Egana Gucthí (အဆွေအမျိုးတို့၏ အခေါ်အဝေါ်များ)
သတ္တဝါဟူသည် အဆွေအမျိုးနှင့် မကင်းပင်တည်း။ ရိုဟင်ဂျာစကားတွင် အဆွေအမျိုးကို Egana guctí ဟု၎င်း၊ Giyañt gucti ဟု၎င်း ခေါ်သည်။ မျိုးဆက်ကို nosól ဟု၎င်း၊ fissán ဟု၎င်း၊ ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက် အစဉ်အလာကို Ishto kurum (silsila) ဟု၎င်း အသီးသီးခေါ်ကြသည်။ ဤအဆွေအမျိုးတို့၏ အခေါ်အဝေါ် အမျိုးမျိုးကို ရှင်းလင်းပီပြင်အောင် အုပ်စုအလိုက်အပိုင်းခွဲ၍ ဖော်ပြပေးပါမည်။ မြန်မာ့တိုင်းရင်းသား ရိုဟင်ဂျာဘာသာစကားကို လေ့လာနေသူများအတွက် တစ်ထောင့်တစ်နေရာက အထောက်အကူပြုပါလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ပါသည်။
အဆွေအမျိုးအခေါ်အဝေါ်ကို အုပ်စုခွဲရာ -
၁။ Bab-dada soiddo gucthí
(မျိုး ခုနှစ်ဆက်၊ ဆွေ ခုနှစ်ဆက် အခေါ်အဝေါ်များ)
၂။ Cúddór gorór gucthí
(မိသားစုအရင်း အခေါ်အဝေါ်များ)
၃။ Bái-boinór egawati
(ညီအစ်ကိုမောင်နှမဆက် အခေါ်အဝေါ်များ)
၄။ Sañsato-Jerató, Fuuto-mooto eganawati
(ဘထွေးဘကြီး၊ အဒေါ်ဒွေးဒွေးဆက် အခေါ်အဝေါ်များ)
၅။ Biyádolar Eganawati
(အိမ်ထောင်ရေးဆက် ဆွေမျိုးအခေါ်အဝေါ်များ)
ဟူ၍ မျိုးတူရာရာ အုပ်စု (၅) စု ခွဲကာ လေ့လာကြရအောင်......။
၁။ Babdada soiddó fissán
မျိုး ခုနှစ်ဆက်၊ ဆွေ ခုနှစ်ဆက်မှာ ရှေ့ဆွေမျိုး (၇) ဆက်၊ နောက်ဆွေမျိုး (၇) ဆက် စုစုပေါင်း ၁၄ ဆက် ရှိတယ်။ ဤ ၁၄ ဆက်ကို Ek guctí (သို့) Handan မျိုးနွယ်စု၊ ဆွေမျိုးစု ဟုခေါ်လေ့ရှိတယ်။
Soiddó Fissán [ဆွေခုနှစ်ဆက် မျိုးခုနှစ်ဆက်]
(၇) Dhoñr Dada = အဘော (အဘဲ၏ အဖေ)
(၆) Bor Doñbá = အဘဲ (အဘင်၏ အဖေ)
(၅) Dhoñbá = အဘင် (အဘီ၏ အဖေ)
(၄) For Dada = အဘီ (အဘေး၏ အဖေ)
(၃) Bor Dada = အဘေး (အဘိုး၏ အဖေ)
(၂) Dada = အဘိုး (မိမိ၏ အဘိုး)
(၁) Bab = အဘ (မိမိ၏ အဖေ)
(၀) Nize = မိမိ
(၁) Fuwa = သား (မိမိမွေးသော သား)
(၂) Nati = မြေး (သား၏ သား)
(၃) Futi = မြစ် (မြေး၏ သား)
(၄) Chúti = တီး (မြစ်၏ သား)
(၅) Luti = တွတ် (တီး၏ သား)
(၆) Muoti = ကျွတ် (တွတ်၏ သား)
(၇) Gutí = ဆက် (ကျွတ်၏ သား)
၂။ Cúddor Góror Gucti
ရိုဟင်ဂျာစကားမှာ မိသားစုကို Góror gucthí ဟုသုံးကြသည်။ အိမ်ထောင်စု ဆိုသော စကားလုံးနှင့် အဓိပ္ပာယ်ချင်းချင်း နီးစပ်သည်။ cúddór မှာ အရင်းအချာ အနက်ရသည်။ အိမ်တစ်အိမ်မှာ အမိရင်း၊ အဖရင်းကို ဗဟိုပြု၍ အတူတကွနေထိုင်သော အမှန်တကယ် သား၊သမီး မြေးမြစ်များအစု ဖြစ်သည်။ ထိုမိသားစုဝင်များ ဆွေမျိုးတော်စပ်ပုံ အခေါ်အဝေါ်များမှာ-
- Góror gucti = မိသားစု (မိဘရင်းနှစ်ဦးပါဝင်သော သားသမီးအစု)
- Bab = အဖေ (မိဘနှစ်ပါးတွင် အဖေဖြစ်သူ)
- Baba = အဖေ၊ ဖခင် (ဖခင်ကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)
- Babá = အဖေ ၊ ဖခင်
- Ba | Bao = အဖေ ၊ ဖခင် (bab မှ အသံပြောင်းဖြစ် လာသော နာမည်)
- Bazi = အဖေ ၊ ဖခင်
- Pepe = အဖေ ၊ ဖခင် (မြန်မာဘာသာစကားမှ မွေးစားထားသော နာမည်)
- Maa = အမေ၊ မိခင် (မိဘရင်း နှစ်ပါးတွင် မိခင်ဖြစ်သူ)
- Mamá = အမေ၊ မိခင် (မိခင်ကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)
- Mamma = အမေ၊ မိခင်
- Aái = အမေ၊ မိခင် (ရှေးခေတ်သုံး စကား)
- Átáibab = ဖထွေး (မိခင်၏ ပထမ လင်ယောက်ျား)
- Átái = ဖခင်၏ ဒုတိယမိန်းမ
- Atáimaa = မိထွေး (ဖခင်၏ ဒုတိယ မိန်းမ)
- Hátatóbai = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို
- Fuwain cúwain = သားသမီးများ
- Fuwa = သား (မိဘရင်းမှ ပေါက်ဖွားလာသော သား)
- Fut = သား
- Futúya = သား (သားကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)
- Laafuwá = ပထမယောက်ျား/ ပထမမိန်းမ၏ သား(လင်ပါ/မယားပါ သား)
- Firafitta fuwa = မွေးချင်း (ကျော့ကပ် မွေးဖွားလာသော သား)
- Zii = သမီး (မိဘအရင္းမွ ေပါက္ဖြားလာေသာ သမီး)
- Zérfua = သမီး၊ မိန်းကလေး
- Báiná = တူ
- Bañní. = တူမ
- Báifút = တူ
- Batzii = တူမ
- Futuní = သမီး (သမီးကို ခ်စ္စႏိုးေခၚေသာ နာမည္)
- Nati futi = မြေးမြစ် (သား/သမီးရင္းမွ ေမြးဖြားလာေသာ သားသမီး)
၃။ Bai-boinor egawati nam
ညီကိုမောင်နှမဆက်အစုတွင် ညီအစ်ကိုအစဉ်များ၊ ဝမ်းကွဲညီကိုများနှင့် သမီးမြောက်သားများကိုပါ ထည့်သွင်းထားသည်။
Bái-boin = မောင်နှမ
Bái = ညီကို (မိဘအရင်းမှ ပေါက်ဖွားလာသော မွေးချင်း)
Dhoñrbái = အစ်ကို (မိမိထက် အသက်အရွယ်ကြီးသော အစ်ကို)
Bodda = အစ်ကိုကြီး (အစ်ကိုများထဲတွင် အကြီးဆုံး အစ်ကို)
Majjábái = အစ်ကိုလတ်
Kúillabái = ဒုတိယ အစ်ကိုလတ် (တတိယမြောက်အစ်ကို)
Dudúbái = ဒုတိယ အစ်ကိုလတ် (* စတုတ္ထမြောက်အကို အတွက်လေ့ သုံးလေ့ရှိသည်)
Gurabái = အစ်ကိုလေး
Báiso = အစ်ကိုထွေး (အစ်ကိုများထဲတွင် ငယ်သော အစ်ကို)
Lalábai = အစ်ကိုထွေး (အစ်ကိုများထဲတွင် အငယ်ဆုံးဖြစ်သော အစ်ကို)
Atúbái = အစ်ကိုထွေး
Chóñro bái = ညီငယ်
Firafitta bái = မောင်ဖား၊ မောင်ဖွား (မွေးချင်းဖြစ်သော မောင်၊ညီ)
Mazudabái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို
boín = ညီအစ်မ
Bu = အစ်မ (မိမိထက်ကြီးသော အစ်မ)
Bubu = အစ်မ (အစ်မကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)
Dhoñbu = အစ်မကြီး
Majjábu = အစ်မလတ်
kúillabu = တတိယမြောက် နှမ
Dudu = တတိယမြောက် နှမ (*စတုတ္ထမြောက်အတွက်လည်း သုံးလေ့ရှိသည်)
Gurabu = နှမငယ်
Atúbu / Atí bu = နှမထွေး (အငယ်ဆုံးနှမ)
Lalabu = နှမထွေး
Guraboin = ညီမ
Sañsato-jeçáto bái/boin = ဘထွေးဘကြီးဖက်က ဝမ်းကွဲညီအစ်ကိုမောင်နှမ
Sañsatobái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘထွေး၏သား)
Sañsarfút bái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘထွေး၏သား)
Sañsato boin = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (ဘထွေး၏သမီး)
Jeçátobái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘကြီး၏သား)
Jeçárfút bái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဘကြီး၏သား)
Jeçárfút boin = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (ဘကြီး၏သမီး)
Mooto-fuuto bái-boin= အဒေါ်ဦးလေးဖက်က ဝမ်းကွဲမောင်နှမများ
Moorfut bái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဦးလေး၏သား)
Mooto bái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (ဦးလေး၏သား)
Mooto boin = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (ဦးလေး၏သမီး)
Muírfút bái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (အဒေါ်၊ ဒွေးလေး၏သား)
háláto bái = ဝမ်းကွဲညီအစ်ကို (အဒေါ်၊ ဒွေးလေး၏သား)
Háláto boin = ဝမ်းကွဲညီအစ်မ (အဒေါ်၊ ဒွေးလေး၏သမီး)
Moto-fuuto bái-boin = အဒေါ်၊ ဦလေးတို့ဘက်မှ ဝမ်းကွဲညီအကိုမောင်နှမဆက်
Sañsato-jeçáto bái-boin = ဘကြီးသားဘထွေးဘက်မှ ဝမ်းကွဲညီအကိုမောင်နှမဆက်
Mazuda bái-boin = မိကွဲမောင်နှမ (မိထွေးဘက်မှ သားသမီး)
Ataito bái = မိကွဲညီအစ်ကို (မိထွေးဘက်မှ သား)
၄။ Sañsato-Jerató,Fuuto-mooto egana
Sañsa = ဘထွေး (အဖေ၏ ညီ)
Hakku = ဘထွေး (အဖေ၏ ညီ)
Kaka = ဘထှေး (အဖေ၏ ညီ)
Kow = ဘထှေး (အဖေ၏ ညီ)
Jeçá = ဘကြီး (အဖေ၏ အစ်ကို)
Jeçi/jiçu = ဘကြီး၏ မိန်းမ
Doñbazi = ဘကြီး (အဖေ၏ အကြီးဆုံးအစ်ကို)
Fuu = အရီး (အဖေ၏ အစ်မ)
Fuinná = အရီး (အဖေ၏ ညီအစ်မ)
Babu = အဒေါ် (အဖေ၏ ညီအစ်မကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)
Moo = ဦးလေး (အမေ၏ ညီအစ်ကို)
Mamu = ဦးလေး (အမေ၏ ညီအစ်ကို)၊ အဒေါ်၏ ယောက်ျား
Gura mamu = ဦးလေး (အမေထက်ငယ်သော မောင်)
Dhoñr mamu = ဦးရီး၊ ဦးကြီး (အမေထက် ကြီးသောအစ်ကို)
Mami = အရီး (ဦးရီး၏ မယား)
Mūi = အဒေါ် (အမေ၏ ညီအစ်မ)
Hálá = အဒေါ် (အမေ၏ ညီအစ်မ)၊ *လင်၏ မိခင်ကိုလည်း ခေါ်လေ့ရှိသည်
Gurama = ဒေါ်လေး (အမေ၏ ညီမလေး)
Mūisó = ဒွေးတော် (အမေ၏ အငယ်ဆုံး ညီမလေး)
၅။ Biyá dolar Eganawati
ယောက်ျားတစ်ယောက်နှင့် မိန်းကလေးတစ်ယောက် အိမ်ထောင်ပြုလိုက်သောအခါ ဆွေမျိုးအသစ်များ တိုးလာလေ့ရှိသည်။ နှစ်ဘက် လင်မယား၏ အပြန်အလှန် အမျိုးတော်စပ်ပုံ အခေါ်အဝေါ်များလည်း လေ့လာကြရအောင်။
Bera-beri = ဇနီးမောင်နှံ
Bera = လင်ယောက်ျား (ကာမပိုင်ယောက်ျား)
Nek = လင်ယောက်ျား
Fuwainor bab = လင်ယောက်ျား(မိန်းမက တရှက်တကန်းခေါ်သော နာမည်)
Hóchom = လင်ယောက်ျား
Beçi = ဇနီးမိန်းမ
Muk = ဇနီးမိန်းမ
Bibi = ဇနီးမိန်းမ (မိန်းမကို ချစ်စနိုးခေါ်သော နာမည်)
Fuwainór maa = ဇနီးမိန်းမ
Diyor = မတ် (လင်ယောက်ျား၏ ညီ)
Báshuor = ခဲအို (လင်ယောက်ျား၏ အစ်ကို)
Nonon = ခယ်မ (လင်ယောက်ျား၏ ညီမ)
Noncoc = ယောက်မ (လင်ယောက်ျား၏ အစ်မ)
Zal = လင်ညီအစ်မ (ညီအစ်ကိုတို့၏ မယားအချင်းချင်း တော်စပ်ပုံ)
Hotin = မယားဖက် (လင်ယောက်ျား၏ မယားအချင်းချင်း အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)
Háñlá = ယောက်ဖ (မယား၏ မောင်)
Hóñdí = ခဲအို (မယား၏အစ်ကို)
Háñlí = ခယ်မ (မယား၏ ညီမ)
Dessos = မရီး (မယား၏ အစ်မ)
Hózón = မယားညီအစ်ကို (ညီအစ်မတို့၏ လင်သားအချင်းချင်း တော်စပ်ပုံ)
Hwouri = ယောက္ခမ (လင်/မယား၏ မိခင်)
Hwour = ယောက္ခမ (လင်/မယား၏ ဖခင်)
*မြန်မာဝေါဟာရ ယောက္ခမသည် ဒွိလိင်ဖြစ်၍ ယောက်ျားရော့ မိန်းမရော့ အတူတူသုံးသည်။
Biyai = ခမည်းခမက် (လင်၏ ဖခင် နှင့် မယား၏ဖခင်တို့ အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)
Biyáini = ခမိခမက် (လင်၏ မိခင် နှင့် မယား၏မိခင်တို့ အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)
Futtra = ခမည်းခမက်၏ သား
Zamai = သမက် (သမီး၏ ယောက်ျား)
Buo = ချွေးမ (သား၏ ဇနီးမယား)
Oribou = သမီးယောက္ခမ (ချွေးမနှင့် ယောက္ခမတို့ အပြန်အလှန် တော်စပ်ပုံ)
Bouzamai = သမီးယောက်ျား (လင်နှင့် မယား အပြန်အလှန်တော်စပ်ပုံ)
Buos = မရီး (အစ်ကို၏ မယား)
Bábi = မရီး
Baibo = ယောက်မ (ညီမောင်၏ မယား)
Mukgour = လင်ငယ် (အကြောင်းအားလျော်စွာ ယာယီလက်ထပ်ထားသော ယောက်ျား)
Boinor zamai = ယောက်ဖ (ညီမ၏ လင်)
Bonái = ခဲအို (အစ်မ၏ လင်ယောက်ျား)
Biyairo guicti = ခမည်းခမက် ဆွေမျိုးများ
Ouror guctí = ယောက္ခမဘက်က ဆွေမျိုးများ
Talói = ညီအစ်ကို ၊ ညီမ ၏ ယောက္ခမ
Talóiní = အစ်ကို ၊ ညီမ ၏ ယောက္ခမ (အမျိုးသမီး)
Taltó bái = မရီး၊ ယောက်မ၏ ညီအစ်ကို
Taltó boin = မရီး၊ ယောက်မ၏ အစ်မ၊ညီမ
Taltori = မရီး၊ ယောက်မ၏ အစ်မ၊ညီမ
— RohangKing
(၁၂-၄-၂၀၂၃)
