အာမီရ်အာလီမျာ အုတ်မြစ်ချခဲ့သော ဘောလီဘာဇား အထက်တန်းကျောင်း

 ေဘာလီဘာဇား (ႀကိမ္ေခ်ာင္း) အထက္တန္းေက်ာင္း

အာမီရ်အာလီမျာ အုတ်မြစ်ချခဲ့သော ဘောလီဘာဇား အထက်တန်းကျောင်း

ချောင်ဒရီ အာမိရ်အာလီမျာသည် မေယုဒေသ၏ အထင်အရှား မြို့ဟောင်း ဘော်လီဘာဇားမြေကို ခုတ်တွင်တည်ထောင်ခဲ့သူ ဒေးဝန်ကြီး  ဖောတေးအာလီ ဘောလီ ၏ မြစ်ထီးတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ဆိုရလျှင် ဘော်လီစော်ဘွား၏ တတိယမြောက် မျိုးဆက်ပင် ဖြစ်သည်။ အဖေ ဖော်ဇောရ်အာလီမျာနှင့် အမေ သျှီရိ ဆော်န္ဒာ ဘာနု မှ ၁၈၄၆ (၁၈၅၆ အဆိုကွဲ) ခုခန့်တွင် ဖွားမြင်သည်။ သားသမီးများအနက် အကြီးဆုံး သားဖြစ်သည်။  ဆရာကြီးသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ နာမည်ကျော် ကာလကတ္တား တက္ကသိုလ်နှင့်  အိစ္စလာမစ်တက္ကသိုလ်ကြီး ဒိယော့ဘာန်သို့ သွားရောက်  ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။

ဆရာကြီးသည် အမိမြေသို့ ပြန်ရောက်လာကာ ၁၉၁၆ ခုနှစ်တွင် ဘော်လီဘာဇားမြေ၌ ပထမဆုံးသော အာရဗီ စာသင်ကျောင်းကို စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ထိုခေတ် ပညာရေးစနစ်ကို ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မဒ်ရာဆာကျောင်းသင် ပြဋ္ဌာန်းစာအုပ်များကို သင်ပြပို့ချခဲ့သည်။ အာရကန်၌ ကျင့်သုံးနေသော မဂ်သပ်ပညာရေးစနစ်ကို အဆင့်မြင့်တင်ခဲ့သည်။ထိုကျောင်းသည် မဂ်သပ် ပညာရေးစနစ်ပြီးနောက် ပထမဆုံးသော စာသင်ကျောင်းကြီးဖြစ်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကိုလိုနီ ကျွန်ပညာရေးစနစ်ကို ကန့်ကွက် ဆန္ဒပြမှု အရေးပေါ်ပေါက်လာရာ  ဆရာကြီးသည်  ကျောင်းသားသပိတ်ကို တစ်ခဲနက်ထောက်ခံပြီး ငွေအင်အား လူအင်အားနှင့် ကူညီခဲ့သည်။  ဆရာကြီး ဇိုင်နောဒ္ဒိန်း နှင့်အတူ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်သို့ သွားရောက်ကာ အမျိုးသားကျောင်းများ ဖွင့်လှစ်နိုင်ရေး နိုးဆော်စည်းရုံးခဲ့သည်။   ထိုမှတဆင့် ဘော်လီဘာဇားနှင့်တကွ အိမ်နီးနားချင်းကျေးရွာများ၏ ပညာရေးလောက တဖြည်းဖြည်း  တိုးတက်လာခဲ့သည်။ 

ထို့နောက် ထိုအူရ်ဒူကျောင်းကို ဗမာ-အင်္ဂလိပ် ကျောင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲသင်ပြခဲ့သည်။ ဗမာအင်္ဂလိပ်ကျောင်း တည်နေရာမှာ ယနေ့ ဘော်လီဂျာမေဝတ်ပြုကျောင်း ရှိရာ နေရာပင်ဖြစ်သည်ဟု သက်ကြီးများက ဆိုကြသည်။ ကျောင်းမှာ နှစ်ထပ်ကျောင်းဖြစ်လေသည်။ ဒူမ်ဘာလား ဂေါ့ရ် (နှစ်ထပ်အိမ်) ဟု ရိုဟင်ဂျာစကားတွင် ခေါ်ကြသည်။ ထိုကျောင်းတွင်  ပထမဆုံး အမျိုးသားကျောင်းဆရာအဖြစ် မောင်တောမြို့ ငခူးရ ရပ်ကွက် (ယခု-ရပ်ကွက်၂)မှ ဆရာ အိန္နာအာမိန် ကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ပြီးနောက် အင်ဂီရာဇီ မခ်ျထောရ် (အမည်ရင်းမသိရ) ကဲ့သို့သော ထင်ရှားသော ဆရာများ ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ အူရ်ဒူကျောင်းကိုမူ ကျောင်းခွဲအဖြစ် ခွဲထုတ်ကာ စံပ္ပာယ်ကုံး ကျေးရွာ (ကာဇီအာဘာတ်)သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ အူရ်ဒူအထက်တန်းကျောင်း အဆင့်ထိ ဖြစ်လာခဲ့သည်။  လွတ်လပ်ရေး မတိုင်မီ ခေတ်တွင် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်အစိုးရသည် အူရ်ဒူကျောင်းများကို ထောက်ပံ့နေသည့်အချိန်တွင် ထိုကျောင်းသည် အစိုးရ၏ အထောက်အပံ့ကို လက်မခံဘဲ ဘောလီမျိုးနွယ်စု၏ ဘဏ္ဍာဖြင့်သာ သင်ပြခဲ့လေသည်။ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်မှ ရောက်လာသော ကျောင်းသားကျောင်းသူများသည် အခမဲ့ ပညာသင်ခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ထူးချွန်သည့် ကျောင်းသားများကို လယ်မြေများ ချီးမြှင့်သည်ဟုလည်း ဆိုကြသည်။ 

 မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် ဘောလီကိုယ်ပိုင်ကျောင်းကို အစိုးရကျောင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲကာ ဆရာကြီး ဦးမောင်ကျော် (ခ) ကောဘီရ် မခ်ျထောရ် သည် ပထမဆုံး ဗမာနိုင်ငံတော် အစိုးရခန့် ကျောင်းအုပ်ဆရာကြီး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဆရာကြီးဦးမောင်ကျော်၏ ကြီးကြပ်မှု၊ ဆင်းရဲချမ်းသာမရွေး ပညာတတ်မြောက်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် နိုင်ငံတော်မှ ဆုတံဆိပ်အမျိုးမျိုးဖြင့် ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။  ထင်ရှားသော ဗမာကျောင်းထွက် ဆရာမြတ်များဖြစ်သော ဆရာ ဆွာလေအမတ်၊ ဆရာ ရော်ရှိတ်အမတ် (နောင်တွင် လွတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်)၊ ဆရာ ကဘီရ်အမတ်၊ ဆရာ ရူလ်အာမိန်၊ ဆရာလုခ်မာန် …စသော ဆရာများက နေလိုလလို ပညာရောင်ထွန်းခဲ့သည်။ ဦးမောင်ကျော်ပြီးနောက် ဦးထွန်းမြှင့် ကျောင်းအုပ်ကြီး ဖြစ်လာသည်။ မဆလခေတ်တွင် ဥက္ကဌ ဇာဖော်ရ်မျာ၊ ဆရာကြီးမောင်နု နှင့် အထက်တန်းပြဆရာ စောလာဝဒ္ဒိန်းတို့၏ အပတ်တကုတ် ဦးဆောင်ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် အထက်တန်းကျောင်း အဆင့်ထိ တိုးမြင့်နိုင်ခဲ့သည်။ အထက်တန်းကျောင်း၏ ပထမဆုံးကျောင်းသားများဖြစ်သော ဆရာအာလီ၊ ဆရာမုခ်တာနု၊ ဆရာဆယောဒ်အာလောမ် စသည်တို့မှာ ယနေ့ ထိုကျောင်း၌ပင်  Senior Assistant Teacher အဖြစ် တာဝန် ထမ်းဆောင်နေသည်။ ၁၉၉၂-၁၉၉၃ ခု ရခိုင်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးအစီအစဉ်ဖြင့် အတွင်းရေးမှူး (၁) ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ခင်ညွှန့် ခရီးစဉ်တွင် ဦးမာဒူမျာ၏ တင်ပြတောင်းဆိုမှုကြောင့် ယနေ့တွေ့ရှိနေရသော ပင်မ အဆောက်အဦကို နိုင်ငံတော်မှ ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့သည်။ နောက်ဆုံး ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင်  ရွာသူရွာသားများနှင့် ဆရာကြီး ကြာလှထွန်း၏ ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် ဘော်လီဘာဇား ကိုယ်ပိုင်ကျောင်းကြီးသည် တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း ဖြေဆိုနိုင်သော စာစစ်ဌာန ဖြစ်လာပေသည်။  နှစ်စဉ်  ကျောင်းသားကျောင်းသူပေါင်း ၂၅၀၀ ခန့် ပညာသင်ယူလျက်ရှိသည်။ ဤသည်မှာ အမီရ်အာလီမျာ ချပေးခဲ့သော မျိုးစေ့၏ ချိုမြိန်သော အသီးများပင် ဖြစ်လေသည်။

အထကကျောင်းကြီး ယနေ့ ကျောင်းနေရာ (၃) နေရာ ခွဲ၍ ဆရာ၊ဆရာမပေါင်း (၅၀) ကျော် သင်ပြရသည့်အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ပထမကျောင်းဟောင်းမှာ ဘောလီဈေးအနီး၌ ရှိပြီး မူလတန်းအဆင့်ထိ သင်ပြသည်။ ကျောင်း အဆောက်အဦ (၂) ခု၊ ဆရာ၊ဆရာမ အဆောင် (၂) ဆောင် ရှိသည်။ ဒုတိယကျောင်းဝင်းခြံမှာ ရွာသစ်လမ်း သုံးခွဆုံ၌ လမ်းအရှေ့နှင့် အနောက် မျက်နှာချင်းဆိုင် တည်ရှိသည်။ ရှေ့က စာပြသင်ခဲ့သော်လည်း ယနေ့ ဆရာ/မ အဆောင်အဖြစ်ပြောင်းလဲထားသည်။ အဆောင်ပေါင်း (၁၀) ဆောင် ရှိသည်။ ပင်မဝင်းခြံ မှာ ဒုတိယဝင်းခြံနှင့် ကပ်၍ ရွာသစ်(မြောက်ရွာ) ၌ တည်ရှိသည်။ အဆောက်အဦပေါင်း (၇) ခု ရှိသည်။ ဆရာကြီးရုံးခန်းဆောင်မှအပ ကျန်အားလုံးတွင် အလယ်တန်းမှ အထက်တန်းအဆင့်အထိ ကျောင်းသားကျောင်းသူများကို စာသင်ပြလျက်ရှိသည်။ 

ဆရာကြီးသည် လိုင်စင်ရ နှလုံးပြူးသေနတ် ကိုင်ဆောင်ခွင့်ရရှိသူ ဖြစ်သည်။ အကြီးဆုံးသား ဆရာကြီး မိုဟမ္မဒ်ဟာဆောင်း ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ထိုသေနတ်ကို အစိုးရအား အပ်နှံလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကြီးမှာ ရေကြောင်းခရီးဖြင့် ဆော်ဒီအာရေဗီးယားနိုင်ငံ၊ မက္ကာဟ်ရွှေမြို့တော်သို့ အကြိမ်များစွာ ဟာဂ်ျဘုရားဖူး သွားဖူးသည်။ ထို့နောက် ၁၉၂၆ ခုနှစ် နောက်ဆုံး ဟာဂ်ျသွား ခရီးစဉ်တော်၌ ပင်လယ် သမုဒ္ဓရာ ရေကြောင်းလမ်း တစ်ဝက်တွင် ဆရာကြီးသည် အလ္လာဟ် အရှင်မြတ်၏ အမိန့်တော်ခံယူလေ သည်။ (အိန္နာလိလ္လာဟိ ဝအိန္နာအီလိုက်ဟိ ရာဂျီအူန်း) ထိုခေတ် ရေကြောင်းလမ်း၌ ကွယ်လွန်သူများကို ရေချသင်္ဂြိုဟ်သော်လည်း ဆရာကြီးကိုမူ ပါကိစ္စတန်နိုင်ငံ ဆိပ်ကမ်းသို့ သင်္ဘောဆိုက်ပြီး သင်္ဂြိုဟ်ခွင့်ရခဲ့သည်။  သခင်ကြီးအား မြှပ်နှံသဂြိုလ်ခဲ့သော ဂူသင်္ချိုင်းကြီးမှာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၊ ကာရာချီမြို့တွင် ယနေ့တိုင် ထင်ထင်ရှားရှား တည်ရှိနေသည်။

၂၀၁၇ ခုတြင္ ႐ိုက္ကူးထားေသာ ေဘာလီအထကေက်ာင္း

အဆိုပါ ဆရာကြီး၏ ကျေးဇူးကြောင့် ဘော်လီဘာဇားမြေတွင် များစွာသော သာသနာ့ ပညာရှင်များ၊ နိုင်ငံရေးသမားများ၊ အစိုးရ အမှူးထမ်းကြီးများ၊ ကျောင်းအုပ်ကြီးများ၊ ရဲဘော်ရဲဖက်များ စသော ပညာတတ် အမြောက်အမြား ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ဆရာကြီး၏ သားစဉ်မြေးဆက်တို့သည်လည်း နိုင်ငံတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်သော အစိုးရအမှူးထမ်းများဖြစ်ကြပေသည်။ အဆိုပါကျောင်းကြီးသည်လည်း အဆင့်ဆင့် တိုးတက်လာခဲ့ရာ ယနေ့ မောင်တောမြို့နယ်၏ ဒုတိယအကြီးဆုံးကျောင်းအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခံရသည်။ ကြိမ်ချောင်း အထကကျောင်း ဟု လူသိများသည်။ 

ဆရာကြီး အာမီရ်အာလီမျာ၏ ဝိညာဉ်တော်ကြီးကို အလ္လာဟ်အရှင်မြတ် ထိန်းသိမ်းတော်မူပြီး ဂျန္နတ်ဥယျာဉ်တော်ကြီး ချီးမြင့်တော်မူပါစေ...။

ဆရာကြီး၏ သားသမီးများ

(၁) ဆရာကြီး မာမတ်ဟူဆောင်း (တောင်ဘာဇားကျောင်းအုပ်၊ အင်္ဂလိပ်အစိုးရ စစ်ဖက်ရေးရာ စာရေးကြီး) 

(၂) ဖော်ဇူ အမတ် 

(၃) မော်နီရ်အမတ် 

(၄) ဒေါ်အာရှား (ပြည်နယ်ငှက်ဖျားတိုက်ဖျက်ရေးမှူး ဦးဘတင်၏ ဇနီး) 

(၅) မြို့ပိုင် ဖာရုက်အမတ် (မောင်တောမြို့ပိုင်ဟောင်း၊ အထက်တန်းရှေ့နေ၊ 

မောင်တောအထက်တန်းကျောင်းအုပ်ကြီး)

(၆) အဟ်မတ်မျာ

ကျောင်းအုပ် ဆရာကြီးများ

(၁) ဦးမောင်ကျော် (ဆရာကြီးလှဝင်း၏ဖခင်) 

(၂) ဦးထွန်းမြင့် (အထပြ ဆရာ မောင်မောင်မြင့်၏ ဖခင်) 

(၃) ဦးမောင်နု (အထပြ ဆရာ မုခ်တာနု၏ ဖခင်) 

(၄) ဦးကျော်ရွှေ 

(၅) ဦးဘစော 

(၆)                     

(၇) ဦးကျော်မြင့် 

(၈)                  

(၉) ဦးကြာလှထွန်း 

(၁၀) ဦးကျော်မင်း 

(၁၁) လက်ရှိ 

— လူထုဝဏ္ဏ 

မှတ်ချက်။           ။ ဘော်လီဘာဇားသူ/သားများအားလုံး ဖတ်ရှုသိသာရန် ဘော်လီဘာဇား  ပညာရေးလောက တစေ့တစောင်း။

(မေယုအာလီ ၏ Ameer Ali Meah ပို့စ်ကို လူထုဝဏ္ဏ က လိုပိုတိုလျှော့ဖြည့်စွက်တည်းဖြတ်ကာ ပြန်လည်တင်ပေးခြင်း)

မေတ္တာရပ်ခံချက်။        ။ ပရိသတ်တို့၏ အာမီရ်အလီမျာနှင့် ပတ်သတ်သော အသိများကိုလည်း ဤဘလော့ဂ်တွင် စာပို့၍ သော်လည်းကောင်း၊ ကော်မန့်ဖြည့်၍သော်လည်းကောင်း မျှဝေနိုင်ပါသည်။