုေပၚလြင္ေအာင္၊ ေရွးက မွားယြင္းစြာေဆာင္ရြက္ခဲ့ဖူးတဲ့ဟာေတြကို ေႏွာင္းလူတို႔ သိရွိသတိရေရွာင္လႊဲေစနိုင္ေအာင္၊ အစဥ္အလာအေလ့အထ ရွိဖူးတဲ့ဟာေတြကို သတိျပဳလိုက္နာေစရန္ စတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္တို႔ျဖင့္ ဥပမာေပးခိုင္းႏွိုင္းမႈေတြပါဝင္ၿပီး တိုတိုႏွင့္ထိမိေအာင္ တန္ဆာဆင္ေျပာၾကတဲ့ စကားအသုံးေတြျဖစ္တယ္။
နမူနာ-
- Ári no faillé bañdir fout dóre.
- Docor laçí ek or fuzá.
- Háñt doróni fuwa mare.
- Rot táite áñro, cómbottí taité baço.
(၂) Sóllúk
ေဆာလႅဳခ္ ဆိုတာက အေျဖဝွက္ထားတဲ့ ပေဟဠိလို၊ စကားဝိုက္ေတြလို၊ အေမးပုစၧာလို စကားေတြျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာလို တိုက္႐ိုက္ျပန္ဆိုရင္ "စကားထာ" ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆာလႅဳခ္ေတြဟာ အမ်ားအားျဖင့္ မိမိေဒသပတ္ဝန္းက်င္ရိွ အရာေတြကို အေမးပုစၧာ ဖန္တီးကာ ေမးတမ္းကစားတာျဖစ္ပါတယ္။ အသိဗဟုသတ ႂကြယ္ေစတဲ့အျပင္ ဉာဏ္ရႊင္ေစပါတယ္။ စကားႂကြယ္ေစပါတယ္။
ေဆာလႅဳခ္ေတြကိုလဲ ေဘာေဆာန္ (စကားပံု)လို လကၤာပံုစံနဲ႔ ေျပာဆိုလဲရိွပါတယ္။ ေဆာလႅဳခ္ေတြကို လ့လာျခင္းျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ လူမ်ဳိးစုရဲ႕ ေနထိုင္မႈအဆင့္အတန္း၊ ဘာသာစကား အဆင့္အတန္း၊ ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္အတန္းေတြကို သိရိွႏိုင္ပါတယ္။
ေဆာလႅဳခ္ကို အပိုင္း (၂)ပိုင္း ခြဲျခားႏိုင္တယ္။ ေဆာလႅဳခ္နဲ႔ ေဂါနီသ္ ေဆာလႅဳခ္ (ဂဏန္းစကားထာ) ျဖစ္တယ္။
နမူနာ-
- Ek dhul gusso ekkán háñddhí
အေျဖ- ေကာက္႐ိုးပံု။
- Gór asé duwar nái, manúic asé matbul nái.
အေျဖ- သခ်ၤဳႋင္းကုန္း။
- Gasór uore gúñwádo.
အေျဖ- မန္က်ည္းသီး။
(၃) Tek Hotá
အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို ေျပေျပျပစ္ျပစ္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ဒိုးဒိုးေဒါက္ေဒါက္ မေျပာဆိုဘဲ ခိုင္းႏိႈင္းတင္စား၍ တန္ဆာဆင္ ေျပာဆိုတဲ့ စကားျဖစ္တယ္။ တန္ဆာဆင္စကား (အလကၤာ)လိုပါပဲ။ ႐ိုဟင္ဂ်ာ ေန႔စဥ္သံုးစကားတြင္ အင္္မတန္ အသံုးဝင္္တ့ဲ စကားတန္ဆာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
နမူနာ-
- Hát bari
(တိုက္႐ိုက္အဓိပၸာယ္- လက္တို၊ ဆိုလိုရင္း-ေငြမလြယ္ျခင္း)
- Undure fori nak siyara báñger
(တိုက္႐ိုက္အဓိပၸာယ္- ၾကြက္ လုက်၍ ႏွာေခါင္း႐ိုးက်ဳိးသည္။ | ဆိုလိုရင္း- စားဝတ္ေနေရး ခက္ခဲျခင္း။)
- Lota cíyoñr bicí
(တိုက္- အျမစ္အႏြယ္ မ်ားသည္။ ဆိုရင္း- သားေျမးေဆြမ်ဳိး မ်ားသည္။)
- Dhali diyé
(တိုက္- နစ္ျမဳပ္ေစသည္။ ဆိုရင္း- ဆံုး႐ံႈးသည္။)
(၄) Dastan
Dastan ဆိုတာကေတာ့ လူတို႔ရဲ႕ ျဖတ္သန္းလာခဲ့တဲ့ ဘဝအေတြ႔အႀကံဳအရ မွတ္ခ်က္ေပးတဲ့ မွတ္သားဖြယ္ရာ အေတြးစကားျဖစ္ပါတယ္။ ခုေခတ္သံုး ျမန္မာစကားနဲ႔ ေျပာရရင္ ဒႆနအေတြးပါပဲ။ ဒါစတန္္ ဆိုတ့ဲစကားလံုးဟာ ဟိိိိိိိႏၵီဘာသာစကားမွ ေမြးစားထားတာျဖစ္ပါတယ္။ အဓိပၸာယ္က ပံုျပင္၊ စကား စတဲ့ အနက္ထြက္ပါတယ္။
ဒါစတန္ကို Burá Hotá လို႔လဲ ေခၚၾကတယ္။ အဓိပၸာယ္က ရင့္က်က္ေလးနက္တဲ့စကား၊ လူႀကီးစကား ျဖစ္တယ္။ အဆိုအမိန္႔ လိုပါေပါ့။
နမူနာ-
- “Cómazore torki goittó mone hoilé maiya ré taalimot do.”
လူမူအသိုင္းအဝိုင္းကို တိုးတက္ေစလိုေသာ္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကို ပညာသင္ၾကားပါ။
- “Fisé fise zailé age foñsibi honnotté. Age foñsíbar mon tákilé rasta bana tui nize.”
ေနာက္ကပဲလိုက္ေနရင္ ဦးဆံုး အဘယ္သို႔ ေရာက္ႏိုင္မလဲ။ အဦးဆံုးေရာက္ခ်င္ရင္ ကိုယ့္လမ္းကိုယ္ေဖာက္ၾကပါ။
(၅) Ták Hotá
Ták Hotá ဆိုတာ ဌာန္ က႐ိုဏ္းတူ စကားလုံးေတြစုေပါင္းထားတဲ့ အသံတူေတြကို လွ်ာခလုတ္တိုက္မိေအာင္ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ စကားျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာလို ေျပာရရင္ စကားထစ္ေတြပါပဲ။ ထပ္ခါတလဲလဲ ထစ္ထစ္ေငါ႔ေငါ႔ ရြတ္ဆိုရတဲ့အတြက္ ရြတ္ဆိုရခက္တယ္လို႔ ဆိုရပါမယ္။ အသံထြက္ရာ မွားတတ္ပါတယ္။
႐ိုဟင္ဂ်ာစကားရဲ႕ Ták Hotá စကားထစ္အခ်ဳိ႕ကို နမူနာအျဖစ္ေလ့လာႏိုင္ေအာင္ ေဖာ္ျပေပးပါတယ္။
- Áñrgua hórgua Aargua górgua
- Lal kurár lal ran, lal goru lal téng
- Gutguitta gula gasór gúittha
- Háñcor túth shetthá, kurár túth muinna
(၆) Hoc Hotá
Hoc Hotá ဆိုတာ “သွ်သံ” တြဲေျပာဆိုတဲ့ စကားပံုစံတစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ စကားလံုးတစ္လံုးရဲ႕ အစပထမ ဝဏၰတြင္ သွ်သံတြဲၿပီးေတာ့ ထိုစကားလံုးျပန္ဆိုရတယ္။
နမူနာ-
- Tuic Tui = မင္း။
- Moc moré = ငါ့ကို။
- Dic dibiné = ေပးမလား။
- Noc no dic diyum = မေပးဘူး။
Tui ဆိုတဲ့ ပင္တိုင္စကားလံုးကို သွ်သံတြဲၿပီးေတာ့ ပင္တိုင္ေရွ႕ထည့္ဆိုတဲ့ခါ Tuic tui ျဖစ္သြားေလတယ္။ ဝဏၰ တစ္ခု ႏွစ္ခုပါတဲ့ စကားေတြမွာ ဝဏၰတိုင္းကို သွ်သံတြဲစရာမလိုဘဲ ေရွ႕ဆံုးက ဝဏၰကို သွ်သံတြဲလိုက္ရင္ေတာ္ပါၿပီ။ dibiné ဆိုတဲ့ ပင္တိုင္စကားလံုးမွာ ပထမဝဏၰ di ကို သွ်သံတြဲရင္ dic dibiné ျဖစ္သြားပါတယ္။
(၇) Argua Hotá
Argua Hotá ဆိုတာ စကားကို ေရွ႕ေနာက္ေျပာင္းျပန္လို႔ ေျပာဆိုတဲ့စကားျဖစ္တယ္။ တခ်ဳိ႕ေဒသတြင္ ulda hotá ဟုလဲ ေခၚၾကတယ္။ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြ ကစားတဲ့အခါ အသံုးမ်ားတယ္။ စကားတတ္ကြၽမ္းမႈကို စမ္းသပ္တဲ့ ကစားနည္းတစ္နည္းလို ေျပာၾကတာမ်ားတယ္။ Code language အျဖစ္လဲ သံုးတာေတြရတယ္။
နမူနာ-
- Atba (baat) = ထမင္း။
- Nífa (faní) = ေရ။
- Táho (hotá) = စကား။
(၈) Hotár Battara
Hotar battara ဟာ ဗမာစကားနဲ႔ ေျပာရရင္ ဖိုမစကားျဖစ္တယ္။ စကားေျပာဆိုရာတြင္ စကားလံုးအခ်ဳိ႕ကို ေျပာဆိုရလြယ္ကူေအာင္ အျခားသံတူ စကားလံုးတစ္လံုးနဲ႔ တြဲ၍ ကာရန္ခ်ိတ္ေျပာဆိုတဲ့ စကားျဖစ္ပါတယ္။ စကားလံုး ႏွစ္လံုးတြဲျဖစ္ေပမယ့္ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ ျခံဳငံုၿပီးယူၾကတယ္။
အဲလို သံတူတြဲတဲ့ ဖိုမစကားေတြကို ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျခားႏိုင္တယ္။ အဓိပၸာယ္ရိွတဲ့ သံတူ စကားတြဲတဲ့ ပံုစံနဲ႔ အဓိပၸာယ္မဲ့ သံတူစကားလံုးတြဲတဲ့ ပံုစံျဖစ္ပါတယ္။
နမူနာ-
အဓိပၸာယ္မရွိတဲ့ သံတူ စကားလံုးတြဲတဲ့ ပံုစံ
- Fuwa-súwa
- Mas-tas
- Nun-tun
အဓိပၸာယ္ရိွတဲ့ သံတူစကားလံုးတြဲတဲ့ ပံုစံ
- Gula-gala
- Fuk-zúk
အထက္နမူနာမွ mas-tas ကိုေလ့လာၾကည့္ရင္ mas ဟာ ငါး ျဖစ္တယ္။ tas မွာ အဓိပၸာယ္ မရိွဘူး။ သံတူယူထားပဲျဖစ္တယ္။ Fuk-zúk ကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ fuk ဟာ ပိုးမႊားျဖစ္ၿပီး zuk ဟာ ေမွ်ာ့ ျဖစ္တယ္။ ဒီေနရာတြင္ အင္းဆက္ပိုးမႊားကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္တယ္။
(ဆက္လက္ ေစာင့္ေမွ်ာ္ရန္)
-လူထုဝဏၰ
