အန်ဘာရာဆန် အီသီရာဂျန်ဘီဘီစီ ရန်ကုန်
  • 10 နိုဝင်ဘာ 2017


Shah Zafarဓာတ်ပုံ မူပိုင်THE BRITISH LIBRARY
Image captionဒုတိယ ဘဟာဒူး ဇဖာရှား

မြန်မာနိုင်ငံမှာ နေထိုင်သွားတဲ့ နိုင်ငံခြား ဘုရင် သုံးပါးထဲမှာ အိန္ဒိယက မဂိုဘုရင်က သင်္ချိုင်းရယ်လို့ အထင်အရှား ကျန်ရစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ဒီသင်္ချိုင်းကို ၁၉၉ဝ ကျော်မှ ပြန်တွေ့ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
အနှစ်တရာကျော် မေ့ပျောက် ခံနေရတဲ့ မဂို ဘုရင် ဇဖာရှားရဲ့ သင်္ချိုင်းကို ပြန်တွေ့ခဲ့တာဟာ သူ့ကို သူတော်စင် အဖြစ် ကြည်ညိုသူတွေ၊ အူရဒူ ကဗျာဆရာကြီး အဖြစ် လေးစားသူတွေ အတွက် အားတက်စရာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
သူ့ကို ဒေလီမြို့ကနေ ဗြိတိသျှ တွေ ဖမ်းခေါ်လာပြီး အဲဒီတုန်းက သူတို့ သိမ်းထားစ မြန်မာနိုင်ငံ အောက်ပိုင်းက ရန်ကုန်မြို့ကို ပို့ပစ်ခဲ့ပါတယ်။
၁၈၆၂ ခု ရန်ကုန်က သိမ်သိမ်ငယ်ငယ် သစ်သားအိမ်တလုံးမှာပဲ ဇဖာရှား ကံကုန် ချိန်မှာ သူ့ဆွေမျိုးတစုသာ ရှိခဲ့ပါတယ်။
အဲဒီနေ့မှာပဲ ရွှေတိဂုံ ဘုရားနားမှာ သူ့ကို ဗြိတိသျှ အစိုးရက မထင်မရှား မြှုပ်နှံခဲ့ပါတယ်။
ဒါဟာ အနှစ် ၃ဝဝ ကျော် အိန္ဒိယ တိုက်ငယ်ကို အုပ်ချုပ်လာခဲ့တဲ့ မဂိုမင်းဆက် ဘုရင်တွေအတွက် မလှမပ နိဂုံးချုပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
အက္ကဘာ၊ သြရန်ဇစ် စတဲ့ သူ့ရဲ့ ဘိုးတော် ဘေးတော် ဘုန်းကြီးတဲ့ မဂိုဘုရင်တွေနဲ့ မတူဘဲ ၁၈၅၇ က စစ်ဗာရီ ပုန်ကန်မှုကြီးမှာ သူ နန်းကျခဲ့ရပါတယ်။
ဗြိတိသျှ အရှေ့ အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီက လွှမ်းမိုးမှုကို မလိုလားတဲ့ အိန္ဒိယ တပ်သားတွေက ပုန်ကန်ရာမှာ ဇဖာရှားကို ခေါင်းဆောင်တင်ဖို့ ကြိုးစား ခဲ့ကြပါတယ်။
အဲဒီ ပုန်ကန်မှု ကျဆုံးပြီးနောက် ဘုရင်ကြီးကို သစ္စာဖောက်မှု၊ ပုန်ကန်မှုတွေနဲ့ ဖမ်းပြီး မြန်မာပြည်ကို ပြည်နှင်ဒဏ် ခတ်လိုက်ပါတယ်။
အကျယ်ချုပ် ဘဝနဲ့ သက်တော် ၈၇ နှစ်မှာ ဇဖာရှား ကွယ်လွန်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ ကဗျာတွေကတော့ ဆက်ပြီး ရှင်ကျန်ရစ်ပါတယ်။
သူ့ရဲ့ ဇဖာ ဆိုတဲ့ ကလောင်အမည်က အောင်မြင်မှုလို့ အဓိပ္ပာယ် ရပါတယ်။


Bahadur Shah Zafarဓာတ်ပုံ မူပိုင်ALAMY
Image captionမဂိုဘုရင်ကို ဖမ်းဆီးခန်း

မဂို အင်ပါယာ ဟာ ၁၈ ရာစု ကုန်ခါနီးမှာ တန်ခိုးသြဇာတွေ ယုတ်လျော့လာပါတယ်။ ဇဖာရှား နန်းတက်တဲ့ ၁၈၃၇ မှာတော့ သူ့ပိုင်နက်ဟာ ဒေလီမြို့နား ဝန်းကျင်မှာပဲ ရှိပါတော့တယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ သြဇာခံတွေ အဖို့ သူဟာ ဘုရင်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
တခြား မဂိုဘုရင်တွေ လိုပဲ သူဟာလည်း ဂျင်ဂစ်ခန်နဲ့ တီမူးတို့လို မွန်ဂို ဘုရင်ကြီး တွေဆီက တိုက်ရိုက် ဆင်းသက်လာတယ် လို့ ဆိုပါတယ်။ သူ နတ်ရွာစံတဲ့ အချိန်မှာတော့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ တန်ခိုးအကြီးဆုံး မင်းဆက် တဆက် ဆုံးခန်းတိုင်တာ ပါပဲ။
သူ့နောက်လိုက်တွေ ခြေရာခံမလာနိုင်အောင် ဇဖာရှားကို ဗြိတိသျှ အစိုးရက မထင်မရှား မြှုပ်နှံခဲ့ပါတယ်။ သူဆုံးတဲ့ သတင်းက အိန္ဒိယကို ရောက်ဖို့ နှစ်ပတ် ကြာပြီး ဘယ်သူမှ သတိမပြုမိလိုက်ကြပါဘူး။
ဒီလို အနှစ် တရာကျော် တိမ်မြုပ် နေခဲ့ပေမယ့် ၁၉၈ဝ ပြည့်လွန်နှစ်တွေမှာ အိန္ဒိယ ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွေကြောင့် သူ့နာမည် ပြန်ထင်ရှားလာပါတယ်။
သူ့နာမည် မှည့်ထားတဲ့ လမ်းတွေလည်း ဒေလီနဲ့ ကရာချိမှာ ရှိလာသလို ဒါကာမှာလည်း ပန်းခြံ တခုကို သူ့နာမည်နဲ့ ပြန်မှည့်ခဲ့ပါတယ်။
ဇဖားဟာ သူတော်စင် ကဗျာဆရာ အဖြစ် ထင်ရှားသလို ဟိန္ဒူ မွတ်ဆလင် စည်းလုံးမှုရဲ့ အရေးကြီးပုံကို သိတဲ့ သူပါလို့ သမိုင်းဆရာ William Dalrymple က ပြောပါတယ်။
သူဟာ သူရဲကောင်း တော်လှန်ရေး သမား တယောက် မဖြစ်ခဲ့ ပေမယ့် သူ့ဘိုးတော် အက္ကဘာ ဘုရင်ကြီးလိုပဲ သည်းခံတရား အားကြီးတဲ့ လူမျိုးစုံ အစ္စလာမ် ယဉ်ကျေးမှုကို ဖော်ဆောင်ခဲ့သူ ဖြစ်တယ်လို့လည်း Dalrymple က ဆိုပါတယ်။
ဇဖာရှားရဲ့ ခမည်းတော် ဒုတိယ အက္ကဘာရှား က မွတ်ဆလင် ဖြစ်ပြီး မယ်တော် ကတော့ ရာဇပုတ် အနွယ် ဟိန္ဒူ မင်းသမီး တပါး ဖြစ်ပါတယ်။

စစ်ဗာရီ ပုန်ကန်မှုကြီး



1857ဓာတ်ပုံ မူပိုင်GETTY IMAGES
Image caption၁၈၅၇ ပုန်ကန်မှုကြောင့် ဗြိတိသျှတွေ အထိနာ

  • မေ ၁ဝ မှာ အိန္ဒိယ မြောက်ပိုင်း မီရွတ်မှာ စစ်သားတွေ သူပုန်ထ၊ ပုန်ကန်မှုက ဒေလီ၊ အဂ္ဂရာ၊ လက်ကနောင်းနဲ့ ကန်ပူထိ ပြန့်
  • အနောက်တိုင်း စံတွေ၊ ဥပဒေတွေနဲ့ ခရစ်ယာန် ဝါဒကို ဖြန့်ချိရာက မကျေနပ်မှု ဖြစ်ခဲ့ကြ
  • ပန်ဂျပ်က ဆစ်ခ် တပ်တွေ၊ အနောက်မြောက် နယ်ခြားက ပထန်တွေကို သုံးပြီး ဗြိတိသျှက ပုန်ကန်မှုကို နှိမ်နင်း ၊ ဒေလီကို စက်တင်ဘာမှာ ပြန်သိမ်းမိ
  • နှစ်ဘက်စလုံး တဘက်နဲ့ တဘက် အပြန်အလှန် သတ်ဖြတ်မှုတွေနဲ့ စွပ်စွဲ၊ သူပုန်တွေက ဗြိတိသျှ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးတွေကို သတ်ဖြတ်သလို ထောင်နဲ့ချီတဲ့ သူပုန် တပ်သားတွေနဲ့ ထောက်ခံသူတွေကို သတ်တယ်ဆိုပြီး ဗြိတိသျှဘက်ကို စွပ်စွဲ
  • ၁၈၅၈ ဇူလိုင်မှာ ပုန်ကန်မှု အဆုံးသတ်ပြီး အရှေ့အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီကို ဖျက်သိမ်း၊ ဗြိတိသျှ အစိုးရ အိန္ဒိယမှာ တိုက်ရိုက် အုပ်ချုပ်မှု စတင်
ကိုးကား ။ ။ ဗြိတိန်နိကား စွယ်စုံကျမ်း၊ ဘီဘီစီ သမိုင်းဌာန
ရန်ကုန်က ဆိတ်ငြိမ်တဲ့ လမ်းတခုမှာ ရှိတဲ့ ဇဖာရှားရဲ့ ဂူဟာ အိန္ဒိယရဲ့ လှိုင်းအထန်ဆုံး သမိုင်းတကွေ့ကို ပြန်သတိရစေပါတယ်။





အိန္ဒိယ လွတ်လပ်ရေး နှစ် ၇၀ ပြည့်
The gates of the mausoleum in Yangon
Image captionရွှေတိဂုံ ခြေရင်းက သင်္ချိုင်းတော်

ဇဖာရှားကို အနီးတဝိုက်က ဗြိတိသျှ စစ်တပ်ဝင်းထဲမှာ မြှုပ်ထားမှန်း သိကြပေမယ့် ၁၉၉၁ ကမှ သူ့ဂူကို ရှာတွေ့တာပါ။ အဲဒီ တပ်ဝင်းထဲမှာပဲ သူ့မိသားစုကို ဖမ်းဆီးထားခဲ့တာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
မြောင်းတူးတဲ့ အလုပ်သမားတွေက အုတ်ရိုးတခုကို တွေ့ရာကနေ ဘုရင်ကြီးရဲ့ ဂူမှန်း သိလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်မှ လူထု အလှူငွေနဲ့ ပြန်ပြီး မွမ်းမံ ထိန်းသိမ်းခဲ့ရတာပါ။


Rangoonဓာတ်ပုံ မူပိုင်THE BRITISH LIBRARY
Image captionမဂိုဘုရင်ရဲ့ ရန်ကုန်ရောက် မိဘုရားကြီး

သူ့ဘိုးတော်တွေရဲ့ ကြီးကျယ် ခမ်းနားတဲ့ သင်္ချိုင်းဂူကြီးတွေနဲ့ မတူဘဲ ဇဖာရှားရဲ့ ဂူက သေးငယ်နှိမ့်ချလွန်းပါတယ်။ တံခါးဝမှာ သူ့နာမည်နဲ့ ဘွဲ့တော်ကို သံကိုင်းပေါ်မှာ ရေးထွင်းထားပါတယ်။ မြေညီထပ်မှာ သူ့မိဘုရားကြီး တပါးနဲ့ မြေးတော် မင်းသမီးရဲ့ ဂူတွေ ရှိပါတယ်။
အဲဒီအောက်က မြေအောက်ထပ်မှာတော့ ဘုရင်ကြီးရဲ့ ဂူကို နှင်းဆီပန်းတွေနဲ့ တခြား ပန်းပေါင်းစုံ ဖုံးလွှမ်းပြီး တွေ့ရပါတယ်။
မီးတိုင်ရှည် တခု ဂူပေါ်မှာ တွဲလောင်းကျ နေပြီး သူ့ရုပ်ပုံတွေကို နံရံမှာ ချိတ်ဆွဲထားပါတယ်။ နောက်တခန်းမှာတော့ ဗလီတခု ရှိပါတယ်။
ဒီ သင်္ချိုင်းတော် ဒါရ်ဂါတော်ဟာ ရန်ကုန်က မွတ်ဆလင်တွေ လာပြီး ပူဇော်ဝတ်ပြုရာ ဖြစ်လာပါတယ်။
သူ့ကို ဆူဖီ သူတော်စင် လို့ မှတ်ယူကြတာမို့ လာပြီး ကြည်ညိုကြတာလို့ ဂူဗိမာန် စောင့်ရှောက်ရေး အဖွဲ့က ဘဏ္ဍာထိန်း ဦးအေးလွင်က ပြောပါတယ်။
သူ့ဂူနားမှာ လာပြီး တရားထိုင်ကြ၊ ဆုတောင်းကြ လုပ်ကြသလို ဆုတောင်းပြည့်ရင် လာပြီး လှူဒါန်းတာတွေ ရှိတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။


Image caption
ဇဖာရှား ဂူမှာ နှင်းဆီပွင့်တွေ ကြဲဖြန့်ထား

ဇဖာရှားဟာ အူရဒူ ဘာသာမှာ ကျွမ်းကျင် ပိုင်နိုင်သူမို့ သူ့ရဲ့ ဘဝ ကဗျာ အချစ် ကဗျာ တွေဟာ ထင်ရှားပါတယ်။
သူ့ကို ရေးစရာ စက္ကူနဲ့ ကလောင်တံ မပေးတဲ့ အကျဉ်းစံ ဘဝမှာတောင် ဘုရင်ကြီးဟာ မီးသွေးနဲ့ နံရံတွေမှာ စာစပ် သီကုံးခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒီကဗျာ တချို့ကို သူ့ဂူမှာ ရေးထွင်းထားပါတယ်။
ဧကရာဇ် တပါးအနေနဲ့ ဇဖာရှားဟာ စစ်တပ် တတပ်ကို မညွှန်ကြား နိုင်ခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ သူကို ရှေ့တင်ပြီး တော်လှန် ပုန်ကန်ခဲ့မှုဟာ ဟိန္ဒူနဲ့ မွတ်ဆလင်တွေကို ညီညွတ် စေခဲ့ပါတယ်။ နှစ်ဘက်စလုံးက ထောင်နဲ့ချီတဲ့ စစ်သားတွေ ဟာ မဂိုမင်းဆက်ကို ပြန်နန်းတင်ဖို့ အတွက် ဗြိတိသျှ တွေကို တော်လှန်ခဲ့ကြတယ်လို့ သမိုင်းဆရာတွေက ဆိုကြပါတယ်။
ဒီ ၂ဝ၁၇ မှာ ဒီပုန်ကန်မှုကြီး အနှစ် ၁၆ဝ ပြည့်ပေမယ့် အိန္ဒိယမှာတော့ ထင်ထင်ရှားရှား အမှတ်ရကြတာ မရှိပါဘူး။
အဲဒီ နိုင်ငံမှာ အမျိုးသားရေးနဲ့ ဘာသာရေး အစွန်းရောက်တာတွေ ရှေ့တန်းရောက်နေချိနမှာ ဇဖာရှားရဲ့ ဘာသာရေး အရ သည်းခံမှုက ထင်ထင်ရှားရှား ကနေ့ထိ ရှိနေပါတယ်။
သူ့ထီးနန်းနဲ့ နိုင်ငံကို လက်လွှတ်ခဲ့ရပေမယ့် သူတော်စင် ကဗျာဆရာကြီး အဖြစ် လူတွေရဲ့ အသည်းနှလုံးကို ဖမ်းစား ထားနိုင်ဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဓာတ်ပုံ မူပိုင်
THE BRITISH LIBRARY
Image caption
Zafar.
ဇဖာရှားရဲ့ ပုံရိပ်လွှာ