ဖားတီးယား [Fatiya]

ဖားတီးယား [Fatiya]

ရေးသား- ရိုဟင်လေး|

ရိုဟင်ဂျာ ရိုးရာ လူမှုလုပ်ငန်းဆောင်တာများ၊ ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် အများတွေ့ရလေ့ရှိသော၊ ဆင်းရဲချမ်းသား မခွဲခြားဘဲ ပြုလုပ်လေ့ရှိသည့် ပွဲတစ်ပွဲကား ဖားတီးယားအလှူပွဲပင်ဖြစ်သည်။ ထို ဖားတီးယားသည် ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ရည်စူးလျက် မရှိဆင်းရဲသားများအား အလှူဒါနပြုသည့် ရှေးအစဉ်အလာ ဓလေ့တစ်ခုဖြစ်ပေသည်။

ကောင်းမှုကုသိုလ်အဖို့ ရိုဟင်ဂျာ ဓလေ့ထုံးစံအရ ပြုလုပ်ကျင်းပသော်လည်း အစ္စလာမ်သာသနာတော်၏ မဖြစ်မနေပြုလုပ်ရသော ဖရစ်တာဝန် ဝတ္တရားတစ်ခု မဟုတ်ကြောင်း ကြိုတင်အသိပေးလိုပါသည်။

ဖာတီးယားအလှူပွဲသည် အစ္စလာမ်သာသနာတွင် ဆန်းသစ် တာဝန်ဝတ္တရားတစ်ခု ဖန်တီးလိုက်ခြင်း မဟုတ်ဘဲ အပေးအကမ်း ထက်သန်သော၊ ရက်ရက်ရောရော လှူဒါန်းတတ်သော  ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသားတို့၏ မွန်မြတ်သော စိတ်ဓာတ်ကို ပေါ်လွင်စေခြင်းဖြစ်သည်ဟုသာ ယုံကြည်ရသည်။ အချို့ပညာရှင်အချို့ကမူ အိစ္စလာမ်သာသနာ အဆုံးအမ ပေါင်မဝင်၊ ဆန်းသစ်ဖန်တီးခြင်း (ဗီဒါဟ်) ဟုသာ ယူဆကာ စောဒက တက်ကြသည်။ အထင်လွှဲ တားမြစ်ကြသည်။ 

စင်စစ်အားဖြင့် အလှူပွဲသည် ကုသိုလ်ကောင်းမှုအဖို့ ရှေးအစဉ်အလာအရ ပြုလုပ်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။  သာသနာ့ပေါင်တွင် တမင် ထည့်သွင်းပေးနေသည်ဟူသော သံသယမှာ လုံးဝမမှန်ကန်ပါ။ မိမိတို့ အမျိုးသားတို့၏ ကုသိုလ်ကောင်းမှုပြုလုပ်သည့်  ရှေးလုပ်ထုံးလုပ်နည်း တစ်ခုကို လက်ဆင့်ကမ်း ယူဆောင်လာခြင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။  

ဤပို့စ်ရေးရခြင်းမှာ ဖားတီးယားအလှူပွဲကို ထောက်ခံခြင်း၊ ကန့်ကွက်ခြင်း အလျှင်းမဟုတ်ဘဲ မျိုးစေ့သစ်လူငယ်တို့၏ အမျိုးသားရေး ဗဟုသုတ တိုးပွားကြွယ်ဝစေရန် ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားတို့၏ ဓလေ့ထုံးစံ တစ်ခုကို ဖော်ပြပေးခြင်း သက်သက်သာ ဖြစ်ပေသည်။ 

အလှူပွဲကို ရိုဟင်ဂျာဘာသာစကားတွင် ဖားတီးယား ဟုခေါ်သည်။ အာရဗီ ဘာသာစကားမှ ဆင်းသက်လာသော မွေးစား စကားလုံးဖြစ်သည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ဖွင့်လှစ်ခြင်း၊ အစပြုခြင်း၊ နိဒါန်းသွယ်ခြင်း စသည်ဖြင့် ဖြစ်သည်။ ဖားတီးယားအလှူပွဲတွင် ဆင်းရဲသားများအား အစားအသောက် ကျွေးမွေးခြင်း၊ တရားနာပွဲများပြုလုပ်ခြင်းများ ပြုလုပ်လေ့ရှိကြသည်။  

ရိုဟင်ဂျာတို့သည် အချိန်ကာလနှင့် အဖြစ်အပျက် ဖြစ်ရပ်အပေေါ်မူတည်၍ ဖားတီးယားအလှူပွဲ အမျိုးမျိုး ပြုလုပ်ကြသည်။ ဘာသာရေး ရက်ကြီးခါကြီးအလိုက် အလှူပွဲများပြုလုပ်သည့်အပြင် တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းအရာကြောင့်လည်း အလှူပွဲများ ပြုလုပ်သည့်ဓလေ့ရှိသည်။ အချို့ကို အောက်တွင်ဖော်ပြပေးပါမည်။ 

ဘာသာရေးရက်ကြီးခါကြီးအလိုက် ပြုလုပ်သည့် ဖားတီးယားများမှာ- 

အရှူရစ္စာန် ဟုခေါ်သော ရိုဟင်ဂျာပထမလတွင် မော်ရောမ်ဖားတီယား၊

နဗီစ္စာန်လတွင် ယိုမူန်နဗီဖားတီယား၊

လူရီစ္စာန်လတွင် လူရီဖားတီးယား၊

ရူဇာစ္စာန်လတွင် အာ့တိုက်ဖားသီယား

စသည်ဖြင့် ရက်မြတ်နေ့မြတ်များတွင် အလှူပွဲများပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။

သာမညအလှူပွဲများမှာ ရာသီအလိုက် အသီးအနှံများ အစထွက်လျှင်လည်း ဖားတီးယားများ ပြုလုပ်ကြသည်။ ယာခင်းမှ အဦးဆုံး သီးနှံများ ထွက်သောအခါ၊ အောင်အောင်မြင်မြင် ကောက်ပဲရိတ်သိမ်းပြီးသော အခါ ထိုသီးနှံနှင့် အလှူပွဲများ ပြုလုပ်၍ ဆင်းရဲသားပြည်သူများအား  ကျွေးမွေးလှူဒါန်းကြသည်။ 

အသစ်စက်စက် လုပ်ငန်းသစ်များ စတင်ခြင်း၊ အိမ်သစ်ပြောင်းခြင်း၊ အိမ်သစ်ဆောက်ခြင်း၊ ဆိုင်သစ်ဖွင့်လှစ်ခြင်း၊ စီးပွားရေးသစ် အစပြုခြင်း  စသည်တို့မှာလည်း အလှူပွဲများ ပြုလုပ်ကြသည်။ 

တောင်တက်သမားများ တောင်တက်သည့်အခါ၊ ခရီးလွန်ထွက်သည့်အခါ၊ ခရီးမှပြန်ရောက်သည့်အခါ ဖားတီးယားများပြုလုပ်ကြသည်။ တောင်တက်သမားများ အိမ်ပြန်ရောက်လာသောအခါ စုပေါင်းဖာတီးယားပွဲ ပြုလုပ်ကြသည်။ 

တစ်စုံတစ်ယောက် ဆုံးပါးကွယ်လွန်ခဲ့လျှင် ၎င်းသူအား ရည်စူး၍ ဖားတီးယား အလှူပွဲများ အဆင့်ဆင့် ပြုလုပ်ကြသည်။ (၄) ရက်မြောက် ဖားတီးယား၊ (၄၀) ရက်မြောက် ဖားတီးယား၊ တစ်နှစ်ပြည့်ဖားတီးယား စသည်ဖြင့် ပြုလုပ်ကာ ကွယ်လွန်သူအတွက် ကုသိုလ်စဝါပ် မေတ္တာပို့ပေးကြသည်။ 

အချို့က တစ်စုံတစ်ခုသော ဘေးအန္တရာယ်နှင့် ရင်ဆိုင်နေချိန်တွင် ရုန်းထွက်နိုင်ခဲ့လျှင် အလှူပွဲများ ပြုလုပ်မည်ဟု ရည်စူးကြသည်။ ၎င်းမာနချီဖားတီးယား ဟု ခေါ်ကြသည်။ သားကောင်းသမီးကောင်း ရတနာဖွားမြင်လျှင် အလှူပွဲလုပ်မည်ဟု ရည်စူးကြသည်။ ရောဂါခံစားနေသာ မိသားစုဝင် အတွက်လည်း ရောဂါသက်သာလာစေရန် အလှူပွဲများပြုလုပ်ပေးကြသည်။ 

အလှူပွဲတွင် အဓိကအစားအစာအဖြစ် ရိုဟင်ဂျာ ရိုးရာမုန့် ဖြစ်သော လူရီဖီရာ့နှင့် ဆီန္ဒီးကို ကျွေးမွေးဧည့်ခံကြသည်။ သောကြာနေ့ ဗလီကျောင်းတွင် ဆီန္ဒီး ရိုဟင်ဂျာထမနဲလည်း ကျွေးမွေး အလှူပြုကြသည်။ အခြားအစားအစာများလည်း ကျွေးမွေးကြသည်။ စဦးထွက် သီးနှံနှင့် အလှူပွဲ ပြုလုပ်ကြလျှင် ထိုသီးနှံများကို ဧည့်ခံကျွေးမွေး လှူဒါန်းကြသည်။ အရူရစ္စာန်တွင် ပြုလုပ်သော အလှူပွဲတွင် ဟောတ္တောရ်ဒါနာဘာသ် ခေါ် စေ့မျိုးစုံ ပြောင်းထမင်းတစ်မျိုးကို ထူးထူးခြားခြား ပြုလုပ်ကျွေးမွေးကြသည်။ 

ဖားတီးယား အလှူပွဲတွင် ဘာသာရေး အထွတ်အမြတ် ပုဂ္ဂိုလ်များ၊ ဆင်းရဲသားပြည်သူများ၊ သက်ကြီးအိုကြီးများ၊ ရပ်လူကြီးများ၊ ဆွေကြီးမျိုးကြီးများ စသည်ဖြင့် ဖိတ်ခေါ်ကြသည်။ ကျမ်းမြတ်ကုရ်အာန်ကို သရွတ်ဇယ် (ဟသမ် အေ ကုရ်အာန်) ကြသည်။ တရားနာပွဲလည်း ပြုလုပ်ကြသည်။ တရားနာပွဲကို များသောအားဖြင့် လသာသော ညအချိန်တွင် ကျင်းပကြသည်။ တရားနာပွဲ ပြီးဆုံးလျှင် ဆီန္ဒီး၊ ဖျော်ရည် စသည်ဖြင့် ကျွေးမွေးဧည့်ခံသည်။  မိမိတို့ လိုအင်ဆန္ဒ ပြည့်ဝစေရေး စုပေါင်း ဒိုအာ ဆုတောင်းကြသည်။ 

ဤသို့ဖြင့် ရက်ရောလှူဒါန်းခြင်း၊ သဒ္ဓါတရား ထက်သန်သော ရိုဟင်ဂျာတို့သည် ကိစ္စတိုင်းကို အကြောင်းပြု၍ ဆင်းရဲသားပြည်သူတို့အား လှူဒါန်းကျွေးမွေးကြသည်။ ဤသည်မှာ ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသားတို့၏ မွန်မြတ်သော စိတ်စေတနာပင်ဖြစ်ပေသည်။ ရိုဟင်ဂျာ ဓလေ့ထုံးစံ၊ ယဉ်ကျေးမှုများကို မကွယ်မပျောက်အောင် ဝိုင်းဝန်း ထိန်းသိမ်းကြရမည့်တာဝန်မှာ ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားတိုင်း၏ တာဝန်ပင်ဖြစ်ပေသတည်း။ 

÷÷÷÷÷÷÷÷÷÷÷÷×÷÷÷÷÷÷÷÷÷÷÷÷

ေခတ္အဆက္ဆက္က သင္ပုန္းႀကီးဖတ္စာ ကဗ်ာေလးမ်ား

မ်ဳိးဆက္ သံုးဆက္ ျဖတ္သန္းခဲ့ေသာ ေခတ္သံုးေခတ္ 
သင္ပုန္းႀကီးဖတ္စာ ကဗ်ာေလးမ်ား ။ ။
====================================

က-ကန္စြန္းပင္ ေရမွာရႊင္
ခ-ခရမ္းသီး ဓါးနဲ႔လွီး
ဂ-ဂဏန္းေကာင္ လက္မေထာင္
င-ငါးပုဏၰား ဟင္းခ်က္စား
စ-စံပယ္ျဖဴ ေမႊးၾကဴၾကဴ
ဆ-ဆရာႀကီး ေခါင္းေလာင္းတီး
ဇ-ဇလားမွာ ဆန္ထည့္ပါ
ည-ညေနခင္း ေလညင္းညင္း
တ-တေယာသံ တညံညံ
ထ-ထရံထက္ အိမ္ေျမွာင္တက္
ဒ-ဒရယ္ဖို (ဂ်ဳိ)ခ်ဳိတိုတို
ဓ-ဓနိငုတ္ ဓါးနဲ႔ခုတ္
န-နဖားမွာ ႀကိဳးလွ် ဳိ ပါ
ပ-ပလူတြင္း ပုရြက္ဆင္း
ဖ-ဖေယာင္းတိုင္ ၾကာပန္းကိုင္
ဗ-ဗလံုထိုး တို႔ေခ်ာင္းရိုး
မ-မရမ္းသီး ဆားနဲ႔ျမည္း
ယ-ယမေန သစ္ေကာင္းေပ
ရ-ရထားလွည္း ျမင္းႏြားဆြဲ
လ-လနတ္ေတာ္ မုန္႔ဆန္းေလွာ္
ဝ-ဝရီးက ဦးႀကီးပ
သ-သပိတ္လြယ္ ငွက္က်ားငယ္
ဟ-ဟတတ တံခါးဝ
အ-အမွာ လူ အအ

(ဆရာ မင္းသုဝဏ္)

=============

က-ကညစ္ ေပမွာျခစ္
ခ-ခရာ အသံသာ
ဂ-ဂဏန္း ေရမွာဖမ္း
င-ငရုတ္စိမ္း စပ္ရွိန္းရွိန္း
စ-စပါး တို႔အားထား
ဆ-ဆရာ ရိုေသပါ
ဇ-ဇရပ္မွာ တည္းခိုပါ
ည-ညအခါ လ သာသာ
တ-တလင္းဝယ္ စပါးနယ္
ထ-ထမနဲ တပို႔တြဲ
ဒ-ဒရယ္ေလး ေဘးမဲ့ေပး
ဓ-ဓနိပင္ အသံုးဝင္
န-နယုန္ ေလရူးသုန္
ပ-ပေလာင္ တို႔ညီေနာင္
ဖ-ဖရံုေပါ တို႔ယာေတာ
ဗ-ဗလ အင္အားျပ
ဘ-ဘယက္ ေရႊေဒါင္းခြက္
မ-မမ အေဖာ္ရ
ယ-ယမင္း ပပဝင္း
ရ-ရထား စီးလို႔သြား
လ-လမင္း ထိန္ထိန္လင္း
ဝ-ဝကေလး ဝိုင္းဝိုင္းေရး
သ-သမင္ အေျပးလွ်င္
အ-အလံ ေအာင္ပြဲခံ

(ဆရာ တကၠသိုလ္ ေမာင္ေမာင္ႀကီး)
=====================

က-ကေလးငယ္ ခ်စ္စဖြယ္
ခ-ခေရကံုး မေလးၿပံဳး
ဂ-ဂဏန္းသင္ ၿပံဳးရႊင္ရႊင္
င-ငခ်ိပ္ေပါင္း စားလို႔ေကာင္း
စ-စခန္းသာ ေတာင္တန္းျပာ
ဆ-ဆရာမ ရိုေသၾက
ဇ-ဇလပ္ျဖဴ သင္းၾကဴၾကဴ
ည-ညေနခင္း ေရခပ္ဆင္း
တ-တမာပင္ ရြာအဝင္
ထ-ထမင္းပြဲ လက္ဆုံႏႊဲ
ဒ-ဒရယ္ယုန္ သားမ်ဳိးစံု
ဓ-ဓနိတန္း ပင္လယ္ကမ္း
န-နဂါးေမာင္ အေမာက္ေထာင္
ပ-ပေလြမႈတ္ ကိုဖိုးတုတ္
ဖ-ဖရံုယို အလြန္ခ် ဳိ 
ဗ-ဗလႀကီး ဆင္ေျပာင္စီး
ဘ-ဘဖိုးအို ဆီးလို႔ႀကိဳ
မ-မမေလး ဝလံုးေရး
ယ-ယမင္းခင္ ကႀကိဳးဆင္
ရ-ရထားႀကီး ေပ်ာ္ေပ်ာ္စီး
လ-လဝါဝါ ထိန္ထိန္သာ
ဝ-ဝတုတ္တုတ္ ဖိုးဝရုပ္
သ-သေျပညိဳ ေအာင္ပြဲႀကိဳ
ဟ-ဟ ဟာ ဟ ရယ္လိုက္ရ
အ-အေမ တို႔တိုင္းျပည္(ေျပ)
ငါတို႔ခ်စ္တဲ့ေျမ။ ။

(ဆရာ တင္မိုး)
================
(3-10-2016)


Credit. to original. Uploader

လသာခ်ိန္ ကစားမလား၊ ႐ိုကစားနည္းနဲ႔ ျမဴးထူးၾက

ပံု-အင္တာနက္

လသာခ်ိန္ ကစားမလား၊ ႐ိုကစားနည္းနဲ႔ ျမဴးထူးၾက
🏄🏄🏄🏄🏄🏄🏄🏄🏄🏄🏄🏄

ေရးသား📚  ႐ိုဟင္ေလး

ေက်းလက္၌ ငယ္ဘဝကို ျဖတ္သန္းရတာကလည္း တမူထူးျခားလွပါတကား။ ေက်းလက္ပံုျပင္၊ ႐ိုးရာ၊ အားကစားေတြက လူငယ္ေတြရဲ႕ အဖိုးမျပတ္ႏိုင္တဲ့ ေပ်ာ္ပါးျမဴထူး အရြယ္ကေလးကို လန္းဆန္းေစပါတယ္။ အနာဂတ္ဘဝ ထူေထာင္ရာ အားျဖည့္ေစပါတယ္။  ဘဝတစ္သက္သာလံုးအတြက္ အာဟာရ သဖြယ္ ျဖစ္တဲ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကာလကို တစ္ကိုယ္ေတာ္ထီးက်န္ ေနတဲ့ခါ တစိမ့္စိမ့္ ေတြးရင္ မ်က္ႏွာေငြလ ဝင္းပပနဲ႔ ဟိုေခတ္သို႔ တေခါက္ျပန္လွည့္ခ်င္တဲ့ခါ ျပန္လိုခ်င္တဲ့ ေတြးမဝတဲ့ ပီတိကို ခံစားေစရပါတယ္။

ယေန႔ေလာက္ မဖြံ႕ၿဖိဳးခဲ့ေသာ ေခတ္တေခတ္လည္း တို႔ေတြ ျဖတ္သန္းခဲ့ဖူးသည္။ ထိုေခတ္က ေခတ္မီ အီလက္ထရြန္နစ္ ပစၥည္းမ်ား ႐ုပ္ျမင္သံၾကား၊ မိုဘိုင္းဖုန္း၊ ဗီဒီယိုဂိမ္း စသည္တို႔ မရိွခဲ့ေခ်။ ထိုေခတ္က လူႀကီးေတြ၊ ကေလးေတြ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ ရွည္လ်ားေသာ ညည့္နက္ကို ကုန္ဆံုးေစသလဲ။ ဒါက ယေန႔ေခတ္ လူငယ္ေတြရဲ႕ သိလိုစိတ္ ေမးခြန္းတစ္ခုျဖစ္တယ္။

ေရွးေခတ္က လူေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ ပတ္ဝန္းက်င္အလိုက္၊ လူမ်ဳိးဓေလ့ထံုးစံအလိုက္  ညည့္အခါက်ရင္ ပံုျပင္ေတြေျပာ၊ ဒ႑ာရီေတြဖတ္၊ ေျမဝိုင္းကပြဲေတြနဲ႔ ေဖ်ာ္၊ စကားထာ ထိုးပြဲေတြလုပ္ စတဲ့ ကစားနည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ တိတ္ဆိတ္ေနေသာညကို ပြဲသဘင္ကဲ့သို႔ ေပ်ာ္ျမဴးၾကတယ္။ အဲ့လို ဂိမ္းေတြမွာ အိမ္တြင္း ကစားတဲ့ ဂိမ္းနဲ႔ ကြင္းျပင္ထြက္ ကစားရတဲ့ ဂိမ္း ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရိွပါတယ္။  ဒီမွာ အိမ္တြင္းကစားတဲ့ ကစားနည္း အခ်ဳိ႕ကိုပဲ ေဆြးေႏြး တင္ျပသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ က်န္တဲ့ဟာကို ေနာက္က႑ေတြမွာ ေဆြးေႏြးေပးပါမယ္။

“Cíyalor dhor nái bagór dhor, guithguitha zunaffoor.”

ဤလကၤာကား လသာေသာ ညတြင္ ၾကားရေလ့ရိွတဲ့ ႏိုးေဆာ္သံတစ္သံျဖစ္တယ္။ ကေလးေတြ ကစားဖို႔ ထြက္ၾကဖို႔ ဖိတ္ေခၚသံျဖစ္တယ္။ “ေျမေခြး၊ က်ားတို႔ကို တစို႔တစိမွ ေၾကာက္စရာမလိုပါ၊ အေၾကာင္းမွာ လသည္ ေကာင္းကင္ေပၚ အလြန္ပင္ ေတာက္ပေနတယ္။ ထြက္လာၾကစို႔…ကေလးတို႔ေရ။”

ပံုျပင္ဖတ္ျခင္း ၿပီးဆံုးတဲ့အခါလည္း လကၤာခ်ဳိးၿပီး ပြဲၿပီးေစတယ္။

“Ek ceer nun, Kissá fún, 

Ek ceer morís, Kissá dóris,  

Ek ceér tel, Kissá gel.”

ကစားနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိး

၁။ ေရာ္ခ်္ေဟာခ်္ ကားလား   

၂။ ဘာဂ္ကုမ္ ကားလား

၃။ ဩနီဘိုင္ေယာရ္ ေထာ္နီ ကားလား 

၄။ ေအခ္ဆုဝါရီကားလား  

၅။ ဓူဓူကားလား  

၆။ ေမာ္လ္ ေကလား    

၇။ ဘာလ္တီ ကားလား 

၈။ ေမာရီဆ္ကားလား 

        ၉။ ဇားပၸဳဳဏ္ကာလား

၁၀။ ေဆာ္ဒီ ကိစၥာ့

၁။ ေရာ္ခ်္ေဟာ္ခ်္ ကားလား

ေရာ္ခ်္ေဟာ္ခ်္ ကားလား သည္ ညအခါ အိမ္တြင္း ကစားေသာ ကစားနည္း တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ငယ္ရြယ္ေသာ ေယာက္်ား၊ မိန္းကေလးမေရြး ေပါင္းၿပီး ကစားႏိုင္သည္။ လသာေသာ ညမ်ားတြင္ သာမက လကြယ္ညမ်ားတြင္လည္း ကစားႏိုင္သည္။ အမ်ားဆံုးေတာ့ အိမ္တြင္း ကစားၾကသည္။ အိမ္ရိွ ညီကိုေမာင္ႏွမမ်ားေပါင္းၿပီး ကစားျမဴးထူးၾကသည္။

ကစားနည္းက သိပ္လြယ္ပါတယ္။ အဓိက ေရတြက္ရမယ့္ နံမယ္ ေျခာက္ခုကို တတ္ထားရသည္။ အဲ့ဒီ နံမယ္ ေျခာက္ခု ရတာနဲ႔ ကစားတတ္ၿပီ။ နံမယ္ေတြမွာ-

၁။ ေရာခ်္         [Roic] 

၂။ ေဟာခ်္       [Hoic] 

၃။ သွ်ိေဂၤါ        [Cíñgo] 

၄။ ဘုလ္ဘူလီ [Bulbili] 

၅။ မာေလခ္     [Malek] 

၆။ မုစ္တာခ္     [Mustaq] တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။

ကစားေဖာ္ ဘယ္ႏွေယာက္ မဆို တစ္ေပါင္းတစ္ခါတည္း ကစားႏိုင္တယ္။ ကစားနည္းရဲ႕ အဓိက အခ်က္က မွန္းရာေပါက္ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ဦးစြာ ကစားေဖာ္ အားလံုးက လက္ႏွစ္ဖက္ကို လက္ေခ်ာင္းေတြျပန္႔ကာ ၾကမ္းေပၚတြင္ ခ်ထားရတယ္။ ၿပီးေတာ့ တစ္ေယာက္စီ မွန္းထားရာကို ေခၚေပးရတယ္။ ဥပမာ-တစ္ေယာက္က ROIC ေပါက္မယ္ မွန္းၿပီး Roic လို႔ေခၚရတယ္။ တစ္ဦးစီရဲ႕ ေခၚခ်က္ေတြကို ကိုယ္စီကိုယ္စီ မွတ္ထားရတယ္။ ၿပီးရင္ လက္ေတြ ျပန္တင္ယူၿပီးေတာ့ မိမိေခၚထားတဲ့ နံမယ္နဲ႔ ထိေအာင္ ခန္႔မွန္းၿပီး လက္ေခ်ာင္းေတြ ျပန္ၾကမ္းေပၚ ခ်ထားရတယ္။ (တစ္ေယာက္က ၁ ေခ်ာင္း၊ ေနာက္တေယာက္က ကိုးေခ်ာင္း၊ ေနာက္တစ္ေယာက္က 5 ေခ်ာင္း စသည္ျဖင့္ မိမိခန္႔မွန္းတာနဲ႔ ကိုက္ေအာင္ ခ်တာေပါ့) ၾကမ္းေပၚခ်ထားတဲ့ လက္ကို ျပန္တင္ယူလို႔မရဘူး။ ၾကမ္းေပၚမထိခင္ ဆိုရင္ တင္ၿပီး ျပန္ လက္ေခ်ာင္း အနည္းအမ်ားေျပာင္းၿပီးေတာ့ ခ်ႏိုင္တယ္။ အားလံုး ခ်ၿပီးသြားရင္ တစ္ေယာက္က လက္ေခ်ာင္းေတြ အားလံုးကို အစဥ္အလိုက္ ေရတြက္တယ္။ တစ္၊ ႏွစ္၊ သံုး၊ေလး ဆိုၿပီး ေရတြက္တာမဟုတ္ဘူးေနာ္။ ဟိုး ေရာခ်္၊ ေဟာခ်္၊ ခ်ီေဂၤါ၊ ဘုလ္ဘူလီ၊ မာေလခ္၊ မုစ္တာခ္ ဆိုၿပီး ေရတြက္နည္းနဲ႔ ေရတြက္တာျဖစ္တယ္။ လက္ေခ်ာင္း ေျခာက္ေခ်ာင္းထက္မ်ားရင္ မုစ္တာခ္ ၿပီးရင္ ျပန္အစ ေရာခ်္ကေန ေရတြက္တယ္။ ေနာက္ဆံုး လက္ေခ်ာင္း ကို ေရတြက္ေသာ နံမယ္သည္ ေပါက္တဲ့ နံမယ္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ဆံုး လက္ေခ်ာင္းထိ ေရာက္တဲ့အခါ ေဟာခ်္နဲ႔ ဆံုးတယ္ ဆိုပါစို႔၊ အစက ေဟခ်္ မွန္းေခၚခဲ့တဲ့ သူကႏိုင္သြားၿပီေပါ့……ဟား…ဟား

ႏိုင္တဲ့သူက ဘာလုပ္မယ္ ဆိုတာကို ကစားနည္းမစမီ ညီတူညီမွ် ဆံုးျဖတ္ရတယ္။ တစ္ခ်ိန္းစီ ေခါင္းကိုတုမယ္ သို႔မဟုတ္ လက္ဝါးကို လက္သန္း ၾကမ္းထိၿပီး အထက္သို႔ လက္မေျမာက္ျပန္႔ကာ သတ္မယ္။ ဒုတိယနည္းကို ႏွစ္ေယာက္တမ္း ကစားတာမွာ အသံုးမ်ားတယ္။ လက္ဝါးကို ခံသူက ႐ိုက္ခ်ိန္မွာ အေပၚသို႔ ျမင့္လိုက္ရင္ ႐ိုက္ခ်က္ လႊဲသြားႏိုင္တယ္။ ႐ိုက္ခ်က္လႊဲသြားရင္ ဆက္မ႐ိုက္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ကစားနည္းကို ျပန္စရတယ္။ ဒီတစ္ခါ ႏိုင္တဲ့သူက သူ႕လက္ေခ်ာင္းကေနစၿပီး ဦးေဆာင္ေရတြက္မွာျဖစ္တယ္။ အထက္နည္းအတိုင္း ဆက္လက္ကစားတယ္။ မွန္းရာေပါက္တဲ့သူ ႏိုင္တယ္၊ ႐ံႈးတဲ့သူ ခံေပါ့…ဒီလိုနဲ႔ ညကို ေႏြးေႏြးေထြးေထြး ကုန္ဆံုးေစပါတယ္။

ဒီေလာက္ဆိုရင္ ေရွးေခတ္က ကစားနည္းတစ္ခုကို တတ္သြားၿပီ ထင္တယ္။ အိမ္မွာ ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမေတြနဲ႔အတူ ကစားၾကည့္ေပါ့။ ေပ်ာ္စရာလား သိရမယ္၊ ေရွးေခတ္က ေပ်ာ္ရႊင္မႈတစ္ခု ကိုယ္တိုင္ခံစားႏိုင္မယ္။ ကစားၾကရေအာင္…

၂။ ဘာဂ္ကုမ္ ကားလား [Bákkum Kalá]

ဤ ကစားနည္းသည္လည္းပဲ ညအခါ ကစားေသာ ကစားနည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ေရာ္ခ်္ေဟာ္ခ်္ ကစားနည္းနဲ႔ ခပ္ဆင္ဆင္ တူပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အိမ္တြင္း ကစားၾကတယ္။ ညည့္အခါမက ေန႔အခါ အားလပ္တဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာလည္း ကစားၾကတာကို ေတြ႕ရတယ္။

ကစားနည္းရဲ႕ အဓိက ေသာ့ခ်က္က လကၤာ တစ္ပုဒ္ျဖစ္တယ္။ အဲ့ဒီလကၤာကို ေရတြက္ ကစားရတယ္။ လကၤာမွာ-

Bakkúm bakkúm kiáñraMuicé báiñggé thiañra. 

Muic maittou gilám dé,Keça fúçi moillám dé. 

Bóuzi re bóuzi suñra duf,Suñrat kiállá dán, sulot dóri an. 

Sul ká hala, Nak haçi féla .Nak ot ká lou, Borbái ór buo. 

Borbái borbái gozzon tole,Cóñço bái cóñço bái tetói gasór tole. 

Tetói faittou gilám dé,Áff e sótor dóijje dé. 

Elóm fath, delóm fath,Haçi féla cúnar hát.

လကၤာ ပါဒ တစ္ခုစီကို လက္တစ္ခ်ာင္းစီထိကာ ေရတြက္ရတယ္။ ကစားေဖာ္အားလံုးက လက္ႏွစ္ဖက္စီ ၾကမ္းျပင္ေပၚခ်ရတယ္ေပါ့။ ကစားေဖာ္ (၂)ေယာက္မက တေပါင္းတည္း ကစားႏိုင္တယ္။

ကစားနည္း

ကစားေဖာ္မ်ားသည္ ၾကမ္းျပင္တြင္ ဝိုင္းရံဝိုင္းဖြဲ႕ ထိုင္ၾကတယ္။ အစတြင္ Borsáb တစ္ေယာက္ ေရြးရတယ္။ သူငယ္ခ်င္း အားလံုးက လက္ႏွစ္ဖက္ စလံုးကို ၾကမ္းျပင္ေပၚခ်ထားရတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေဘာရ္ဆာပ္ ျဖစ္သူက အထက္ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ လကၤာကို တစ္ပါဒစီ ဆိုရင္း လက္ဝါးတစ္ခုစီ လက္ဆုပ္ေထာင္နဲ႔ အသာေလး ထိရတယ္။ ခပ္မာမာထိလိုက္ရင္ နာမွာစိုးလို႔။  အဲ့လို ရြတ္ရင္းထိရင္းနဲ႔ လက္ေတြ ကုန္သြားၿပီ၊ လကၤာပုဒ္က မကုန္ေသးဘူးဆိုရင္ က်န္ေနတဲ့ လကၤာပါဒေတြကို ပထမလက္က ျပန္ရြတ္ထိရတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ လကၤာတစ္ပုဒ္လံုး ကုန္သြားၿပီးဆိုရင္ လကၤာေနာက္ဆံုး ပါဒ ထိတဲ့ လက္ဟာ သိမ္းဆည္းခံလိုက္ရမယ့္ လက္ျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ လက္တစ္လက္ ေလ်ာ့သြားၿပီေပါ့။ ေနာက္တစ္ခါ ျပန္စရတယ္။ ေနာက္ဆံုး ထိတဲ့လက္ကို သိမ္းလိုက္… ဒီလိုနဲ႔ ကစားရင္း လက္ေတြ ကုန္သြားတဲ့အထိ ကစားရတယ္။ ေနာက္ဆံုး လက္တစ္လက္ က်န္တဲ့သူက ဗိုလ္ျဖစ္ေနၿပီေပါ့။

ဒုတိယ ေက်ာ့အေနနဲ႔ ေမးေျဖ ကစားရတယ္။ ဗိုလ္က်တဲ့သူက က်န္တဲ့သူေတြထံ ေမးရမွာျဖစ္တယ္။
ေမးခြန္းကေတာ့…

ေမး- Tor hát hone loigiyé? 

ေျဖ- bilaiye. 

ေမး- Bilaiye toré kidiyé? 

ေျဖ- Hóñlá Múla. 

ေမး- Hóñla Múla haré diyós? 

ေျဖ- Tor natiré.

၃။ ဩနီဘိုင္ေယာရ္ ေထာ္နီ ကားလား

ဒီကစားနည္းကလည္း အထက္က ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ကစားနည္းေတြရဲ႕ အုပ္စုလို႔ပဲ သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္။  လကၤာရြတ္ ကစားရတဲ့ ကစားနည္းျဖစ္တယ္။ ကစားပံုကစားနည္းကေတာ့ နည္းနည္းျခားတယ္။ ဖြက္ထားတဲ့ ပစၥည္းေလး တစ္ခုကို ရွာေဖြနည္းျဖစ္တယ္။ ကစားေဖာ္ ႏွစ္ေယာက္မက ကစားႏိုင္တယ္။ ကစားေဖာ္မ်ားေလ ပိုေကာင္းေလေပါ့။ ၁၀ ေယာက္ထက္ မ်ားရင္ေတာ့ ႐ႈပ္ကုန္မယ္။ ပါးစပ္က ရြတ္ရမယ့္ လကၤာမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္တယ္။

Oní báiyór thooni, 

Árgua gásor boiro ni, 

Áre hawwá áré zaa, 

Maár hawwá dud bát ha, 

Aaré hawwa, leikká fuissá 

Harttú asé harttú nái 

Hoói félla hawwar maa.

ဒီလကၤာကို အဓိက တတ္ထားရမယ္။ ကဲ့… ကစားနည္း သင္ေပးမယ္!

ကစားနည္း

ပထမဦးဆံုး Hawwa တစ္ေယာက္ေရြးရတယ္။ Hawwa ဆိုသူက ဖြက္ထားတဲ့ဟာကို ရွာေပးမယ့္ သူျဖစ္တယ္။ ကစားပြဲ မစခင္ေတာ့ ေခါင္းပန္းလွန္ ေရြးတယ္။ ၿပီးရင္ ကစားေဖာ္ေတြက လက္ကို ကိုယ္စီကိုယ္စီ ကိုယ္နဲ႔ကပ္ ဖိထားရတယ္။ တစ္ေယာက္က ဖြက္မယ့္ တုတ္တိုတုတ္စ သို႔မဟုတ္  အျခားတစ္ခုခုကို လက္ဆုပ္ထဲ မျမင္ရေအာင္ ကိုင္ၿပီး ကစားေဖာ္ေတြရဲ႕ လက္ထဲကို ႏိႈက္ေပးရတယ္။ ႏိႈက္ေပးတဲ့အခါ ပါးစပ္က အထက္လကၤာကို ရြတ္ရတယ္။ လကၤာ မဆံုးခင္ တုတ္တိုတုတ္စကို ကစားေဖာ္ တစ္ေယာက္ေယာက္၏ လက္ထဲမွာ ေျပာင္းဖြက္ထားရတယ္။ ဟာဝါ လုပ္သူက သူတို႔ ကစားေနတာကို ေသေသခ်ာခ်ာ ေစာင့္ၾကည့္ေနရတယ္။ လကၤာဆံုးတာနဲ႔ ဟာဝါက ရွာေပးရမယ့္ အခ်ိန္တန္ၿပီ။ သူက ကစားခဲ့တဲ့ အမႈအရာကို ခ်င့္တြက္ၿပီးေတာ့ ကစားေနတဲ့သူေတြထဲမွ တုတ္တိုစ ရိွမယ္လို႔ ယူဆတဲ့သူကို ေထာက္ျပေပးရတယ္။  သူေထာက္ျပတဲ့ သူထံ တုတ္တိုစ ရွာေတြ႕ရင္ ႏိုင္သြားၿပီ။ ဒီတစ္ခါ ဟာဝါလုပ္သူက ကစားရမယ္။ အဖမ္းခံရသူက ဟာဝါလုပ္ရမယ္။ ဒီအတိုင္း ဖြက္ရွာၿပီး ကစားရင္း ညကေလးကို ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ကုန္ဆံုးၾကတာေပါ့။

၄။ ေအခ္ဆုဝါရီ ကားလား

ဒီကစားနည္းကေတာ့ အမ်ားအားျဖင့္ မိန္းကေလးေတြ ေဆာ့တ့ဲ ကစားနည္း တစ္မ်ိဳးျဖစ္္္ပါတယ္။ လကၤာရြတ္  ကစားရတယ္။ ေဂၚလီသီး ဒါမွွမဟုတ္ ေက်ာက္ခဲ ၇ လံုုုုးနဲ႔ ကစားရတာျဖစ္ပါတယ္။ အေပၚဖက္္ကို ေဂၚလီတစ္ခဲ ပစ္ေတာင္္ျပီးေတာ့

ေျမမွာရွိိွတ့ဲ က်န္အသီးတစ္လံုးစီကို ေကာက္ယူရတယ္။ ေျမက ေကာက္ယူရင္း အေပၚကက်လာတ့ဲအသီးကို ေျမသို႔မက်ခင္ ဖမ္းရတယ္။ အသီးတစ္လံံုံုံုံုးေကာက္ယူတိုင္း ေအာက္္္ပါေဖာ္ျပထားတ့ဲဲ့ လကၤာပိုဒ္ တစ္ပိုဒ္စီ ရြတ္ဆိုုရတယ္။ ေက်ာက္ခဲဲအားလံုး ခြၽတ္္္ယြင္းခ်က္မရိွွဘဲ ေကာက္ယူႏိုုင္ရင္ တစ္ပြဲ ႏိုင္သြြြားျပီေပါ့။ တစ္ပြြဲ ႏိုင္တာကို ek gás လို႔ ေခၚပါတယ္။ 

ခြၽတ္ယြင္းခ်က္ကေတာ့ လကၤာရြတ္ဆိုရန္ ေမ့သြားတယ္။ ဒါမွွွွမဟုတ္ တစ္ေၾကာင္းအစား တစ္ေၾကာင္း မွားျပီးေတာ့ ရြတ္ဆိုရင္ ႐ံႈးျပီ။ အေပၚပစ္တာရယ္၊ ေကာက္တာရယ္၊ ျပန္ဖမ္္းတာရယ္ မွန္္မွန္ကန္္္္ကန္ မလုပ္ႏိုင္ရင္ ႐ံႈးတယ္။ ျပီးရင္ ေနာက္တစ္ေယာက္ အလွည့္တာေပါ့။ ေနာက္္ဆံုး ဆံုုုုုးျဖတ္္္ခ်က္ကေတာ့ ဘယ္သူဘယ္္နွပြြဲ ႏိုင္တာေပၚ ေရတြက္ကာ အနိုင္အ႐ံႈးဆံုးျဖတ္ၾကပါတယ္။ 

 

Ek súwari, 

Fan besoni, 

Cú gula haitum, 

Naikúr zaitum, 

Allah douk, 

Ek gas ouk. 

၈။ ေမာရီဆ္ကားလား

ေမာရီဆ္ကစားနည္းကို ေရ၌ ကစားရေသာ ကစားနည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ကေလးတစ္ေယာက္ကို အျခားကေလးေတြက လိုက္ဖမ္းရတဲ့နည္းျဖစ္တယ္။

Iba ki moris, Ekku dufe doríc. 

ဒီကစားနည္းရဲ႕ အဓိကအခ်က္က ေရကူးတတ္ဖို႔လိုပါတယ္။ တတ္္္္႐ံုနဲ႔ မျဖစ္္ေသး ကြြြြၽမ္္္္းက်င္္္္္ဖို႔လည္းလိုပါတယ္။ ေရထဲငုပ္တတ္ဖို႔လဲ ကြြၽမ္္္းက်င္ရတယ္။ ဒီေလာက္ တတ္္ရင္ ကစားႏိုင္ျပီ။

 ေခ်ာင္းကမ္္္္းပါးနား ေရခ်ိဳဆင္းတ့ဲ ကေလးေတြထဲ တစ္ေယာက္ကို ပထမဦးဆံံုံုံုးေရြြြးရတယ္။ က်ဘမ္းစနစ္နဲ႔ ေရြြြးတာေပါ့။ ျပီီီီးေတာ့ အေရြးခံရတ့ဲဲ့ဲ့သူက ဝါးတစ္လံုးစာေလာက္ အေဝး သြားတယ္။ က်န္္္တ့ဲတစ္စုက ဒီဖက္ေစာင့့္ရတယ္။ အေရြးခံံရတ့ဲ့သူက ဝါးတစ္လံုုုုးစာအေဝးကေန လက္ေခ်ာင္္္းတစ္ေခ်ာင္း ေတာင္လ်က္ " Ibá ki?" ဆိုျပီးေတာ့မးတယ္။ တစ္ဖက္က ကစားေဖာ္ေတြက "Moris" လို႔႔႔ ေျဖရတယ္။ ျပန္တစ္္္ခါ ပင္မကစားမယ့့့္္္္သူက "ekku dhuf e dorís"  လို႔ ေျဖရင္း ေရထဲ ငုပ္ဝင္သြားတယ္။ ဒါနဲ႔ ကစားပြဲ စျပီေပါ့။ ျပိဳင္္္ဖက္ကစားေဖာ္ေတြကလဲ ခ်က္ခ်င္း ေရထဲ ငုုပ္ဝင္ျပီးေတတာ့ အတိုင္ကစားေဖာ္ကိို လိုက္ဖမ္္္းရတယ္။ ဖမ္းႏိုင္ရင္ နိုင္တဲ့့့သူက ပထမနည္းအတိုင္း အတိုင္လုပ္ရျပန္တယ္။ 

ထူးျခားခ်က္က ဖမ္းတဲ့့အခါ ေရထဲ ငုပ္ေနတဲ့ အခ်ိန္္္မွာ ဖမ္းရတာျဖစ္တယ္။ အတိုုုင္ကစားသမားက ေရေပၚ ေပၚလာရင္ မဖမ္းနိုင္ေတာ့ဘူူး။ ဖမ္းရင္လဲ မပိိုိုိုင္ဘူး။ သို႔ေသာ္ အတိုင္္သမားက ေရေပၚတက္လာတယ္။ ျပိဳင္ဖက္တစ္ေယာက္ေယာက္က ေရေအာက္ကေန ငုပ္လ်ွိဳ႕ဝင္ျပီီီီးေတာ့ ဖမ္းႏိုင္တယ္။

ဒီပံုစံနဲ႔ ေရလည္း ခ်ိဳးျပီးေရာ့၊ ကစားလဲျပီးေရာ့။ အိိိမ္ေရာက္ရင္ အ႐ိုုက္လည္္းခံေရာ့…ပါ့့။

ဆက္လက္ေစာင့္ေမွ်ာ္ပါ…

ေက်းလက္ ဆိုတာနဲ႔ အညာေဒသ ေတာေတာင္ ပတ္ကံုး ဝန္းရံေနတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ျဖစ္တယ္။ အိုင္းခ်င္း ကဗ်ာေတြမွာ အလြန္ကို ေရွးေတာရြာတို႔ သိျမင္ခံစားႏိုင္တယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္အေလွ်ာက္ သူတို႔ရဲ႕ ငယ္ရြယ္ဘဝဟာလည္း

အာလ်ဗေဒါ ဝါနှိုးတေး [Alveda]

ပုံ- အညာဒေသ အာလ်ဗေဒါဓလေ့၊ RK ပန်းချီ

Albeda [ဝါနိုးတေး]

 ရေးသား- ရိုဟင်လေး

အလ်ဗေဒါသည် ညအိပ်စက်သူ အပေါင်းတို့အား ကောင်းမှုကုသိုလ်ပြုလုပ်ရန် အိပ်ရာမှ နိုးပေးအပ်သော ရိုဟင်ဂျာရိုးရာ တေးတစ်မျိုးဖြစ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် ရမဒွါန် ဝါလတွင်း သန်းခေါင်ကျော် တွင် အိပ်ရာမှ နိုးပေးသော နိုးဆော်တေး တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဝါနိုးတေး ဟုလည်းခေါ်ကြသည်။ ရမဒါန်လ [ရိုဟင်ဂျာ အခေါ် ရုဇာစ္စာန်] ရောက်လာသည့်နှင့် တပြိုင်နက် ရိုဟင်ဂျာ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု တစ်ခုသည် မိုးရေရရှိ၍ အဖူးသစ် အပွင့်သစ် ဖူးပွင့်လာသကဲ့သို့  ရှင်သန်လာလေသည်။ ယင်းကား အခြားမဟုတ် အလ်ဗေဒါ ခေါ် ဝါနိုးဆော်သော ဓလေ့ပင် ဖြစ်သည်။ ယင်းကား ကောင်းမှုကုသိုလ်ပြုလုပ်ရန် နိုးဆော်သံဖြစ်သည်။ နိဗ္ဗာန်ဆော်သံတည်း။ အလ်ဗေဒါ သည် အရဗီဘာသာ စကားမှ ဆင်းသက်လာသော မွေးစားစကားလုံးဖြစ်သည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ “ခွဲခွာခြင်း” ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ညအိပ်ရာမှ ခွဲခွာခြင်းဖြစ်သည်။ 

ဟိုးရှေးခေတ် စပီကာများ၊  အသံချဲ့စက်များ မပေါ်သေးသည့် ကာလမှာ စဟေရီ အချိန် အိပ်ရာမှတက်ပြီး အချိန်မီ ဝါချည်ရန် အခက်အခဲများ ရှိခဲ့သည်။ နာရီများလည်း မပေါ်သေးခင်ကပင် အိစ္စလာမ်ဘာသာဝင်များသည် အမျိုးမျိုးသော နည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ အချိန်အပိုင်းအခြားများကို သိရှိနိုင်ရန် ကြံဆောင်ခဲ့သည်။ လူတို့သည် ဦးချိုတံပိုး [ချီးညာ] မှုတ်၍ သော်လည်းကောင်း၊ ကုလားတက်များ [တက်ခ်] ၊ မောင်း [မူမ်]တီး၍သော်လည်းကောင်း အချိန်အပိုင်းအခြားများကို သတိပေး နိုးဆော်ပေးကြသည်။ 

ရမဒါန်လတွင် ဝါချည်၊ ဝါဖြေ အချိန်များတွင် ဦးချိုတံပိုး မှုတ်၍ ရွာသူရွာသားများကို အသိပေးလေ့ရှိသည်။ ထိုအပြင် ညသန်းခေါင်ကျော်တွင် အလ်ဗေဒါ ခေါ် ဝါနိုးဆော်၍ အိပ်ရာမှ နိုးပေးလေ့ရှိသည်။ ကျေးရွာလူငယ်လူပျိုများ စုပေါင်းကာ လူ (၁၀)ယောက်၊ (၁၂)ယောက်စီ အုပ်စု တစ်ဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့ ဖွဲ့ကာ စဟေရီချိန်  နိုးဆော်ရန်အတွက် ဓမ္မတေးသီချင်းများကို အပြိုင်အဆိုင်  ဖွဲ့ဆိုကြသည်။ အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့တွင် ခေါင်းဆောင် တစ်ဦးစီ သတ်မှတ်ပေးကြသည်။ တစ်ဖွဲ့ တစ်ရက်စီ၊ တပတ်စီ စသည်ဖြင့် တာဝန်ယူကြသည်။ ပြီးနောက် သန်းခေါင်ကျော် ၃ ချက်တီးလောက်တွင် ထိုလူငယ်အဖွဲ့သည် သီချင်းများကို တညီညီ တချိုချို အော်ဟစ် ဆိုကာ ရွာတစ်ခုလုံးလည်ပတ်၍ အိပ်မောကျနေသည့် လူများကို ဝါချည်ရန် နိုးဆော်ပေးကြပါသည်။ “အို အလ္လာဟ့် ကျေးကျွန်အပေါင်းတို့၊ အိပ်ရာမှ ထကြလော၊ ဥပုသ် တည်ဆောက်ကြလော၊ ကောင်းမှု ကုသိုလ်ပြုကြလော” စသည်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်အကျိုးကို ညွှန်ပြခေါ်ခြင်း၊ ကြား၌ အလ်ဗေဒါတေးများကို ညီညီညာညာ ဆိုခြင်းဖြင့် ရွာလည်း တညံညံဖြစ်လာ၍ လူတို့လည်း အိပ်ရာမှ နိုးလာကာ ဝါချည်ရန် ပြင်ဆင်ကြလေသည်။

အလ်ဗေဒါ လူငယ်အဖွဲ့သည် ညတိုင်းညတိုင်း ရွာကို တစ်ပတ်၊ နှစ်ပတ်လည်ကာ နိုးဆော်ကြသည်။ ထိုအလ်ဗေဒါ တေးသံသည် လူတို့၏ စိတ်ကို ကြည်နူးစေသည်။ ကောင်းမှု ကုသိုလ်ပြုလုပ်ရန် စိတ်နုများ တစိမ့်စိမ့် ဖွားလာကြသည်။  ဥဒါဟရုဏ် အဖြစ် အလ်ဗေဒါတေး တစ်ပိုဒ်၊ နှစ်ပိုဒ်ကို အောက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ 

       (၁)

       Añrá lee rekkwá juwan 
       Bañgi zargoi mosít gán 
       Mosítór lá kíyal goillé 
       Faiba Jonnot gán.

       (၂)

        Cúkkur bare Juma ailé 
        nomaz forthé Mosít nokula, 
        Zár baricá Mosit táke ekhélá.

ရမဇာန်လ ကုန်ဆုံးမည့် နောက်ဆုံးည  သရဝီ[မြတ်တမန်တော် စွန္နတ်တော်အရ ဥပုသ်လတွင် ညအချိန်၌ ဝတ်ပြုရသော နုမာဇ်တစ်မျိုး] အပြီးတွင် ထို အလ်ဗေဒါ လူငယ်လူပျိုအဖွဲ့များကို သက်ဆိုင်ရာ ရပ်ကွက်ကျေးရွာမှ ဆုလာဘ်ငွေများ၊ အဝတ်တန်ဆာများ ချီးမြင့်ပေးကြသည်။ ၎င်းဆုငွေကို အလ်ဗေဒါ လူငယ်အဖွဲ့ဝင်များက အညီအမျှ ခွဲဝေ ယူကြလေသည်။ မနက်ဖြန် အိဒ်ပွဲသို့ သုံးဆောင်မည့် အသုံးစရိတ် ရရှိသွားသဖြင့် အလွန်ပင် ပျော်ရွှင်ကြလေသည်။ ပျော်…ပျော် နွှဲကြပေါ့ …

အာလ်ဗေဒါနှင့် အလွမ်းကို ကဗျာဆရာများက အမျိုးမျိုး စာပန်းချီရေးခြယ်ကြသည်။ ကဗျာဆရာ မောင်လတ်က ရေးဖွဲ့ခဲ့သော အာလ်ဗေဒါ ကဗျာကို စာရှုသူတို့ ဖတ်ရှုခံစားနိုင်ရန် ရင်ခုန်သံကဗျာဥယျာဉ် ကဗျာစာမျက်နှာမှ  ကူးယူဖော်ပြပေးပါသည်။

ကဗျာဆရာသည် မိမိငယ်စဉ်အခါ မိမိ၏မွေးရပ်ဇာတိ၌ ပျော်ဖူးခဲ့သည့် အလ်ဗေဒါ တေးသံများကို လွမ်းနေကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ “တုနှိုင်းမမီ ဘယ်သံစဉ်” ဟူ၍ မည်သည့် သံစဉ်မှ အလ်ဗေဒါ တေးသံလောက် ကြည်နူးနိုင်သည် မရှိဟု တင်စားရေးဖွဲ့ထားသည်။ 

အာလ်ဗေဒါ

ကြာခဲ့​လေပြီ …

ဟိုချိန်တုန်းက

ပျော်ရွှင်မြူးထူး ခံစားခဲ့ဖူး

တို့ရပ်ဌာနေ မွေးရပ်မြေဝယ်

တိတ်​ဆိတ်ငြိမ်သက်​သန်းခေါင်ကျော်မှ

ရမ်ဇာန်မြတ်တော် နိုးဆော်သံကို

သာယာနာဖွယ် နားဆင်ရသည်

တုနှိုင်းမမီ ဘယ်သံစဉ်။

ခံစားခဲ့သူ လွမ်းရသူမို့

စိတ်ထိန်းဖို့က ခက်ခဲလှ၍

သတိရတိုင်း ငိုရရှာသည်​

ခေတ်မီသံစုံ အလုံးစုံကို

အစားထိုးကာ နားဆင်​ပါလည်း

တုနှိုင်းမမီ ဘယ်သံစဉ်။

(မောင်လတ်)

20-5-2019

နောက်ပိုင်းကာလတွင် အလ်ဗေဒါသည် တဖြေးဖြေး အားပျော့လာခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ အသံချဲ့စက်များ ခေတ်စားလာသည်နှင့်အမျှ အလ်ဗေဒါလည်း ပျောက်ကွယ်စပြုလာသည်။ ရိုဟင်ဂျာတို့သည် အလ်ဗေဒါတေး အစား နာသီယာ ခေါ် ဘာသာရေး ဂုဏ်ရည်ဖွဲ့ တေးကို အစားထိုးလာခဲ့သည်။ ရမဒွါန်ရောက်တိုင်း ကျေးရွာရပ်ကွက်တိုင်းမှ အသံချဲ့စက်များ တညံညံဖွင့်ကာ နာသီယာတေးများ သီဆိုပေးကြကာ အိပ်ရာမှ ထ၍ ဝါချည်ရန် နိုးပေးကြသည်။ ရခိုင်ပြည်ရှိ အချို့ကျေးရွာများတွင် ယနေ့အချိန်အထိ ရမ်ဇာန်လရောက်လျှင် အာလ်ဗေဒါ ဓလေ့ စောင့်ထိန်းထားကြသည်။

ရိုဟင်ဂျာတို့၏ ရှေးယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့ထုံးစံ တစ်ခုဖြစ်သော အလ်ဗေဒါ ကို မပျောက်ကွယ်နိုင်အောင် ထိန်းသိမ်းကြပါစို့။ 

————————><———————

သမိုင်းပညာရှင် ဇေယျကျော်ထင် ဗိုလ်မှူးဘရှင် ရေးဖွဲ့ခဲ့သော ဝါနှိုးတေး ဖြစ်သော ဝါထဖို့လည်း အချိန်ရောက်ပါပြီ တေးကို တစ်ဆက်တည်း လေ့လာစေနိုင်ရန် 

Click ...

ဝါထဖို့လည်း အချိန်ရောက်ပါပြီ

 

Prince Qajar (သို႔မဟုတ္) အလွတရားရဲ႕ နိယာမကို ေတာ္လွန္ခဲ့သူ

သကၠရာဇ္​ ၁၉၀၀ ဝန္​းက်င္​က ပါ႐ွားျပည္​မွာ ထင္​႐ွားခဲ့တဲ့ ​ေတာ္​ဝင္​မင္​းသမီး Zahra Khanum ျဖစ္တယ္။
သူမရဲ႕နာမည္အရင္းက ​ Taj Al Saltaneh Qajar (1884-1936)၊ မင္​းဆက္​ Naser Al Din Shah Qajar ရဲ႕ သမီး​​ေတာ္ Princess Qajar လို႔လည္​း​ေခၚၾကတယ္​။ သူမရဲ႕ ျငင္းဆိုမႈေၾကာင့္ အမ်ိဳးေကာင္းသား ေတာ္ဝင္လူငယ္ ၁၃ ေယာက္ အသည္းကြဲၿပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကို အဆံုး စီရင္ ခဲ့ပါတယ္။

Princess Qajar (သို႔မဟုတ္) အလွတရားရဲ႕နိယာမကိုေတာ္လွန္ခဲ့သူ

သူဟာ အီရန္ႏိုင္ငံရဲ႕ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူျဖစ္သလို ပန္းခ်ီ စာေပစတဲ့ေနရာမွာလည္း အင္မတန္ ထူးခြၽန္ပါတယ္။ ေခတ္ပညာတတ္ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ျဖစ္ျပီး သူမရဲ႕အိမ္မွာတစ္ပတ္ကို တစ္ခါ စာေပေဆြးေႏြးပြဲ လုပ္ပီး ႏိုင္ငံေရးနဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးစတာေတြကို ႏွီးေႏွာဖလွယ္တယ္။  ေျပာရရင္ သူ႔ေခတ္သူ႔အခါက အတိုင္းထက္လြန္​ေ​​​တာ္တဲ့ ပညာတတ္အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ေပါ့။

ဘာသာေရး႐ိုးရာ အစဥ္အလာအရ ဝတ္ဆင္ရတဲ့ Hijab ကို စြန္႔ပီး အေနာက္တိုင္းဝတ္စံုကို ရဲရဲႀကီး စတင္ဝတ္ဆင္ခဲ့တဲ့ ပထမဆံုးအာရပ္အမ်ိဳးသမီး တစ္ဦးျဖစ္တယ္။ သူ႔ရဲ႕အေၾကာင္းကို လက္ရွိမွာ အီရန္ရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ တီဟီရန္ တကၠသိုလ္ကေန ဟားဗတ္အထိ သင္႐ုိးထဲမွာ သင္ရပါတယ္။

ဓာတ္ပံု႐ိုက္တာ ဝါသနာပါတယ္။ ကဗ်ာေတြေကာင္းေကာင္းဖြဲ႕တတ္သလို စာအုပ္ေတြလည္း ထုတ္တယ္။
ထိုေခတ္ကအီရန္ျပည္ရဲ႕  ေျမေအာက္ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးေတာင္းဆိုတဲ့အဖြဲ့ကို စတင္ တည္ေထာင္တာ လည္း သူပဲျဖစ္တယ္။

အရည္အခ်င္းရွိတဲ့သူမဟာ ထိုေခတ္က အီရန္(ပါရွား)ျပည္ရဲ႕အလွဆံုး အမ်ိဳးသမီးအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံရသလို ေယာက်္ားေတြရဲ႕ေပၚျပဴလာျဖစ္ခံရဆံုး အမ်ိဳးသမီးလည္းျဖစ္ျပီး သူမရဲ့ အလွအပအေၾကာင္းကို ေယာက်္ားေတြဟာ ကဗ်ာေတြသီ သီခ်င္းေတြပါဖြဲ့ဆိုၾကပါတယ္။

Qajar မင္းသမီးဟာ အမ်ိဳးသားေပါင္း ၁၀၀ေက်ာ္ရဲ႕ လက္ထပ္ခြင့္ေတာင္းခံျခင္းကိုခံခဲ့ရျပီး သူျငင္းပယ္ခဲ့တဲ့ အထဲက ၁၃ေယာက္ဟာ သူ႔အခ်စ္ကို မရလို႔ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုေတာင္ေသေၾကာင္းႀကံခဲ့ပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ မင္းသမီး Qajar ဟာ ပံုမွန္အျမင္အရဆို အရပ္ပုပုနဲ႔ဝဝဖိုင့္ဖိုင့္ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ပါ။  ဒါ့အျပင္ မ်က္ႏွာကလည္း အမ်ိဳးသမီးမဆန္ပဲႏႈတ္ခမ္းေမြးေရးေရးနဲ႔ ပံုမွန္လူေတြရဲ႕ အလွတရားဆိုတဲ့ "စံ"နဲ႔ယွဥ္ရင္ ဘာမွမဆိုင္ပါဘူး။

ထိုေခတ္က ပါရွားျပည္က လူေတြရဲ့ စဥ္းစားေတြးေခၚမႈဟာ အရမ္းေကာင္းတယ္။  ပညာတတ္ေတြလည္း ေပါမ်ားတယ္။ Qajar မင္းသမီးရဲ႕အေဖ ဘုရင္ႀကီး Naser Al Din ဟာ မိန္းမေခ်ာေလးမ်ားကို အလြန္ႏွစ္သက္ပါတယ္။ တေန႔မွာ သူေမးခြန္းတခုကို စဥ္းစားမိခဲ့ပါတယ္။

A painting of ‘Esmat (painter unknown) in
the Bahman Bayani Collection. Courtesy
 Women’s Worlds in Qajar Iran

"မိန္းကေလးတေယာက္ရဲ့ စစ္မွန္တဲ့ အလွတရားဆိုတာ ဘာလဲ"တဲ့။
တကယ္ေခ်ာေမာပီး ဆြဲေဆာင္မႈရွိတဲ့ မိန္းကေလးဆိုတာ ပိန္ရမယ္၊ မဝရဘူး၊  အသားအေရေလးက ၾကည္ပီးေဖြးေဖြးေလးနဲ႔ ရွိရမယ္ဆိုတဲ့ လူေတြရဲ႕အျမင္ကို ဘုရင္ႀကီးအေနနဲ႔ လက္မခံခ်င္ေတာ့ဘူး။  သူဟာေန႔တိုင္း မိန္းမေခ်ာေလးေတြနဲ႔ ထိေတြ႔ျမင္ေနရတာပဲ။ သူ႔အတြက္ဘာမွ မဆန္းဘူး။
တျဖည္းျဖည္း သူနားလည္လာတယ္။ လူေတြနားလည္ထားတဲ့ မိန္းမတေယာက္ရဲ႕ စစ္မွန္တဲ့ အလွတရားဆိုတာ ႐ုပ္ရည္ေပၚ မူတည္တယ္ဆိုတဲ့ေခတ္ေဟာင္းက အယူေတြကို သူေျမလွန္ဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ဘုရင္ျဖစ္တဲ့သူ႔ရဲ႕ အယူအဆကို ပါရွားျပည္ရဲ႕ပညာတတ္ အသိုင္းအဝိုင္းက လက္ခံတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ပဲ တိုင္းျပည္တခုလံုးက လက္ခံလာတယ္ဆိုပါေတာ့။

၁၉၀၀ခုနစ္ေက်ာ္ဦးပိုင္းကာလ ပါရွားျပည္က မိန္းမတေယာက္ရဲ့ အလွတရားအေပၚခံယူတဲ့ သေဘာထားဟာ အဲ့လိုကိုေျပာင္းသြားတာပါ။

ဒီလိုအခ်ိန္မွာ Qajar မင္းသမီးလို အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ တန္းတူအခြင့္အေရးကိုေတာင္းဆိုရဲတဲ့ ပညာတတ္ အမ်ိဳးသမီးထြက္လာတယ္။ ေခါင္းေဆာင္စိတ္ရွိျပီး အရည္အခ်င္းျပည့္ဝတဲ့ သူမကို လိုခ်င္တဲ့ေယာက္်ားေတြ ဝိုင္းဝိုင္းလည္လာတာ ဆန္းေတာ့မဆန္းဘူး။

ဤသို႔ုျဖင့္ Qajar မင္းသမီးဟာ ေယာက်္ားတိုင္းရဲ႕ လိုခ်င္ရတဲ့ မိန္းမသားတေယာက္ျဖစ္လာတာေပါ့။
သင္႔​အေနနဲ႔ သူမ်ားလွတယ္ဆိုတိုင္း လိုက္ႀကိဳက္ဖို႔မလိုဘူး။ သူမ်ားလွတိုင္း သူ႔လို လိုက္လွဖို႔လည္း မလိုဘူး။
သင့္​မွာလည္း ကိုယ္ပိုင္အလွတရား ဆိုတာရွိတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕႐ုပ္ရည္ပိုင္ဆိုင္မႈနဲ႔ ပတ္သက္လို့
အျခား လူတေယာက္ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခြင့္ကို သင္​ခံယူေနစရာ မလိုပါဘူး။

အလွတရားဆိုတာ ျပင္ပ႐ုပ္ရည္ေပၚမွာပဲရွိေနတာမွ မဟုတ္တာ။  သင့္​ရဲ႕အက်င့္သိကၡာ စိတ္ဓာတ္ အရည္အခ်င္း ဒါေတြက ႐ုပ္ရည္အသြင္အျပင္ထက္ပိုတဲ့ တကယ့္ အလွတရားျဖစ္ပါတယ္။

သင္​ဘယ္လို ဝတ္တယ္စားတယ္၊ ဒါေတြက အဓိက မက်ပါဘူး။  အဓိကက ကိုယ့္ကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ ရွိေနဖို႔ပါပဲ။

အလွတရားဟာ စစ္မွန္တဲ႔ အရည္အခ်င္း မဟုတ္ပါဘူး။  အရည္အခ်င္းကေတာ့ စစ္မွန္တဲ့ အလွတရား တစ္ခုျဖစ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။

Qajar မင္းသမီးဟာ ဒီ့အတြက္ အေကာင္းဆံုး သက္ေသျပခဲ့ပီးပါျပီ။ သူလွသလို လိုက္လွႏိုင္ဖို႔ သင့္​မွာ အရည္အခ်င္းေတြ အမ်ားႀကီးလိုပါလိမ့္မယ္။

မိန္​းမတစ္​​ေယာက္​ရဲ႕ အလွဆိုတာ .. အဆင္​းမဟုတ္​ပဲ အခ်င္​းဆိုတာ သက္​​ေသျပသြားတဲ့ သူတစ္​​ေယာက္​ဆိုလည္​း မမွားပါဘူး။

#may

Azur Taim

Azur Taim

Lekóyá- RohangKing

Yián ki zindegi sinta bóra,
Honó taim nái tíyai sai bállá.

Goru soól ór dóil gastalar nise,
honó taim nái tíyai saité.

Bonortú añárá fári zaite,
Sulhaça luwar kér dhuwar nise.
Honó taim nái tíyai saité.

Dinor fooré sóra sonke,
 Tarar doillá raitot mazé.
Honó taim nái tiyái saité.

Cúndor maiyyá áñça saité,
Tar téñg hondilla nase.
Honó taim nái tíyai saité.

Tar fudki háñcá sugór tú niyoli
Mugót aité,
Honó taim nái soiñ goitté.

E zindegi yián oibóu gorib fáçá,
Zodi oilé sinta bóra.
Añárattú honó taim no táilé tíyai saibóllá. 


Hót: William Henry Davis ór “Leisure” Ceér or kullumkala torjuma.