Taarikin Dawot Híñg yá Bomú Bácíñg (ဗုိလ္မွဴးႀကီးဘရွင္)

Taarikin Dawot Híñg yá Kornál Bácíñg  (ဗုိလ္မွဴးႀကီးဘရွင္)

B.A (HONS), M.R.A.S, M.R.N.S

Kornal Bá Cíñg

Bácíñg saf oré Pyíñmána coór (ပ်ဥ္းမနားၿမိဳ႕), Yuwa Kauk farat (ရြာေကာက္ရပ္) Héd máictor Uú Hein (ဦးဟိန္) ar Maa Dow Só Riñ (ေဒၚေစာရင္) é 1914 cón, Disembor ór 27 tariq ót zonom diyé.

Bóin duwá ar cóñro bái dui zon accíl. Caaf deki gura hale lóti fonnát tez accíl.1935 cón, forínná hale lotí elmi duniyai (kitabi duniyai) loi hañsé accíl. Miañmá Alíñg (ျမန္မာ့အလင္း) ar Turíya  Hóbori habos (သူရိယသတင္းစာ)ór Jadson Kolej (ယုဒသန္ေကာလိပ္) ór hóborgua hisáfé 1935 cón lotí 1941cón fán becá bicí hóbor ol leikkíl. Kolej forár hále óddo Gañg zagaré torki goríbar niyote 'Socrates of School' hodé boí oré hárái torjuma gorí 'Kittít Magá'(ေခတ္သစ္မာဃ) hoí nam di 1937 cón ot sábail. Jadson Megezin olla yó Sóñgbá (ေဆာင္းပါး)ol  lekí oré bormís Tunoya  (ျမန္မာစာအယ္ဒီတာ) accíl. Kran (ျခင္) nam loi accíl dé hátor sábá Magzinot ó ek bosór fán Tunoya accíl.

1938 cón ot mazé Jedson Kolej ottú  Fuk mullúk ór Taarik [အေရွ႕တိုင္းရာဇ၀င္ B.A(hons)] digiri hásel goijjé. 1938-39 cíkká Cónót mazé Rengun Kolej ór Muslim Forínná Fuwainór Jomat ór Amir hísafé zimmá dil. 1939 cón ót mazé  Dr. Uú Ta Sañg, Dr. Andret tarár fúañti Bormár Gáñg Torki bodola gorár nuská (ျမန္မာႏိုင္ငံေက်းလက္ ျပဳျပင္ေရးစာတမ္း) lekí nealail. Jedson Kolej ór Gáñg Torki gorár Jomat ór Amir ó accíl.

Japanór zobanat  Ecíar Juwan tonzim ór (အာရွ လူငယ္အစည္း႐ုံး) Elmi cíkka sáf (ဉာဏဗလမွဴး)၊ Sénar cíkkar Sífayi (တပ္မေတာ္ပညာေရးအရာရွိ) gorédde ottót Ecíar Juwan tonzim ór morkos, Let Rue Zin Eskul (လက္ေရြးစင္ေက်ာင္း), Acá Lúliñ Eskul (အာရွလုလင္ေက်ာင္း), Bago Sañ piá Tetríñg (ပဲခူးစံျပ တပ္ရင္း) ar Mingla duñg Bo traninig eskulot (မဂၤလာဒုံဗုိလ) mazé Bormár Taarik ar Fuk mullúk ór Taarik (အေရွ႕တိုင္းႏိုင္ငံ့ သမိုင္း) fón okkól oré foráitó.

1944 cón ot mazé Acá Lu Ñge Sazin-1 (အာရွလူငယ္စာစဥ္-၁) hísafe Fuk Eciár Larai mozin Fuan Faida Nezam (အေရွ႕အာရွ စစ္ႀကီးႏွင့္ သာတူညီမွ် အက်ဳိးခံစားေရးစနစ္) oré sábai nealaiyé. É kitab ór mukoddomat mazé Sáboya ar Hóbori zimmadar (ျပန္ၾကားေရးတာ၀န္ခံ) deki- hoi nisor gán leikkil.

“Rengun ar Jadson kolej ottú Uú Báciñg hoilé kolej, eskul, taarik fón, cuok loi forédé ítara ar Jadson kolej or gáñg torki goroya ókkol ór mazé bicí mocur accíl hoí ar “ gáñg torki gorat zeen dil lagai to een Jedson Kolej ór Gáñg Torki Jomat or sódor (ဥကၠ႒)  hisáfé nize baze cámel oi nogos ham ókkol goijjíl. Gáñg Torki loi talluk raké dé Két tít Magá ar “Bormár dec gañg aga torki” nuská (စာတမ္း) ré yó  leiklíl dé hasti" hoí, Fuk Ecíar Juwan tonzim (Bormá) ór Ala Nazem dait (ဗဟုိအမႈေဆာင္ အဖြဲ႕)ot Elmi cíkka r zimmadar hoí Amóli (အမႈေဆာင္) zaga ekkán háli asédé yán ót kabel e layek hoí Uú Bacíñg oré basí zimma diyé. Elmi cíkka r zimmadar hísafé tonzim ór Elmi cíkka r ham ókkol  ar kitab hána ré maijjáli  (ႀကီးၾကပ္အုပ္ခ်ဳပ္သည္) gorónor baáde yó Ne Pre Dow Lat Rue Sin Eskul (ေနျပည္ေတာ္ လက္ေရြးစင္ေက်ာင္း) ot ó Fuk Ecíar dec ókkolór taariki elóm ókkol oré forat accíl. Elmi cíkkar zimmadar Uú Bacíñg hísafé Ecíar Juwan ókkolór mazé mancé bicí sintó" hoí é kitab or mukoddomat (မိတ္ဆက္) tarif goijjé.

Fatsit Hórkot (ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရး) mazé Thaiñg-4 (တုိင္း၄) sífayí uggúa hísafé Thaiñg-4 hóbori habos oré sóddari gorí nealail.

Hórkoti sífayi okkollá Miah sodórir nezam boni accédé halot  အရင္းရွင္စနစ္ေပၚေပါက္ လာပုံ အေၾကာင္း Yurup ór códorír Taarik (ဥေရာပစီးပြားေရးသမုိင္း) namdi Boí uggúa nealail.

Larai fóta oíyédé 1945 cón ót mazé  Bormá musúlman ór furan  Jomat ol abar bañder dé ottót Nisor bormáttú juwan ókkol ór sóddar boni dahél oil. Decót soledde halotót mazé gorón sádé hám ókkol oré milai óre  “aññra óito saiddé Bormá Musúlman ókkol" hoí nuská lekí nealaiyé.

 Baáde Sénat dahél oiyé. Larair mamala nuth goróya kommandár (စစ္မွတ္တမ္း တပ္မွဴး), Bitíc decót Bormár larair embásí (စစ္သံမွဴး) (ဗိုလ္မွဴးႀကီးအဆင့္) hísáfe zimmádari ada goijjíl.

Bormar dec azaadi fai baáde Kitafi (စာေပ) ar Taarik mutaliya gorár íkka bicí dil lagail. 1948 cón ót mazé Bormár Taarik (ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သမိုင္း) kitab oré lekí sábail. Fore é Boí wáré 10 kalas ór kitab hísafé boot bosór foráil.

Bormár Taarik kitab ot mazé, 

• Agor zobana Bormá       (ေရွးေဟာင္းေခတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ), 
• Múruk badcáyi zobana (ၿမိဳ႕စားရြာစား ဘုရင္ေခတ္), 
• Sodóri Miyar goiledé zobana (အရင္းရွင္စနစ္၀င္ေခတ္), 
• Ettehádi Bormá zobana (ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ေခတ္) 

hoí 4 bák (အခန္း) síra gorí leikké.

Razawañg lobzó bodolat (1937 cón ót Uú Fe Maung Tin (ဦးေဖေမာင္တင္)ar, Japanor zobanar  profésar Uú bá Nyút (ဦးဘညြန္႔) tará estemal goijjil dé) Taariki lobzó soyí sóyi estemal gorár maáni kulí kucíc gorí ballá zobana e halhí taariki nozoriya lá (္ထင္ရွားက်မ္းဦး) mazé profésar Gordon H Luce (လုစ္)၊ Bormís profésar Uú Tet Thin ( ဦးသက္တင္), Kornel Kyaw Zow (ဗုိလ္မွဴးႀကီးေက်ာ္ေဇာ) ar Takiñ Nú (သခင္ႏု) tarár tarif ókkol loot faza.

Bomú Bácíñg, Uú Bo Ke (ဦးဘိုေက), Uú Wéñ (ဦးဝန္/မင္းသုဝဏ္)[Bormár Raza Thin Kyaw r baf], Mr. Luce လု(ခ္)  ျမန္မာစာျပဳစုေရး ar torjuma komicén bainné dé ottót membor hísafe accíl.

Sénat mazé soori goittó dé yaa Sís Nalúng Jarnel (စစ္ႏွလုံးဂ်ာနယ္) ar Myá Wadii (ျမ၀တီမဂၢဇင္း) ót mazé adob rosóm ar Laráir baboté souñgbá okkól leikkíl. Baáde Kaleé Jarnel (ခေလးဂ်ာနယ္), Bomá Két hobori habos (ဗမာ့ေခတ္သတင္းစာ) ar Mieñmá Allíñ hóbori habos (ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာ) ót mazé Fuwainóllá sóñgbá ókkol leikkíl. Sís Piñya Jarnel (စစ္ပညာဂ်ာနယ္) mazé laráir sóñgbá ókkol oré nága sará leikkíl.

1952 cón Rengum coór ót Yomun Nobi banaibár komitít mazé sódor hisáfé zimma loil. Miañmá Ateñ (ျမန္မာ့ အသံ) Redio tú hóbor howa ré komití y cúru gorí zimma loil.

1954 cón, Séptembor 5 tarik ót bainníl dé Bormá Musúlman oulor Lekóyar Jomat e cúrar murobbi (နာယက) hísafe tuillíl.

1954 cón ot mazé córháror boldonor zoriya Islam dórmo mamala macarat okkol gorí fare fán Ettehádi  Bormá Islam dórmór Konsíl ór Morkos oré bainníl dé  ottót Ála nazem (ဗဟိုအမႈေဆာင္) hísafé accíl. Kitaab lekoyar membor ó accíl.

1956 cón ot mazé Mittilla coórot goijjíl dé  foila bárór Islam dórmor Konsíl ór dec tíyar Juth (ညီလာခံ) ottú Ségetirí azom hisáfe basí tuillíl. Mamala ókkol oré sámna gorí faiséla gorí more fojjonto Islam Dórmor Konsíl ór Ségetirí Azom ór zimma dariré  kamiyabi sáñté fura goijjíl.

1956 cón ót mazé Sénattú  fencén loí oré  Bormár Taarik Komicén ót mazé Kitab bondi Jonab (က်မ္းျပဳအရာရွိ) hísafe souri goijjíl. Fuk mata ar Bormár Taarik or Lekcárar hísafe yó (1959 tú 60 fán) Rengun Kolej ót  souri goijjíl.

Taarik komicén ót mazé kitab bondi Jonab hísafe goreddé ottót Tamaiñg Tañguan Jarnal (သမိုင္းတံခြန္ဂ်ာနယ္) mazé Ingilic-bormis dui báca lói resarc ór nuská ókkol oré lekkíl.

Ebbe cúrur Bagan ór adob ar Bormár fonnár hotá ré buzádé Loka Teippeñ (ေလာကထိပ္ပန္) kitab oré Ingilic báca loi leikkíl. “Bicí Dami Risarc or Nuská de étolla fosón laiggé hoí “dhebalor cíyair lekáttú bormís, Muañ (မြန္စာ) ol oré zora zora saf gorí Bormís fonnár cúruré zahér gorí fajjíl. Bormár Taarikin Jomat ór Foilar Kitab hoí Caan dehái faredé foilá lombór ór kitab” hoí, Zobana e mukabel ( ေခတ္ၿပိဳင္) Bormár Taarkin elómdar ókkolor becá bicí taarif hásel gorí faijjé dé kitab.

Bagan ór furan Ciyair leká ókkol dehádé ပုဂံမင္ စာစု သုေတသနခရီး အစီရင္ခံစာ nam díldé boí ré yó Lekí bondi goijjíl. É Cíyair laká loi  taalluk raké dé boi dunú wá ré Taarik komicén ottún sábail.

Mieñmá Swezun Kyín(ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း (zildó1 tú 11, Kaji (က) hórof óttú Ragoug (ရ) hórof) mazé yó Kaccin Stet (ကခ်င္ျပည္နယ္), Kaccin Zati, Kayá (ကယားျပည္နယ္), Kayá zati, Kayin Stet (ကရင္ျပည္နယ္), Kayin zati éndilla nagori zati ólor babote, တိုင္းar estet ór hálot ókkol ar Faáradar (ကင္းေထာက္), Faádar Maiya (ကင္းေထာက္အမ်ဳိးသမီး) dikká Insaaniyot ór Maamala (လူမႈေရးဆိုင္ရာ အေၾကာင္း) ókkol ar Puyu Zati, Keppali Diya (ကပၸလီကၽြန္း) e.e. cúru gorí Taariki mozú ókkol oré  sába nokcó ókkol sóbut céte néte loi leikkíl.

Kolej ór salok doftór ottú sába dé Piñya Padeta Sazoñg (ပညာ ပေဒသာစာေစာင္), Arts ar Saiñs Kolej ór Bormís Jomat, Gas Giyan Jomat (သတၱေဗဒ အသင္း), Musúlman morot maiyár tonzim e.e ókkol tú sába dé magezin ol ar Ñge Tari (ေငြတာရီ), Myawaddi ( ျမ၀တီ), Cúmawá (႐ႈမ၀), Moe We (မုိးေ၀),Sis Pyan (စစ္ျပန္), Sis Piñya Jarnel (စစ္ပညာဂ်ာနယ္), Piñya Tháñ Soñg (ပညာတန္ေဆာင္), Piñya Loka (ပညာေလာက), Yiñg Kyé Múu Sazoñg (ယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္), Ta Maiñg Theñ Kuwen (သမိုင္းတံခြန္), Kabbá Allíñ (ကမၻာ့အလင္းစာေစာင္), Islam Sazoñg (အစၥလာမ္စာေစာင္), Louk Tá Pye Tú Nézin (လုပ္သားျပည္သူ႕ ေနစဥ္) Ingilíc ar Bormís hóbori habos ókkolót mazé sóñgbá okkól leikkíl.

Sóñgba ókkol lekí baiccót Bomú BáCíñg, Uú Bá Cíñg hoí holomi nam ókkol aró Sáñ Aung စံေအာင္, Bomú Ñyaná (ဉာဏ), Moñg Bin The (ေမာင္ပင္တည္), Tú Detií (သုေတသီ), Tháing-4 Furan Sífayi, Faáradar bai (ကင္းေထာက္ေမာင္), WáriiZeñ (၀ရီးစံ) hoí holomi nam okkol loi yó lekító. Islamí Sazoñg (အစၥလာမ္စာေစာင္) ot mazé fuwain okkol lá kissá lekí baiccót Dawot Híñg (ဒါ၀တ္ဟိန္း) hoí nam oré estemal goittó.

BáCíñg sáf e Bormár zat olór doilla bodoilla hotá báca ókkol zainto. Mon khamar, Tibat bormá, Thai yátó sina hotá ókkol oré yó bala gorí zain to. Cúde iín nó,  Indiar nanan doilla hotá ókkol oré yó mutalia gorí raikkíl. Ingilic hotá leká ar hotá có zainto. Éndilla zanon ór daára dec videc ór risercer ókkol lór mazé zaga faiyé.

Agor zobanar bormís ar agor muñ lekát mazé yó hasgóri bol gorí faré dé uggúa hasti accíl. Palí báca réyó bala gorí zainto. Buddis ór Palí kitab ókkol loi fori taitó.

Caaf e kitab fórat bicí dáf accíl. bicí musáfer gorí faitto. Sáñis ór torikar uoré risarc gorat bicí mayel accíl.

Decór bútoré baáde  bidec ólla oddó taariki háwala okkol zoma gorí di faijjíl dé uggúa hásti.

Bácíñg sáf deki Sóror Bormár Taarik Kitab (အေစာပုိင္းျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္းက်မ္း) oré lekát 1970 cón, Januarír 7 tariq, áñzinná 5 bazi 50 miníth ót gurdár biyaram loi entehal fórmaiyé.

No moribar age “Anorththar agor Bormá” (အေနာ္ရထာ့အရင္ကျမန္မာႏိုင္ငံ) kitab oré leikkíl. Entehal oddé ottót Bácíñg sáf óttún bibi Dow Kiñg Me Gií (ေဒၚခင္ေမႀကီး) Gas Giyan ór Lekcérar (သတၱေဗဒဌာနကထိက) ar fuwa Moñg Ñyan Thin (ေမာင္ဉာဏ္ထိန္), Zii Má Ñyan Thit (မဉာဏ္သစ္), Má Nila (မနီလာ), Má Aye Aye (မေအးေအး), Má Thwe Thwe (မေထြးေထြး) tará ré duniyait rakí gíl. Tarár Islami nam ó asé kintu tik no dé étolla leká noza.

Caaf entehal óiyé hoí hobór fúni caaf oré ador kodor, damdito dé manuic ol becá bicí akhéri bar saitó accíl. Dórmo, insaniyot ór tonzim ol, doftór hañsari, hám sáñti ol, cágrit ol has gori Rengun elakar Islami Konsil teal okkol baáde yó durottú hóbor funí accédé manuic ókkol loi borí giíl gói.

Pye rasta (ျပည္လမ္း), Cwe Hinta (ေရႊဟသၤာလမ္း) rastat asé dé taiñr gorottú loti Tamuer (တာေမြ) hoboristan foijonto zonaza barai deddé garí cúr deki  Pye rasta, Takatou rikta rasta (တကၠသုိလ္ ရိပ္သာလမ္း)ek sugór foñt garí ye garí oi gilgói. Garír muúntú Bormár boutha, “Allahakbor” leká oula Islam dórmo Konsíl ór boutha loi rasta aga gura Lal oi taikké.      

Caaf ór cágirit ekzon e karguzari dedde,“caaf e sina báca ré lamba dari oula sina ustat uggúa ttú cíkkíl.” Aññi ek din fúñati giyi dé ére tara ustat cárit kereñg mereñg kiki hodun hoor, aññi k8ntu buzi nofari. Ustat ór úntu wafes ai baiccót 21 lomborór rasta, sinar kitab ór duwanót goilíl. Duwainná ye caaf oré siné. Táñir tú lageddé boí gún kinné. Taiñ sina báca loi leikké dé taarik oré  mutaliya goreddé yan fisóttú hoí faijjom dé. Taiñré  deki aññi oddó sina báca ré sinani uggúattú cíkkilam.

Taiñ dekki elom ót oti maher accíl hísafé maictor hisafe, lekoya hísafé, dini sóddar hísafe, mutti ol mutalia goroya Taarkin hísafe, fattóror leka mutália goróyá hísafe nanan doilla ham loi mocúr accíl. Taiñ deki ham oré hímmót ór sáñté fissá nozai goroyá accíl hoí

1972 cón, Disembor ót sábaildé Bormár Resarc goroyá Jomat (ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသန အသင္း) ór Jarnel ót mazé yiad gari hísafé leikkíl.

Caaf dé duniyaittú wafát ói gelgói, kintu taiñr meénnót deki hámicá faida diat tái bo. Táiñr decór than, komi than ór sáaba ókkol tái zaiboi.

Háwala : 

Professor Dr. Aung Zaw ye leikké dé “Nagori Musúlman Mocur Lekoya Caer okkol , Zildó-2” (ပါေမာကၡ ေဒါက္တာေအာင္ေဇာ္ ေရးသားျပဳစုေသာ “တိုင္းရင္းမြတ္စ္လင္မ္ စာျပဳစာဆို ပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္မ်ား” အတြဲ-၂) tún torzuma gorá giyé.

-ေ တာ္၀င္သမိုင္းပညာရွင္ ေဇယ်ေက်ာ္ထင္

- https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ba_Shin