Diindahání

Drop Down MenusCSS Drop Down MenuPure CSS Dropdown Menu

Sunday, December 24, 2017

႐ိုဟင္ဂ်ာ ေတးကဗ်ာအမ်ဳိးမ်ဳိး



႐ိုဟင္ဂ်ာ ေတးကဗ်ာအမ်ဳိးမ်ဳိး

[Nanan Kisím Ceér Giit Ókkol]

ေရးသား 📓 ႐ိုဟင္ေလး |

႐ိုဟင္ဂ်ာ ႐ိုးရာ ဓေလ့ထဲတြင္ အဆိုအကသည္လည္း အဓိက အခန္းက႑တစ္ခုမွ ပါဝင္သည္။ ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔သည္ အေၾကာင္းအရာ အေျခအေနအေလ်ာက္ ေတးသီခ်င္း အမ်ဳိးမ်ဳိးကို သီဆိုေဖ်ာ္ေျဖၾကသည္။ အဆိုျဖစ္ေသာ  ေတးသီခ်င္းကို သက္ဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာအလိုက္  အမ်ဳိးအစားခြဲလွ်င္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ရသည္။

1. Giit                     (ေတးသီခ်င္း၊ အဆိုအကပြဲ)
2. Gana                  (သီခ်င္း)
3. Ceér                   (လကၤာ/ကဗ်ာ)
4. Kawali              (ေစာင္းခ်ိတ္ေတး)
5. Tarana              (မ်ဳိးခ်စ္ေတး)
6. Zari                    (ညည္းခ်င္း)
7. Bilak                  (ငိုခ်င္း)
8. Hóñla                 (ေက်းလက္ေတးကဗ်ာ)
9. Áillá Cairí         (ေကာက္စိုက္ေတး)
10. Boilá Cairí       (စပါးႏွင္းေတး)
11. Barómaiccá    (ဆယ့္ႏွစ္ရာသီဘြဲ႕ေတး)
12. Natiya              (ဓမၼေတး)
13. Oli                     (သားေခ်ာ့သံ)
14. Macbándhali (ေယာဂီေတး)
15. Panchali          (လကၤာဖြဲ႕ေတး)
16. Baittyali           (ေလွထိုးေတး)
17. Alveda              (ႏိုးေဆာ္ေတး)
18. Horói                (မိုးေသာက္ေတး)
19. Dhaal                (နတ္ကေတး)
20. Fot                     (လကၤာ)
21. Futí                   (ကဗ်ာရွည္)
22. Nacca Dhula  (သမက္တက္ေတး)


အေသးစိတ္ကို ေအာက္တြင္ ဖတ္႐ႈပါ။ 


၁။ Giit             (အဆိုအကပြဲ/ေတး)

ဂီတ္ (Giit)မွာ ေရွးေဟာင္း ေတးသီခ်င္းဟူသမွ်ကို ဆိုလိုသည္။ ဇာတ္ပြဲကိုလည္း ႐ိုဟင္ဂ်ာ ဘာသာစကားတြင္ ဂီတ္ဟု ေခၚၾကသည္။


၂။ Gana                 (သီခ်င္း)

ဂီတ္ (Gana) သည္ ကာရန္ညီ သံစဥ္စီ စပ္ဆိုေသာ ေခတ္ေပၚ သီခ်င္းအားလံုးကို ဆိုလိုသည္။ ဂီတ္ႏွင့္ ဂါနာ တို႔ ခြဲျခားသည့္အခ်က္မွာ ဂီတ္သည္ ေရွးအေခၚအေဝၚျဖစ္ၿပီး ဂါနာသည္ ယေန႔သံုးအေခၚျဖစ္သည္။


၃။ Ceér            (လကၤာ/ကဗ်ာ)

ေခ်ေအရ္ (Ceér) မွာ ကာရန္အစပ္ညီဖြဲ႕ဆိုေသာ လကၤာကဗ်ာျဖစ္သည္။ တဖန္ ceer ကို ကာရန္စပ္သည့္အလိုက္ အမ်ဳိးအစား အမ်ဳိးမ်ဳိး ခြဲျခားႏိုင္သည္။ ယင္းကို သီျခားက႑တြင္ ေဖာ္ျပေပးပါမည္။


၄။ Kawali        (ေစာင္းခ်ိတ္ေတး)

ကာဝါလီ ေတး(Kawali) မွာ သီဆိုႏွစ္ဦးက အုပ္စုႏွစ္စုခြဲ၍ တစ္ဖက္ႏွင့္ တစ္ဖက္ အျပန္အလွန္ ေစာင္းခ်ိတ္ သီခ်င္းခ်ဳိးရေသာ သီခ်င္းတစ္မ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ကိုလိုနီေခတ္တြင္ ေပၚေပါက္လာ၍ အမ်ားအားျဖင့္ မဂၤလာပြဲမ်ားတြင္ သီဆိုၾကသည္။ ယခုေခတ္တြင္ အလြန္ေခတ္စားလာခဲ့သည္။


၅။ Tarana             (မ်ဳိးခ်စ္ေတး)

တာရာနာ (Tarana)သည္ တိုင္းေရး၊ ျပည္ေရး၊ အမ်ဳိးသားေရးစေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ဖြဲ႕ဆိုေသာ သီခ်င္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေရွးေခတ္ကပင္ လက္ဆင့္ကမ္း သီဆိုလာေသာ သီခ်င္းလည္းျဖစ္သည္။ ဇာတိစိတ္ဇာတိမာန္တက္ႂကြေစေသာ သီခ်င္းျဖစ္သည္။


၆။ Zari                  (ညည္းခ်င္း)

ဇာရီ (Zari)သည္ တစ္စံုတစ္ခုေသာ အေၾကာင္းအရာ၊ တစ္စံုတစ္ေယာက္ေသာ သူကို လြမ္းဆြတ္၍ သီဆိုေသာ ေတးျဖစ္သည္။
ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားေသာသူမ်ား၊ လူထုအက်ဳိးေဆာင္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ အရင္းႏီွးဆံုးသူမ်ား မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ ဆံုးပါးခဲ့လွ်င္၊ မိမိတို႔ႏွင့္ ေဝးကြာသြားခဲ့လွ်င္ သို႔မဟုတ္ အသတ္ခံရလွ်င္ သူတို႔ကို လြမ္းဆြတ္ဖြယ္ ဇာရီေတးမ်ား ဖြဲ႕႐ိုးရိွသည္။ ၾကားနာသူသည္ မ်က္ရည္ထိန္းရ ခက္သည္။ အလြန္စိတ္ခိုင္ေသာ သူမ်ားပင္ မ်က္ရည္က်တတ္ပါသည္။


၇။ Bilak                 (ငိုခ်င္း)

ဘီလာခ္ (Bilak)သည္ တစ္စံုတစ္ခုေသာ ဝမ္းနည္းဖြယ္ရာျဖစ္ရပ္မ်ားတြင္ ငို႐ိႈက္သံ တေႂကြးေႂကြးပါလ်က္ သီဆိုေသာ ငိုခ်င္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အမ်ားအားျဖင့္ ဇနာဇဟ္ (မသာအိမ္)ျဖစ္ေသာအိမ္၌ ေတြ႕ရသည္။ မိသားစုဝင္မ်ားက ကြယ္လြန္သူအတြက္ ဝမ္းနည္း ေၾကကြဲလ်က္ ငိုခ်င္းမ်ား သီဆိုၾကေလ့ရိွသည္။

၈။ Hóñlá      (ေက်းလက္ေတးကဗ်ာ)

ေဟံာလား (Hóñlá)မွာ ေရွးအက်ဆံုးျဖစ္ေသာ ႐ိုဟင္ဂ်ာ ႐ိုးရာေတးတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားက မဂၤလာပြဲတြင္ သီဆို၍ ေဖ်ာ္ေျဖေသာ ေတးျဖစ္သည္။ အဆံုးတြင္ “ဟိုင္…ဟိုင္…” ဟူေသာ အသံထည့္သြင္း သီဆိုရသည္။ ယေန႔အထိ ေက်းလက္ေဒသတြင္ မဂၤလာပြဲရိွလွ်င္ ေဟံာလား ရိွၿမဲျဖစ္သည္။

၉။ Áillá Cáirí       (ေကာက္စိုက္ေတး)

အိုက္လႅား ရိွက္ရီ (Aillá Cáiri)သည္ ေကာက္စိုက္ရာတြင္ သီဆိုေသာ ေကာက္စိုက္ေတး တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အုပ္ႏွစ္စုဖြဲ႕၍ ဗံုတီးသူႏွင့္ လင္းကြင္းတီးသူတို႔ႏွင့္ ေပါင္းကာ လယ္ကြင္းတြင္ သီဆိုရသည္။ ယေန႔တိုင္ အာရ္ကာန္ျပည္ရိွ အခ်ဳိ႕ေနရာမ်ားတြင္ ေတြ႕ရိွရသည္။


၁၀။ Boilá Cairí       (စပါးႏွင္းေတး)

 လယ္သမားဦးႀကီးမ်ားက မိုးေသာက္ယံတြင္ ႏြားႏွင့္စပါးႏွင္းရာတြင္ အသံခ်ဳိခ်ဳိျဖင့္ သီဆိုေသာ ေတးျဖစ္သည္။  အမ်ားအားျဖင့္ ခိုင္းႏြားကို ခ်ီးက်ဴး၍ သီဆိုၾကသည္။ ေတးတစ္ပိုဒ္၏ အဆံုးတြင္ “ ေလ့…ေလ့…” ႏွင့္ အဆံုးသတ္ရသည္။

၁၁။ Barómaiccá (ဆယ့္ႏွစ္ရာသီဘြဲ႕ေတး)

ဘာေရာ့မာခ်္ခ်ာ့ ( Barómaiccá )သည္ ေဟာ႐ိုအီ ေတး အမ်ဳိးဝင္ျဖစ္သည္။ ထူျခားခ်က္မွာ သန္းေခါင္ယံတြင္ ကဗ်ာဆန္ဆန္သီဆိုရသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ကဗ်ာဟုဆိုလွ်င္လည္း မွားမည္မဟုတ္ပါ။ ရာသီဘြဲ႕၊ ေတာေတာင္သဘာဝ၊ တိုင္းျပည္ေရးႏွင့္ ဆက္စပ္၍ သီဆိုရသည္။ ယခု ဤေတးသည္ ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး ျဖစ္လာသည္။ စာဆိုႀကီး အာလာဝါလ္၏ ဘာေရာ့မာခ်္ခ်ာ ကဗ်ာမ်ားမွာ အထူးထင္ရွားသည္။


၁၂။ Natiya       (ဓမၼေတး)

နာသီယာေတး (Natiya)သည္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာကို ဖြဲ႕ဆိုေသာ ဓမၼ ေတး တစ္မ်ဳိးျဖစ္ သည္။ တီးလံုး သံစံုမ်ား မေပါင္းရပါ။ အထူးသျဖင့္ တရားနာပြဲမ်ား၊ အလႉပြဲမ်ား၊ ရမ္ဇာန္ ဥပုသ္လ စသည္တို႔တြင္ သီဆိုၾကသည္။

၁၃။ Oli                    (သားေခ်ာ့သံ)

ေအာ္လီ (Oli)သည္ သားငယ္သမီးငယ္မ်ား အိပ္ဝင္ခ်ိန္၌လည္းေကာင္း၊ အစာေကြၽးရာ၌လည္းေကာင္း မိခင္က သီဆိုေသာ သားေခ်ာ့ေတးျဖစ္သည္။



၁၄။ Macbándhali (ေယာဂီေတး)

မခ်္ဘႏၶာလီ ( Macbándhali )သည္ ေယာဂီဓမၼေတး တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးတြင္ ဓံာရာ (ဝါ) ဖိုအီရ္ ဟုေခၚသည့္ ေသးငယ္ေသာ ဘာသာေရး ဂိုဏ္းကြဲစု တစ္စုရိွသည္။ ယင္းဂိုဏ္းကြဲ၏ တရားပြဲတြင္ သီဆိုေသာ ဓမၼေတး တစ္မ်ဳိးပင္ျဖစ္သည္။


၁၅။ Panchali         (လကၤာဖြဲ႕ေတး)

ပန္ခ်ာလီ ( Panchali )သည္ ကာလသား လူပ်ဳိ၊ အပ်ဳိမ်ား တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး၊ တစ္စုႏွင့္ တစ္စု  ေနာက္တီးေနာက္ေတာက္ သီဆိုေသာ ေတးကဗ်ာတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။

၁၆။ Baittyali         (ေလွထိုးေတး)

ဘတၱာလီ ေတး (Baittyali)သည္ သံေၾကာင္းတို က်သံႏွင့္ ဖြဲ႕ဆိုေသာ ေတးတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေရွး႐ိုးရာ ေလွထိုးေတးဟုလည္း တစ္ခ်ဳိ႕က ဆိုၾကသည္။ ေရွးအခါက ေရေၾကာင္းခရီး သြားလာရာတြင္ ေလွထိုးသမားမ်ားက သဘာဝေတာေတာင္ေရေျမဘြဲ႕ဖြဲ႕ သီဆိုေလ့ရိွေသာ ေတးသီခ်င္းျဖစ္သည္။ ေလွၿပိဳင္ပြဲမ်ား (Gáçi Kalá)တြင္လည္း သီဆိုခဲ့ၾကသည္။ 


၁၇။ Alveda         (ႏိုးေဆာ္ေတး)

အာလ္ေဗဒါေတး ( Alveda )သည္ ရမ္ဇာန္ဥပုဒ္လတြင္ ညသန္းေခါင္ခ်ိန္၌ လူတို႔ကို ေကာင္းမႈကုသိုလ္ျပဳရန္၊ ဥပုသ္ေစာင့္ရန္ အိပ္ရာမွ ႏိုးေပးေသာ ေတးတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ရပ္ရြာလူငယ္လူပ်ဳိတို႔က ဝိုင္းဖြဲ႕သီဆိုၾကသည္။ (အာလ္ေဗဒါ႐ႈ)


၁၈။ Horói               (မိုးေသာက္ေတး)

ေဟာ႐ိုအီ (Horói)သည္ သန္းေခါင္ယံတြင္လည္းေကာင္း မိုးေသာက္ယံတြင္လည္းေကာင္း  သီဆိုရေသာ ေတးတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။  ဘာေရာ့မာခ်္ခ်ာ့ႏွင့္ ခပ္ဆင္ဆင္တူသည္။

၁၉။ Dhaal               (နတ္ကေတး)

ဒါလ္ေတးကဗ်ာကို နတ္ကရာတြင္ အၿမဲ သီဆိုေလ့ရိွသည္။ ေရွးအယူအဆအရ နတ္ပူးေသာ ယံုစားမႈတစ္ခုရိ ခဲ့သည္။ ေမွာ္သဆရာမ်ားသည္ နတ္ပူးဝင္ေသာ လူနာမ်ားကို ကုသရာတြင္ သီဆိုေသာေတးခ်င္းျဖစ္သည္။ 


၂၀။ Fot                    (လကၤာ)

ေဖာ္ဌ္ (Fot)သည္ လကၤာကဗ်ာ တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေရွးေခတ္က ႐ိုဟင္ဂ်ာတို႔ စကားအေျပာအဆိုတြင္ လကၤာအသံုးမ်ားခဲ့သည္။ အရာရာ၌ လကၤာခ်ဳိး၍ စကားေျပာတတ္သည့္ ဓေလ့ရိွခဲ့သည္။ အခ်ဳိ႕ေစ့စပ္ပြဲမ်ားတြင္ လကၤာခ်ဳိး၍ ေမးျမန္းေသာ စကားထာမ်ားကို မေျဖဆိုႏိုင္လွ်င္ ေစ့စပ္ပြဲေတာင္ ပ်က္တတ္သည္ဟု သက္ႀကီးတို႔က ဆိုၾကသည္။ ထိုမွ်အထိ လကၤာမ်ား အေရးပါခဲ့သည္။  ညည့္အခါတြင္လည္း လကၤာခ်ဳိးပြဲမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ပရိသတ္မ်ားကို ေကာက္ညႇင္းထမင္း၊ လက္ဖက္ရည္ျဖင့္ ဧည့္ခံၾကသည္။ လကၤာခ်ဳိးသည့္ဆရာကို ေဖာ္ဏၭိတ္ဟုေခၚၾကသည္။ ယခုေခတ္တြင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္။

၂၁။ Futí         (လကၤာရွည္)

ဖူတီးကဗ်ာသည္ အလြန္ေရွးက်ေသာ ကဗ်ာတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ အထူးေခတ္စားခဲ့သည္။ အာလဝလ္၊ အဗၺဒူကရိမ္ စသည့္ ထင္ရွားေသာ နန္းတြင္းစာဆိုတို႔ကလည္း ဖူတီးကဗ်ာမ်ား ေရးစပ္ခဲ့သည္။

၂၂။ Naccá Dhula (သမက္တက္ေတး)

မဂၤလာေဆာင္ပြဲမ်ားတြင္ သတို႔သားအဖြဲ႕က သီဆိုေသာ ေတးခ်င္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။

🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡🍡

1 comment: